A

A (a')

Xarafka koowaad oo Alifka Soomaalida. Waa shaqal.

-a

(naxwe) qodob raaca ereyada lab oo kelida ah oo 6 shibbane ku dhammaada (c, h, kh, q, x iyo hamsa, sida: magac-a, daah-a, jookh-a, maraq-a, madax-a iyo go'-a).

aa (ā)

Xarafka «a» oo dheer.

Aabayeelid (-da)

U dan gelid; tixgelin.

Aabayn (-ta)

1. Tixgelin; aabayeelid; daryeelid;

2. (weel) xoolayn.

Aabbe (-ha)

Qof lab oo wax dhalay; labada waalid kan lab (ama «aabbo»).

Aabbur (-ka)

Weel afka ka awda; dabool; fur.

Aabburan

Aabur la saaray; la daboolay; furaysan.

Aabburid (-da)

Weel dabool saarid; daboolid; furayn.

Aabi (-ga)

Arrin aan jid ahayn oo cid lagula kaco; gardarro; maag; daandaansi.

Aabo (-ha)

Tixgelis; danayn; aabayeel.

Aad

1. (º) Dhab; si daran.

2. Adigu.

-aad

Tiraab lagu dabakaro tirada oo muujiya jagada tiradaasi ku abbaaran tahay (saddex-aad 3d); shan-aad 5d; sagaal-aad 9d).

Aadaan (-ka)

Ereyo yar oo lagu dheeraysto oo dadka tukashada loogu yeero (ama «addin»).

Aadane (-ha)

Intii nebi Aadan dhalay ka mid ah; dad; qof.

Aaddan

Ku abbaaran; toosan; eg; beegan.

Aaddanaan (-ta)

Ku abbaarnaan; toosnaan; ekaan; beegnaan.

Aadid (-da)

Meel u socosho; tegid.

Aafeyn (-ta)

Aafo gaarsiin.

Aafo (-da)

Dhibaato aad u weyn.

Aagaan

1. (-ka) Furka aagaamaha iyo baamaha lagu daboolo.

2. (-ta) Haan yar.

Aakhir (-ka)

Kan danbe.

Aakhiro (-da)

Meesha iyo nolosha danbe oo lagu noolaan doono, kolka adduunka laga tago.

Aalaa

Inta badan; badanaa; dhaaxa; qajeel.

Aalad (-da)

Alaabo wax lagu qabsado; qalab; hub.

Aaladeyn (-ta)

Aalad u yeelid; qalabayn; bubayn; qurxin.

-aale

Erey ulajeeddadiisu u dhowdabay «kasta», "walba", «alla» (sida «had iyo goor-aale», «wax alla ama allaale»).

Aalkol* (-ka)

Biyabbiyood aan midab lahayn, oo ur sillan, oo daarmi og, oo baabbi'i og, oo siyaalo badan loo soo saaro, waxna loogu qabsado, (ama «aalkolo»).

Aalo (-da)

Qaalmaha yaryar oo lo'da.

Aameel (-ka)

1. Harrub.

2. Wixii waxay arkaan iska raaca.

Aammiin (-ta)

Erey ducada daba­deeda la yiraahdo oo ulajeeddadiisu tahay «ilaahow aqbal».

Aammin

1. (qof) Aan dhagar iyo laqdabo aqoon; daacad; lillaahi.

2. (meel, kd.) nabad ah; aan cabsi lahayn.

Aamminid (-da)

Kalsooni u qabid; rumaysasho.

Aamminnimo (-da)

Aammin ahaan­sho; daacadnimo; lillaahinnimo.

Aammus (-ka)

Hadal la'aan; shib.

Aammusan

Aan hadla hayn; shib ah.

Aammusid (-da)

Hadal joojin.

Aammusin (-ta)

Hadal u diidid ama ku celin, hadal ka joojin.

Aammusnaan (-ta)

Hadlid la'aan; shib ahaan.

Aan

(Aniga; aan; i; ii - annaga; innaga: aannu; na; noo) qofka hadla haya ama waxqora haya.

Aanayn (-ta)

Aano ku raadin ama darteed wax ku yeelid.

Aanaysi (-ga)

Godob u raadsi; xigtaysi.

Aano (-da)

Xumaan hore oo lays gaarsiiyey oo in laga aarguto uurka lagu hayo; godob; utun; asaaye; aarsi; dakano.

Aar (-ka)

1. Libaax weyn oo lab.

2. Aan biqin; geesi.

3. Aarsi.

Aaran (-ka)

1. Qaalmaha yaryar oo geela; qaan.

2. Doog iyo bar­waaqo.

Aarbax (-a)

Eedbax.

Aarbixid (-da)

Eedbixid.

Aargudasho (-da)

Aarsasho; Aarid.

Aargudid (-da)

Aarid.

Aarid (-da)

Qof hor loo diley darti, qof u dilid; aargudid.

Aarnimo (-da)

Aar ahaansho; geesinnimo.

Aarsasho (-da)

Aargudasho.

Aarsi (-ga)

Aargudad; aarsad.

Aas (-ka)

1. Xabaasha (dadka dhinta) iyo waxa ku saabasan; duug.

2. Iftiinka midabyada leh oo qor­raxdhaca; cirguduud; cilcillow.

Aasan

La xabaalay; la duugey.

Aashaa (aash-)

Si miyir iyo xasil­loonaani ku jirto; aayar, tartiib.

Aashuun (-ka)

Weel biyaha lagu shubto oo laga sameeyey dhoobo; malbo; jalxad; shaanbi; ballaas.

Aasid (-da)

Xabaal ku ridid; duugid; xabaalid.

Aasmid (-da)

Xabaalmid; duugmid.

Aasnaan (-ta)

Wax la xabaalay ahaan; xabaalnaan.

Aaway?

Xaggee buu (ama «bay») jiraa (ama «jirtaa?»); Meeyey? Meeday? (ama «away?»).

Aawo (-da)

Daraad; dar; aw.

Aayad (-da)

1. Suurad quraan, tixaha ay ka kooban tahay, mid­diiba.

2. Wax aan hor loo arki jirin oo yaab leh.

3. Mucjiso.

Aayar

Si deggan oo miyir leh; qunyar; tartiib; xasil.

Aayatiin (-ka)

Waxtar aan durba dhalane, waa danbe, oo iyadana loo baahan yahay, la filana hayo oo loogu talaggalo; waxtar raaga; cirib­danbeed; meecaad.

Aayid (-da)

Wax raagey ama dib loo dhigay, waa danbe oo loo baa­han yahay, waxtarkooda helid, ku tabkicid.

Aayo

1. (-da) («waa shedan tahay») Carruurta hooyadood maahee, oorida kale, oo aahbahood qabo.

2. (-ha) Waxtar waa danbe wax laga dheefo; ciribdanbeed; aayatiin; meecaad; liil danbe; (ama «aaye»).

Ab (-ka)

Awooweyaashii hore oo laga soo jeedey; isir; wasiir; wal­can.

Abaabulid (-da)

Arrin isku duwid; hagaajin: qabanqaabin; dumid (col.)

Abaadid (-da)

(ku-) ku daa'imid, ku waarid, ku ahaansho.

Abaahi (-ga)

Isutagga awrka iyo hasha.

Abaahiyid (-da)

(awr) kudid.

Abaaji (-ga)

Lumid waa danbe la tabo; tasow.

Abaajiyid (-da)

Baadi wax badan sii maqnayd, iyadoo aan la tebin; tasoobid.

Abaal (-ka)

Samafal laysu galay, xusuusta wanaagsan iyo mahadda laysaga hayo; lib; gallad.

Abaaldhac (-a)

Abaal laysu falay been iyo asaraar ku gudid.

Abaaldhicid (-da)

Abaal laysu galay oo la asaraaro, oo la beeniyo.

Abaalgud (-ka)

Wanaag iyo samafal laysu galay oo wanaag kale lagu gudo.

Abaalgudid (-da)

Abaalmarin; abaal-celin.

Abaalhayn (-ta)

Samaan laysu falay, mahad iyo xusuus wanaagsan u hayn.

Abaalmarin (-ta)

Abaalkiis abaal le'eg marin; abaalgudid.

Abaar (-ta)

Roob la'aan; doog la'aan; jiilaal dheeraaday.

Abaarayn (-ta)

Abaar ka dhigid.

Abaarikeentay (-da, -ga)

Dad aan dhulka ku dhalan oo waa danbe dalaw ku yimid; gadaalkaimaad; kooyto (ab'ogaa iyo -).

Abaaroobid (-da)

Abaar noqsho.

Abab (-ka)

1. Daaqbarad (xoolo).

2. Dhallaanka yaryar waxbarasha-dooba hore sida cunno cunidda; sansaanka, habka, ku-dayashada, (ama «abaab»).

Ababid (-da)

Yaraanta iyo korrii­rmada hore, wax ku barasho.

Abad

Kolna, marna, weli.

Abaqaal (-ka)

(geed, dad) meel laga rujiyo oo meel kale lagu abuuro; meel kale lagu koriyo; tallaal.

Abaqaalid (-da)

(geed, dad) meel ka rujin oo meel kale ku abuurid; meel ka wadid oo meel kale ku korin; tallaalid.

Abasax (-a)

(geel, ...) hashu kolka ay u baahan tahay awrka, sida ay tahay.

Abaydin (-ta)

1. Carruur, caanaha ay hooyada ka nuugaan, ka gooyn.

2. Caano aan kuwa hooyo abayn (oo xoolaad) carruur siin oo ku korin.

3. Carruurta lafleeda.

Abbaan (-ka)

Dad u taliya; madax; magangeliye.

Abbaanduule (-ha)

Col ama ciidan duullaan ah, kan u madax ah; col-wade; maqaddin (ama «ammaan­-duule»).

Abbaanwarre (-ha)

Labada isu dhaxa, kan lab; say; nin.

Abbaar (-ta)

Sida eg, tusmo; marin; aaddanaan.

Abbaaraha

Goor aan la sugi karin, laakiin la soo dhoweynayo; ku­-dhowaad; meelahaas; qiyaas.

Abbaaran

(ku -) ku beegan; ku toosan; ku aaddan.

Abbaarid (-da)

Leexleexad la'aan iyo toos u aadid; (ku -) ku toosin; ku duwid; ku aaddin.

Abboowe (-ha)

Erey «walaal» ka dhigan oo kuwa wada dhashay ama xigto ah ama isjeceli, isugu yeeraan (ama «boowe»).

Abeer (-ka)

Neef ishkin ah (geel, lo') oo dheddig oo goortuu ku curan lahaa aan ku curan; qaalin aan weli dhalin; galgaal (lo'); tebis (ari) (ama «ameer»).

Abeeso (-da)

Jaadad badan oo halaqa ka mid ah oo qaarkood waabaayo lee yihiin. Waxaa jira jaadad addimmo leh oo iygana «abeeso» lagu magacaabo.

Abeeso-lugaley (-da)

Jaad halaqa ka mid ah oo qallajisaha waaweyn lagu tirsho oo afar addin iyo dabo dheer iyo harag adag leh; maso­-lugaley, riyannuug.

Abeesow (-ga)

Cudur oogada dadka ku dhaca oo haraggu u ekaado haragga abeesada.

Abguri (-da)

Jaadadka abeesada midkood; beey.

Abhin (-ta)

Qof laga baqa hayo, ama wax laga celina hayo, hadal saameeya oo uu ka baqo, (sida: «Allaahaa hadduu alla yahay»), kula hadlid.

Abid (abid-)

(ama «abad» «abiid»).

Abjed (-ka)

Qobtol.

Ablaawe (-ha)

Qof aan tol lahayn; aan taariikhdiisa la aqoon.

Abley (-da)

Qalab bir ka samaysan oo raggu dhexda ku xirto oo ku dagaallamo; toorrey; billaawe; (ama «amley»).

Ab'ogaa (-ga)

Dad dalka gudihiisa weligii degganaa; aan gadaal-ka-imaad ahayn; waddani (- iyo abaa­-rikeentay).

Aboodi (-ga)

Haadka jaad ka mid ah oo weyn oo afka iyo lugaha iyo baalasha dhinacyadooda gu­duudan.

Aboor (-ka)

Cayayaan beelo beelo u dega oo dundumooyinka sameeya.

Abooto (-da)

1. Hooyada hooyad-deed ama aabbaha hooyadii; Mo-cooyo; Ayeeyo.

2. Fil weyn.

Abooto-idabbadis (-ta)

Ayeeyo-lugdheer.

Aqo  (-da) -  Quraca iyo maraaga JYO geedaha la mid ah mirohooda (iniino badan oo yaryar oo ku gu­ dajira gala\ dherdheer oo laba qalbac ah oo kolkay engegaan furma); geydhc; mergiyaale.
Abraar (-ka) - Soo bood; meel dad badan ama dhir badan xoog ku marid; jibaax; majiir.
Abraarid (-da) - Jibaaxid; majiirid. 
Abris (-ka) -	1. Halaqa waabaayada leh jaad ka mid ah. 2. Halaq duqoo­bey.
Absaxan (-k.a) -	Waalid, isir, ab. 
Abshir (-ta)- I.Labo talo tan wanaag­san; ta,.,,foq. 2. Hada! bishaaro ah. Abti (-ga) -	Hooyada walaalkeed.
Abtiris (-ka) - Aqoonta ku saabasan awoowcyaashii hare magacya< looda iyo si< lay isugu xigeen; abtirsiino; abtirsiinyo; abnaq.
Abtirsasho (-da) - Aabbeyaal iyo awooweyaal badan oo isku xiga magacyadood sheegasho.
Abtirsiino (-da) -  Abtiris (ama << abtir-
siimo >►).
Abur (-ka) - Xoor; xunbo. Abuu-maqas (-ka) -  Iskaanbc.
Abuur - 1. (-ka) a) Wax aan hor u jirin uumis; alkun. b) Geed ubxa haya, docda uu lafta ama iniinta ku lee yahay, oo kolkii la beero korta oo geed hor leh oo cu ub noqota; Jaf ama iniin ama c11d ka ta oo geed hor [ch noqon karta; firi. r) Hawsha
la qabto kolka beerta abburka lagu rida hayo. 2. (-ta) Sida loo uumay (farsamo, hab, qaab); baxaalli.
Abuurcas (-ka, -ta) - Meseggada jaad ka mid ah oo midabkeedu cas yahay. 
Abuurid (-da) -	Wax aan hor u jirin uumid; curio; alkumid; jirsiin; dha­lin; ahaysiin.
Abuuris (-ta) - Uumis; alkun; dhalis; curis.
Abwaan (-ka) -	l. (qof) laamo badan
oo cilmi aqoon weyn ku !eh ama u leh siiba dhaqanka iyo ilbaxa tolka; waaya-arag; waxyaqaan; buu­ ni. 2. ("') Buug ama buugag laamaha aqoontoo dhammi ku urursan yihiin. 
Abwaannimo (-du) -	Abwaan ahaan­ sho; aqoon, tan abwaanka u cg,lahaansho.
Abxad (-da)- Wecl laysku aabburo oo wax lagu gurto; sexaarad; santuuq; safa< l.
Abyamid (-da) - Yaab iska garasho; yaabid: irkigid; amakaagid; ash­ qarnarid.
Abyan (-ka) - -  Garasha ama dareen.
wax sillan ama Jala yaabo, ay dha­ liyeen; yaab; irkig; amakaag; ash­ qaraar.
Adaahi (-da) - Geed sal weyn iyo Jaamo yaryar leh, oo buruqdiisu biyo badan tahay.
Adaar-biciid (-ka) - Nagaar aan qodax lahayn oo ka baxa balliyada iyo togagga;  wuxuu  !co yahay,  miro kuwa bunka u eg, dhirta dawadami waa ka mid.
Adab (-ta) -	Kolay yar oo wax iagu gurto.
Adag -	Aan jilicsanayn; kakan. 
Adar (-ka)- 1.Dheri weyn. 2. Qoo!ley. 
Adayg (-ga) -	Aan jileec ahayn;qal!eyf.
Addeecid (-da) - Wax la is faray yeelid, u hoggaansamid, okobba­ naansho.
Addimid (-da) - Aadaanka salaadda ku dhawaaqid.
Addin (-ka) - I. Lugaha iyo jeenyaha iyo gacnaha middood. 2. Ereyo yar oo lagu dheraysto oo dadka tuka­ shada loogu yeero (ama « aa­ daan »).
Addoon (-ka, -ta) - Qof la lee yahay; bidde, biddad.
Addoonnimo (-da) - Addoon ahaan­ sho.
Addoonsasho (-da) - Addoon ka dhigasho.
Addoonsi (-ga) -  Addoonsad.
Adduun (-ka) -	L Dhu!ka iyo wa:>.a deggan; ifka lagu nool yahay; duni.
2. Maal; xoolo; hanti; adduunyo. 
Adduunyo (-da) -·	Adduun;  duni; maal; xoolo; hanti.
Adeeg (-ga) -	Haw] qabad. 
Adeegasho (-da) -	Haw! qabsasho; isu adeegid.
Adeege (-ha) -	Hawlqabte; xoojiye; midiidin.
Adeegid (-da) -	Haw] cid u qabasho; midiidimid; qabbaanid; xoojin; sha­ qayn.
Adeegsad (-ka) -  Haw! cid ku qabsad.
Adeegsasho (-da) -	Hawl cid ku qabsasho.
Adeer (-ka) -		Aabbaha walaalkiis. 
Adeeryo (-daJ -		Goodirka dheddig. 
Adi (-ga) -	(adiga,  aad; ku, kuu...) qofka ]ala hadla hayo ama wax loo qora hayo magacuyaalkiis.
Adiga - (adi, aad, kuu...J qofka ]ala hadla hayo ama wax ioo qora hayo magacuyaalki.
Adkaan (-ta) -	Ji!eecdarro; qallaf­ sanaan; kakanaan.
Adkaansho (-ha) -- 1. Adayg noqosho.
2. Xoog badnaansho; libaysasho; guuleysasho.
Adkayn (-ta) -	Wax adag ka dhigid. 
Adkaysasho (-da) -	Hawl, dhib, xa­ nuun adkay i u \ahaansho; dhabar­ adkaansho; dulqaadasho.
Adkaysi (-ga) - Haw!, dhibaato, xannun, dhabaradayg u lahaansho; du!qaad.
Adooga (addog-) --  (adoogaa, -giis,-geed, kd.) Aahbe.
Adyad (-da) -  Gardarro: maag.
Af(-ka)- !. Xubinta naAcydu cunnada ka cunto oo bushimaha iyo carrabka iyo i!kuhu ku yaa!liin. 2. Ereyada iyo u!ajeeddooyinkooda; hadal dhan oo to! isku garto oo ku wada hadlo, oo wax ku qabsado. 3. Dhinaca birtu wax ka gooyso.
Afaaf (-1::.a) - Mee] furan (xero, derbi, aqal), oo laga galo ama laga baxo; illin; kadin; irrid.
Afaggaal (-ka, -sha) - Toddobada xiddigood oo raqaha, tan ugu dan­ baysa; waxay u dhexaysaa nuguushi­ cad iyo naafcadde.
Afar (-ta) - Tirada sad,;!exda iyo shanta u dhexaysa (4).
Afargees (-ka, -ta) -  Muug fi.dsan oo !eh afargees oo toosan !yo afar dhinac oo is wada dherer ]e'eg.
Afarran (-ka) - Saddex kale oo ba­ danaa la dhalay weheliso oo afar ku tahay.
Afarrey (-da) -  !. Gabay yar, shanley. 2. (shax) afar isklt soo horjeedda oo hogi u dhexayso, oo ka samaysan labo jare oo taagan (is:ku dhici kara). 
Afarsuulle (-ha) -	Muruq afar suul ama afar madax leh, siiba muruqa weyn oo ku yaal bowdada docdeeda kore, oo kolka uu isku soo rooro lugtu kala baxdo oo fidsanto.
Afartamaad (-ka) - I. Tirada heerka afartanka ku abbaaran; 40d. (ama i( afartanaad >)).  2.  Xilli  roob  oo afartameeye toban beri ah oo ka bilawda afarta­ maadka dabshidka.
Afartameeye (-ha) -	Tiro afartan ku dhow (ama  ,< afartameeyo »).
Afartan (-ka) -	Tiro ka kooban afar tobnaad, (40).
Afayn (-ta) -	Bir iyo wixii kaloo wax lagu gooyo, af u yeelid; soofayn; lisid; sihid; loolin.
Afaysan -	Af leh; soofaysan; lisan; looshan.
Afbilaw (-ga) -	Cunnada hore oo maalinta bilawgeeda la cuno; qu­ raac; hamuuntir.
Afcelin (-ta) .,  Afniqid; turjumaanid.
Afceliye (-ha) -	Afhaye; afnaqe, turjumaan.
Afdarro (-da) - Af la'aan; saawirnimo. 
Afduub (-ka) -	Xoog ku kaxaysad; qafaal; boojis.
Afduubid (-da) -	Xoog ku kaxaysa­ sho; qafaalid; boojin.
Afeef (-ta) -	Hada!, kolka la dooda hayo la hormarsado, oo waxyaalo la oran doono marmarsiinyo looga dhigo, ama waxyaalo laga baqa hayo sooqaadkood lagu gudbo.
Afeefasho (-da) -	Afeef dhigasho.
Affur (-ka) - Cunnada !a cuno kolka qorraxdu dhacdo bisha soonqaad.
Affuran -	Aan soommanayn.
Affurid (-da) - Soonka jebin; cunnada affurka cunid.
Afgaab (-ka) -	Cudur sida furuqa oogada nabarro biyo- !eh ka soo yaaciya; furuqbiyoole.
Afgarooc (-a) - Aan hadalka si wa­ naagsan u sheegi karin, u jeedin karin; aan codkar ahayn.
Afgenbi (-ga) -  Taliskii hore oo xoog
lagu rido oo mid kale oo cusub la curiyo.
Afgenbiyid (-da) -		Afgenbi samayn. 
Afgobaadsi (-ga) -	Hada[ macaan oo hufan oo eed ka cararid darteed keliya loo yiraahdo.
Afgorofow (-ga) -	Cudur afka ku dhaca; cabeeb; 11jarro.
Afguri (-ga) -	Lahjad.
Afhaye (-ha) - Qof dadka afaf kala duwan ku hadla, u kala afceliya; afceliye; turjumaan.
Afjigid (-da) - Qof hadalka u diidid, ku celin.
Afjuxuunsi (-ga) -  Qof laga hadal badan yahay, oo int:i iintaas u lee yahay !agu haadsado, xaq uu lee yahay lagu seejiyo ama wax uusan yeeleen lagu yeelsiiyo.
Afkatoob (-ka) - Magac kalluun. 
Afkullibaaxle (-ha) -  Magac kal­luun.
Aflaawe (-ha) -	Qof aan kartida hadalka Jahayn.
Aflaggaaddeyn	(-ta) -	Afaumayn, caayid.
Aflaggaaddo (-da) -	Hada! qoonsi­ maad !eh; cay; afxumo.
Aflax (-a) -	Waxa la doonayo (wax
barasho...) oo guul iyo liibaan lag.a gaaro.
Aflixid (-da) -	(waxbarasho...)  lii­
baanid; guuleysasho.
Afmaal (-ka) -	Afyaqaan hadal wa­ naagsan tirsha ama qora (gabay, hees, buug,...) oo wax ka dheefa.
Afmaalnimo (-da) -	Afmaal ahaan­sho.
Afmeer (-ka) -	Wax wareegsan afki;wareeg.
Afmeerid (-da) - Wax wareegsan ama qaab kaleba leh, afkiisa ku soo wareegid, soo koobid.
Afmiinshaar (-ka) - Qof warbeenna< l saamays weyn ]eh, oo lagu :kala dhinto ama lagu dagmo dhisa ama dhisi yaqaan, oo dadka ama dow­ ladda wax kaga cuna.
Afnaqe (-ha) - Afceliye; turjumaan. 
Afo (-da) -  Naag la qabo; arad;oori; maranti; marwo.
Afqays (-ta) - Xiddigaha naafaha, too­ da saddexaad (ama (< afqoys »).
Afraad (-ka)-Tiro taxan, kanjagada afarta  ku  abbaaran;  (4d.) (a.ma <( afaraa< l ))).
Aftahan (-ka) - Xaajayaqaan; codkar. 
Aftahmo (-da) -	Qof si fudud ugu ha.dla ama u qora, hadal qurux badan oo dadka aad u saameeya. Afti (-da) -	1. Arrin ama qaanuun, in la oggolaado ama la diido dar­ teed, dadweynaha ama tolka loo bandhigo. 2. Farriin.
Aftin (-ta) - 1. Kobta banka iyo dhirtu dhinaca isaga hayaan oo labadaba  laga  gaari  karo;  iran.
2. Mee! dihin oo aan la daaqin.
Aftoolin (-ta) - Mee! halis ah oo aan gabbaad lahayn; cabsi; dhawr; gol­ daloosho,  ( =  golda!oolo);  (ama
<, afdoolin l>).
Afuufan - Neef la geliyey; neefaysan; la afuufay; la buufiyey.
Afuuftd (-da) -	Neef afka ka soo deyn, oo meel ama wax ku toosin.
Afuufo (-da) -	Neef afka, ama \\-aX kale, ]aga sii daayo.
Afweyn (-ta) -	Riciraha tunka tan ugu korraysa oo afka weyn.
Afxumo (-da) -	Hadalxumo; cay; aflaggaaddo; (ama ,i <1fxumi >>).
Afyaal (-ka) -	I.  Madax;  horfiiq.
2. Qofka dadka soo dhowcyntiisa u qaybsan. 3. Oodafo; dhacan. 4. Horgalka tusbaxa.
.,Uyaqa.an (-ka) -  1. Af gaar ah yaqaan.
2. Cilmiga afafka aqoon weyn ku
!eh.
Afyar (-ta) -  Magac kalluun.
Afyuun (-ka) - Geed-ubax la be.ero oo waxtar (dawo) iyo dhibaato weyn labadaba leh, oo dhulka kulul ka baxa; wuxuu lee yabay dhacaan sida caanaha u cad oo la engejiyo, oo dabadeed la cuno ama sida sigaarka loo shito; kartida iyo maanka qofka­ ba habbisuu saara, haddaan degdeg la isaga qabanna waa ]ala doorsoo­ maa oo !ala dufoobaa (sida xashii­ shka, qaadka...).
Ag (-ta) - Mee! ku (ama u) dhow; aan ka fogeyn.
Agaag  (-ga)	Dhowaan  (ama
<< agag »J.
Aga.agse (-h·a) - Qof wax badan helay (hilib; Jacag,...) ,,,,.ax yar oo uu u
ahaan
gooyo kii aan wax helin, ama laga qaado; xoo!aha la soo dhaco, kd. waxa laga baxsho; loog.
Aga.agsiyid (-da) - Agaagse bixin. Agaa]li (-da) -  (xiddigo) nuguushi.
Agaasiman -  La agaasimey. Agaasime (-ha) -  I. Nin wax agaa-
sima. 2. Nin ka madax ah, qaybaha taliska, middood.
Agaasimid (-da) -  Maamulid; nidaa­
min.
A.gaasin (·ka) - Ha b wanaagsan ama si wanaagsan oo wax loo maamulo ama loo dhaqaaleeyo ama loogu arrimiyo; nidaam; maamul.
Agab - 1. (-ka) Waxtar; ciirsi. 2. (-ta) Alaab.
Agabbar (-ka) --  Layli;  tababbar;
jaray.n; jebin.
Agagaar (-ka) -- Hareeraha aan fog­ fogeyn; dhinacyada; (ama « agag­ gaa:r >>).
Agan (-ka) -  I. (Ceel) biyo badan leh;
banqi. 2. Cosob ama naq badan; aftin.
Agas (-kaJ - Cunno la raacsho qofka dhinta oo xabaasha agteeda  lagu
cuno; qoriqaad.
Aglool (-ka, sha) - l. Hab wee\ka la xoolayna hayo. gocoyo:;,iimada loo­ ga ba'sho: asal, dufan, kd. laysku karshey baa lagu rogrogaa. 2. Wax la dhisa hayo ama la samayna hayo, qaabintiisa iyo jaangooyadiisa hore; bilaw; unug. 3.* Aqal kd., la dhisi doono, astaanti iyo muuqaalki war­ qad, kd. ku muujin.
Agioolid (-da) - I. Weel aglool ku xoolayn. 2. Wax la samaynayo ama la dhisayo, jaangooyo hore ama qaab hore u yeelid; bilaabid; unkid; warqad ku muujin.
Agool (-ka) - I. Hol!obta timaha salkooda ka dhalata. 2. Astayn, calaamayn.
Agoon (-ka, -ta)- Ilmaha aan abbihiis
noolayn.
Agoonnimo (-da) -	Agoon ahaan. Ahaan (-ta) -	Noqod; ku sugnaan.
ahaansho
Aha.ansho (-ha) -	Noqosho; si, kd. ku ugnaansho.
Ahaysiin (-ta) - - 1. Wax aan jirin, wax jira ku. dhigid; abuurid; uumid.
2. Dhab ama run ka dhigid. 3. Si, arna, wax ka dhigid, ka yee!id.
Ahmin (-ka) ..--- Ishkinka  iyo ariga
shilis; jar; (ama << ahmi >>).
A.hmiyad (-< la) -	Ujeedclo ama saa- mays weyn.
Ajal (-sha) -	I. Waqti dhammaadki.
•	2.  Waqtiga dhimashada.
Ajalid (-da) -	I. (Waqti) dib u dhigid.
2. Geeri ku kcenid; dilid.
Ajar (-ka) 1. (-0) -	Samafalka abaal­ guclkii a- xagga Ilaah laga helo. 2. Ajarid.
Ajarid (-da) - Dhib gaarsiin; wax yeelid; dhagricl; dac•id.
Ajenda"'  (-da, -ha) -  I. Xusuusqor
2. Arrimaha fadbi lagaga had!ayo oo si taxan u qoran.
Ajeyn (-ta) - Ajo ka dhigid; xumayn; qasid.	,
Aji (-ga) -  1. Dhalad ah; gob; xor.
2. Soomaali.
Ajli (-ga) -  Sabab; daraad.
Ajnehi (-ga) -· Toi kale ah; hisheeye. Ajo (-da) -	Biyaha meel ku raaga oo cagaarka noqda iyo cagaarka ay
bixiyaan laftiisa.
Ajood (-ka) - Ka joogsasho; isu quurid la'aan; ka xishood.
Akademiye* (-ha) -   I.  Urur  ama
maamul ka kooban dad wada waxya­ qaan, oo dantoodu tahay inay kor u qaadaan aqoonta dhaqanka, su\1- gaanta, falsamicla, fanka iyo cilmiga.
2. Dugsi sare oo waxyaalo gaar ah laga barto, sida carbiska iyo tabah­ barka ciidammada, muusikada, far­ shaxannimada,... (ama « akade­ miyada >l).
Akeekamid (-da) - Hada! akeekan ah, ku hadlid; muran.
Akeekan (-ka) -	Muran; cilaaq; jac­ tad.
Akhdar (-ka) -	Midabka caleemaha
qoyan; cagaar.
Akhirid (-dal -· Wax goortaas la qaban lahaa, dib u dhigid.
Akhriyid (-da)-- Frey ama hadal qoran kii.:in; ku dhav.aa4id; naqid; rnarin.
Akidid (-da) --  (talo, arrin,...) cid ku
raacid, adkayn, xoojin, tiirin. Alaah (-ta) -	Qalabka v,,ax lagu qab­
sado; alaabo.
Ala.akoodin (-ta) - I. Sasabid; suu­ haan-sa\aaxicl; maaweelin. 2. (cayaar) luuqin; alalaasid.
Alaal (-ka) - Aan meesha uusan aqoon iyo dadka uusan aqoon ka qaloon; qof galgal badan oo dhiir­ ran.
Alaalabbaq (-a) -  Biqid aan aqoon
ku dhisnayn; baqdin qalo keento; malabbaq.
A.lab (-ka) -  Ged; caado; falaad;
sha'ni.
Alalad (-.ka) -	I.  Riyo;  dhadhab.
2. Qaraw.
Alalaxi (-daJ -	Bahal dixiri yar ah oo kaadidhiigga ku wacan.
Albaab (-ka) -	Dhis •laga sameeyey
qori, bir, kd., oo marinka irridaha guryaha iyo wixii la mid ah fasee­ xado lagula qabto oo la xiro, oo la furo.
Alcood (-ka) -  (bad) jaadadka shi­
raaca kau ugu weyn. Aleeggad (-ka) --  Heesid.
Aleel (-sha) --- llocoosha iyo tam­ maanka jaad ka mid ah oo aan w.iaweyneyn; hocool, tammaan: laji: cangaleel.
Aleelaa/e (-ha) -- - Jaadadka dihqallooca mid ka mid ah. oo aad u weynaada. oo xubnaha dabad11 iyo oog,-1da qaarkccd rnidab)O ku yccsha.
A.leelayn (-ta) - Alecl ku sarnayn, qurxin durtccd
Alif (-ka) - 1 Magaca xuruufata; Alifha', 2. « A »da carab1ga.
Alifba' (-daJ  Xuruuf al' lagu qoro oo ka kooban shaqallo iyo shib­ baneyaal; alif.
Alkumid (-da) Wax aan hor u jirin abuurid; uumid.
Alkun (-ka)   I  Wax aan hor· u jirin  oo la  abuuro;  ahuur:  uu11.
2. (-ka, -lil) L1iJada inay is !!UUrsa­ d.ian isu doonay. wuxay i u y1him.
Allaale - KaSla; walba; allc: (sida qof al]aale qofkii l.
Allahbari (-gal - l:ehbe wa:-..-ka-bari; llaah-bari: Rabbi-ban. [cbbe-luug: ducey i.
Alie (-ha) -  Eebbe; Jlaah; Allah.
_-\.loo] (-ka) -- Jaad dadabta aqalk,-t ka mid ah oo laga ,rniccyo geed "duur )> la y1raahdo ulih11sa, oo inta la sayo. jil lagu marriimo. oo badanaa qolalka lagu kala ilaxiro. Aloosid (-da)  --  Q,wnqaamm, ubaa­
bu!id. kicin.
Al11aax (-a. -da) - Qoryo xah.allccf laga dhigo oo wax lagu dhi5o, loo,:,o.
Arna - Ere\ i,i..u xlfa labo hadal ama laho ti\o •d.  isla kolka.is11a  kala
\irnrfura •o ,hee a i11aan la isku hdc1 ha:n . :1! la hclaa ay tan kale mee-;ha Li Sddrd: (' (aniga ama adi­ ga, "a\  1 s1; .J.ma I qadi).
.-\maah 1-du, -  '\m,10 qof qof ka
doono. l'L' h,1:,;10. ,-,,_, goor lagu bal­ lama) kadd1b. i..1i hl'r('(' lahaa uu u cesho.
Amaahasho (-daJ - A.maah qaadasho. Amaahin (-taJ -  .Amaah 5iin.
snaakici
Amaamud(-ka) - A!kun; unug; ahuur;
Cltris.
Amaamudid (-da) -	Alkumid; unkid; abuurid: curin.
Amakaag (-ga)  -  Yaab; irkig; (ama
<( amankaag »).
Amakaagid (-da) -- Yaabid; irkigid; (ama <' amankaagid »).
Amar (-ka) -	I. Arrin; x11al; talo.
2. Farriin.
Amarkutaaglayn (-ta) -	Xukun ama talis amarkutaagle ah, dhaqan gelin. Amarkutaagle (-ha) --- Karti iyo awood la lee yahay ama la marooqsaday. oo s1 xun oo aan xaq ahayn, loogu
dhaqmo; jaa"irnimo.
Amarti (-da) lslaweyni; kibir. Amley (-da)  Abley.
Ammaan - I. (·") (-ka) a) Nabad; nabadgclyo; badbaado, colaad la·aan. h) Kuruska geela mcel ka mid  ah oo  ceeriinka  lagu cuno.
2. Ha) a) Ereyo loo bogo oo kulul oo wanaags.in: faan. h) Xoolo ma­ daxda. kd., lagu muunceyo; edo.
Amn1aanid (-da) -	Hadal arnmaan ah
ku dhihid, faanin.
Ammaano (-da) - Xoolo, arna wax k<1lc oo in laysu hayo laysugu dhi1bto; ereg: crgiso.
Ammiir (-ka) Taliye, madux; beel- daaje, arnmaanduule: (ama « arni­ ir ").
Ammin (-ka, -la) Goor: had; "-aqti. Amminka -  Hc1.dda: eegga: (ama
<< imminka ))j.
Amminla' (-da) - I. Xilliyada san­ naddu u qayb,an tahay midkood.
2. DiraanJ.i qaarkeeda danbe. 3. Rooh-Garas.
Ammuur (-ta) -  Talo: arrin: xaal. Amni (-ga) •-- Nabad; bedb.iado; na-
b.iaddiino.
Amran -	Karaarnaysan; (al man. Amrid (-da)	Wax farid.
Ana - Haddaan wax kale jirin; had­ day u yaraato; xataa.
An:iakici (-daJ -- (	anaa kici) col yar oo si gaar ah u laylyan oo
cad,mgc1. ]ala ciagaallama hayo dhul­ kiisa lagu 5ji dhcx daa)'o; wuxuu ka kooban yahay, dad aan la kha­ sbine. iyagu raalli ku ah.
Anbabbax (-aJ  1. Socdaalka bilaw- gii a. 2. H.twlahc1 socdaalku u haa­ han yahay t.!hammaystirkooda, dhex­ gelliddooda.
Anbabbhr.id (-da) Socdaal bilaabid. Anbabbixin (-ca)   I. Wax lagu soc-
daalo bixin. 2. Sagootiyii.l. Anbaqaad (-ka) -	Anbaqaadid. Anbaqaadid (-da) -		Mee! ka qaadid.
ka bilaabid. ka wadid.
Anl:iasho (-da) -	Jid ama mecl ka habaabid; cihumid; lumid; anbad
Anbin (-ta)•·-· .lid ama meel ka habaa­
bin; dhumin; lumin. Anbo (-da) -	Mecl; kob.
Andaqaad (-ka)--Arrin lagu heshiiyey, wixii xii ka yimaada ama eeddii ka timaadda oo la qaato; eedqaad, xilxanbaar, shaf-u-tun; u qoolnaan. Andaqaadid (-da)	Arrin lagu heshii- yey wixii xil ka yirnaada arna eed­ dii ka timaadda. qaadasho; eed qaadid; xi! xanbaarid; isu qoolid;
shaf u tumid.
Aneexo (-da) -  Geed dh1rta yaryar ka mid ah oo bixiya miro arorro leh oo ceeriinka iyo bisaylkaba lagu cuno.
Anfac (-a)•- Waxa la cuno waxtarka ama dhccfta laga helo; anfaco; waxtar.
Anguugyo (-da) -- Uurkutaalto; gu­ haad; (ama << anguubyo »).
Ani (-ga) -	(aniga; aan; i; ii) qofka hadla haya ama wax qora haya.
Aniga - (ani, i, ii) qofka hadla haya ama waxqora haya.
Annaga - (lnnaga, aannu, na, noo...) dadka hadla haya, ama waxqora haya oo aan qofk.a !ala hadlayaa ku jirin.
Anqaas (-ta) -  Khad.
Anqarin (-ta) - I. (ilmo dhashay) caano iyo biyo midkood siin. 2. Aba­ binta hore; (ama « canqarin ►>).
aqoo/
Ansaar (-ta) - Mus!inkii hore oo reer Madima oo Nebi Maxamed iyo Muhaajiriintii soo dhoweeyey oo taagccrada v.eyn u fidiycy.
Ansac (-a) -  (bad) riixid; durkin.
Ansax (·aJ - Wax sharciga waafaq­ san; 5ha1·ci ahaan loo oggolaan karo ama loo aqbali karo; aan ahayn wax la duri karo ama la  burin  karo.
Ansha" (-a) - Xeerarka dhaqanwa­ naagga iyo bulshannirnada; edeb; xishood; a luub; xarrago; hufnaan; (ama « an hi »).
Anshaxxumo (-d.i) - Anshaxdarro. Anshi (-ga)  Dhaqamutnaag; anshax;
as!uub•.
Ansixid (-daJ --- Ansax noqosho. Ansixjn (-la)		Ansax ka dhigid. Antaro (-da)	Xad; seere; soohdin. Antaradhaaf (-ka) -	Xadgudub.
Antaradhaafid (-da) -	Xadgudbid.
AQ (-da) - Dhadhamo iyo dhuuni la·aan; dhanqa ho; janqasho; an­ qasho.
Aqab (-ka) - Geedaha waaweyn oo qodaxdct iyo abqada leh jaad ka mid ah: qurac
Aqal (-ka) - Dhis dadku dhexdiisa dego oo ku noolaado; guri; hooy; min; minan.
Aqasho (-Lia) -  Aq u dhimasho.
Aqbalid (-da) - Wax lays faray ama laysu soo jcediyey ,ggolaansho; ycelid.
Aqool (-sha) -  1. Wax dad  badan
aqoolid
ka dhexeeya (cunno, kd.) kala agaa­ sin iyo qayb-wanaaggooda. 2. Goo­ raha wax la cuno middood. 3. Soo­ ryo; qorshe.	4. Wadid, meelgeyn. Aqoolid (-da) - Wax la wadaago qay­ bin, kala agaasimid; soorid; qor­
shayn.
Aqoon (-ta) -	Wax qof bartay oo ogaadey; garasho; cilmi; kasmo.
Aqoonni (-da, -ga) - Qof aqoon loo lee yahay; la yaqaan; indhagarad; (ama « aqoonin )>).
Aqoonsad (-ka) - Aqoon u yee!ad; garasho.
Aqoonsasho (-da) -	Aqoon u yeela­ sho; barasho; ogaansho; garasho. Araanjo"' (-da) -	Gecd-abaareed ]eh miro jilicsan oo kankoonsan oo diir adag oo midabkoodu yahay cillaan­
guduud.
Araarayo (-ta) - Labo qolo oo da­ gaallama haya kala joojin; dagaaJ joojin.
Araare (-ha) - Labo qolo oo dagaal­ lamaya oo la kala joojiyo; dagaa­ ljoojis.
Arahbikhi (-da) -  Galley.
A.rad (-da)- Naag la qabo; oori; afo; maranti.
Arag (-ga) -	Hawsha xubnaha ind­ huhu qabtaan; aragti.
Aragti (-da) -	arag; fiiro.
AnLh (-da) -	Socdaal meel loo aado in laga soo gurto miro iyo waxyaalo kaloo la cuno ama wax Jagu samaysto.
Al'lllD.i (-da, -ga) -  Lahan qarsoon oo
cudur reebay.
Aranjas.to• (-da) - Cabitaan laga sa­ meeyo biyo iyo sonkor iyo lis arn.anjo (ama "aranjaata )>).
Arar (-ta) - 1. Gogoldhigga doodda, hadalka qoran (buugag; kd.) 2. Daaqa la soo daajiyo xoo!aha in­ taan ceelka la geyn oo biyaha la siin. 3. Hareer; agagaar.
Arara.sho (-< la) - Hadalka, doodda, buugagga, kd., arar ka hor-marsa• sho; gogoldhigaasho.
Arax (-da) -  Xubin lafdhabarta ka
argeeg
mid ah oo dhawr ricirood iyo hilib­ kood ka kooban.
Arbeca (-da) - Maa\inta afraad oo toddobaadka; maalinta Talaadada iyo Khamiista u dhexaysa.
Arbe (-ha) -- I. Maroodiga weyn oo lab  oo  raxanta  horkaca;  araye.
2. Shabeel lab.
Arbush (-ka) -	Wareer; rabsho. Arbushan -	Wareersan; rabshaysan. Arbushid (-da) - Wareerin; rabshayn. Ardaa (-ga) -  Dhul bannaan oo gur-
yaha ka horreeya oo derbi ama teed ku wareegsan yahay; meel duggaal laga dhigo oo kor ka furan oo la fariisto ama la seexdo ama dano kale lagu qabsado.
Ardeaggal (-ka) - Ardaa qurux badan oo Joo dhiso nin ama qolo gabdhad­ doon iyo xididtooyo u timaadda; dadabgal; riddingal.
Ardeal (-ka) - Qof aan wanaag­ saneyn; nacas; dabbaal; (ama « ar• dal >)).
Ardaelnimo (-da) -  Ardaal ahaansho.
Arday (-ga) - Wiil dugsi wax ka dhigta.
Ardiyad (-da) - Canshuurta dhulka laga qaado.
Ardo (-da) - In dugsi wax ka wacia dhigata oo isku duuban; ardiy; dugsiley.
Areebo (-da) - Naag aan gaari ahayn; basari; goonbaar.
Argaggax (-a) - Cabsi weyn oo kedo ah; naxdin lala gariiro.
Argaggaxsan - La aragagixiyey; cabsi weyn oo kedo ah la geliyey.
Argaggixid (-da) -  Cabsi v.eyn oo
kedo ah, qabasho; naxdin la gariirid. Argaggixin (-ta) -	Argaggax gelin;
cabsiin.
Argaggixiso (-da) - 1. Dad ama urur, argaggixin ku doonta danohooda, siiba kuwa siyaasadeed. 2. Wax !ala aragaggaxo oo dhan.
Argeeg (-ga) - Geed, diirka xididda­ diisa wee! (haamo, dhiilo, ubboo­ yin, kd.) laga tosho.
ari
Ari (-ga) -	Wadajirka idaha iyo ri- yaha.
Arijir (-ka)-Qof ama dad ari ilaaliya.
Arji (-ga) -	Waxweyddiisad qoran.
Arkaan (-ta) -	(keli: rukni) rukniyo badan; tiirar.
Arkid (-da) -	lndhaha ku duwid oo
ku garasho; dhugasho; fiirin.
Ario (-da) -	Dal; dhul; ardi; duni. Armaa (arm-) -	Ma laga yaabaa in (... amiaa roob da'aa"); billaa; saa;
sow.
Armaajo* (-da)- Gurgur badanaa qori ah oo qaabab badan loo yeelo, oo dharka iyo waxyaalo kaleba lagu gurto (ama « armaadyo >l).
Aroor - I. (-ka) a) Biyo doonasl10 (xoolo, kd.). b) Hoos aadid; degi­ taan; jeexniin; daliig qodan. 2. (·"ta) Kalka waagu beryo; waabberi; aroo­ ryo.
Aroorid (-da) -	I. Biyo raadin; biyo doonid. 2. Hoos n dhigid; wadid. Aroorin (-ta) -		I. Biyo la doonid; ceel u kaxayn. 2. Hoos u dhigid, n dejin, ku fogeyn. 3. Qof hurda riyo
wax kn tusid.
Arooryo (-da) -	Kalka waagu beryo; waabberi; (ama « aroor >>).
Aroos (-ka) -	Guur cusub iyo cayaa­
raha iyo dheelaaska loo sameeyo; guur.
Aroosid (-da) -	Aroos gelid; guur­
sasho.
Arrad (-ka) - Dhar la qaato la'aan; qaawanaan ku dhowaad.
Arradan - Arrad hayo; dharkii bore ka dhammaaday ama calallo ka noqday.
Arradbax (-a) - Arrad ka bax; dhar helid; arratir.
Arradbb:id (-da) Arrad ka bixid; arratirasho.
Arradbixin (-ta)  Dhar arratir ah siin; arrad ka bixin; arratirid.
Arradid (-da) - Dhar la qaato waayid. Arrafo (-da) -	Bilaha muslinka oo dayaxa tan ngu danbaysa oo xajka
la guto (« carrafo »).
ass!
Arratirasho (-da) - Dhar lagu arrad­ baxo qaadasho.
Arrimin (-ta) - Talo keenid; gud­ doomin; talin; maarayn.
Arrimiso (-da) - Qofka (dheddig) ar­ rimiya; talada haysa; taliso; maa­ rayso.
Arrimiye (-ha) -	Qofka (lab) arri­
miya; talada haya; ta1iye; maareeye.
Arrin (-ka, -ta) -	Talo, hadal iyo in wax laga qabto u baahan; xaal; talo;
,aajo.
Arrinsasho (-da) - Arrin isula imaan­ sho; wada tashad.
Arwaax  (-a) -	l.  Farax;  riyaaq.
2. Ruux.
Arwaaxid (-< la) -	Farxid; riyaaqid. Arxaan (-ka) --- Lafdhabar; xiriir.
Arxamid (-da) -	Jimic u gelid; u turid; u naxariisasho.
Arxan (-ka) -	Naxariis; raxmad; tu­ raal; jimic.
Asaag (-ga) -	La mid; la fil; la fac;
eyni; laag.
Asam; (-ka) - Bilawaga waxa la sa­ maynayo ama la dhisayo; sal; sald­ hig; bilaw; (ama « aasaas »).
Asaasid (-da) - Asaas n yeelid; bilaa­ bid; (ama 1( aasaasid )>).
Asaaye (-ha) - Waxyeello hore oo la isgaarsiiyey; godob; eed; gashi; (ama
« a aayo ))).
Asal (-ka) - 1. Ka-soo-jeedkii hore; sa!; jirrid. 2. Waxyaalo laysku da­ ray oo wax lagu midabeeyo; renji; carar.
asaraar	aw-
Asaraar (-ka) - Wax dad kale sheegay oo lagu qablo oo been lagu sheego; dood; muran; been in; ogaalditd.
Asaraarid (-dal --· Hada! la sheegay asaraar ka hor keenid; beenin; ogaaldiidid
Asarnurid (-dal - God ama ceel anm wax la mid ah. ciid ka buuxin, xabaalid. dhulka la <1mid.
Asay (-daJ - Dhar cHd ama madov,, oo afadu qaadato kolka saygu ka dhinto; hangal; weer.
Aseebe (-ha) - Kalluun weyn oo xoog badan.
Asfar ("ka) - Midabka dahabka ama sacfaraanka; eillaan.
Mb - Si wanaagsan ku sugan; (maan- ta Guuleed ash ma aha).
Ashahaado (-da) --  Shahaado. Ashkir (-kaJ -  Midab fardood.
Ashqaraar (-ka) - Wax sillan ama aan la arki jirin ama yaab leh, waxa aragtidoodu dhaliso; yaab; abyan; amakaag.
Ashtakayn (-ta) - Galeyaasha garta ama meel la mid ah (qof; kd.) ku dacweyn;  dacweyn;  garin;  (ama
<( ashkato »J.
Ashtakood 1-ka) - Dacwood. Asiibid'(-da) -  Ku dhicid; ku abbaar­
mid; helid: la helid.
Asiili (-ga) -	I	Sharaf  !eh;  gob.
2. Asalkii ah; aan u·ekaysiis ahayn; asli.
Askar (-ta) -	(magac 1,adareed) cii­
danka dagaallama.
,.
Askari (-ga) -	! . Qof ciidanka da­ gaallama ka mid ah, v,,.elina aan xiddigo iyo alifyo midna la siin; dable. 2. Ciidan dagaallama guud ahaan (xiddigaba ha lahaado).
Askax (-daJ -  Geed dhirta yaryar ka mid ah oo mirihiisa ceeriinka lagu cuno.
Asli (-ga) - (wax) run ah, ee aan ahayn ku Joo ekaysiiyey, ama, la­ gagu dayday.
Aslid (-da) Asal marin; midabayn. Asluub Ha)  -- Dhaqanwanaag; an­
shax; tusmo; marin.
A,-luubeyn (-ta) -- Asluub u· yeelid. Asmayn (-ta)    Asmo ku akhriyid,
ku ganid.
Asmo (-da) - Duco gaar ah oo ma­ gacyc1.da Ilaah ka kooban, oo wax lagu habaaro.
Asoollan (idaha)  •--  Wan  u taga  u
baahan.
Asqo (-da) -	I. Biyawaa; harraad; oon. 2. Dayow, dhama•.
Asqoobid (-da) -	I. Biyo la cabbo u baahasho v,,cyn; harraadid; oomid.
2. Dayoobid, dhami'id.
Astaad (-ka) -	Bare, macallin (ama
<( ustaad )>).
Astaan (-ta) -- Wax laysku soo sooco (bar, haar, daqar, kd.); summad; tilmaan; asto; ealaamo.
Astayn Ha) - Astaan u yee!id; asto ama summad u yeelid.
Astaysan -  Asto loo yeelay; calaa­
maysan; suntan.
Asturan - Aan qaawaneyn; qarsoon; awdan.
Asturid (-da) -  Qarin; awdid.
Asturnaan (-ta) - Wax asturan ahaan. Asuul (-ka) -	Qaanuun; sharci; xeer. Asyah (-ka) -	 Dabaylaha lagu dhoofo oo ka yimaada woqooyi-bari; wajii­
n,.
Atoor (-ka) -	Sagaarada keeda Jab. Aw (-ga) •·- I. Awoowe bore; ab. 2. Qof dlmi iyo kasmo gaar ah !eh; wadaad. A"'"·- -(-geed;-giis; kd.) daraad; dar;
aawo.
awaaji
Awaaji (-ga) - War la doona hayo in dad badan la gaarsiiyo, oo lagu dhawaaqo ama si kale loo faafiyo; naado.
A.waajiyid (-da) - War qaylo ama si kale ku faafin oo dad badan ku gaarsiin; naadiin.
Awaal (-ka) -  Saad; male.
Awaalid (-da) - Filid; malayn; sugid; saadin.
Awaare (-ha) - Ciidda budada noqot.i oo cagta iyo wixii la mid ah iyo dabayshn qaadaan; habaas; boor: siigo; bus.
Awai (-ka) - Marka hore; waa hore: koowaad.
Away? -  Meeye?; Meeday?; (ama
« aaway? »). Awdan -  La awdey.
Awdid (-da) - Meel daloosha xirld, wax ku rogid, ku qarin; daboolid; gufoyn.
Aweyti (-da) -  Habaar gaar ah.
,Aweytiyid (-da) - Aweyti ku akhriyid; habaarid.
·Awlal (-ka) -  I. (hilib) Dhinac; sarar.
2. Ma!abka kiisa raagey oo madow; xabagbarshi raagtey.
·Awlax (-a)-Jaad warmaha ka mid ah. Awood (-da) -	Farsamo iyo tab iyo itaal wax lagu qaban karo; karti;
maaro; xoog; tabar.
Awoodid (-da) - Maaro, itaal u hayn; karid.
Awoowe (-ha) -	Aabbaha iyo hoo­ yada aabbeyaashood.
Awr (-ka) -	Geela kan lab; Rati. Awradhaye (-ha) --· Nagaar xooluhu daaqaan oo dhirtadawada ka mid ah.
Awrdhehid (-da) -  Faxlid.
Axad -	l. (-da) Maalinta koowaad oo toddobaadka: Sabtida iyo Isniinta bay u dhexaysaa. 2. (-0ka) qof; ruux. Axal -		l. (-ka) Xilli u dhexceya ximirka iyo xayska. 2. (-sha) Xab
is-haysta oo adag.
Axan (-ka) - Xoolaha ama cunnada loo bixiyo qofka dhinta oo !oogu duceeyo; fiddow.
ayo?
Axdi (-ga) --- Ballan adag oo lagu heshiiyo.
Axgabid (-da) -	Dacgabid; caal­ qaadasho.
Axmaq (-a) - Qof caqli yar; dabbaal; naca ; doqon.
Ay -	1. lyada; iyaga. 2. (-da) Meel jiq ah.
Ayaa - (ayaan, ayuu, ayay, ayalld...); Baa, (sida <( Cllli ayaa yimid  Cali baa yimid )> ).
Ayaan (-ka) - Xoog la moodo inuu dadka u keeno xumaan ama sa­ maan;  cawo;  hoodo;  ul;  nasiib;
2 (-ta) Qorrax-soo-baxa iyo qor­ raxdhaca iota u dhexaysa oo iftiinka ah; maalin; dharaar; casho.
Ayax (-a) - Bahal yaryar oo baalal leh, oo tiro badan, oo si darnur la moodo isu raaca oo u duula, oo dhirta iyo bceraha baabbi'iya,
Aydin -  Jdinku.
Ayeeyo (-da) - Hooyada iyo aabbaha hooyooyinkood; Abooto.
Ayeeyo-lui.:dheer (-ta) -	Xasharaad jaadad badan ah oo dheer oo dhuu­ ban; waxay leedahay labo addin oo hore oo madaxa u dhow, oo waa­ weyn, oo qodxo leh iyo afar kaloo lugood, oo dhuudhuuban iyo baa­ lal, midabkeeduna waa cagaar; abooto-idabbadis.
Aygarad (-ka) - Wax garan og; fiiro dheer; aan la dagi karin; ayda loo qoda hayo durba garta.
Aynab (-ka) -  Wax badan (dad, kd.)
isku kol dilid, layn, Aynnu - Innagu.
Ayo?- Kuma?; Kee?; Tuma?; Tee?

        

B

В (Ва')

Хагаfkа labaad oo Alifka Somaalida; waa shibbane.

Ва' (-a)

Dhictaan, dhibaato iyo waxyeello xun cid gaarsiiya; hoog; belo; baabba'; baas.

-ba

Erey ulajeeddooyinka tixaha midabyo badan oo kala gaar ah u yeela: "aniguba waa aqaan"; "saddexduba ha yimaadeen"; kd.

Baa

Erey tixaha ulajeeddoyin gaar ah u yeela: "wiilkii baa yimid"; "Ladan baa timid baa?"; kd; ayaa; уaа.

Baab (-ka)

1. Qaybaha ama xubnaha kitaabka middood, fasalka ka weyn.

2. Jaad; nooc; jinsi.

Baabba' (-a)

Wax tirtiran; aan raad lahayn; muuqiisa la waayey; ba'.

Baabbacayn (-ta)

(geel, kd.) orod cagaha dhukla lala dhaco; durdurin; ku tumasho, kd.

Baabbaco (-da)

1. Gacanta dadka inta dhudhuunka ka hoosaysa oo calaacasha, faraha iyo suulku ka mid yihlin oo wax lagu gabto; cukur; sacab; cagta nafleyda qaarkeed;

2. Orod gaar ah oo geelu cagaha la dhaco dhulka.

Baabbah («da)

Baabba' noqday oo aan wax ka joogin; aan gudihiisa wax ku jirin; maran; eber; cidla'; waxba; sufur.

Baabba'san

Tirtirmay; aan muuqan; la baabba'shay.

Baabbi'id (-da)

Tirtirmid; ciribgo'id; qarsoomid.

Baabbi'in (-ta)

Tirtirid; ciribgoyn; hoog ku falid.

Baabbul (-sha)

Timo aad u baxa iyagoo aan la ilaalin; yoofil; tuur.

Baabsi (-ga)

Baadi cid kale leedahay oo, xadid darteed, loo suntado, loo summadrogo.

Baabusiir (-ka)

Baawasiir.

Baabuur (-ka)

1. Gaadiid badanaaba afar garangarood leh oo ku socda qalab dhaqaajiya (motoor) oo gudaha ugu jira; dadka iyo alaabada buu gaadaa; gaari.

2. Qalab jiko oo inta dab lagu kor shido, wixii wax lagu karsana hayo, la kor saaro; girgire, birjiko; marakab.

Baac (-a) -- 1. Dhererka u dhcxeeya labada gacnood marka la kala fidiyo.
2. Dherer wax lagu cabbiro. Baacin (-ta) -1.  Baac wax ku cabbirid.
2. Wax la dhifanayo, kor u i wadid, taniyo inta gacantu ka wada kala baxdo. 3. (u -) u taagid. 4. Kor u qaadid; bilid.
Baacug (-ga) - 1. Dhasha xoolaha calooshooda aan weli caano mahee wax kale gelin ( = aan uus yeelan).
2. Caano la adkeeyey oo dhanaanno
kala gaar ah lagu daray oo la cuno farmaajo.
Ba.ad -  I. (-da) Xoolo qofkii ama
dadkii laga adkaado baxsho; sedo (sado); ammaan; canshuur. 2. (-0ka)
a)	Waxa dhu\ka ka baxa oo nafl.eyda daaqdaa, cunto; cunno. b) Labada garab 06 haa< lka iyo dayuuraduhu ku duulaan; baa!.
Baaddil (-ka) -  Aan xaq ahayn; dul­
mi; gardarro; jiddarro.
Baaddiye (-ha) -	Mee] aan magaaloo­ yin ku ool; miyi; (ama « baa< liye)>). Baadi (-da) -  1. Xoolo nool oo lumay.
2. Wax lumoo dhan guud ahaan. Baadid (-da) -	Wax badan maqnaan;
raagid; daahid.
Baadifad (-da, -ka) - Qofka baadida hela oo qabta oo kii !aha.a ku sima, waxa la siiyo.
Ba.adiggef (-ka) -  Baadidii oo aan
fudayd !agu helin oo iyadoo !a doondoona hayo hadba dhinae laga maro.
Baa.diggoobid (-da) -  Baadi goobid,
raadin.
Baadisooc (-a) - Astaan baadida lagu soo sooco; summad.
Baadiyayn (-ta) -	Baadi ka dhigid;
lumin; haba11bin.
Baafin (-ta) -  Wax lumay ama aan la aqoon mecl laga helo, weyddiin iyo (( war yaa arkayh> ku baadi goobid.
Baah (-a)- Dhulka wada gaaray; faaf. Baahan -  I.  Wax u baahi qaba.
2. Gaajaysan.
Baahawadaag (-ta) -	Dad baaho ka
< lhexayso.
Ba.ahi (-da) - Wax waxtar ah, ama lagamamaarmaan ah, haddana aan la haysan, tebidd11 la teba hayo; Wax in la helo ama la haysto la jeclaan lahaa, gaajada loo qabo.
Baahid (-da) -  Dhulka wada gaarid;
f11afid.
Baa.ho (-da) - Xoolaggooyo; qaaraan. Baa.jin (-ta) -  Wax la samayn !aha.a
< lib u dhigid ama iska deyn.
Baal - l. (-ka) a) Garb11ha wixii duulaa kn duulaan midkood; baad.
b)	Xashi labo bog !eh. c) Buunshe.
2. (-sha) Doc; dhinac; gees.
Ba.alalley (-da) - Bahalhoosaadka duula jaad ka mid ah.
Baaldhiig (-ga)  ,  Baalasha  haadka
kuwooda buka oo laga rifo ama laga soo siibo; tinmood.
Baaldi (-ga) - l. Saxan weyn oo bal­ laaran oo dharka fogu mayro, baaf.
2. Wee! maedan ama caag ah oo siddo !eh oo biyaha lagu qaato; sii­ lad; wadaan.
Baalfalla.ar (-ta) - Mid ka mid ah shinbiro wadajir u duula oo xilliba dal u dalaaba; callosha waa .ka cad­ dahay, dhabarkulla waa madow iyo buluug isku darsan; waxay leedahay
baa!i
baalal dheerdheer oo fallaarta u eg, iyo dabo ganto !eh.
Baali - I. (-da) Naagta aan hufnaanta nafteeda iyo aqalkeeda daryeelin;
basari;  goonbaar; arcebo. 2. (-0)
(dhar) duug: dhammaad.
Baaluq (•a) -	Qof shan iyo toban jir gaarey; qaangaar.
Baaluqid (-da) - Shan iyo toban sano gaarid; baa!uq noqosho; qaangaarid.
Baali;:aaf (-ka) -	Waran jaad goo·
ni)a loo sameeyo.
Ba'an - I. Ba' qaba; si xun ku sugan; aad u xanuunsan. 2. Gardaran.
baaraandegid
garansiiyo; ishaaro. 2. Halhays, hadaf.
Baaqasho (-da) - Wax dhici lahaa oo aan dhicin; meel la aadi lahaa ama la iman fahaa iska deyn ama dib u dhigasho.
Baaqi (-ga) - Wax la bixiyey, inta ka soo harta; dheeri; hanbo; haraan.
Baaqid (-da) -  Baaq samayn.
Baaqimo (-da) - Neef xoolo ah oo aan madi ahayn; aan cano badan
!ahayn; badho; hooto; gabno; (ama
<< baaqin )>).
Baaqin (-ka) -  Baaqimo.
Baaqsi (-ga) -- (xoolo) Aan waqtigii uu rimi lahaa, rimin.
Baaquli (-ga) - Wee! godan oo dhOObo ama siin ama wax kale laga samee­ yey oo cunnada lagu gurto; qaafiri; madiibad.
Baar - I. (-ka) a) Geedka madixiisa kore oo laamuhu ka baxaan. b) (gee]) Timaha kuruska korkiisa ka baxa.
c)" Mee] lagu iibsho waxyaalaha la cabbo: badanaa taagnaan baa wax lagu cabbaa. 2. (-ta) Geed jaadad badan ah oo dhulka kulul ka baxa:
Ban (-ta) -  Cunno waxtar iyo uraad		
]eh oo lagu dheefiyo dadka buka ama dhaawaca ah.
Be:ensbo (-da) -  Cunno baan noqon
kana siin; baanin.
BeewSh:aY"I (-ta)- (turub) shaandhayn.
.a...id (-d.a)- Hada[ ama dood qoran
a.	ma aan  qomayn, meel madal ah
b.	jeedin; khudbayn.
ee.. (·ta! -	Baan siin; baanasho. Ba:aeii'§lt (-ha) - Hada[ ama dood, qoran ama a.an qorrayn oo meel madal
ah !ap )'ir.mhdo; khudbo.
Beaeji 1-p) - Baaris aan turaal ku juin: ku dhe,: galgalad; daganduug; f= -
Baaosesho 1--da f -  Baan helid; baan,
ku !adna.msho.
8aaq (-aJ-1. Asta.an (dhaqdhaqaaq, if, dha...,,aaq, cod. kd.) Jagu wada hadlo ama '.'rax la sku faro ama laysku
wuxuu lee yahay dhex dheer oo aan lamo lahayn, madaxana wuxuu ku lee yahay caleemo aad u waaweyn oo dherdheer.
Baaraandeg (-ga) - Arrin laga sal­ gaaro, la hubiyo, laga bogto.
Baaraandegid (-da) - Arrin ka sal­ gaarid; aad u baarid; ka bogasho; hubin.
baarasho"
Baarasho0 (-daJ-(nafley cul us) jiif ku galgalasho; ku rafasho; is rogrogid.
Baarax (-a) -	Meel	hannaan oo nabad lagu deggan yahay.
Baarfuran (-ka) -	Qaalimmada aan la rarin.
Baari (-ga) -	I. Riixidda xooggeeda
iyo saamayskeeda; ka goosa hada iyo xoogga ka yimaada; qof, wax ku adkayn, inuu yeelo; culays saa­ rid. 2. W.ix tartan lagu iibsana hayo, hadba qofka naadadu ku dh.icayso, ku dhawaaqidda.
Baarid (-Jal -- Wax qarsoon, si run­ tood loo gaaro, \,ax k<1 qabasho; raadin; baanji; ba<1raan samayn
2. (ganacsi) aan iib'>amin.
Baaris (-ta) -· Baaritaan; baarandeg; baarid.
Baaritaan (-ka) -  Baari,.
Baarqab (-ka) - Awrka geela loogu daro inuu rimiyo oo aan la rarine baarkiisii qaba.
Baarran (-ka) - !. Hadal. ,, Afeef, ballan,
Baarri (-ga) - Qof waalidkii dhalay jecel oo wuxuu u qaban karo u qabta: waalidka okobban oo u sama fala,
Baarrimasho (-da) -  Afcefasho.
Baaruud (-da) - Habaas qarxada oo xabbadda gudaheeda ku jira oo kol- kii leebka (qarxiyaha) buntukhu ku dhaco, qarxada oo gumuca rida.
Baaryid (-da) - I. Xoog iyo !.:ulays saarid; riixid xoog iyo saamays leh; (ka -, ku -) weecasho ama weecin xoog leh. 2. (ganacsi) wax la iibina hayo (naado, xaraash), qof qiime madhaafaan ah gary, u deyn.
Baaryoomid (-da) - (doonni, kd.) markab ama deked, ka furasho, ka goosasho.
Baas (-ka) -	Dhibaato iyo waxyeello aad u xun !eh; hoog; ba·; belo. Baasaboor* (-ka) - Dalkummar (ama
«.baasaboorto »).
Baashaal (-ka) - Wax waqtiga laysku dhaafiyo ; madaddaalasho; waqti 15dhaafin; haw! dhab ah, isku ladid.
babbin
Baasto* (-da) -	Cunno burka laga sameeyo oo jaadad hadan ah.
Baati (-ga)- Dhar jilitsan oo midabyo
leh oo la tosho.
Baatir (-ta) --- Qaalin geel ah oo aad u ,,.,eynaatey oo aan cu ran; A beer Baatul (-ka) -  Tashiil la'aan; dhaqala­
darro.
Baatulid (-dal -- Dhaqaala-darrayn; tashiilid la'aan.
Baa ·asiir (-kal - Barar iyo nabarro xanuun iyo cuncun badan oo mala­ wadka afkiisu yecsho, badanaana cthiig ka yimaado; lama « baa­ busiir >)).
Baaxad (-dal - Aan xalleef ahayn ee qiro lch: ballaar Jch; toox.
Baaxadsoore (-ha) - tl-1eesha ba.i­ xadda bartankeeda ah; »ax fictsan oo ballaaran. wadaagihiisa: dhex; bartame..
Baayac (-a) - Wax ganacsi u yaal oo qiimahooda la is\,eyddiiyo: gorgorn. Baayicid (-dal -	Wax ganacsi u yaal,
qiimahooda weyddiin; gorgorin. Baa ·ir (-ka) -  l::Jeenlow; beenaale.
Babac (-a, -cta) - I. Mee! taag ah oo dululub ah; hoobad. 2. Gudub.
Babactamid (-daJ -  Babactan cayaa­
rid; tartamid; garmaamayn: loolla­ mid: laacdamid.
Babactan (-ka) -  Dagaal aan dhab
ahayn tiibihi muuJin; tartan: gar- 1naamc; Joollan: laacdan; cayaar.
Babbaay (-ga) -  Geed dhulka kulul ka baxa oo yare baarta u eg; baark.i sare wuxuu ku lee yahay caleemo halballaaran; wuxuu dhalaa miro v.aa,,.,eyn oo qaraha u eg oo iniino badan oo filfil u eki dhexda uga buuxaan; (ama « mafafaay i>).
Babhad (-kal - Ruxidda iyo gilgilidda dabc1ysha: mecl ctabaylwac leh.
Babba ho (-daJ -  Maryaha iyo wixii la mid ah oo dabayshu ruxayso, dhaqdhaqaaqooda; dl1abasho.
Babbin (-ta) - Dab,iyl fadhida dhaq­ ctl1aqa,1q gdin; dhar iyo wax la mid ah, dabayl dhabanay a dhexdeeda
babb1.s	baddhac
ku k.lla bixin: babh11 . <.htb bixi v..aaycy ku ololin, arna \\a\ kulul ku qaboojin.
Babhis (-kaJ -- Qalab inta hadan, caw midabyo badan laga tidco oo daab
!eh. oo dabka lagu bdbeliyo arna kolkii la kululaado laysku babbiyo;
4) Ldan yar oo aleemo i)o ubax lch. 81 \lira labo loo ala Jeexa:,.
1, t'\it dabay ha kiciya oo xii ad u
:,eela oo dhan.
Babcan -·  Babac loo dhigay.
Bacran --  Dillaac aan aad u weyneyn
!eh; dillaacsan: qarrar lch; dhan­ ba)an; qav,raran.
Bacranaan (-ta) - Wax bacran ahaan: Dillaacsanaan.
Bacrin (-ta) - Dhul ugbaud ah oo wax ka soo bixi og yihiin; dalsan; carrasan.
Bad (-da)- Biyaha hadan oo dhanaan oo dhulka intiisa badan ku rogan; maanyo.
Badan Aan )arayn; ciiddaas ah; badd;ia ah.
811.danaa ---- Jnta badan: A;ilaa.
Hadar (-ka) --- Jniinaha la beerto oo la cuno oo dhan (sarreen. galley. mc­ scggo, kd.).
Badasho (-da) - Wax badan noqosho: tarmid: bulaalid.
Badbaadin (-U!) ·--- Fladbaado 1iin: na­ badgclin; '>amatabbi:dn.
Babdd !-daJ	Babac u dhigid arna
ka dhigid: gudub u dhigid.
Bae-a.ad (-ka) ah: ruub. 
- ("iid badan oo ruubad
Bacaadle I-ha) -	Geddislaha kud-
hacda ,1a,_ ku  iibsada: warato.
Bacad 1-ka1 - Burcooyin cild ah oo daba:, hu sama)so oo hadba docdii
..nu u je,!ddo. u jeeda.
Bacanaar 1-ka1 -  Sanka intiisa bore oo san lafta laha)n.
Bacaroor 1-ta1 - l. Geed lch laamo '..'uur:"uur-an oo dhuu\yar oo jilicsan o , j"b1 vg· "ll'-UU ka baxaa dibirk « Si
1.1anaa n baad yeeshay! ».
Bagaf 1-ka) -  I. Wax fidsan oo aan qiro v.e:,.ne:n oo 1.1areegsan. 2. hilib,
,.,,aran..  qa.abkaas !eh.
Ba.gal° i-kal - Cagcagaarka la cuno jaad ka mid ah oo leh caleemo balballaaran iyo buruq dhuuban oo dheer: tama "begel »).
zz
bakooro
Bah (-da)-1. Inhooyo wada dhashay; tol; qolo. 2. Gob; (sida: (< bah iyo beel ►>. 3. (0) Xiddigo dayaxu maro oo u dhexeeya xoor iyo faruuryo. Bahal (-ka) -	Nafleyda dadka iyo duunyada cunta ama qaniinta ama
si kale u disha; (dugaag, bahal­ hoosaad; cayayaan...).
Bahaldile (-ha) -	Nin qolo ama col
wada oo ugu horreeya xagga gee­ sinnimada iyo dagaalka; halaqdile. Bahalhiglo (-da) - Bahal yeeyda u eg, dawacadana ka yar, oo koox koox
isu raaca; goollawaraabe.
Bahalow (-ga) -  Cudur bahal oo kale
!ala noqdo; waraabooti.
Bahwadaag (-ta) - I. Walaalo hooyo ka dhexayso ama isku bah ah. 2. Ba­ ho waaweyn oo is gaashaanbuursada ama iskaashi ka dhexeeyo ama dano kale wadaagga.
Bajin (-ta) - Baqdin gelin; cabsiin. Bajls (-ka) -  Jid cusub oo dhowaan­
dhalad ah.
Bakaal (-ka) - I. (cudur) bar cad oo isha birteeda ku dhalata. 2. Meeraha
!abaad oo qorraxda ku wareega oo u dhexeeya dhulka iyo dusaaga (sahra); Xiddigta Waabberi; Wa­ xaraxir; (am11 << bakool ►>). 3. Qof lixaad weyn; dhammays ah.
Bakaar Ha) - Godka badarka lagu kaydiyo.
Bakayle (-ha) - Jaad nafleyda dhirta xagata ka mid ah oo aad u dhee­ reeya; wuxuu lee yahay dhego dheer• dheer, dhogor jilicsan, af bushinta kore ka faruuran, dabo gaaban, iyo Jugo xoog badan oo dheerdheer.
Bakhaar (-ka) -  Makhsin.
Bak.hay! (-ka) - Qof aan deeq lahayn oo aan wax bixin; muudal; masuug; dhabcaal.
Bakool (-ka) -  I. Dhul carradiisu ta hay didib ama dhooddi; dhul car­ ro cad. 2. Meeraha dhulka iyo du­ saaga u dhexeey; Waxaraxir.
Bakooro (-da) - Cudur indhaha ku dhaca,
bal
Bal - !. Erey ulajeeddooyin midabyo badan !eh sida « wa yahay e >) ...
« Arrintii hore daayey ama ka noq­ day e >> oo	la yiraahdo inta badan kolka wax kabbixiwaa ah lays yeel­ siiyo ama layska yeersiiyo (v.·ax aan lagu jacsanayn ama cagajiid lagu yeelo); (< Bal hoo )>,  « bal kaalay >1. " bal ina keen»; (< wiilka bal u yeer >). 2. (-ka) a) Geedka meseggada. galleyda, kd. inta laamaha iyo ca­ leemaha ah. b) Ballan; wacad; axdi.
Balaaqo (-da) -- Afmaalnimo; cod­ karnimo; aftahmo.
Balaf (-ka) -	Biyaddiidka xoolaha. Bala\o (-da) - !. Gccdo v,.aabaayo leh. 2. Xoolo ceel la keeno, iyadoo aan yeel loo sidin oo dabadeed baryo
!agu waraabsho.  3.  Bilaw;  unug.
4. Cudur xoolaha ku dhaca. Balanhaa!Hs (-ta) -  Cayayaan afar baa[
oo waaweyn oo xardhan oo qurux badan lch; baalley-baro: babbisjinni. Baianbal (-ka) - L Geed aan weyneyn oo dhirta dawada ka mid ah; wuxuu
RALANBAALL!S
lee yahay caleemo balbaallaaran iyo miro korka xaad adag ku leh; waxaa kaloo loo yaqaan << geed-jinni )> iyo
,, banji ». 2. Dhibaato weyn; hoog; ba'; silic; saxariir; luufluuf.
Dalanbalid (-da) - Hoogid; bi'id; luu­ fluufid.
Balashi (-da) -  Sooryo weyn: diyaa­
fad; karan
bal/amid
811.law (-da) --	Bootin gaaban oo dhaqso iyo fudayd leh.
Baldhoole (-ha) - Jaad cawska ka mid ah.
Dalfin (-ta) -	I. Riddo la soo tuuray,
inta ul ama gaashaan si yar loogu dhufto oo gees kale loo leexsho. 2, Biyaddiidka wolaha; balaf.
Balki --  Halqabsi; misaal: tusaa!e.
llALA1'B11L (I)
Ballaar (-ka) -- Waxa jirka leh, sad­ dexda siyood oo loo ca bbiro (< lherer, ballaar, qoddo) middood; ballac;
IOOX.
Ballaaran -	Ballac weyn leh, Ballaarasho (-da) - Ballaar weyn yee­
lasho.
Ballaarin (-ta) -	Ballaar u yeelid; weyneyn.
Ballaarnaan (-ta) --·· Wax ba!laaran ahaan.
Ballac (-al -- Wax jir leh saddexdii a
cabbir (dherer, bal!ac, qoddo) mid­ koo< l; ballaar.
Ballamid (-da) -·· Wax isku ogaansho; ballan dhigasho; wacad isu gelid
ba//an
Ballan (-ka) - Wax lagu heshiiyo ama lays faro ama laysku adkeeyo: farriin adag: wax isku ogaansho: wacad; axdi: (ama ,, bal »).
Ballanbaajin (-ta) -  Ballan hor loo
,,  dhigtay. furid: wacad ka bbdd.
Ballanbaajis (-ka) - Ballan la dhigtay oo laga baxo.
.., Ballandarro (-da)- Ballan fulin la'aan: axdi-darro.
IIASllA"',
Ballanfur (-ka) -	Ballankii la dhigtay oo laysku furo: ballanbaajis.
Ballanfurid i-da) -	Ballan la dhigtay ka bixid; ballanbaajin.
Ba/lanfuryo (-da) -	Ballanfur; ballan ka bixid.
Ballanqaad (-ka) -	Bal!angal. Ba.llanqaadid (-daJ -  Wax !agu heshii­
yey ama lays faray fulinteed, ballan­ keed gelid.
Ballaqan -  (albaab...J aan  xirnayn: '-'Ilda furan.
Ballaqnaan (-ta! - (albaab...) wada furnaan.
Balli (-ga) - Dhul yare godan oo kolkii roob da·o. biyuhu galaan: godob yar: dhasheeg )ar: war: jidhaan.
Balliqid (-da) - (albaab) wada furid. Balo"'"· (-ga) - Cod dheer oo ka yimaa­ da lo"da ama nafle da kale qaarkeed. kolkay naxdo ama aad u xanuun­
sato.
Balqan (-kaJ	Xab jiidma oo laabta ka soo go·a 00 dfka ka yimaada.
bannayn
Balqasho (-da)- Walcasho; daadasho. Balxad (-ka) - (xoolo) bab:asho.
Balxasho (-da) - (xoolo): Biyo ba- dan, had iyo goor, cabbid; biyo durduurasho.
Bamban• (-k11) -  Banban.
Ban - I. (-ka) Dhul banna1m oo aan dhir lahayn. 2. (-ta) (saxaro) calool­ bax. ). (kir iyo -) cay xun; qur­ muun.
Ba'naan (-ta) -	Wa11. ba·an ahaan. Banaaxi (-ga) -- Cida lo'da siiba kol­ kay dararto oo ay barwaaqaysan
tahay.
Hanhan (-ka) - Hubka !agu dagaal­ lamo mid ka mid ah; lugaa loo mudaa kolkiibana, xabbado aad u badan  baa  ka dhaca;  boobe (am11
« bamban )>).
Banbax (-a) - B,mnaanbax. Banbiiro (-da) -  Ramal; Cinjir.
Bandhig (-ga) · - I. Alaab ganacsi ama masawirro ama wax kale oo si ha­ baysan, meel fagaare ah, la isugu keeno si dadweynuhu u daawado, waxna uga iibsado. 2. Carwo yar.
Bandiirod* ( da) -  Calan.
Banduul (-ka) - Mee] doonyaha dhex­ dooda ku taal oo loo sameeyey in biyuhu ku soo ururaan oo dab11deed laga dhuro.
Banii'aadan (-kal - Dad; insi: aadane. Banjoog (-ta) -	Nalley aan dadka la dhaqmin ee ka cararta; cidlajoog;
duurjoog.
Banki l-ga) -  Maamul xafiisyo leh oo lacagta lagu kaydsado ama la iska amaahiyo; (ama « bangi »).
Bannaan (•ka) --- Mee! aan geedo iyo dhis midna lahayn; dhul siman oo aan geedo iyo buuro iyo boholo· midna lahayn; ban.
Bannaanbax (-a) -	Dad badan oo wadajir dibadda ugu baxa, ismuujin siyaasadeed ama roobdoon 11ma sa­ bab kale darteed: banbax, dibadbax.
Bannaanbixid (-da) -- Bannaanbax samayn; banbixid; dibadbixid.
Bannayn (-ta) -- Waxa ku gudban ka
banqi
wareejin; bannaan ka dhigi< l; furid; jideyn; sharciyayn.
Banqi ("ga) - (ceel) biyo bar.Ian leh; (ama « banqay »),
Bantar (-ka)	Neer joog adey hilibki, aad u caatoobey.
Baq (-a)	l. Caanaha iyo wixi1 la mid ah oo xumaada kala-go'iddooda.
2. Khamiir, qaab,  alsal.
Baqahbeenlayn Hal	Baqabbeenle samayn.
Baqahbeenle (-ha) - Baqasho aan run
ahayn: !ab tabaha dagaalka ka mid ah.
Baqal -	I. (-ka, -sha) Gammaanka
jaad ka mid oo geenyada iyo dameer­ ku iska dhalaan, 2. (-ka) Cagcagaar­ ka la cuno mid ka mid ah: bagal. Baqalye (-ha) -	Gorgorka waaweyn jaad ka mid ah: Uima « baqalyo »
iyo « baqaye ,,)_
Baqas (-ka)	Hod<1ntooyo; baraare: barv.<1aqo.
Baqasho (-da)	Wax cab i leh, ka cararid.
Baqbaq (-a)	Dhegdhegga indhaha
buka ama aan nafiirka aha)ni yee­ shaan; fiish: dhalxan (baqhaq qo­ yan), xafajo (haqhaq qallalan). 2. Xabagta gubowdey
Baqbeeno (-da) -	Subag iyo caano isku shiilmay oo weli isku murugsan. Baqdin (-ta)- Wa waxycclladood laga yaabo, v.axa aragtidooda ama mu­ qalkoodu nafkyda ku dhaliyaan:
naxdin: cabs1
Baqo (-da)  Saamay ka wax cabsi lihi keeno; cab i: carar; (ama « ba­ qe »).
Baqshiish (-ka)- Wax qof v.ax wanaag­ san ,ameeyey anrn i kale loogu bo­ gey, dhirri-geli, iyo ha ku farxo loo siiyo.
Baqti (-ga) -- Wax aan la gowricin oo
iska dhinlay: aan la birayn; (am<1
« bakhti »).
Baqti'afuuf (-k.a) - Soo noolaan iyadoo dhimasho laagu dhov,aadey; (ama
« bakhti'afuuf>>).
baraarugsan
Baqti'efuufid (-da) - Wax dhimasho ku dhowaadcy naf ku soo cclin: (ama ,i bakhti'afuufid »).
Baqti-gowrac (-a) - Colaadda aad u xumaata oo mta xecrka wanaagsan oo dagaalka la gudbo. aan. bal dad­ ka nool daayc, kuw-a dhinta la fool­ "umeeyo (gowrac, add1mo ka goyn.
HA.()Al, ( 11
kd.); Aaqti-wareen; (ama ,, bakhli­ gow-rac »).
Baqti-gowricid (-dal	Baqti-go"'rac ku k1cid; (ama « bakhti-go\Hicid).
Baqtiin (-ta)	Baqti ka dhigid; dilid: (ama « bakhtiin »).
Baqtiyid (-da) -- (xoolo) iyadoo aan
la birayn dhimasho; gecryoomid; (ama « bakhtiyid >>l.
Bar   1  (-kal Wax labo meelood
oo i le·eg loo qaybshey, mec hood; nus. 2. (-!a) a) Dh1bic: gaa hi; astaan hi Xoolo.
Baraar -	I	(-ka) Dhasha idaha; naylo. 2. (-ta) al Afeef. h> (lo·) geeso rogan; weJi ballaaran, baaji. Baraarug (-ga)		I Hurdo ka kac, soojeed, d1!c(toonaan. 2. (-la) Dugaa­
gad bir ama maar ah; jinjimmo.
Baraarugid (-da)	Hurdo ka kicid; soojccd1d: digtoonaansho.
Baraarugsan	Aan burdeysneyn; hur•
do ka kacay oo ay ka ba'day; soo
b;;raarugsa11aan	barbarradhac
jeeda oo aan la dagi karin: digtoon; feeyig.
Baraarug!.anaan (-ta)	Qof  baraa-
rugsan ahaan; < ligtoonaan. Baraarujin Hal	-	Hurdo ka k.icin;
v.ax xusuusin; qof < ligtoon ka dhigi.d Baraa'shirh:. (-a)	Midab baro ama dhibco badan oo 1sku darsan leh;
birdhicyo.
Barakoobid (-da) - Barak.o yeelasho; badasho: bulaiilid: tarmid.
Baran -  Bar maqan yahay; aan buu­
xin; k.ala baran; nus ah.
81mmbaro (-da) - Cayayaan madov. ama guduud-madO\\ ah oo !eh baa­
\al jiidan, lugo < lheer< lheer iyo gee o aad u miiqan: waxay ku badan cahay jikada, kortagga iyo rneelaha aan nadiifka ahayn.
Barandi (-ga) Cayaariyaasha danbe xargohooda.
Barar (-ka)  Oogada, oo cudur ama nabar ku dhacay darteed la buurata: kabrar: fuur.
Bararid (-da) -  Barar ycelasho: ka­
brarid.
Barariso (-da) -	Cudur faraha ku dha<.:a.
Bararsan
brar\an.
Barar leh: barartay: ka-
Buabbax (-a) - 1. Barada lagu koray oo laga cago: biuakac. 2. Aqalkab­ ba,.
Barad (-kal		Qof wax bara ho u cu,;ub gud.i-galay; arday bilav. .ih. Baraf (-kal -	Biyo. qabov. darti la guntama. oo sida dhalada u ifciima
,10 u dhalaala.
Barafoobid (-daJ -- Baraf noqosho; aaLI u qaboobid.
Barafuun• 1-kaJ -	Udug; cadar.
Barai..a)n (-lal	I. Barako u yeelid.
2. (cunno. kd.l v.a;,:. yar	ka taa­ ba,ho. ka cunid: unnayn.
Baraka)san	Barako leh; karaa- ma) an.
Barako 1-da1 -  l. Gallad gaar uh oo
llaah dadka qaarki ama waxyaalo kale, u )-eelo: karaamo. 2. Badasho, bulaal, taran. barkhad
Bararsanaa.n (-ta) - Wax bararsan ahaan.
Bararshe (-ha) -  Cudur dadka ku
dhaca oo oogadu l)).
Barlr,1.ar (-ka) - ()of lab oo aan fi!­ weyneyn; nin dhallin yar.
Barbaarid (-da) -· B.irbaar noqosho: korid.
Barbaarin (-ta)-·- Rarbaar ka dhigid;
korin: laylyid: t).
Bardadid0 (-da) -  Sasid; argaggixid;
(ama « berdedid 1>). Bardooddamid (-da) - Cayaarid. Bardooddan (-ka) -	Cayaar.
Bare (-ha) -	Qof lab oo dadka wa,; bara; macallin.
Bareer (-ka) -	Dhuumasho la'aan;
qarsoodi la'aan; caddaan; kas (arna
« bareero »).
Bareerid (-da) -· Qarsoodi Ja'aan wax
u falid.
Bari-1. (-da) Salka dadku ku fariisto; Jabada doo!lood wadajirkooda; (.ida­ ha) ;,,;ubinta weyn oo baruurta ah oo dabaggibinta, ama subagga laga shiilo. 2. (-ga) Qofka woqooyi u jeeda, docda midigtiisa ku abbaa­ ran; docda qorraxdu ka soo baxdo; qorraxkasoobbax.
Barid (-da) - 1. Qof, wax uusan horay ugu aqoon, tustusid, u sheegsheegid, ugu celcelin, taniyo intuu ka garto oo ka aqoodo; hawsha baraha. 2. Bar ka dhigid; buuxin waayid.
Baridhawr (-ka) - Barkimo xalleef ah ama wax kaloo aad loo jilciyey oo kooraha ama kursiga ama wixii ka­
!oo adag oo lagu fariisana hayo layska xijiyo.
Bariid (-ka) •-  Geed yar oo la bccro
iyo iniino uu dhalo oo budo !eh oo la cuno (ama « bariis >1).
Bariidin (-ta) - Weyddiin in nabad lagu baryey; aroor nabdaaddiyid; waabberigii sa!aarnid.
Bariido (-da) - Salaanta kolka waagu beryo;  in  la cawabberyey  isweyd­
diiska.
Bariin (-ta)-· Nabadgelyo ku bari siin; samatabbi,;in: badbaadin.
Bariiq (-a) -- Galka ku rogan iniinaha bariiska intaan la tumin: (ama « bi­ riiq »).
Bariis (-ka) -  Bariid.
Bariiso (-da) - Wax dadka ku soo ""aabberiista llma wllbberigii dhaca (roob. kd.).
HAR\JS
Barijugle (-ha) - Saljugle u dhicid. Barixume (-ha) -  Baraxume.
Barkadhac (-a) - Muruqyada surka oo xanuuna waxbarka ho-xumo dar­ teed.
Barkadhicid (-da)	Waxbarka ho- xumo darteed. muruqyada surku xanuunid.  ,,
Barkasho (•da) •-· Sarkin ka dhigasho.
Barkhad (-da)-··· Waxtar badan; bada· sho. bulaal, taran; barako.
Barkimo (-da)	Gal maro ama wax kale ah, oo inti cudbi ama baal ama wax kaloo ji!icsan laga buuxsho, kolka la ee:>..ana hayo, madaxa hoo­ stiisa la dhigto; (ama « barkin »). Harkin	1. (-ka) Barkimo qori ah (ama « barshin >i). 2. (-ta) Barkimo.
barkiwaraabe
Barkiwaraabe (-ha) -		Likaha jaHdad­ kiisa jaad ka mid ah oo la cuno. Barlammaan"' (-ka) -	I. Shirka muda­ neyaasha tolku doorto, oo sharciya­ dana dejiya, siyaasada dowladdana dusha ka ilaaliya. 2. Golaha ama aqalka mudaney-dashu ku shiraan
(ama « baarlamman »).
Barnaamij* (-ka) -	Wax la qoro oo ha..., lo arna tartammo la samaynayo,
HAllll<)O I'-
s1da a)' u dhac.:ayaan ama u kala horrayna)'aan, laga ogaado.
8arDaan (-ta)	Aan buuxin; bar ahaan; kala-barnaan.
8arui i-dal -	Jaadadka timina mid ka mid ah.
Baro r-).
Bashiishad (-ka) -  I. Neef la rabey
8ASllAA5
in la ogaado kolkuu dhala hayo, oo cidla ku dhala. 2. Arrin aan sidii la rabey noqon oo aan lagu lii­ baanin.
Basid (-da) -  Bas noqosho; danbasoo­
bid.
Baslayn (-ta) - Si baste ah, baadi ama wax kale, u raadin.
Basie (-ha) - I. Baadiddoon 11an raad iyo baytin midna loo hayn oo socod iyo wareeg badan. 2. Wax hab la'aan lagu doono oo aan jaangooyo hore loo dhigin.
Daso (-da) -	Madaxa dadka meesha ugu korraysa; dhalo; dhako; kug. Basrld (-da) - Si basar leh u maarayn. Bastoolad* (-da) -Qalab yaroo fudud oo xabbado ka dhacaan oo gacan
bataato*
keliya lagu qaado oo lagu nishaabo oo lagu rido.
Bataato* (-da)- Geed la beero oo leh xididdo dhulka ku faalala oo midkii­ ba bixiyo burqo badan oo taxan oo la cuno; (ama « baradho >)),
Batar (-ka) - Cayaar la tumo; sacab. Batiikb (-a) -	Geed sida qaraha u faalala oo yeesha miro waaweyn oo
cillaan ah oo !a cuno.
Batiikhoobid (-da) - Batiikh u ekaan­ sho; sida batiikha u cayilid ama u bislaad.
Ba, 'ne (-ha) -  Bahal yar oo kadafka u eg, kase dabo buuran; booddo­ dheeri buu caan ku yahay.
Baxaalli (-ga) -  Sida ama qaabka
ama habka qof, kd. loo abuuray; falaadka, sansaanka iyo abuurta; baxaa!: bilxnan; dhalan.
Baxaar (-ka) - Nin webiyada aqoon dheer u ]eh oo la yiraahdo wuxuu u taliyaa nafleyda ku jirta siiba yaxaa­ ska iyo kalluunka.
Baxar (-ka) -  Maanyo, Bad.
Baxdow (-ga) - Faras dheerayn caan ku noqday; aan fardaha la mid ahayn ee ka baxsan ama ka soo dhex baxay.
Baxnaanin (-ta) -  Baxnaanis.
Baxnaanis (-ka)- Eegid iyo dhursugid, wa.x la tijaabinayo sida waxbara­ shada ardada, bedertanka fardaha, dadka buka waabjiifintooda, la ta­ caaliddooda, hayntooda; baxnaanin. Tijaabo; Imtixaan.
Baxri (-da) - I. (wadar) Badda ka xoojiya. 2. Dabay! xagga badda ka 1imaadda.
Hanan - Wanaagsan; fiican; tool­ moon.
Baxsanaan (-1aJ -- Baxsan ama baxsi ahaan.
Baxsasho (-daJ -		l. La bixid; cararid; faka ho. 2. CaJmasho. nabadgelid. Baxsi (-ga) -	Inan asaaggi ka soo dhexbaxt1y oo muuqday, caan noq­
day; gaa haanqt1.id; hanad.
Ba:uiis (-kaJ -  l.  Ceel  cusub oo
beddelid
kolkaas la qoday. 2. Ceelkaas biyi­ hiisa. 3. Wax kasta oo wax kale laga soo dhex bixiyo, laga soo dhex saaro.
Bayaan (-ka) - Muuqaal si wanaag­ san u muuqda ama u cad ama u qeexan.
Bayax.aw (-< la) - l. Xiddigta u dhe­ xaysa garbo iyo gudban. 2. Mee! bannaan oo aan dhir lahayn.
Baydad (-ka) -  Cabsi ama dhiillo !ala
cararo iyadoo meel loo carara hayo aan la aqoon.
Baydadid (-da) - Cibsi ama dhiillo la cararid iyadoo aan la aqoon meel loo carara hayo.
Baydadin (-ta) - Baydad ku ridid; didin.
Baydari (-ga) - Qofka ugaarsashada iyo tabaheeda aad u yaqaan; ugaarta aad u laaya; hargaanti.
Bayddi (-da) - Hanti iyo barwaaqo badan; dhereg iyo ladnaan.
Baylah (-da) - Wax cid!a' jooga oo aan la ilaa!ina hayn; aan cidi la joo­ gin; dayacan.
Bayr (-ta) - lin maanka iyo muruqya­ da ku dhacda oo wax aan la hubsan
!ala boodo ama Jaga dido ama laga
cararo; salaaf; biinan.
Baytin (-ta) - 1. Baadi iyo wax lumay war ku saabsan soo ogaansho, daba­ deedna sheegid.
Bayuur (-ta) - Ceebaal weyn; ceeb; jiciir; jac; maqdiir.
Bebid (-da) -	(cayaar). intii layska---· badiyey (tiro, foorad, duq,...) in le'eg: dhalin, iska soo celin.
Bed (-da) -	Nabad; ladnaan.
Beddel (-ka) - Wax wax kale meeshi la geliyo ama loo qaato ama lagu dooriyo; qof qof kale meeshi la joojiyo; lacag lacag kale lag:u door­ sho: (ama << baddal »).
Beddelid (-da) --- Wax wax kale meeshi gelin ama u qaadasho ama ku doo­ rin: qof qof .kale meeshi joojin; Jacag: lacag kale ku doorin; dhaafin (ama << ba< ldalid 11).
beden
Bed.en (-k.a) - Gaadiid badeed oo doontana ka yar huurigana ka weyn oo lagu kalluunsado.
Bedertamid (-da) - Orod, la tartama hayo, ka qayb gelid; tartamid.
Bedertan (-ka) - Sida loo kala orod b:!-dan yahay isu eegid; tartan; (ama
<( beretan »).
Bedrid (-da) - Sida kolka la tartama hayo oo kale uga orodsiin; bedertan gelin; kicin.
Beeddal (-ka) - Neef gammaan ah oo dheddig kolkuu  kudaal  u  baahan
yahay.
Beeddalan -	Beeddal ah;  kudaal u
baahan.
Beeg (-ga) -  t. Abbaar; toos; aad­
danaan. 2. (ganacsi) si gaar ah oo badarka, kd., loo miiso; miis.
Deegan -	La beegay; la miisay. Beegid (-da) -	1. Miisid; cabbirid.
2. (ku-) Ku abbaarid, ku toosin. Beegsad (-ka) - Isla simid; haweysad;
assagsad; beegsasho. Beegsasho (-da) -	Beegsad.
Beejin (-ta) - Dhis ama wax kale oo quruxdooda la mujiyo, oo la soo bandhigo.
Beejo (-da) -  Buuryo.
Beekhaamid (-da) -  1. Badasho; tar-
BEDEN
mid; bulaalid; barakoobid. 2. Dha­ qaaloobid; tashiilmid.
Beekhaamin (-ta) - I. Badin; tarmin; bulaalin; barakayn. 2. Dhaqaalayn; tashiilid.
Beekhaan (-ka) -  J. Badasho; taran;
bu!aal; barako. 2. Dhaqaale; tashiil. Beel (-sha) -	I. Cid ama reero badan oo meel wada deggan; duddo; qeyro.
2. Qolo qolo ka xoog badani ka
beerasho
dultimid ama qabsatay oo xoog ugu taliso; raaciye; isticmaar.
Beelaysa.sho (-da) -  Qolo kale xoOg
ku qabsasho oo bee] ka dhigasho; beelaysi; gumeysi; raaciye ka dhiga­ sho; isticmaarsasho.
Beelaysi (-ga) -  Gumeysi, isticmaar.
Beeldaaje (-ha) -  Madaxa beesha u
taliya; taliye.
BEU (la)
Beelld (-da) - Wax waxtar ah oo hor loo haystey waayid, sida: indha­ beelid; dhega-beelid, gurya-beelid.
Beelyo (-da) -  Haadka waaweyn tu
k.a mid ah.
Been (-ta) - Wax aan jirin oo la shee­ go; aan run ahayn.
Beenaale (-ha) -  Beensheeg badan;
aan run aqoon; beenlow. Beenayn(-ta)-Been ka dhigid; beenin.
Beenbeenin (-ta) - Waxyaalo aan jirin u sheegsheegid oo ku dagid; been u sheegsheegid, wax aan run ahayn run uga dhigid.
Beenin  (-ta)  -  Been  ka  dhigld;
rumayn la'aan; asaraarid; beenayn. Beenlow (-ga) -  Beenaale.
Beer -  l. (-ka) a) Xubinta oogada ka mid ah oo xammeetida samaysa dhiiggana k.a ilaalisa wixii sun iyo waabaayo ah. b) (miro) qalbacyada hoose, (sida bun, yicib, quulle, ga­ ras,...). 2. (-ta) Dhui la falay oo dhir iyo miro iyo badar iyo waxyaa\o k.ale lagu abuuro.
Beeran -  La beeray, la falay oo wax
lagu abuuray; tallaalan.
Beerasho (-da) - Beer ka dhigasho; abuurasho, tallaalasho.
beerdulucsasho	belfi
Beudulucs.asho (-da) -· Wax beerdu­ lucsi loola jeedo ku hadlid, falid. Beerdu/ucsi (-ga) -	Hadal saamays weyn leh ama wax kale oo la falo oo loola jeedo in qof beerkiisu ku jilco oo uu naxo oo soo debco oo muraad !aga doonayo, htga he!o:
beerlaxawsi,
BH RKU[AAL
Beerfarriije (-ha) - Gcesi dilaa ah. Beerjileec (-a) -  Naxariis; jimic; rax­
mad, qalbijileec; beernugeyl.
Beerkurus (-ka) - Cudur beerka ku dhaca.
Beerkutaal (-sha) -  Xubin sida kolay
:,ar u samaysan oo dhacaan cagaar­ cillaan ah (xammeeti) oo aad u xaraari ku jiro; xanshareeri ( • xan­ jareeril.
Beerlaxawsi (-ga) - Beerdulucsi. Beernugeyl (-ka) -  Beerjilcec.
Beersaar (-ka) - Hab fardaha loo fuulo ama loogu tabeeyo; iyadoo aan rakaabka cagta la saarine !agu boodo oo beerka la saaro ama hadba dhinac laysaga dhejiyo oo dabadeed Jagu tooso; (ama ,, beersaaro>)).
Beerxav. (-daJ •- Daacuun xun oo beerku googgo·o.
Beeryaro (-daJ - I. Xubin uurkujlrta ka mid ah oo beerka u eg oo dhiigga wax ka samaysa. 2. Cudur becryara­ r.la ku dhaca: sunbay: welcd.
Beey (-da) -  Abeeso: Abguri. 2. (-gaJ
Midab ka dhasha caddaan iyo ma­ do\\- la:,,ku daray; (ama << bey >1). Beeycad (-kaJ -- (midab) beey cad­ daanku	ku	hadan	yahay; (ama
« beycad »J.
Beeymmadow (-ga)- (midab) beey ma­ dowgu ku badan yahay: lafcir; bu­ luug.
Beeyo (-da) - Xllbag kolkii la shido aad u udgoon oo xijiga ka baxda;
mayddi.
Belaayo (-da) --· Dhibaato dhacda oo waxyeello xun cid gaarsUsa; hoog; ba·; belo; baas,
Belbel (-ka) -- Oornaarka ama gaaska daarma kolka v.ax la shido oo yee­ sha carrabyo iyo midabyo kala du­ wan: olol: belel.
Belbelid (-daJ -  Belbel yeefasho: bele­
lid; ololid.
Belbelin (-ta) - Belbel u yeelid: be!e­ lin; ololin.
Beied (-ka) ··-- Meel dad badani wada dcggan yahay oo !eh guryo badan iyo waddooyin dheerdheer: degrno huulada ka weyn: magaalo.
Beiel (-kaJ --  Bclbel: olol.
Belelid (-da) -·- Belel yeelasho; belbe­ lid: ololid.
Belelin (-ta)- Belcl u yeelid; bclbelin;
ololin.
Belo (-da) -	Belaayo.
Bender (-ka) - Degmo weyn oo badda Caal; he!ed mar o ]eh; magaalo.
Deni (-ga) -	Carii'ih dhagax iyo dhis qoryo ah oo isku dhafan ka samays.an.
Berde (-ha) - Geed weyn oo---we!igii cagaaran oo mire !a cuno !eh.
Beri (-gal -- I. Waa; jeer; seben. 2. Afar iyo labaatan saac: dharaar; maalin: casho.
Beridhax (-a) -  Meel intb. la dego w-uxyar kaddib laga guurayo; meel aan lagu raageyn. aan sal ahayn: beridhaxmo.
Beridhaxmo (-da) - Beridhax. Berisamaad (-ka) -  Nur s.amaaday;
barv.aaqo; bashbash.
Berked (-da) - Meel loo dhisay in biyuhu galaan ama lagu kaydsado; war: dar.
Berri (-da) --- Maalinta lajoogo. tan ka danb11ysa oo soo socodta: maa!inta maanta iyo ,;aaddanbe u dhexay a
berrin	bfi/id
Herrin (-ka) -	Ruun; jabad.
Bersed (-da)-- Guriga qolkiisa fadhiga; meesha lagu sheekuy to.
BeyJ-gaJ -	Beey.
Bey (-ka)- l. Guri: Aqal. 1. (gabay, hees. kd.) ereyo hc1b g_aar c1h isu dabajooga oo sadar keliya oo taxan isku ah; (ama « beyl ll).
Beynaad* (-da) - Secf gaaban oo bun­ tukha wchelisa.
BeytulXaraam (-kal  •· Kacbo.
Beytummaal (-ka) Maalka qaranka ama dadweynaha guud ahaan.
Biciid (-ka) - Ugaarta waaweyn oo Afrika jaad ka mid uh: wuxuu lee yahay geeso dheerdheer oo loostoo­ san oo dib u jeeda.
Biciriir (-kal -· Wax eegid iya< loo indhaha aan dhab loo kala qaa< lin. muruqyadoo<< lalana la adkayna hayo: kolka indhaha wax-araggooddu yar yahay ama if xoog badani ka hor yimaado.
Biciriirsasho (-daJ - lndhahoo aan dhab loo kala qaadin oo la adkayna hayo, wax ku eegid; biciriirsi.
Bidaal (-ka) - Dareensi ama male aan hubaa! ku dhisnayn: tuhun.
Bidaur (-ta)---· Gelgclin yar oo warecg­ san oo timuhu ka dhacaan oo raggu dhalada ku yeesho kolkuu da· gaaro.
Bidaarhoraad (-da) -  Salax; hiiro.
Bidco (-da) •- Wax cusub oo aan hor loo arki jirin oo < liinta lug ku leh (hab cusuh, dhaqan,...J oo sunnaha ka leexsan.
Biddad (-da) -  Naag sida biddaha loo a< ldoonsado.
Bidde (-ha) -  Nin xornimadii Jaga
qaaday, oo sida xoolaha oo kale, qof kale gacanti ku jira; addoon Bidhaamid (-da) -· Bidhaan muuqata
yeelasho.
Bidhaan (-ta) - Muuqaal yar oo meel fog laga arko; iftiin ama dhalaal yar oo meel ka « bilig » yiraahda: birbir.
Bidid (-< la) - 1. Darcnsa ho aan la hubin; u qaa< la ho: mc1layn: tuhmid.
 
2. Hawada marid; duulid; haadid: lalid.
Bidix (-da) -- Qof woqooyi u jeeda doc< liisa galbeed ku abbaaran oo ay ku taal gacanta aan aad wax loogu qabsan; < locda midigta u tusmay an, oo wadnuhu ku y;rnl.
Bidixeyn (-laJ - Xagga bidixda xigid; bidix ka dhigid.


Dlf'IID


Big (-ta) - L If muuqda oo durba lib< lha; carar durba la qll.rsoon10; bi< lhaan; bi!ig. 2. (Xarad) Bar. gaa­ shi. 3. Orod haddiiba la libdho.
Biglayn (-tal -·- Hadba big leh: bidhaa­ mo googgo'an oo degdeg isu daba­ jooga, samayn.
Biibbiilayn (-ta) -	Biibbiile samayn. Biibbiile (-ha) - (gammaanka) labada lugood oo isku < luuban oo'wax lagu haraaliyo iyadoo qaarka danbe kor
loo qaada hayo: biqle: haraati. Biic (-a) -	Wax kala gadad: ganacs1:
wax gadasho; iib; geddi5; rogroga­ sho.
Biicin (-ta) •-  lib ku doonid.
Biid (-ka) -·· Waxyar: in yar. xoogaa. Bi'id (-da) -  1. Ba' ku dhicid; hoogid.
1.	Tirmid; baabbi'id.
Biif (-kal -·· I. Biyo ku kor hubid; qoyn. 2. Qurux.
Biifayn (-ta) -	l.  Biif  ka dhigid.
2.	Qurxin: caddayn.
Biifid (-da)	I. Biyo ku dari< l: qoyn.
2. Qurxin, ca< l< layn.
biig
Biig (-ga) - Warqadaha turubka in­ taan midabka lahayn.
Biijo (-da) -	Cudur bushinta hoose docd\eda kore ku dhaca; barraaqdo.
Biimayrl (-ta)- Biimo la dhigid; meel
cabsi ah gelin.
Biime (-ha) - Mee! cabsi !eh ama aan nabad< leeda la hubin oo las  iyo
ogaal loogu bareero; wax in lagu liibaani doono ama tagu hoogi doo­ no, aan la kala hubin, kas u samayn; (ama « biimo »).
Biin* (-ka) -  Qo< lax bir ah.
Bi'in (-ta) - 1. Ba' ku markasho, gaarsiin; hoojin; bcleyn. 2. Tirtirid; baabbi'in.
Biinan (-k.a) - Cudur maskaxeed oo keena in qofku, wax aan waxba ahayn ka dido, ama ka naxo, ama la boodo. sida wax bayr qaba.
Biir (-ta) - Gaas ur gaar ah oo waa­ baayaysan !eh oo lagu dhinto; nee· caw ur jaadkaas ah leh oo l11gu biiroodo oo meelaha qaarkood - si­ da ceelasha gudohooda - ka sam11y­ santa.
Biirid (-daJ - Inyar inyar u soo kord­ hid.
Biirin (-ta) - Gundhig hadba wax yar ku sii darid si uu u bato; kordhin; badin.
Biirjeex (-a) - Qof aan dhibta ka waaban.
Biiro (-da)- Wax ka kooban '\1,-axyaalo laysku dardara;, oo la biiriyey.
Biirqool (-ka J - Dadka ge!aya ceela­ sha biirta !eh, hab digtoonaan dar­ tecd loo ,irxiro, si haddii ay u bii­ roodaan, si fudud durba dibadda loogu soo saaro.
biladdaye
Biirqoolid (-da) -	Biirqool u samayn. Biirsamid (-daJ -		Wax aayar aayar layska dabaggeeyey oo ururay oo batay noqosho; kordhid; badasho.
Bii:xi (-da) - Lafaha dhecrdhecr oo ad'adag oo nafleyda middood.
Bijaamat (-da, -ha) - Iskujoog (sur­ wee! iyo gashi) ka samaysan dhar jilicsan, oo guriga gudihiisa lagu qaato ama lagu seexdo.
Bikaacsasho (-da) -  Bikaacsi. Bikaacsi (-ga) -  (ii, kd.) kala gaadid,
k.ala qabasho.
Bikrad (-da) - Gabar aan weli la guursan; inlln; cadrad.
Bil (-ha) 1. Dayaxa waa;,,:diisa hore ama danbe oo uu u ekaado qaanso afafk.a u dhuuban oo dhexda u weyn; dayuxu marku dhasho ama sii dham­ maana hayo. 2. Soddonka maal­ mood oo u dhexeeya dhalashada iyo dibbadka dayaxa; 12ka qaybood oo sanada, middood; afar toddobaad. Bilaabasho (-da) -	Bilaw yeelasho;
abuurmid; curasho.
Bilaabid (-da) -	Bilaw u yeelid; ku dhaqaagid; abuurid; curin.
Bilaash (-ka) -	I. Aan lacag iyo ',\,-ax kale midna ku fadhiiyin oo gadasho
la'aan lagu hela hayo. 2. Wax xumaaday; aan qiime lahayn.
Bilad (-k.a) -  Bisha dhalashadeeda
ama bilaabashadeeda; bilasho.
Biladdaye (-ha) - I. Dha!o gaar ah oo xalleef ah, oo intti dhinaca hoose wax Jaga marshey, daruur ku wareeg­ sanna loo yec!ay, la iska arko; man­ darad; muraayad. 2. Qalab sida
bi/asho	birbirid
dhuunta u samaysan, oo wixii aad u fog, sida x!ddigaha, \agu dhugto oo soo dhoweeya.
Bila&ho (-da) -  Bilad.
Bilaw (-ga) -	Wax la fala hayo qaar­ kiisa ugu horreeya; unug; abuur.
Bilbil (-ka) - 1. Biyo ama wax la mid ah oo meel sida roobka !oogu firfirdhiyo; rushays.
Jlll..1.AD
Bilbilid (-da) - Biyo ama wax la mid ah, sida roobka meel ugu firdhin; rushayn.
Bilcamid (-da) - Bilcan ka dhigid; guursasho.
Bilcan (-ta) - Naag la guursadey; haweeney; (ama << bilcaan l)).
Bilcil (-ka)- Geed weynaada oo qodxo xanan ah yeesha, dhirta dawadana ka mid ah.
Bilic (-da) - Muuqaal indhuhu u bogaan oo jeclaystaan; qurux.
Bilid (-da)-1. Kor u qaadid. 2. Qurxin. Bilig (-ta) -	Iftiin ama dhalaal yar oo muuqashadiisa iyo qarsoomid­ diisu isu dhow yihiin; big; bidhaan;
w.ilac.
Bilis (-ta) - I. Cid wanaagsan ka dhashay; gob; dhalad; xor. 2. Ha­ ween; dumar; dhcddigood.
Bilisayn (-ta) - l. Bilis ka dhigid; xorayn. 2. Gudid (gabdho).
Bilkeedin (-ta) -  Ciribdanbeedka ama
nasiibka danbe sida uu noqon doono eegid; tijaabin; baxnaanin; sugid. Bilkeedo (-da) - Ciribdanbeedka ama nasiibka danbe; tijaabo; baxnaano;
sugitaan.
..., Billaa -	Armaa; saa; sow.
Billaawe (-ha) - Qalab bir ah oo raggu dhexda ku xirto; toorrey; magli; abley.
Billad (-da) -  Cad yar oo fidsan oo
ah dahab. lacag, ama wax kale oo astaan ama hadal ku kor qoran yihiin, oo ama arrin weyn oo dhac­ day lagu xuso ama abaalgud loo bixiyo.
Bilo (-ha)- Hadal-weynaha dhexdiisa, hadal yar oo !a dhexge!iyo, haddii la doonona laga saari karo, astaamo bilaha qaabkooda leh oo midna horay laga geliyo (bil furan) midna gadaal (bi! xiran); (...).
Bilqan - (alaab, kd.) aan urursane.yn ee kala firirsan, daadsan, fi!qan.
Bilqanaan (-ta) -  Wax kala firirsan
ahaan; filqanaan; daadsanaan; qub­ naan.
Bilqid (-da) - Kala firdhin; wax firir­ san oo daadsan ka dhigid.
Biqid (-da) - Baqdini gelid; cabsasho. Biqlayn (-ta) -  Biqle samayn; biibbii­
layn; jaflayn.
Biqle (-ha)- (gamma an) lugaha danbe oo wa;,i lagu haraatiyo; biibbiile.
Bir (-ta) -	I. Macaadinta dhulka laga helo mid ka mid ah: aad buu u adag yahay, qaabkii la doonona waa loo yeeli karaa waxtarkiisana lama koobi karo. 2. Daloolka yar oo gaashida madow oo isha ku yaal; wiilka isha. Bir-ajuuraan (-ta) -	Bir gaar ah oo int.i la tumo oo la budeeyo, afka layska siiyo, oo lagu daweeyo dadka
birtu ku yar tahay.
Birayn (-ta) -	I. Neef ;,ioola ah gow­ ricid. 2. Bir ka dhigid.
Birbir (-ka) -  If yar oo degdeg hadba
u daarma haya oo u demaya; dhald• halaal; bidhaan.
Birbirid (-da) -	Dhaldha!aalid.
bircayd
Bircayd (-ka) •--- Burcayd.
Binlanab (-ta) - - Bir gaar ah oo xoogga danabku saameeyey; bir biraha kale soo jiidata.
Birdhi (-ga) -  I. Cad yar oo xabag ah ama dhagaxa qaaliga ah. 2. lniin kastoo badanaa dhalaalaysa. 3. Mi­ dah dhibco ama h,iro lch.
HlkLAXUU>.!,l'I'"
Birdhicyo (-da) - Dhibco yar)ar oo badan: baraashirix: baro.
Bire (-ha) •-- Haruub aan weyneyn oo aan dhiit Jahayn oo xoolaha lagu maalo; doobi yar.
Birid (-da) - lftiin yar oo meel ka bilig yiraahda; daarmid; hurid; shid­ mid; hillaacid.
Biriir (-ta) - 1. Wejiga bartankiisa: salaan. 2. Wejitub.
Birikinnaas (-ka) - Yabaq carruurecd.
Birin (-ta) -  Dab yar daarid; iftiin yar muujin; shidid, hurin.
Birinbirqayn (-ta) - Cayaar-carruu­ reed aan hab lahayn cayaarid; far­ samo birinbirqada carruurta u t:g. sama;rn; faranfardayn.
Birinbirqo (-da) - Cayaar-carruureed aan hab ama madax iyo manjo midna lahayn.
Biriq (-daJ - Gantaal xoog ah oo ololay a oo daruuraha da"a haya ka timaadda; danab; jac; (ama « wi­ riq »).
Birjecb (-kal -- Qalab birlab ah oo biraha kale lagu jaro.
Birjiir (-ta) -  Bir jaadad badan ah oo jirka lagu dabo.
Birjiko (-daJ -	Qalab jiko oo intU dab lagu kor shido. ""eelasha wax Jagu karsana hayo la kor saaro; burjiko; girgire; baabuur: marakab. Birlab (-ta) -	Bir adag oo duuban oo dhuxusha lagu darav aad u yar
tahay; birmac; birsal1.
birxarbi
Birlaxooxeed (-daJ -- Wcel bir ah oo dabo la qabto leh oo laxooxda lagu dubo: birtaawo; daawe.
Birmac (-da) - Bir1,-1 tecda wanaagsan; birlab; birsan.
Birmad (-ka) - Meel shil ama dhiillo ama darcen ka dha<.:ay oo degdeg loogu ciidmo; gurmad.
Birmasho (-dal - Meel wax ka dhaceen degdeg <.:iidan ugu dirid: gu1·masho_ Birmm * \-ka) - -- Haan weyn oo bir ah;
fuusto.
Birow (-ga)	Daasad bir ah; qasac. Birqaab (-ka)	 - Bir labo qalbac oo is-haysata ka samaysan oo  biraha la tumayo lagu qabto ama lttgu
qaabiyo.
Birqalax (-a, -da) - Wadajir ka koo­ ban bir qubanc ah: cadad iyo jajab badan oo ka haray bir hOroo ,.,,ax lagu qabsaday oo duug ah.
Birre (-ha) - l. Ubaxa cawska. 2. Qo­ lofta ba< larka qaarki, (sicia barilska) ku rogan; bariiq.
Birri0 (-ga) - Dhulka intiisa cngegan; inta aan haddu ku fa< lhiyin: dhul.
IJIR"111t
Birriyad (-daJ - Dabayl xagga hirriga ka timaadda oo xagga badda u ocota.
Birsan (-ta) --  Birlab.
Birtaawo (-da) -  Qalab jiko oo hir ah oo laxoox< la Jagu dubo; bir­ laxooxecd; daawe.
Birxaar (-ta) - Bir jaad xun oojilic an: birta iyo dhu:-;usha Jaga samceycy baa birtu yar tahay, dhuxushuna aad u badan tahay.
Birxarbi  (-da)	Bir  dhuuban  oo
bisad
dheer oo dhuunta buntukha lagu sifeeyo, wixii ku go'ana lagaga soo bixlyo.
Bisad ( da) - Nafley yar oo dhogor jilicsan oo hebed ah oo dadka la dhaqanta: waxay ku nooshahay jiir. shinbiro, hilib kale, caano; dinnad; dumrnad; mukulaal. yaanyuuro; ba­ sho.
Bisayl (-ka)	- J. (cunno) dab lagu
karshay oo gaaray heerka lagu cuno.
•• 2. (miro) dhuguc.
Bishaarayn (-ta) -		Bishaaro sheegid. Bid!aaro (-da) -	War wanaagsan oo lagu farxo oo qofka loo sheegaa
aalaa wax baxsho; naallo.
Bishkil (-ka) -	Tigin ama qori yar oo v.ax lagu shakaro, lag.u adkeeyo. Bisi! -	1. (cunno) la karshey ama la shiilay: aan ceeriin ahayn. 2. tmi­ ro) dhuguc noqday; aan cargo iyo
biyammareen
Bixin (-ta) -	1. Mee! (gudo, dhex,...) ka saarid. 2. Karin, dibad keenid.
3.	(dab,...)  hurin; shidid;  daarid.
4.	Siin; dhiibid.
Bixitin (-kal -	Dibad u bixid; tegid; socdaal.
Biyabbax  (-a)  -	Biyaha  laboodka
imaatinkooda, soo bixiddooda.
HISIN
Biyabbeel (-ka) - (cunno la karinayo, kd.J biyaha oo oomaar ahaan uga dhammaada.
YJCyacood ahayn.
Bisln (-ka) -	Aayadda suuradaha quraanku  (mid  maahee)  ka  wada
Biyabbeelid (-da)  -
karinayo. oomar rnaansho.
Biyaha
ahaan
wax lagu u  dham-
bilawdaan.
Bisiq (-a) •- Geed geedaha waaweyn ka mid ah: qodax ma leh. kooraha fardaha, fandhaallada, koorta geela, kd,, baana laga qoraa.
Biskood (-ka) -· Bisayl gaarid; dhuguc
noqod.
Bislayn (-ta) -- Wax bisil ka dhigid. Bismilleyn (-ta) -- (cunno) Bisin u qabasho; bisin ku billabid; dhedhe­
min.
Bisqan Hal - Timaha gurnaarka ka baxa; shuun.
Bitin (-ta) - Bito klCin: duulin; buu­ b!n; haadin.
Dito (-da) - Ciid aad u fudud oo dabayshu kiciso; aan culays lahayn oo bida.
Bixid (-da) - I. Mee! (gudo", dhex... ) ka tegid. 2. (ganacsi) gadmid, iibsa­ mid; dhalid.  3. (xoolo) dhimasho.
4. Caloolbixid, shubmid, falmid, dooxmid. 5. (dhir, timo. dab, qay­ lo,... ) soo dheeraan; korid. 6. Muu­ qasho; arkid.
Biyabbixid (-da) Shahwo ka imaansho, Biyabbiyood (-ka) -	1. Wax biyuhu ka bateen. 2. Wax sida biyaha u
jilicsan oo u shubrni og.
Biyahbooli (-ga) - Dhulka kor ka awdan, hoosna godad iyo boholo waai,,.eyn oo qarsoon ku leh, oo biyaha roobka wada liqa.
Biyaddiid (-kaJ -	Xoolaha (neef ama ka badan) oo ,ababo gaar ah dartood diida inay biyaha cabbaan; balaf. Biy1tdhac (-a) -·· I. (xoolo) balli waran ama webi ka cabbid. 2. Mee[ jab ah oo biyo ka degtaan (ama « bi­
yadhaceen »).
Biyajiid (-ka) - 1. Biyaha daadka ah raadkooda. 2. Dhuun biyo meel k.a qaadda oo mee! kale geysa.
Biyammaceyn Ha) - Dhar ama wax kale oo biyo dhanaan lagu mayray, biyo macaan uga danbaysiin.
Biyammareen (-ka) - Tog yar ama weyn oo la sameeyey ama iska sa­ maysmay oo dhuuxiisa biyuhu ma­ raan: far; gacan; kanaal; k.eli.
biyarraacin
Biyarraacin (-ta) - Wasakh la kaa­ kacshey ama meel tuunsan, biyaha xooggooda ku kala eryid, ku xaaqid, ku nadiifin.
Biyw:ir (-ka) - Dhis xoog \eh oo lagu joojiyo biyaha socona haya oo badda ama webiga ama durdurrada; biya­ celis; (ama « -xireen ))),
Biyayarood (-ka) - Biyuhu ku yar yihiin; aan biyo badnayn.
Biyeyn (.ta) - Biyo ka dhigid, ku shubid.
Biyo (-ha) - Wax shubma oo aan ur iyo midab iyo dhadhan midna la­ hayn; waxaa ka samaysma badaha, webiyaasha, harooyinka, durdurra­ da, roobka,... kolkay kululaadaan waxay u rogmadaan qiiqdbiyood, kolkay qaboobaanna baraf.
Biyoobid (-da) -  Biyo noqosho.
Bocool (-sha) -	Qolof bahal-galeen h oo aalaa laga helo dhulka waa­ adii hore baddu fadhiyi jirtey; alee! weyn; caroog; dhulman; tammaan. Bocoolaggurad (-ka) -	Muran, akee­
kan.
Bocor - 1. (-ka) Subagga ka baxa caanaha geela. 2. (-ta) Miro arorro leh oo sida qaraha u weyn oo la cuno; geedka mirahaas bixiya.
Bog (-ga) -	I. Muruq ballaaran oo xa!leef ah o kala xira uurka iyo saabka oogada nafleyda. 2. Baalka xaashida labadeeda dhinac midkood. Bogaadin (-ta) -	I. Qof ama wax kale, "'aqti ku fi!an oo uu wax kaga baaraandego ama uu kaga bogto, siin. 2. Qof wax ku guuleystey ama wax loo bogo sameeyey, hadal ama
si kale ku tusid. in ]ala farx-wadaa­ gayo; « baga! 1> ku dhihid.
Bogasho (-daJ - Wax la samaynayo waqti ku filan u he!id; ka dhammay­ sasho; ka baaraandegid.
Bogdoox I-a) - Waddada dheer oo laga leexdo oo tu kale oo gaaban oo toobiye ah la qaado, si durba meeshii la doona hayey loo Iago; qoorato; qoorsad.
hood
Bogid (-da) - I. Wax qabyo ahaa dhammaystirid; ebyid. 2. (u -)jeclay­ sasho; ku farxid; ku rayrrayn.
Bogla' (-da) - (ka!luun) Naaqiib. Bogsasho (-da) -  Caafimaad helid;
xanuun ka bi'id; < loorsasho; raysa­ sho; ladnaansho.
Bohol (-sha) - Dil!aac weyn oo dhulka ku yaal oo ballaar iyo qoddo fogaan isku darsaday; god weeyn.
Boholaddumin (-ta) -(qof) meel walba cabsi ka tusid si uu wixii uu samayn lahaa uga baqo oo isaga daayo; boholatusid; hogatusid.
Boholyoobid (-da) - Boholyow qabid; hiloobid.
Boholyow (-ga) - Wax la jecel yahay tebid; hilow.
Bohon (-ka) - Neef lab oo aan xiniinyo lahayn; madhale.
Bohonnimo (-da)- Bohon laga dhigay; bohon ahaansho.
Bojiino (-da) - Nasasho; raaxo. Bojin (-ta) - Nasasho.
Bokooro (-da) - Cudur indhaha ku dhaca; (ama « bakooro »).
Bolo! (-ka) - (qori, ilig, kd.) duu­ goobey ama bahal galy oo xorshosh noqday.
Bololid (-da) -  Bolo! noqosho.
Boob (-ka) - Qofba intuu gaari karo, dhaqso iyo xoog ku qaato isa­ goo is Jeh, dadka kale ka badso; hoosh.
Boobe"' (-ha) - (qalab lagu dagaal­ lamo) banban.
Boobid (-da) - Si boob ah wax u gaadasho; hooshid.
Booe - 1. (-a) Hunguri; cune. 2. (-da) Geed aan qodax lahayn oo caleemo balballaaran iyo miro waaweyn oo afuufan !eh; wuxuu lee yahay !iii jilicsan oo qurux badan oo xargo iyo dhar iyo waxyaalo kale laga sameeyo.
Bood-1. (-da) Hab dharka loo mayro oo loo caddeeyo. 2. (-ka) Midaby• dada fardaha mid ka mid ah: cad­ daan caw! yari ku dheehan yahay.
boodayn
Boodayn (-ta)- Bood < lhar ku mayrid;
Boon (-ta) -	(dad) Sab.
bootimHfe
aad u caddayn.
Booddo (-da) - 1. Si degdeg iyo xoog leh, int:i. cagaha meel loogu dhufto, oo Jabo_meelood laysaga hawakaco; bootin. 2. Cayayaan yar oo bood­ booda oo dadka iyo nafleyda kale dhiigooda ku nool; qandhiso.
Boodid (-da)- Bootin samayn; dhaqso u hinqad.
Boog (.ta) - Nabar furan oo aan weli biskoorf, qoon; dhaawac.
Boog-calooleed (-da) - Nabar caloo­ sha ka soo baxa; (ama < i boog­ caloolo »).
Boohaar (-ta) - I. Miisaan lagu cab­ biro timina· iyo beeyada iyo wixii la mid ah. 2. Badnaan wax meel ku badan yihiin.
Boohin (-ta) - Baqdin weyn lima nax­ din ama wax kale saamayskood muujin, inta badan qaylo iyo ilmo indhaha ka timaaddaa weheshaan; (ama « oohin l►).
Boojaal (-sha) - Diyaad aan weli curan.
Boojimo (-da) -		Qofka la boojiyo. Boojin (-ta) -	Qof aan raalli ahayn xoog kula tegid ama ku haysasho,
1100000 i2)
badanaa gabar guur laga rabo ama qof la doona hayo inuu xoolo isku furto ama Jagu furto; Afduub.
Booli (-da) -	Xoolo ama hanti kale oo la dhacay; xoo[o xaaraan ah. Booloboolo (-da) - Shinbir dabaalata oo badanaa midabkeedu cad yahay.
Boolyid (-da) - Si dhac ah oo aan bannaanayn u qaadid.
Booqad (-ka) - Tegidda meel la 1ago ama qof loo tago oo la soo arko oo in waqti ah lala soo joogo, sa­ laan ama wehe!yeel ama sabab kale darteed; booqasho.
Booqasho (-da) (meel ama qof) boo­ qad u tegid ama ugu tegid.
Boor (-ka) -  l. Dhagxanta iyo ciidda
BOOLOBOOLO
budada noqotay; siigo, ha baas, bus, awaare. 2. (0) Midab (lo'da).
Booraan (-ta) - God hoos u dheer; uub; Jun; hataq.
Booranji (-da) -  Dharka la qaato, jaad ka mid ah.
Booraysasho (-da) - Ciid boor ]eh ku weesaysasho, biyo la'aan ama sabab kale darteed; goggobeysasho.
Boorimo (-da) - Hab hilibka loo dubo. Boorrin  (-ta)  -  Geesinnimo  gelin;
dhiirrin; tirtirsiin.
Boos (-ka) - l. Aad u gaboobey oo tabar yareeyey; daldaloollo iyo na­ barro filweynidu keentay; 2. Midab (faras); boosay.
Boosay (-ga) -  Faras boos ah.
Boosto* (-da) - I. Maamul dowla­ deed oo ku jaadan xaashiyaha la isu qoro iyo dhanbaal\ada iyo wixii la mid ah qaybintooda iyo isgaar­ siintooda. 2. Xafiisyada iyo rugta hawlahaas lagu qabto.
Bootaan (-ta) - I. Bus; habaas. 2. Mee­ sha buska leh.
Bootimaale (-ha) - Cayaar ku dhisan booddo jaadad badan leh; bootin­ cayaar.
bootimaa/eysi
Bootlmaaleysi (-ga) - Bootin-cayaarid. Bootln (-ta) -	I. Sid degdeg iyo xoog leh, qof ama wa)( kale, labo meelood isaga seeraarin, dhul taabad ta·aan.
2. Booddo.
Boowe (-ha) -	Abboowe.
Booyaamid (-da) -	Hada! daroori ah ti)(id.
Booyaan (-ka) -  Hadal badan oo aan
BOQOll (I)
duluc lahayn oo layska taxo; da­ roori; sooyaan.
Boqol (-ka) -	Tiro ka koobanta to­ ban meelood oo meeshiiba toban tahay; !anbarka sagaashan iyo sa­ gaalka )(iga oo ka korreeya; (100). Boqolaad (-ka) -	Tiro ta)(an oo is­ dabajoogta, kan boqolka jagadiisa
ku abbaaran; ( IOOd.).
Boqon - L (-ka) Xarigga, seedda bo­ qonta laga sameeyo, oo qaansada.
2. (-ta) Seedda ciribta iyo muruqa kubka isu haysa; faysha shanshada iyo dhudhunka isu haysa; fay].
Boqool (-ka) - Qorrax kulul ku socod; dhalandhool; wirwir.
Boqoolid (-daJ - Qorrax kulul ku so­ cosho; dhalandhoolid; wirwirid.
Boqor (-ka) -  I. Nin tol ama qaran u taliya; madaxa boqortooyada. 2. Dhuub maro ah oo faraq !eh oo dumarku dhexda ku xirto.
Boqorad (-da) - Qof dumar ah oo boqortooyo u talisa; marantida bo­ qorka.
budul
Boqortooyo (-da) - Dal boqor u taliyo. Boqoshaa (-gal -	Jaadadka dhul­ kasoofuurta oo likuhu ka mid yahay,
midkood.
Boqran - La boqray ; boqor laga dhigay.
Dowd (-ka) - Oodda xerada ama ar­ daaga, derbigeeda; mus; gaso: dud­ do.
Bowdo (-da) - Lugta inteeda u dhe­ xaysa lowga iyo sinta; tar.
Bowdo-barile (-ha) - Lugta gaarkeeda sare: kobta barida iyo bowdadu iska galaan.
Bowdoqaawis (-ka) - Dagaal u dar­ basho iyo xayd)(aydasho beelJ ah oo qof kale lagtJ bajina hayo; fulab­ bajin.
Bowsasho (-da_) - Aqoon, bowsi ku barasho.
Bowsi (-ga) - Aqoon aan dugsi Jayska barin ee dibadda iyo dadka afkiisa laga qaato; cilmidhegood.
: Bub (-ta) - Cayaar labo qof ama ka badan lagu cayaaro oo shaxda u eg; yib; shantarad.
Bucshiro (-da) - Wax kala gadasho ama kala iibsasho; ganacsi; geddis;
,  tijaaro.
\euctureen (-ka) - Geed yar oo la beero oo caleemo iyo ubax udgoon leh.
Bud (-da) - Godka qofka dhinta la geliyo; )(abaal; qabri; iii.
Budayn (-ta) -  Budo ka dhigid.
Buddhig (-ga) - Dhigidda qof dhintay budda la dhiga hayo.
Buddhige (-ha) -	Qofka qofka dhin­ tay dad ugu xiga oo buddhiggiisa
!eh.
Budlin (-ta) - Budu! samayn; aad u jildn; bu! jilicsan u yeelid; budo ka dhigid.
Rudo (-da) - Jniino badar ama wax kale oo inta aad loo tumo laga dhigo bito ama habaas aan jiriir lahayn; budul.
Budul (-k.a) - 1. Meel socodka cagaha lagu jilciyey, 2 Tub wax badan la
bugcari
maray; dhabbe. 3. Wax la tumay oo budo laga dhigay.
Bugcad (-da) -	Kob bannaan oo ciid jilicsan; (ama « buqcad ►>).
Bugto (-da) -	Fayoobi la'aan; cudur;
jirro.
Bugux (-a) - Galbeed; qorraxsin; qorraxudhac.
Bujin (-ta) - Weel isku aabburan daboolka k qaadid; wax gudaha biyo ama dhacaan ama neefi kaga jirto dillaacin; qarxin.
Duka.an (-ka.) -	Qof fayoobidiisu yar tahay; aan bugto deyn; jirroole.
Bukid (-da) - Bugto qabid; fayoobi la'aan; jirranaan.
Bukur (-ta) -		Dhiil ama aagaan yar. Bui (-ka) -	Xirmo ka samaysan dun ama mayrax ama wax kaloo la bud­
liyey oo la jilciyey.
Bulaalid (-da) -	Aad u tarmid; bada­ sho.
Bulaamid (-da) ..  Hada] bulaan ah ku
hadlid.
Bulaan (-ka) -- Hadal badan oo isku darmay oo aan kala qeexnayn; hu­ gun.
Bulayn (-ta) -- Bui u yeelid; dumayn.
Buldi (-ga) -- Qalab siyaalo badan loo sameeyo oo wixii qoddo fog ama qusur ah dhererkooda lagu cabbiro. Buldiyid (-da) -	Buldi ku cabbirid,
Buli (-da) -  Shinbirmalab; Maris.
Bullaale (-ha) - Faras midabkiisu bullo yahay.
Bullo (-da) - I. Cayaaraha waaweyn oo Soomaalidu tumato mid ka mid ah. 2. Midab (fardo).
Bulmid (-da) - Wax bulmay noqosho; sii gurmid; sii rifmid; shiiqid.
Bulshannimo (-da) - Bulsho ahaan; dhaqan-wana11gga wadajirka bulsha­ da laga barto.
Bulshey (-ga) - I. Xubin bulshada ka mid ah. 2. (qof) Dhaqanwaniiagga bulshada leh.
Bulsheyn (-ta) - Wadajirrada bul­ shooyinka ku darmid; sida bulsho u dhaqmid.
b,n
Bulsho (-da) - L Horin dad ah oo isku hawl iyo dano ah (fardooley, lo'ley,...). 2. Urur; wadajir; mujta• mac.
Bulunbulyo (-da) -  Bahal yar oo qo­
ryaha gala oo cuna; xar.
Buluto* - (xiddigo) meereyaasha qor­ raxda (sayaariinta) kan ugu danbee-
IIUN
ya oo ugu fog, haddii xagga qorraxda laga eego; wuxuu qorraxda u jiraa fiOOO (lix kun) oo malyuun oo km., meelahaas.
Buluug* (-ga) - I. Wax midabk11 cirka
leh; lafcir; beymadow.
Bulxamid (-da) -	Bulxan samayn, hada! farax iyo qosol leh, badin.
Bulxan (-ka) - Hadal iyo qosol badan oo farax ku jiro; wirix:.
Rumbo* (-da) -  Bunbo.
Bun (-ka) - I. Cabitaan la cabbo oo udgoon oo laga sameeyo miro y11ryar oo kulkulucsan oo beer ]eh oo uu dhalo geed dheer oo dhulka kulul ka baxa: intA iniinaha la dubo oo la  budeeyo  baa  sida  shaaha  loo
bunaysad
karshaa; qaxce. 2. Sharuur. 3. Mi­ raha geedka. 4. Geedka laftiisa (ca­ leemihiisa waxaa la yiraahdaa « qud• di>>.
Bunaysad (-ka) -  I. Bun cabbid. 2.
Sharuur cunid ama marsad; bunay­ sasho.
buraash*
Buq (-da) --- l. Meel biyo ka soo burqadaan. 2. Cee! biyo badan,
Buqbuqayn (-ta) - Buqbuqo ka dhigid. Buqbuqo (-da)	Caano ciir ah iyo kuwo dhay ah oo Jaysku daray;
buqbuqood.
Buqcad (-da) - Bugcad.
JAADAD BU1'TUKH
Bunho• (-da) - Jaliilad, qunbu!ad. (ama « bumbo ))).
Hund.ad (-da) - Xirmo dhar ah oo daaqado badani ku jiraan.
Bunji (-ga) - Xargaha laga sameeyo xaskusha, boocda iyo geedaha la jaad ah.
Buntukh (-a) - Hubka dabka mid ka mid ah oo gacanta lagu qaato. Wuxuu lee yahay dhuun dheer oo afkeeda xabbaddu ka baxdo oo gu­ daha ku !eh xarriiqo qodan oo ma­ roorsan oo xabbadda la ridayo siiya xoog sida kiriiriga u wareegaya iyo dheerayn iyo weliba sugnaan iyo meel fog gaarid; qori; (ama « bunduq ))).
Buqid (•da) - Biyo, neef, gaas iyo wixii la mid ah oo int:i xoog ku soo baxa, daboolkii celina hayey tuura ama jeexa; dillaacid; burqa­ sho; qarxasho.
Bur (-ka) - I. (-0) U! lagu dagaallamo oo madax buuran; qool; dhamas.
2. Hadar ta tumay oo budo laga dhigay oo rooti, laxoox, kd. laga samaysto. 3. Cad yar (ciid, sonkor, kd.). 4. Abur, xoor.
Buraanbur (-ka) -	Cayaar hees iyo reeme !agu tumo oo haweenka.
Buraanburid (-daJ -	Heesta buraan­ burka tirin.
Buraash* (-ka)-Qalab wax !agu nadii-
buraashad*
fiyo ama lagu aslo ama lagu firto oo ka samaysan timo, sayn, gu­ cummo, iyo qori laysku adkeeyey; bul; (ama ,, burush l)).
Buraashad* (-da) - Ubbo biyaha lagu shubto oo badanaa macdan ah.
Bunwshan -  La buraashay; buraash
111. marshey; tirtiran: nadiifsan. Buraashid (-da) -  Buraash ku nadiifin.
Buraddeyn (-ta) (u -) Dheeri siin: u badin; u burin; buraddeys.
Burbur (-ka)   Wax cad cad yaryar
oo badan u kala jajabay; jajab; iniino.
Burburid (-da) ......_ Burbur noqosho; jajabid.
Burburin (-ta) - Wax burbursan ka dhigid; jejebin.
Burbunan - La burburshey; jajaban. Burcad -  I. (-da) Urur tuugo; qowle.
2. (-ka) a) caanaha la Iulo subagga ka baxa oo aan weli la shiilin. h) Su­ bag dhirta laga liso oo kan caanaha laga Iulo u eg. c) Bocorka caanaha geela.
Burcayd (-ka)- Libaax-badeedka waa-
flUllAASH
wayn jaad ka mid ah (ama « bir­ cayd l)).
Burciid (-ka) -  Bur ciid ah.
Burco (-dal -- Buur yar oo ciid ah: kood; taag; burshaan.
Burdaddo (-da) - Geed la cuno oo u eg butada ama hataatada waaweyn. oo xubno iyo bukuro leh.
Burde (-ha) -  Qasiido !.:aan ah oo
burunjiyeyn
Nebi Maxamed lagu ammaana hayo; waxaa tirshey Sh. Maxamed Buusiri. Burhaan (-ta) -	Karti iyo awood, Eebbe qof ku galadaysto; karaamo. Burin (-ta) -	I. (-0) Wax hor u jirey baabbi'in; xeer horejebin; weeso, kd. jebin, gadid. 2. (") Eryid, cayrin, ca­ gaajin. 3. Dheeri siin. 4. Abur soo saarid; karid (wax kulul oo shubma).
IIUII.AASH,l,ll
Burji (-ga) - Xiddig wanaagsan ku dhashay; buruud lahaan.
Buro (-da) - I. Hilib dheeri ah oo guntan oo oogada nafleyda ka soo
baxa. 2. Dheeri, siyaado, guno. J. (-0) Haan yar; aagaan.
Buro-blilhahwd (-da)	Burada na- fleyda jirkeeda ka soo baxda, jaad­ keeda xun.
Buro-<":aanood (-da) - Burada nafleyda jirkeeda ka soo baxda, jaadkeeda fiican.
Burqasho (-da) -	Biyo ama wax la mid ah oo meeshay ku jireen inta ka bata. xoog ku soo balla; butaacid.
Burris (-ka) - Qalab bir ah oo biraha kale lagu tumo; dubbe.
Bursasho (-da)	Buro ama dheeri qaadasho.
Bursh.aan (-ka)	Buur yar; burco; kood.
Burunbuur (-ka) -	Dhul aan sinnayn oo burcooyin yaryar !eh.
Burunji (-da) - Hilibka intiisa guduu­ dan oo jiirka ah.
Burunjiyeyn (-ta)- Dubaallin;jarcayn; qarqarid.
buruq
Buruq (-da) - Bari adag oo kankoon­ san oo badanaa la cuno oo dhirta yaryar qaarkeed leedahay; geedka docdiisa hoose oo aasan bay ka baxdaa.
Burur (-ka) - I. u) Kolka cayaarta loo dhaco. sida la noqdo. h) (xagga diinta) jidbo. 2. Burbur; jajab.
lllJRRlS
Bururkl (-daJ -· l. Burur qabasho; jidbood. 2. Burburid; jajabid.
Buruud l-ka) - Xiddig liican ku dhala­ sho; ayaanwanaag; burji; bili; sanac. Baruudshiil (-ka) -	Ka burji adkaan;
ka buruud sarrayn.
8m (-ka) - Ciid budo cad noqotay; boor: siigo: habaas; awaare.
8-arad (-da) - Gaajo iyo arrad iyo rx-,;01 ,un ku noolaad; dacas: dac­ darro; rafaad.
0.-  (-l.il - Cudur dadka ku dhaca oo c-og:ada nabarro yaryar oo badani la x-.o aacaan.
Bmeel (-ka, - Wax la jeclaa oo la 11oaa:,e: ama .,.,ax badan laga raagey
:e:,;j. _-.X1qab: hi)ow.
Busee-ticl (--dat -  Buseel u qabasho;
jee: u G"-basho: tebid.
Bushi •-g:a1 - Fa)oobi-darro; cudur; jirro. e:-Jg;:o: ,anuun.
Bushin I-ta, - l. Labada cad oo hilibka ar. 00 afl.:a ku qaraysan middood: d1bm: faruur. 2. Bushi gelin; durid; burin.
buutimo
Bushintuur (-kil) - Geela la hoggaa­ minayo oo bushintana laga xiro si uu u dheereeyo (sida sandulleynta dibidaJ; faruurxir.
Bushintuurid (-daJ - (geel) bushin ka xirid; faruundrid.
Busk.ud•; (-ka) - Kimis xalleefsan oo lidsan oo adag, oo badana sonkoray­ san.
Bustaan (-ka) -  Beer yar.
Buste (-ha) - Go' weyn oo dhogor jiHcsan laga sameeyo oo dugsoon oo sariiraha la saaro.
Dusur (-ta) - Miraha timirta oo yacyacoodka noqda welise aan bi­ slaan.
Butaacid (-da) - (biyo, kd.) si xoog badan u soo bixid ama u soo kicid.
Butaacin (-ta) - Biyo iyo wax la mid ah, meel xoog ugu ii deyn,
Butaaco (-da'l - Biyo iyo wax la mid ah oo badi iyo si xoog !eh u soo baxa ama u soo kaca.
Buto (-daJ - Geed yar oo buruq leh oo iski u baxa: wuxuu u cg yahay bataatada.
Buub (-ka)  I. (gee!) aan jabsanayn ee well buubruil ah; didid dhow oo rarka )a carara oo wax kala daadsha. 2 Orod; duulis; dheerayn.
Buuhaal (-ka) -·-- (geel) buub badan; aan jabsanayn; Jayli aan weli rar baran.
Buubid (-da) --- 1. Hawada dhexdeeda ku duulid. 2. (geel) cararidda iyo dididda awrta aan weli rarka baran. Duubin (-ta) --	I.  Eryid,  cagaajin.
2. Lalin, haadin, bitin, duulin. 3. (biyoJ dhibco ama roob ahaan meel
<1ma qof ku kor doojin.•
Buubsad (-ka) - Eryad; ceyrsad. Buubs11sho l-da) - Ceyrsasho.
Ruud (-ka) - Jaadadka doonyaha mid ka mid ah.
Buuflmo (-da) - Qalab ka samaysan kolay harag ah: kolkii kor !oo qaado neefbaa ka buuxsanta, kolkii hoosloo dhigona, xoog baa neeftii afkiisa uga
buufin
soo baxdaa; dabkaa Jagu afuufaa oo lagu shidaa.
Buufin -  l.  (-ka) o) Qalab jaadad
badan ah, oo neefta ama gaaska ama biyaha, kd. weelal kale ama qalabyo kale lagula shubo ama la­ gaga shubo; riixid iyo baari buu wa)( ku geliyaa, soojiid iyo nuugisna wax buu ku soo saaraa. b) Kolay yar oo harag 11h ama xuub ah, oo inta neef !aga buuxsho, lagu cayaaro.
2. (-ta) Neef, gaas, kd. ku afuufid; neefin.
811.11.g (-ga) -  Xaashiyo badan oo
isku xiran oo wax qorani ku daa­ bacan yihiin ama iskaba cad, oo la
akhristo ama wax lagu qorto. ~
Kitaab.
HlJUF!MO
Buuhood (-ka) - Dhulka meelihiisa jilicsan oo ruubta ah.
811.ul (-ka) - I. Aqal yar oo aan hab wanaagsan u dhisnayn. 2. Aqalka shinbirta.
Buulallo (-da) - I. Degmada iyo go­ dadka quraanyada. 2. Cudur haragga ku dhaca oo nabarro yaryari ka soo yaacaan.
Buulo (-da) -	Magaalo aad u yar oo badanaa ka kooban buulal; tuulo. Buun (-ka) -		L Bocool weyn ama dhuun dheer oo kolkii la afuufo dhawaaq dheeri ka soo ba)(o. 2. Qalabka cayaaraha mid ka mid ah. Buunbuunin Ha) -	(hada!, war, wa;,;
kale) sida uu yahay si ka weyn ()O
buurasho
aan run 11hayn ku sheegid; wax ku darid.
Buuni (-ga) -	Qof aqoon-dhaaf ah, siiba tan diinta ku saabsan; mufti. Buunshabbaxsan -	lnt:i la tumay bu­
unshihii laga baxshey. 811.unshabbixin (-ta) -	Buunshaha ka
bixin; caddayn.
811.11.nshe (-ha) - Daboolka jilicsan oo ku rogan badarka oo tumidda lagaga baxsho; diir; qob; qolof: bariiq (bariiska); (ama « buushe >l).
Bu.unto* (-da) --  Kaabad.
Buuq (-a) - Hadal badan oo lagu dheeraysana hayo oo isku kol doc walba ka yeera haya; bulaan; soo­ yaan; hugun.
8u.1X1id (·da) -- Si buuq ah u hadlid; bulaamid.
Buur (-ka, -ta) --  Dhu! kooban oo
kor iyo xagga cirka aad ugu dheeraa­ da oo badanaa madax fiiqan leh.
HUUR
Buuran -- 1. Aan caato iyo weyd ahayn; shilis; cayillan; naarny; xow­ san. 2. Aan yarayn. aan dhuubnayn; aad u weyn.
Buurasho (-da)- I.(,0) Cayilid, naaxid.
2. (0) Weynaan ho. 3. (legdan, da­ gaal. kd.) korka ka fuulid; legdid.
buuri	buuxsam1d
Buuri (-ga) - I. Geedo jaadad badan ah oo ubax guduud iyo caddaan ah iyo caleemo waaweyn, oo waran qaabki ]eh, bixiya; saakarro; Taba­ ko. 2. Caleenta geedahaas oo siyaa­ lo badan loogu isticmaalo (afka oo laga qiiqiyo ama laga cuno, sankoo Jaga cuno). 3. Waxyaa!o kaloo calee­ mahaas laga sarneeyo; sigaar; shur-
I	8UUKJ
rug; saliid; dawo: udgoon; kd. 4. Buuriga la qiiqiyo.
Bllurid (-da) -	Taallo qaab buurred
!eh samayn: weyneyn; kuusid; yuu­ cid.
8uarnaan Ha) - Buuran ahaan; cayil­ ld.dn. shish!aan; weynaan.
Buurnaansho (-ha) -	Wax cayi!lan ahaansho; weynaansho.
Buuryaggoys (-ta) -	Xasharaad yar
oo madow.
Buuryaqab (-ka) -	Buuryo ku taal; aan la gudin.
c- Buuryo (-da) -- Wiilasha la gudayo cadka !aga gooyo; beejo,
Buusbuus (-ka) (weel, kd.J rneelo badan isaga gudaceshan; qonbob; diisdiis. Buusbuusan - Buusbuus !eh; diisdiisan. Buusbuusid (-da) -·  Jsku gudacelin;
diisid.
Buusmid (-da) -	Hoos isugu diisrnid. Buusnaan (-ta)		lsku ceshanaan.
Buux (-a) -- (weel, kd.) intuu qaadi karey Jagu wada shubay ahaansho; ji!ays.
Buuxa -- (weel, kd.) intuu qaadi karey sida; rnuggi aan wax ka rnaqnayn; afka haya; afka jooga; jilaysan,
BuuJr.:dhaaf (-ka) -- (weel. kd.) wax rnuggi ka badan Jagu shubay.
Buuxdhaafid (-dLI) ,--- (weel, kd.) fnla rnuggiisu qaadi karey kor u dhaafay. Buuxdhaafin (-la)-· (weel, kd.) heerka rnuggiisa wax ka badan, ku shubid. Buuxid (-da) -	Wax buuxa ahaan. Buuxin (-ta) -- Wax buuxa ka dhigid. Buuxsamid (-da) -- Wax buuxa noqo-
sho,

        

C

C (cayn, са'*)

Xarafka saddexaad oo Alifka Soomaalida; waa shibbane.

Caabbiri (-ga)

Jaadadka doonyaha mid ka mid ah.

Caabbiyid (-da)

Xoog ku ilaalin; ku fillaansho; adkayn: xajin.

Caabid (-ka)

Qof cibaado badan; taqi.

Caabudid (-da)

Ilaah ka cabsasho.

Caabuq (-a)

Barar, milil, malax, kd. nabar gudihi ka samaysma; fasas; hurgun; arami; (ama "caabaq").

Caacid (-da)

Sida la nogdo kolka roob badan oo laga jirsan waayey, cid qabto oo lagu rafaado.

Caad

1. (-°da) Dhagax, isagoo shiilmay oo qolqola haya dhulka gudihiisa ka soo baxay, oo isagoo ishaysta dhulka korkiisa ku ballaartay oo ku qaboobey; sallax dhagax ah oo jaadkaas ah oo biyaha celiya.

2. (-ka) Daruur cad oo xalleefsan oo aad u sarraysa; daruurta da'satey waxa ka hara oo wax cirka laftiisa ku dhegsan la moodo.

Caadaysad° (-ka)

Caado ka dhigad; caado u noqod; (ama "caadeysad").

Caadaysasho° (-da)

Caado ka dhigasho; caado u noqosho; wax u barasho; (ama "caadeysasho").

Caadbax (-a)

Bannaan u soo bax; muuqasho; wax qarsi la'aan; xogwarran; gowshaysad la'aan.

Caadbixid (-da)

Dibad ama bannaan u soo bixid; wixii uurka ku jirey sheegid; qarsoodi ka bixid.

Caaddil (-ka)

Caddaalad leh oo aan eexo aqon; garsoore ah.

Caaddilnimo (-da)

Caaddil ahaansho.

Caadeysasho (-da)

Caadaysasho.

Caadgoror (-ka)

Daruuraha caadka ah, roobka yar oo ka yimaada.

Caadi (-ga)

1. Aan ka duwaneyn sida ama waxa la arki jirey ama caado loo lahaa.

2. Waxyaalaha loo bartay ama joogtada ah, ka mid ah.

3. Aan qiime weyn lahayn.

Caado (-da)

1. Waxyaalo la falay oo lagu noqnoqday oo loo bartay oo dabadeed wax lagu dhaqmo oo aan la goyn karin noqday; dhaqan; xeer (aan qornayn).

2. Xayl, dhibaad.

Caadyaal (-ka)

Aan caad ku гоgnayn, muuqda; ifyaal; dibadyaal.

Caafimaad (-ka)

Cudur iyo jirro la'aan; fayoobi; ladnaan; fayo.

Caafimaadid (-da)

Caafimaad helid; cudur ka bogsasho; ladnaansho.

Caafimaadin (-ta)

Fayoobi iyo caafimaad siin; bogsiin.

Caafiyad (-da)

Fayoobi; (ama "cadfimaad").

Caaggan

(hilibka qaarki, kd.) aan u dhowaan, aan cunin, aan taaban; war xil leh ka dhigtay oo naftiisa u diida; ka xishooda.

Caagganaan (-ta) - Ku (wax ka) caag­ gan ahaan; waxka reebbanaan; geyid
!a'aan.
Caagid (-da) - (wax) iska goyn, ka go'id' ka fogaan- gevid la'aan· naf- tiisa  diidid. ,  •	,
Caa'ilo (•da) -  Xaas; reer; qoys.
Caajin (-ta) -  I. Baahi ama rabitin ama  jacayl  wax  loo  qahey,  wax
('AAKAQUII
I
deeqa siin; dhergin. 2. Celin, joojin.
hakin, qabasho.
Caajis (-ka) - Hawl nacayb: wahsi: daal: (ama « cajis >l).
Caajisid (-da) -  Hawl qaban waayid;
ka wahsasho; daal iyo cagajiid wax ku qabasho bilaabid; soo tabar yara)n.
Caajisnimo (-da) -  Caajis ahaansho:
,,.ahsad.
Caal - J. (-ka) Cudur xoo!aha ku dhaca oo oogadu bararto. oo cun­ naxumada ka yimaada: ca hi. 2. (-sha) Harag dheer oo balaqsan oo lo'da dhuunteeda hoos uga lal­ Jaada.
Caalam /-kaJ -  1. Cirka iyo dhulka.
2. Lunb oo dhan. J. Adduun: kav.n: (ama « caalan »).
Caalami (-ga) -	Caalankoo dhan ka dhexee)a ama laga wada yaqaan.
Caalgabid (.daJ -	Maaro iyo itaal waa)id: quus.asho: axgabid.
Caalhelid  (.da) (u  -J  -	Maaro  u
helid.
Caalin -	I. (-ka) Cilmi badanyaqaan: aqoon dheer ]eh. (amu "..:llalim »).
2. (-ta) (is-) caa ha dhiibasho si dhibyari loogu bireeyo; isdhiibid; dagaallamid la'aan.
Caalle (-ha) -	NaReyda caasha leh, la mid ah; nacas: doqon; dabbaal. Caallennimo (-da) -· Caal!e ahaan: nacasnimo; dabbaalnimo; doqon­
nimo.
Caallir (-ka) -- Barar: hurgun; fas.is. Caalqaadasho (-da) -- Wax iska dhicin iyo dagaa! gabid; isdhiibid; iscaalin. Caah1-·aa (•ga) -	Karti iyo xoog uu wax l.u qabto la'; taag, maaro waa­
yey, gabay; caatibawaa.
Caalwaayid (-da) - Caalwaa noqosho; maaro waayid; tabargabid.
Caalyo (-ha) -- (xoolo cayiley) baruu­ ro lu!lusha (bari, macal, kd.).
Caamo (-da)	inta aan cilmiga !a- hayn.
Caan (-ka) --  Aad loo yaqaan: maga­
ciisuu meelo badan gaarey; laysla yaqaan.
Caanacaso (-da) •- (xoolo) caano subag
yar.
Caanaddiid (-ka) - Qof caano ku l.eliyeysteen oo indhihiisa I.a bateen. ama ay wadnaha ka qabteen, kaha­ shada iyo diidmada uu dhamid­ dooda diido.
Caanaggaleen (-I.a) - Xididdada naa­ saha iyo candhada oo caanaha.
CaanaleY (-da)	Naasaley  (ama
« caanooley >) ).
Caanallul (-sha) -- Cayayaan yar oo ida doorshaanka qolof adag leh, oo inta hadba istaaga, sail.a dhulka la dhacdhaca.
Caanammaceeye (-ha) Geed mey- gaagga u eg.
Caanaqub (·la) - Bahal bahallada < lhir xagashada ku nool I.a mid ah; nia ay dheeray o oogadt:edana waxaa ku rogan duf dheer iyu qodxo dheer­ dhecr oo h'<:t< lan oo murdimo leb; yaadaddo; kashiito: dhiddo,
Caanateel (-ta) -- Xoulo si gaar ah loo dhaqo. in caanohooda, iyo v.axa caanaha laga ,amei;:yo. la iit->sho;
caana/ee/1d
n1aamulka xoolaha Jaadkaas ah, 1yo mee ha lagu hayo.
Caanateelid (•da) -- Caanateel le.a dhi­
gid.
Caanaxaraarshe (-ha)	Nagaar xoo- laha qaarkood Uaaqaan. oo dha­ dhanka caanaha, xaraar ka dhiga. Caanecyo (-dal -·- Burcadka kolka la hiilo, miidda maahee -...axa kale oo
ka soo hara oo i:aano-ka-warqabka ah: (ama "caaney »).
Caannimo (-da)   Caan ahaan.
Caano (-ha) --- 1 Wax cad oo shubma oo ka yimaada naasaleyda dheddig nasohooda oo dhashoodu nuugto oo ku noolaato. 2. Wixii kaloo u eg. sida dhina qaarkccd dhacaanka cad yo ka yim,1ada.
Cpnyeys (-ka)  -  Calaanji
Caaq (-a) I. Aan caqli badnayn: nacas; doqon; dabbaal. 2. Wa.ilid­ c.iasL
Caaqibayn (_-ta)  --  Caaqibo u gelid;
v.axtarid.
Caaqiho (-da) -	I,  Wanaag: waxtar.
2. Cirib: ciribdanbeed, aayariin. Caaqil (-ka) -	I. Caq\i badan Jeh;
,,.axgarad. 2. Waaycel. duq. rnada,;:. Caaqilnimo (-da)  -	Caaqil  ahaan;
caqli wanaagsan lahaan Caaqilo (-dal -- Nabs!.
Caaqnimo (-da) -- Caaq ahaan: doqon­ nimo; dabbaalnimo: nacasnimo.
Caar (-ka) -	1. Midab  baraa,shirix
]eh. 2. Xubinta a'-1rtu ka kaadido. Caarad -	I. (-da) Afka dhuuban uo
-...aranka iyo irbadda iyo v.ixii la mid ah. oo \lax muda: fiiq. 2. (-ka) Xoola.ha weligood, kolka la v.ado. kuwa ugu horreeya. ka mid ah; aan dabaadi ahayn - hordhac.
Caari (-da) ---· !bad: kd.) dib u noqo­ sho: xagga xeebta ka durkid; (arna
« caarld »).
Caarif (-ka)	Aqoon dheeraad ah
....ax u leh: wax aad u yaqaan.
Caariyeysasho (-da) -	Caariyo ahaan u soo qaadasho.
Caariye)·si (-gal -	Caariyeysasho,
caasf
CaariJu (-da) •·- Amaah; Erg1so.
Caaro (-da) -- ! Cayayaan siddeed lugood leh: waxay samaysataa debin shabag ah (saabcaaro, xuubcaaro) oo bahallada yaryari ugu dhacaan.
2. Cuncun oogada laga dareemo oo barar iyo xajiin leh; cadanyo.
Caaroobid (-da) - Cadanyood; xajii­ mood.
CMRO (!)
Caaruuti (-gal -- Roob aan we!i dhab u i:uran; roob saymeeyey.
Caarran  Firfircoonaan iyo himmo ka buuxdo; hor !eh oo aan daal hayn.
Caarranaan (-ta)	Wax caarran ahaan ho.
Caarsiin (-ta) - (doonni, kd.J meel xeeb ah geyn,
Caaryaysad (-ka) --  Caaro yeelasho.
Caaryid (-daf -	 I. (bad) dib u noqo­ ho: xagga xeebta ka durkid. 2. (ku -) Meel xeeb ah baddu geyn, ku tufid. Caaryo (-da) -	Wax cad oo dhogor la moodo oo sida !ikaha uga soo kor fufa alaabada. kd., siiba wixii ku sugan meelaha qoyan ama dheel­
ku ku dhaco.
Caashuq (-a) -	I. Jacayl xeel dheer.
2. (doonni, markab) ku xirasho; dhinaca ku qabasho (deked. kd.J. Caasi (-ga) -	1. (qof) wixii llaah faray aan yeelin. 2. Waalidkii dha-
ciJasimad	cabsiin
lay aan addeecin ama aan u roo­ nayn. 3. Diiddo badan; mada:,i; adag.
Caasimad (-da) -	Magaa!o-madax. Caasiyid(-da)- Wax laysfaray diidid,
maqli waayid.
Caasiyoobid (-da) -	Caasi noqosho. Caatayn (-ta) -	Caato ka dhigid.
Caatiba"aa (-ga) -	Caalwaa; tabar·
Caato (-da) -	I. Aan hilib iyo baruur lahayn; weyd; xayeesi. 2. Daal, noog. Caatoobid (-da) -	I. Caato noqosho.
2. Daalid, noogid.
Caa,ra - J. Habeenka markaas ]a joogo. 2. Maalinta la joogo, habeen­ k:a ku soo socda.
Caa,-ib (-ka) -	Weligi daal hayo oo
aa.n hawsha si wanaagsan u qaban.
/c.a.yibrumo (-da) - Caayib ahaansho. Cayid (-da) - Hada! :,i;un oo la qoon­ sado (qof, kd.) ku dhihid; aflaggaad­
dcyn.
Cabaad (-ka) - Qaylo dheer oo na­ lleyda qaarkeed ka yeerta kolka wax ku dhacaan ama ay :,i;anuunsato.
Caba.adid (-da) - Cabaad soo saarid; qaylin.
Cabaadin (-ta) (ka -) - Cabaad ka kcenid.
Cebesho (-da) -  Eed sheegasho; c-.i.­
kale ku gurid taniyo intuu ka buux­ samo.
Cabbaysan -	La cabbeeyey; buuxa.
C11.bbaysnaan (-ta) -	Wax cabbaysan ahaan; buuxsanaan.
Cabbid (-da) -	(biyo, kd.) inta afka
lagu qaado oo hunguriga la sii mar­ siiyo, caloosha geyn; dhamid (caa­ no); fuudid (fuud; wixii kulul).
Cabbir (-ka) - l. Weynaanta, ballaca, dhererka, heerka, waxtarka, culay­ ska, kd., wa:,i; lee yihiin; beeg; mii­ saan; qiyaas. 2. Dad socoto ah; rakaab.
Cabbiran - Cabbirkiisa la ogaadey; la cabbiray; beegan; miisaaman; qiyaasan.
Cabbirid (-da) - I. Cabbirkiisa ogaan­ sho; beegid; qiyaasid;  miisaamid.
2. Dad socoto ah dhoofin, dirid. Cabbur (-ka) - Sanka oo durey ama sabab kale la xirma oo neefta soo
bixiddeedu dhib noqoto.
Cabburid (-da) -	Cabbur ku dhicid. Cabburin (-ta) -		Cabbur ku ridid;
neef ku celin.
Cabbursan -	Cabbur hayo; sanku xiran yahay.
Cabdo (-da) -	Naf.
CabedJ (-ka) -	Cudur d11dka afka
laacal.
kaga dhaca siiba carruurta yaryar;	T
Gabbud (-k:a) (koox « cabbaadyo ») -
I. Qaab quru:,i; badan oo dadka ladan ama cayil!an surkoodu yeesho.
- \fidab cadcad ku jiro. 3. Kuul. Cabhe:ar -	1. (-ka) In waqti ah oo aan dheerayn; nabar. 2. (-ta) Dhab­ baha gaadiidku qaado, jagooyinka uu u qa)bsan yahay, oo hadba mid
la dego oo lagu naslo, middood; minqaad.
Cabban - .-\an wa:,i;ba u adkaysan karin: aan dhabar adkayn; aan hawl­ kar aha)n: j1licsan; nugul.
Cabbana.an (-tal - Ku cabban ahaan; nuglaan.
Cabbane (-ha1 -- Geed saliiddiisa lay­ sku dacarfaalo.
Cabbayn (-ta) -  Wax gudo leh wax
afdhalow.
Cabeebid (-da) -	Cabeeb ku dhicid. Cabiids0d (-ka) -		Bidde ka dhigad;
addoonsad; beelaysad.
Cabiidsasho (-da) -	Addoonsasho; beelaysasho.
Caho (-da) -	I. (Wee]) Dhadhan la
kahdo, sida kan biyuhu yeeshaan k:olka wee! caannod lagu soo dhaan­ sho. 2. Wee!ka jaadkaas ah.
Cabsan - !. Wax cabbey; cukan. 2. Sakhraansan.
Cabsasho (-da) - Cabsiyi gelid; biqid. Cabsi (-da) -	Wax dhibaato keena ama xun ama xanuun leh, kd., argag­ gaxa ay nafleyda uurkeeda ku abuu­
raan; aragaggax, biqid, welwel. Cabsiin (•ta) -  1. Cabsi gelin; bajin.
caddilid
2. (-") Wax la cabbo (biyo, khamro)
siin.
Cad -- I. Midab ka koobma toddo­ bada midab, oo ifka qorraxda, wa­ dajirkooda; midabka caanaha iyo barafka. 2. (-0ka) a) Wax weyn go'i; gabal; xoogaa; in yar. b) Hilib.
Cadaab (-ka) - Aakhiro. meesha intii llaah caasiday oo dhurdarraystay ay joogaan oo !agu sikiyo; naar; jahan­ narno.
Cadaabid (-daJ -  Cadaab ku ridid;
kadeedid; saxariirin; naarid.
Cada.ad - !. (-da) Geed qodxo yaryar ooqarqaroofsanleh oo xabagwanaag­ san dhala. 2. (-kal Xiddigga lixaha ka danbeeya; galgaal; laxmar.
Cadaadin (-ta) - Dhibid; kadeedid: xumayn; horjoogsad.
Cadaadis (-ka) -  Cadaadinta.
Cadaawe (-ha) - Qof qof kale neceb, oo jeccl in wax xumi ku dhacaan; qaran qaran kale la col ah; cadow.
Cadaawennimo  (-< la)	Cadaawe ahaan; nacabnimo.
CadUlolO (-da) - Colaad; isncbcaan; (ama « cadaawad »).
Cadadi (-da, -ga)  Lacagta inteeda aan xaashida ahayn; cadadka dha­ gaxa  ah  (1/,  50 , -  HJ ,;;.  5°.;,J;
jajab.
Cadanyo (_-da) -	Cuncun oogada (ala xoqo; xajiin; caaro.
Cadar (-ka) -- I, Maalintii kolka cirku
duboolan yaha)" dhulkana hoosiis wada hayo. 2. Udug: udgoon; ba­ rafuun.
Caday (-ga) --- Gecd-abaareed leh mi­ ro la cuno oo biir !eh, laamihiisa iyo xididdadii ana ilkaha lagu nadii­ fiyo; rummay.
Cadayood (-ka) Cadanyo iska daree- mid; (ama « cadanyood ►>).
Cadceed (-da) I. Xiddigta weyn oo dhulka i)"O meereyaasha kale ku meeraan; qorrax; qundhac; libdho; gabbal. 2. lftiinka qorraxda oo bar­ qada iyo galabta.
Cadceedsasho (-< la) --  I. (galab) xagga
I
caclceeddu jirto aadid; xagga gal­ beed u socosho. 2. Diinta ka bixid: riddoobid; gaaloobid: kufriyid.
Cadceedsi (-ga) •·  Cadceedsasho.
Caddaad (-ka) -- Cudur dadka ku dhaca oo oogadu cadcaddaato; ba­ rns.
Caddaalad (-da) - Caaddilnimo; gar­ soor.
Caddaan  I. (-kaJ a) Dad. kd., cad- cad. b) Lacag. cJ Barcer. ., (-taJ Midab cad ahaan, midub cad yee­
lasho.
Caddaansho (-ha) - Midab cad lahaan­ sho; wax cad ahansho.
Caddayn (-ta) -  1. Wux cad ka dhigid:
muujin; qayixid; qeexid: nadiifin.
2. (musawir) farsarno. muuqaal filim ku yual, filim kale korki ama warqad korkced, loogu wareejiyo.
Caddays (-a)	1. Caddaan ka dhigis.
2. Caano shaaha lagu daro. ama shaaha caddaysan.
Caddaysan .,. La eaddeeyey.
Caddaysasho (-da) - I. Wax cad ka dhigasho; wax qarsasho ka bixi< l.
2. Shaaha caano ku darsasho.
Caddaysi (-gal -  Cadduy511.sho.
Caddaysimo (-da) - l. Rati aan rar saarrayn. 2. (fallaar) aun dhobnayn: aan waabaayaysnayn; cadday in,
Caddaysin (-ka) - Caddaysimo. Caddi ("da) -- Cadduan.
Caddib (-ka) - Dhib gaar iis; lug­ gooyo; kadeed.
Caddibaad (-daJ -  Caddib: luggooyo;
kadeed.
Caddibid (-da) -	Dhib had iyo goor ah ku hayn: kadeedid: silcin.
Caddiin 1. (-ka)	Caddaan. 2. (-ta)
Hilibka intiisa cad; baruur.
Caddiir ("ka)	Xarig laga amccyo cal/I-,
Caddil (-k.al		1. hku lad; dayac; ha- gar. 2. (-") lsu dheellitir: is le'ekayn. Caddilan	Si xun ku sugan; aan la
-.;annuanayn; la hagrada)": da acan.
Caddilid (-da)	Wax caddilan ku dhigid.
51
caddo
Caddo (-dal - Bisha dayaxa labadeeda toddobaad oo hare; habeen dayax leh.
Cadduun (-ka) -·  Dhulka aan dagaxa
laha n dibirna ahayn ee ciidda jilic­ san ah.
CB/UUS
maht1 baxa haya midabkouda. 2. Doog, naq, cosob.
Cagaarshow (-ga) - Cudur indhaha midabkooda cagaar ka dhiga; in­ dhacagaar he; indhacaseeye.
Cagabharuur (-b) - Libaax yar oo
Cadeyn" (-ta)
yaryarayn: Cadgo' (-a)
I
Cad cad u googgoyn;
cadadeyn; jarjarid. Hilibgo·
dhal ah.
Cagacaddaan (-ta)	Kaba qabid la"aan; kabo la'aan.
Cag'adayg (-ga) Dhul digdigo .ih oo aan ruubad ahayn.
Cagaf (-ta) -  Cagla geela.
Cagafcagaf (-ka, -la)  Gaari ,oog badan oo v,ax jiida \I uxuu dhina­ cyada ku Ice yahay laho daliigood oo waawcyn 00 bir ah oo ballaaran oo garangaro ilko leh ku kor rog­ mada. i uu dhulka qarfada ah ama
Cadgo'id (-da) --- Hilihgo'id. Cadha)'n (-taJ -  Cadho ku ridid,
Cadho (-da) -	Cudur nabarro iyo cuncun badan oo lays qaadsiiyo.
Cadow (-ga) -	Labo qof ama dad
badan oo is neceb, waxa midba midka kale u yahay: cadaawe.
Cadrad (-da)- Gabar aan la guursan;
infl.n: bikrad.
Caduuro (-da) -·-- Geed aan qodxo la­ hayn oo bixiya miro yaryar oo kuwa kiriiriga u eg, oo la cuno.
Cafash (-ka) -- Alaabo aan wanaag­ sanayn.
Cati (-ga) - Wax xun oo qof falay ama loo qabey, oo eedsii kii uu murn stay laga daayo; aamax.
Cafi)·id (-da) -  (qof)  eedsii kii uu
muta)sta), ka dhaafid:  aamixid.
Cag Hal - Lugla dadka iyo nal1eyda kale qaarkeed, inla canqawga ka hoo aysa.
Cagaag (-gal - Waxa cagta xanuu­ jiya kolka kabo la"aan la socona hajo. oo dhan (dhagxan, quruurux, qodxo l.
Cagaagid (-da) -  Mecl cagaag leh oo cago caddaITn lagu maray, xanuunkeed dareemid.
Cagaajin (-ta) -- Ce:r1n: eryid. Cagaar (-ka1   I  C.1'-l ka iyo calec-
"
ciidda lch. u maro: gaari, wax lagu qardajeexo leh. oo dhan.
Cagai,:1-:uhyo (-da) -- Ciidda qorraxdu kululayso; cirid.
Cagago (-da)	('udur afka ku dhaca. Cagajugleyn (-ta)	Cagaha dhulka la dhicid, si qof cab i lagu geliyo:
cabsiin; bajin.
Cagayn (-ta) - Cag la dhicid: ku tumasho.
Cagcagaar (-ka) - Dhirta yaryar oo nagaarka ah wadajirkeed. aiiba tan dadku cuno; khudrad.
Cagi (-dal - Haddeer, amminka. Cagsi (-gaJ --  Lid; liddi; dhig; (ama
« cak i »).
Ca_iaa'ib (-ka) - Wax lala cajabo: yaab.
Cajab (-ta) --  Yaab.
Cajam (-ta) -	Dadka intiisa aan ca- rabta ahayn.
Cajami (-ga) --- Qof cajam ka dhashay.
Cajar (-ka)	Bowdo.
Cajiimid (-da)	Caj1in ka dhigid.
Cajiin (-ka)  Bur ama budo kale oo la qooyo oo la rafaaqo, si hadhow kimis looga dhigo.
Cajil (-ka) ·• Gogol aad u duugowdey. Cajis (-ka)  Caajis.
Cajuus (-ka)  (ere:: cay iyo liididi ku jirco) oda) xun.
CiJ/UUsad	ca/aamo
Cajuusad l-da) --- (en;:y cay iyo liididi ku jirto) habar xun.
Cakaw (-gal -		Dheg1a salkeeda. C'akis (-kal	!. Joojin. 2. Rafaaqid,
cajiimid.
Caksi (-ga)	C'agsi.
muujinayo xumaan ama dhibaato gaartey; cataw. 2. (-sha) Gacanta inteeda cad oo faruhu ku yaalliin; babbaco; sacab.
CalaacaJid (-da) - Hadal calaacal ah ku had lid; cataabid.
Caku! --- Erey la yiraahdo kolka V.·ax
la kahdo ama la nebcaysto, sida:
« caku ninkaas, maxaa noo kee­ nay! », « caku dunida! »; hah!
Cal (-ka, -sha) --  I  Buur weyn oo
< lhagax ah; qar weyn. 2. Dhagax; shiid.
C11laacal --	I	(-ka)  Hadal  qof  ku
Calaamad (-da) - Tilmaan laysla yaqaan oo waxa loo wato la garto; asto; astaan: summad; baadisooc;
(ama « calaamo >)).
Calaamadin (-ta) - C'alaamayn. Calaamayn (-ta) -  C'alaamo u yeelid;
astayn; calaamadin. Calaamo (-dal -  C'alaamad.
ce1/aan
Calaan (-ka) -	Aan korin; ci!in.
Calaanberi (-ga) -	Bahal jirac weyn oo guduudan u cg.
Calaanji (-ga) -	Farsamo ama v.ax
kale oo aan si l'iicin loo aqoon oo
("ALA ..C"AL (2)
,i foolxun loo samccyo ama loo sheego; caanycys.
C nii)id (-da)  Si calaunji ah v.-ux u qahasho.
Calaf -- I. (-ka) Dhecf xag Jlaah ka qoran: ri,iq, ,ed. 2. (-ta) Kab xun; jaqaaf: jaan.
Calafsad (-kaJ Calaf ka dhigad; dheefsad: calafsasho.
Calakud (-dal -  Deero buuraha iyo
,:.1 ha ku nool.
Calal (-kai --- (dhar) maro aad u duu­ gcn,de:, ama cad yar oo ka mid ah.
Calalayn !-ta) -- Calal ka dhigid; duug
i..c!. dhigid
Calalin Hi!'	ic:unno. kd.) ilkaha ku googgo,n 00 ku jilcin, si li­ qiddu u Tuuudaatc-.
Calalis (-ka•    Cunnada inceeda la
,:,1lali ·o lh1iib. t'c!Jdr. kd)
cal/aal
Calaloobid (-da) - Calal noqosho; duugoobid.
Calan (-ka) --- Cad maro ah oo mi< la­ byo leh oo qori dheer laga babbiyo oo qaran ama maamul kale astaan u ah.  Bandiirad.
Calannaqsi (-ga) -- (xoolaha badan­ kood) cunnada oo kol labaad caloo­ sha hore ka tirriaadda oo afka ku soo noqota, halkasoo kol labaad si
\\anaagsan loogu calaliyo oo daba­ deed liqid labaad la !iqo oo caloosha shishe loo gudbiyo.
Calaqad (-da) -1. Naag wax takhtarta iyadoo aan shahaado dugsi !ahayn.
2. Cayaaraha mlngiska naagta u madaxa ah; (ama « alaqad l>).
CALIF'<
Calas (-ka) - (fuud, biyo) aa miir ahayn; calow galay; qasan.
Calecn (-ta) -- Xubnaha yaryar oo balballaaran oo xalxalleefsan, oo badanaa cagaarka ah oo Jaamaha geedaha ka baxa, mid< lood,
Caleensaar (-ka) -	Caleemo iyo ubax si gaar ah u tidcan oo qofka la boqra hayo madaxa loo geliyo; jillaw ama mayrax ku xirid: duuhid; ubaxsaar. Calfasho (-dal -	Calaf ka dhigasho;
dheefsasho: (ama << calafsasho »).
Caliqahsade -- Xasharad yar oo laga soo saaro dhacaan laysku daweeyo. Callaal (-kal -- (lacag. kd.) Wax loo hixiyo in dad ama duunyo ama wax
cal!aa/Jd	camcamin
kale lagu dago ama lagu soo jiido ama dan la lee yahay uu qumiyo; laaluush; lacaf; sandareerto.
Callaalid (-da) - Callaal siin; laalun­ shid.
Calman - La doortay; la jecel yahay. Calmasho (-da) -  Jeclaysasho; doo­
rasho.
Calool (-sha) - I. Xubin iskujoogga cunna< lu marto ka mid ah; waxay u cg tahay kolay yar ,,.,.axayna ku jinaa uurka, kolka bogga la dhaafo; Jiaw heedu waa inay cunnada inta dhacaammo kala gaar ah oo ay leedahay ku < larto, jikiso oo xiid­ maha u gudbiso; kubo. 2. Uur.
Caloolacaddayn (-tal -		Galgala ho hadba caloosha la soo kor-marinayo. Calool'adayg (-ga) -	Baqdin la'aan;
kelya'adayg; geesinnimo.
Caloolbax (-a) - Caloosha oo socota oo laga ba;,;:o, xanuun ha wehesho ama yuusan weheline; shuban.
Caloolbixid (-da) - Calooshoo intft dhaqaaqda bax< la; shubmid; dom:­ mid; falmid.
Caloolduutiad (-ka) -  (ka -) ka samri< l;
ka quusasho.
Caloolduubasho (-< la) - Ca!oolduubad. Caloolgal (-ka) -  Unr gelid.
Caloolqabad (-ka) -	Nabar qabatin ah oo caloosha maroojiya; calool­
;,.:anuun.
Caloolsami (-da) - Farax iyo reyrreyn uurka la gashado; raalli ahaansho; laabsami.
Caloolxanuun (-ka) - Xanuun ca!oo­ sha qabta; caloolqabad.
Caloolxumo (-da) - Xumaan ama naxdin uurka la gashado; ciilqab; (ama « calolxumi ))).
Caloolyoobid (-da) - Caloolyow qabid. Caloolyow (-ga) -  Wa;,;: dhacay oo
saamayskood darti talo la walaacdo; talo goosan waayid; uurkawareer; laballaabow; murugo.
Calml' (-ga) -  Dhoobo iyo ciid iyo
wixii la mid ah oo biyuhu sitaan; ragas.
Calwid (-da) - Calow noqday; miirni­ madii ka ba'day; dhooboobid; qa­ smid.
Calwin (-ta) - Calow ka dhigi< l; miir­ nimo ka bi'in, qasid.
Calyel'n (-ta) -- Calyo ku qoyn; candhnufayn.
Calyo (-da) -· Wax biyabbiyo ah oo aan midab lahayn oo canjirrada calyadu soo saaraan; cunnaday qoy­ saa oo jilcisaa, dhereg:dhacsigana wax bay tartaa; candhuufo.
Camaajiir (-ka) - MiQab caddaan iyo madow isku dhafan ah.
Camajuujin (-ta) -	Camcamin; rifid. Carnal (-ka) -	l. Haw!; shaqo. 2. Abuur; dabeccad;	baxaalli, san­ saan. 3. Xanaaq; dhirif; earn; gu­
haad.
Camalxumo (-cia)	Dabeecadxumo;
carodhowaan.
Camandulleyn (-ta) -- Si camandulle ah u farsamayn.
Camandulle (-hal	Farsamo ;,;:un oo
r11100L (I)
aan aqoon loo Jahayn; farsamo ku mcelgaar ah; qarboobbo.
Camar  (-ka)  -	Cayayaan  hargaha
cuna.
Camcamin (-ta) - Int.\. la legdo, kicid­ da loo diido oo dhulka lagu celceliyo; burburin aan waxyeello weyn lahayn; ku galgalasho; buhabuheyn; cama­ juujin; rifid.
camcamu
Camcamo (-da)	(v.aqti) in door ah; cabbaar.
Camma -	lndhaha beclay; aan wax
arag.
Cammaar (-ka) --- Xarig bunji ah oo adag.
Camma_yn (-ta)-·· lndhaha tirid; cam­
ma ka dhigid.
Cammiran -	La cammiray; la buu­ xiyey.
Cammirid (-da) - (magaalo) aud u dcgid; wax badan meel dhigid; buu­ xin.
Cammuud (-da) - Ciid jilicsan oo aan habaas iyo dhoobo iyo dhagxani ku dheehnayn.
Can (-ka) -  Labada cad oo hilibka ah oo wejiga labadiisa dhinac ku yaal. midkood; waxay u dhexeeyaan isha iyo qalka house, ama sanka iyo dhegta.
Canaan (-!a) -  Hadal kulul oo !agu
Jiraando qof wax ba'shcy ama wixii la faray diidey ama isku-laday; xaar­ xaaro.
Canaanasho (-dal - Hada! canaan ah ku dhihid; xaarxaarin.
Canab (-ka) -  1. Miro yaryar oo
kulkulucsan oo dhav.r midab (gu­ duud; cagaar,... ) leh, oo cuntub cuntub u baxa: sidoodaa lagu cunaa, ama khamraa laga sameeyaa, ama intlt la engejiJo baa « sabiib >) Jaga dhigaa. 2. Geedka mirahaasi ka ba-
canbe
xaan; (ama « cinab 1>). 3. Kuul mira­ haas u eg.
Cananaas (-ka) -, 1. Miro la cuno oo macaan badan oo dhulka kulul ka baxa. Waa buruq weyn oo kurtum­ mo gamuuxani ku wada rogan yihiin: iniino badan oo midoobey oo buruq weyn isku noqday, wecye. 2. Gcedka mirahaasi ka baxaan.
Citnbaabbur (-ka.) --  Laxoox hallaaran
00 xalleef ah oo indl:Jo yaryar dubid­ du u yee ho, oo budada badarka laga sameeyo; canjeelo.
Canhaar - 1. (-kal Xilli roob iyo dabayl lch; Ceelkaggeeye. 2. (-la) Cudur haragga ku dhaca oo cuncun badan oo sida gaashi koobaaban u ballaarta.
Canhaarayn (-la) - I. Canbaar u yeelid. 2. Dhaleecayn; ceebayn,
Canbaaroobid (-da) -  I. Canbaar yee­
lasho. 2. Ceeboobid; dhaleecoobid; fadeexoobid.
Canhar (-ka) - Wax xabag xahag ah oo madow ama heey !ch iyo ur lifoa­ qoon: jaadadka nebcriga mid ka mid ah uurkiisa (xiidmihiisa) buu ku samavsmaa oo xeebaha baddaa laga hel"aa; Waxyaalo ud·udgoon bau laga ameeyau.
Canbarshc (-ha) -- I. Kuul lacag laga tumo oo bal!aaran oo shunuufi ka
CA'sA'iA,15 (I)
laallaactdo. 2. Canbar iyo waxyaa!o kale oo udgoon oo i ku darsan oo la shito.
Canbaruud (-ka) -  Miro la cuno.
Canbe (-ha) - 1. Miro ci!laan guctuu­ dan ah oo dhulka kulul ka baxa; waxay lee yihiin: diir adag iyo !af weyn. cthadhan macaan iyo dhanaan iski:. darsan ah iyo ur udgoon. 2,
canbuulo
Gecdka mirahaani ka baxaan: kol• kuu koro 90 cagood baa dhererkiisu gaaraa; v.aa geed qurux badan oo caleemo waaweyn oo hoos wanaag­ an bixiya: (ama H canbo »).
Canhuulo (-da) -  Badarka la kariyo i agoo iniinihii nool nool yihiin; garow: koronkor.
Canhuur  (-ka)  -  Gashi  haweenku
qaataan oo googgaradda qariya; kurdad.
Candho (-da) --- (geel; lo' kd,) xubin
ballaaran oo laallaadda oo qurxub wcyn iyo labo iyo ka badan oo naas, ka kooban.
Candhuufayn (-ta) - Candhuufo ma­ rin, ku tirid. ku tufid; calycyn.
Candhuufo (-da) -  Biyabbiyood layiig
ah, badanaana xoor cad wata oo qanjirrada afka ka yimaada; calyo; (ama << candhuuf»).
Can ub (•ka) Gecdquwaax dhed- dinka u cg.
Canjeel (-ka) - Geed. gcedaha waa- 1'.eyn ka mid ah.
Canjeelo (-dal -  Laxoox ballaaran oo
:,.alleefsan oo dubiddu ilo u yee ho oo badarka laga ameeyo; canbaab­ bur: (ama « canjcero »).
Canjiii! (-da) - Summad xoolaba lagu dhigo.
camuugid
Canjilid (-da) -	Jilid; dhaajin.
Canqaw (-ga) -	Cagta iyo kubku meeshay iska galaan.
Canshuur (-ta) -	Lacag, boqolkiiba
in, hantida laga baxsho oo dowladda la siiyo. danaha guud oo to!ka (qa­ ranka) clartood; ammaan; sedo; (ama << cashuur »).
Canshuuran - La canshuuruy; can• huur laga qaaday.
Canshuurid (-da) Canshuur ka qaa• did: (ama ,, ca huurid »).
Cirntalyaa (-ga)   Haadka waaweyn ku ka mid ah; wuxuu lee yahay af Iyo lugo dheerdheer, koox koox buuna isu raacaa.
Cantar (-ka) -  (hadal) Aan ulajeeddo
fiican lahavn; aan macne lahayn. Cantatab (-k;l -	Hada! aan milgo lahayn oo cabsi ama argaggax arna
wax kale soo saaraan.
Cantatahid (-da) -- Hada! cantatab ah ku badlid.
Cantoobo (-da) -- Xaantoobo.
Cantuugid (-da) -	(cunno) kol afka but1xin: afka rnuggi ku q;rndid
csntuugo	cariiqsi
Cantuugo (-da) - (cunno) Afka muggi; inta afku mar qaado; maggaabo.
Canyayuub (-ka) - Duudduub si aan qurux badnayn laysugu laallaabay; isku jajabsan; aan la ka!a bixin.
Canyayuubid (-da) - Si fool xun isugu laallaabid; canyayuub ka dhigid. Canyayuus (-ka) -- Miro qare oo la dubey oo dabadeed !a budeeyey.
Canyo (-da) - Cagcagaar biyo badan oo la cuno: cayo.
Caqdaad (-ka) - (keli - caqdad) dhar midab badan oo dumarku qaato.
Caqdad (-da) -	Maro caqdaad ah. Caqiido (-da) - Rumaysnaanta mabda• ahaan loo rumaysan yahay arrimo
badan oo diinta ku soo arooray. Caqli (-ga) -	Awood v.ax Iagu garto;
garaad; xis; kas: dhimir.
Caqlicelin (-ta) -	Waanin. Caqliggaab (-ka) -		Caqli gaaban leh;
aan waxgarasho badnayn.
Caqlillaawe (-ha) -- Aan caqli fiican lahayn; garaadlaawe.
Caqlilol-l (-ga) --	Caqli fiican !eh; garaadbadane.
Car t-ka) - I. Qadiidka ku hara ,,,,.eelka caanaha (dhiil, kd.) marka la culo.
2. (-!) Haddaad ku dhacdid! wir!
Cara.a.car (-ka) - Qodaxda yaryar oo cadcad oo yamaarugga iyo tiinka iyo dhina u eg. ka baxda; (ama ,< ca­ raancar »l.
Caraadin I-ta) Boorrin; tirtirsiin. Caraatamid \-daj - Caraatan cayaarid. Caraatan 1_-kaJ -  Cayaar sii baabba'-
<1ysa oo ,, iilal iyo gabdho laysu caa;- o. cay kaftan ah oo aan laga caroon mirihiisu, suugaan ahaanta aad baJ u fi1can yihiin haseyeeshce cayUa xun oo uu ku dhisan yahay baa di,he:; yooyootan.
Carabhaabba' (-a) -	Caro wax hore loo qabe:. oo v.ax kale lagula dhaco. Carabbaabbi'id (-da1 -		l. Caro ka bi'id. 2 1ku -1 Qof caro hore qabey,
v.a, kale arad.i kula dhicid.
Carabi 1-da) -	Mag.-ic kalluun.
Caradhaban (-ka) - Nabar oogada ku dhaca oo dhaawaca, xanuunkiisa hore; xanfaf.
Cara( (-ta) - Ur la jeclaysto; udug; udgoon.
Carar (-ka) - I. Orod baqdini ku jirto; baxsad; roor; fakad. 2. Dhiin dhirta laga sameeyo oo wax lagu midabeeyo; asal, aglool.
Cararid (-da) -	Wax laga baqo ama laga naxo ama si kale aan loo rabin, ka ordid; baxsasho; roorid, fakasho.
Carasho (-da) -- Ciil darti wax u baabbi'in.
Caraysan -	Dhirifsan; xanaaqsan. Caraysiin (-ta) - (k;i -) Caro ku abuu­
rid; ka xanaajin; umal iyo clhirif ka keenid.
Carbin (-ta) -	Hebed ka dhigid; lay­
!yid.
Carbuun (-ta) - Wax la gadanayo qiimihiisa in ka mid ah, oo horay loo sii baxsho.
Carbuunan -- La carbuunay; carbuun laga baxshcy.
Carbuunid (-da) - Wax la gatay, car­ buun ka bixin.
Carcar (-ta) -  I. (qof) nasniintiisii iyo xooggiisii hore wcli qaba, wax­ qabashada uu u farabbaxsanayo inuu waxqabto; xiiso; firfircooni, jeel. 2. Wax afaysan oo aan wcli wax lagu qabsan, xandfta ku taal. 3. Geed aan weli la taaban, xajiinta ku taal; dardar; xajiin; xanaf.
Carceero (-da)- Muuqaal ciiro kujirto.
Carcoorri (-ga) - Bowdoqaawis been ah; garrnaame.
Carfad (-kaJ ... Oogada nafleyda harag­ gccda, meel haJ'll ama cudur aawadi la adkaata, 60 jilif ama lakabyo fuulaan.
Carfid (-du) - Ur udgoon soo saarid, ka soo bixid. ycelasho.
Cariiqsad (-ka) -  Cariiqsi, cariiqsasho.
Cariiqsasho (-daJ - Cariiqsi wax u samayn.
Cariiqsi (-ga) - Wax la yceli lahaa. qof darti ama ku xumaynti, u cliiclid:
cariish
wax aan la sameeyeen oo qof ku xumaynti loo sameeyo; (ama « ca­ riigsi ))).
Cariish (-ka) ---- Aqal ka sameysan dhis sarab ah iyo dhoobo.
Carjab (-ka) -·· Carkii cusaybku ka ba·ay; aan cusbayn; duug.
Carjabid (-da) - Carjab noqosho; cusayb ka bi'id; duugoobid.
Carjaw (-da) - Sooh adag oo cad oo sir.la dha!ada u dhalaala; wuxuu ku rogan yahay oo xajiyaa oo isu hayaa kalaggoysyada mccsha madaxyada lafuhu isaga hor yimaadaan - koi­ kolna meel gooni ah buu ka baxaa (dhegta, hunguriga cad•...).
Carmal (-k.J.) --- Naag la guursadey oo ama la furay ama laga dhintay; garoob; (ama « carma!i il).
Carmin (-ta) - I. (wee]) carmo mar­ marin. 2. Tumid yar.
Carmo (-< la) -··· Geed laamo dhuu­ dhuuban iyo ca!eemo balbaallaaran
!eh, oo miro, kuwa canabka u eg, bixiya.
Caro (-da) ··- Si la noqdo oo !ala kuluh1ado, cay ama aflaggaa< ldo ama
""axyedlo ama xumato kale oo lays taanay darteed; xanaaq; dhirif; umal.
Carood (-ka) -  Caro gelid; xanaaqid;
.:amashood.
Carraabin (-ta) -- 1. Galab, wax meet u kaxayn, meel u dirid. 2. (marti) inay hoyato u diidid oo iska gudbin.
Carraabo (-da)	(socdaal) gaiab guur; galab wcod.
Carrab (-kaJ  Oogada nafleyda xubin ka mid ah; cad muruq ah oo dhaq­ dhaqaaq badan oo afka ku Jira; hawlihiisa waxaa u weyn: garashada dhadhanka iyo liqidda cunnada iyo kala soocidda codadka ha< lalka.
Carrabbaab (-ka) -  Gefka carrabka;
halmaan.
Carrabdhaw (-gal -·  Mashxarad.
Carrablo'aad (-ka) - Gccd-cagaar yar oo xubno leh.
Carraggcddi (-ga) -·  (beero, kd.) cii< l-
cartan
< la oo iota la jebsho, tii korreysey la hoosmariyo, tii hooseyseyna la kormariyo; carrarrog.
Carraggcddis (-ka) -- Carraggeddi. Carragg:cddiyid (-da) -- Carrarrogid. Carrayn  (-ta) ···- Carro ku shubid;
ciideyn.
Carro (-da) -	Ciidda dhulka; < lal; cammuud.
f"ARSAAi',lO
Carruur Ha) - Dhasha yaryar oo dadka; ilmo; dhallaan; gurbood; ubad.
Carrurayn (-ta) - Carruur iska dhigid; waxa carruurtu fa ho oo kale, falid. Carruumimo (-da) --- Carruur ahaan;
dhallaannimo.
Carruuroobid (-< la) - Carruur noqosho; carruur u ekaan ho.
Carsaanyo (-da) Nafley kalluunka qolofta ku jira lagu tirsho; waxay leedahay afar lugood iyo labo bir­ qaab oo ay 1,>,ax ku qabato; hor iyo dibba waa u oroddaa; - qabaanqab; uulalgoys.
Carsaanyow (-gal - Cudur xuo oo inti\. oogada mee! kaga dhasha, xididdo ku bixiya oo ku faala!a oo badanaa loo dhinto; buro-baha!aad; feex (fiix) xun; tulux.
Carshi (-ga) - I. Kursiga ama sariirta boqorka. 2. Carshiga !laah oo cirka ku sugan.  /
Carshin (-ta) ---'Dhulka xoo!uhu daa­ qaan.
Cartamid (-da) -		Kulay! !a rog:rog­ masho; karkari< l; dhirfid; xanaaqid. Cartan (-ka) -	Kulayl !a rogrog­ manaya; kul; caro; dhirif; xanaaq;
karkar.
carun
Carun (-k.a) - Dhiigga intiisa cad: (ama « yacarun ;,).
Carwaajiis (-ka) -- Midab casuus !eh. Carwo (-da) -- Urur waqti go'an leh oo xoolaha ganacsiga, mood iyo noolba, mecl laysugu keeno oo lagu kala iibsado; suuq weyn; bandhig.
Cas - Midab guduud iyo caddaan isku jira lch.
Casaan (-ka) --  1. Midabka cas. 2.
Gogosha (dermooyinl inteeda midab­ ka iyo xararka leh. 3. (qof, kd.) cas ahaan.
Casaba)'Sasho (-da) -  Casc1bo u shee­
gc1sho: xigto ka dhigc1sho.
Casabo (-da,j Dad xaggcl dhalashada isu dhov., is xiga,  wada dha hc1y:
-..;igto: xigaalo; qaraabo; sokeeye, Ca.ul•" (-ka) - Malab.
Ca-.ar (-ka). - 1. Waqtiga u dhexeeya duhurka iyo maqrihka. 2. Salaadda "aqtigaa, la tukado.
Casariye (-ha/ --  Shaaha ama cunno
kale oo fudud oo ca arkii la cuno.
Casarleged (-kaJ -	Geed ur udgoon leh oo haweenku shitaan; uunsi. Casarliiq (-a) -	Casarkii marka.qor­
raxdu aad u gaabato oo dhicid ku dhov.aato: kolka qorraxdu baalka dhigato.
Casayn (-ta) -  Casaan ka dhigid:
midab cas u yeclid.
Cashar (-ka) -	I. Waxbara hada dug­ s1ga. in ardada kol loo dhigo; in mar la barco: mceri,. 2. Biyo ama wax la mid ah oo quraan, kd., lagu akhri:-e:- oo la barakaysto: tahliil. Cashatab 1-ka)Hal, ama well irmaan uo la maalo. ama gurtay oo tebisey, (kolkay rim1 lahayd ka booddey).
Cashayn (-ta) -  Casho cunid.
Cashi (-gaJ - l\oolo) caato iyo ta­ baryari, cunnaxumo ama uraad­ darro ka ;imaada. caal.
Cashiiraysi (-gal -  Cashiiro ka dhi­
gash-0.
Cashiiro (-da) -	Xig10. qaraabo, ca­ saba; ehel.
Casho (-daJ -	I.	Cunnada fiidkii
cawd
(habeenkii) la cuno: xeraad: li1dimo.
2. Maalin iyo habeen; 24 aac. Cashuur (-ta) -	Canshuur.
Casiin (,ka) -	 Casaan. Casiis (-ka) -	Ciso leh.
Casiisad (-da) -  Kimis, si gaar ah oo farsamo iyo aalaU badan u baa­ han, loo samccyo.
Casiisnimo (-da) -  Casiis ahaan.
Casilid (-da) - Mee! ama jago uu haycy ka qaadid. ka ridid.
Casmali (-da) --- I, Tarbuush guduu­ dan. 2. Shaah aan caddays ahayn, ee guduudan.
C11.sri (-ga) - . Waqtiga cusub oo kool" kaa la joogo la fil ah, la ocda. Casuuro (-da)	Midab ka samay5ma, midab ca iyo midab uuro ah, oo
isku darmay.
Casuus (-ta)	Midab casaan ku jiro.
Cataahid (-da) -	Hadal cataw ah ku hadlid: calaacalid.
Catatab (-ka)	Cantatab.
Cataw (-ga) --	Hadal caalwaa ah; calaacal.
Catir (-ta) -  Cad yar oo maro ah oo
v.ax lagu tiniro: cidaad.
Caw -	I. (-da) Calecmo dheerdheer oo ka baxa geed la jaad ah· timlrta iyo baarta. 2. (-ga) Dhinac: cuun; ag. Cawaag (-ta) -	1. Miraha mayrada.
2. Summad gaar ah.
Cawaam (-ta)	Dadka aan diinta lahayn.
Cawaansi (-ga)	Kaalmo iyo taagee•
rid ka doonid; xoog iyo didan ka doonid.
Cawabbari (-ga) --  Nabad ku bari,
ku soo 100s; badbaado: nabaad­ diino.
Cawabbaryid (-da) -  Cawabbari helid:
nabadgelyo ku baryid, helid. Cawar (-kaJ -	l. Nabar ii ka gaarey,
ii la'; il!aawe; iley. 2. Libaaxbadeed.
Cawaweer (-ka) -	Libaax-i_,adeedka waaweyn mid ka mid ah. I
Cawd (-ka) -- Meel kulul oo dugsi ah: kob. meel dugsi ah, ku taa!, oo neecawdu ka xiran tahay; huur.
caweyn
Caweyn (-ta) - Fiid soo jeedid: h11- been gelinkiisa hore, sheeko ama wax kale, ku soo jeedid.
Caweys (-ka) -- ! . Habeenka gelin­ kiisa hore oo la soo jeedo. 2. Cayaa­ raha habeenkii la tun!O oo lagu soo jeedo.
Caweysimid (-da) --- Caweysin gaarid,
soo jeedid.
Caweysin (-ka) -- Habeenka qaarkiisa hare; fiid.
Cawiff (-ka) - Midab cad oo lif dilan. Cawil (-ka) -  Wax lumay wax mee­
shoodii soo galay; beddel.
Cawl - I. (-ka) Midab casiin-ka-war­ qab ah. 2. (-"sha) Ugaarta waaweyn jaad ka mid ah: waxay leedahay: midab cawl ah oo uurka iyo barida ka cad. daliig madow oo wejiga bartankiisa (geesaha taniyo sanka) ku dhilan: geeso marka hore dib u rogan oo kol !abaad horay u soo rogmada.
Cawlan --- Midabkilsu ca,.,.I yahay. Cawlikudhashay (-da) -  (xilli) lixa­
dhaqo.
Cawlwareershe (-ha) -  Geed leh miro
!agu wareero haddii wax badan laga cuno; ugaartii daaqda iyadoo wareer­ san oo wax arki weydey baa la qabtaa.
Cawo (.-da) -	1. Labiyotobanka saac
oo qorraxdu maqan tahay; habeen.
2.  Nasiib-wanaag; ayaan: qadan:
,1.
Cawraysan	Cawro qaba.
cayaarsiin
Cawritiryo (-da) - Wax in cawryidda looga  hortago  loo  baxsho;  (ama
« cawritir >►).
Cawro (-da) - Oogada dadka inta la qarsho; foolxumo; ceeb.
Cawryid (-da)- Xoolo ama wax kale, oo cid kale leedahay isha ku cunid; kuunyid; dhabataysi, qumanyaysi.
Caws (-ka) -  I. Nagaar jaadad badan
( A> AAlll
ah oo dhu!ka badanki kashkaash u ah oo daboola: waa caleemo aan jirrid iyo laamo waaweyn midna lahayn; xoolahaa daaqa. 2. Gogol laga falkiyo; harrar; raar; falag.
Cawsgogol (-ka) -	Harrar yar oo marriin leh oo la goglado; raar.
Cay - l. (-da) Wax af !aga yiraahdo ama addin laga falo, oo loo\a jeedo in qof ama wax kale lagu canbaa­ reeyo; waxkasheeg xun: aRaggaaddo.
2. (-gal Dhareer.
Cayaar (-ta) - I. Wax kastoo la qabto oo loola jeedo in laga helo farax, reyrreyn iyo qosol, jeel; madaddaalo, kd. (shax. turub, tartan, legdan, laal,...); dheel. 2. Aan dhab ahayn; kaftan: (ama « ciyaar »).
Cayaari (-ga) - Garangar yar oo inti xarig laga dhexdusiyo. waxyaalaha culus lagu shubashubceyo; khafiyadi
Cayaarid (-daT- Cayaar ka qaybgclid: dheelid.
Cayaarin (-ta) -  Cayaarsiin; dheel­
siin; madaddaalin.
Cayaarsiin (-ta l - 1. Ca> aarin. 2. \askar_\ cayaarsiis bar id: ga.irdisiin./
cay;uusiis	ceejin
Caylllll'siis (-ka) - Dhaqdhaqaaqa iyo socod-wanaagga askarta; gaardi.
Cayaayir (-ka) - Caya11r; kaftan; dheeldheel.
Cayayaan"' (-ka) - Bahal-yaryarta fa­ raha badan oo aan lafdhabarta la­ hayn: waxaa oogadoodu u qaybsan tahay: madax iyo dhex (saab) iyo qaar danbe (uur), lix lugood iyo badam1a afar baal (diqsi, kaneeco, shinni, doorshaan,...); xasharaad.
Caycay (-ga) -  (qof) Aan hawlaha
iyo dhibaha u adkaysan karin; aan dhabar-adayg lahayn; durba daala.
Caydnaan (-ta) - Baahi weyn wax u qabid.
Cayil (-ka) -- Hilib iyo baruur badan yeelad; naaxid; shishlaan; buurnaan. Cayilid (-da) - Hi!ib iyo barnur badan yeelasho; wax shilis ama buuran
noqosho; naaxid.
Cayilin (-ta)- Wax cayillan ka dhigid; naaxin.
Cayillan -	Naaxsan, buuran, shilis. Caymad (-ka) -	I. Wax badan oo lumay, xoogaa ka harid, u nabadge­ lid. 2. (guud ahaan) nabadgelid;
badbaadid.
Caymasho (-da) - Caymad, nabadgal. Caymin (-ta) -	1. Caymo u yeelid;
nabadgelin. 2. Cayn ku giijin.
Caymis' (-ka) - Heshiis dhexmara ku wax cayminaya oo laC'J.g u socota la siiyo iyo ku la cayminayo oo shil ama dhibaato, aan la hubin dhicise karta (caymiska nafta, dabka, tuu­ gada....J looga nabaaddiinaxirayo ama ka gaashaamanaya, oo haddii waxa laga baqayey dhacaan, cay­ miyuhu. isaguna kolkiisa, wax lagu heshiiyey bixinayo.
Caymo (-daJ - I. Xooio badan oo lumay, ama la dhacay, waxyar oo ka haray oo nabadgalay. 2. Bad­ baado; nabaaddiino.
Cayn (-kal - 1. Magaca xarafka sad­ dexaad oo Alifka Soomaalida; (c).
2. Jaad; nooc: namuun. 3. Xarig awrta raran bogga lagaga xiro.
Caynaan (-k.a) - Labada suun oo muquufka xakamaha labada dhinac kaga k.ala xiran, oo faraska ]agu duwdumo.
Caynaano (-da) -	Caymo. Caynab (-ka) -	Faras madow.
Caynad (-da) -  Jaad; namuuno; (ama
1( cayn »).
Caynsan -	l . La caymiyey. 2. Cayn ku xiran yahay.
Caynsanaan (-ta) -	Wax caynsan ahaansho.
Cayo (-da) -	Canyo.
Cayr (-ta) -	(qof) aan xoolo iyo hanti kale midna lahayn; sabool. Cayrayn (-ta) -		Cayr k.a dhigid; sa­
boo\ ka dhigid; d hicid; moorad­ duugid.
Caymimo (-da) - Cayr ahaan. Cayroobid (-da) -  Cayr noqosho;
xoola beelid.
Caysh (-ka) - I. Dheef; cunno. 2. Calalis.
Caytwnid (-da) - Hadallo cay ah, la yiraahdo, la isdhaafsado; (ama << cay­ tan ►►).
Cayuun (-ta) - Jaadadka geela jaad ka mid ah.
Ceeb (-ta) - Wax laga xishoodo; iin foolxun; ceebaal; xii.
Ceebaal (-ka) - Ceebi ku jirto; ceeb; xii.
Ceebayn (-ta) -  Ceeb ka sheegid ama
ku sheegid; ceeb u yeelid; canbaa­ rayn.
Ceeboobid (-da) - Ceeb falid; ceeb yeelasho.
Ceednaan (-ta) - (u ) Baahi weyn wax u qabid.
Ceeg:aagid (-da) - (biyo, kd.) war­ naan; afka hayn; buuxid.
Ceego (-da) - (qoO hunguriga, si xoog !eh ugu dhegid, si neeftu uga soo bixi weydo oo uu u dhinto ama ku dhowaado; cunaqabato; miijis; mirjis.
Ceejin (-ta) -·· Ceego ku qabasho; cunaqabatayn; miijin; siririn; (ama
<( ciijin »).
6Z
ceel
Ceel (-ka) -  God la qoday oo hoos u dheer oo wan:egsan oo \aga helo biyo ama saliid ama dhuxul ama wax kale.
Ceelalyo (-da) -  Qofka ama dadka
xoo!aha aroorka ah, ceelka uga soo hormara.
Ceelkaggeeye (-ha) -	(xilli) Canbaar.
Ceemad (-da) -	Kiish joony11dda u eg oo wax !agu gurto.
Ceeriin (-ka) - Aan la bislayn; qayriin.
Ceesaan (-ta) -	Ri ugub oo aan weli curan.
Cttsid (-da) -	Xurmayn; weyneyn. Celcelis (-ka)- I. Cclcelin; ku noqno­
qosho. 2. (ur. dabayl) xilli dabayshu, si isu dhowdhow, hadba dhinac uga timaaddo; tangambi!i.
Celin (-ta) - Gadaal u wadid; dib u Jaabid; joojin; hakin.
Celiye (-ha) -  Suun xalleefsan oo jilic­
san oo badanaa dumaysan oo fara-
ska surkiisa iyo kooraha moqotin­ kiisa hore isu haya.
Ceshiimeyn (-la) -	Dib u soo celin;
isucelin.
Ceshiimo (-da) -	Ceshiino.
Ceshiino (-da) -	(xoolo, kd.) laysu cesho; (ama « ceshiimo-►).
Ceyddl (-ga) -	Kalluun  yaryar  oo
koox koox isu raaca.
ciddo
Ceyrin (-ta)-·· Eryid; fogcyn;buubin; cagaajin; cirdayn; burin.
Ceyro (-da) -· Wax orda haya oo laga daba"orda hayo. in la gmiro ama la soo qabto ama wax la yeclo dar­ teed; ka dabu"orod; fogeyn; buubis; cagaajis; eryid.
Ci (-da) - Codka nafleyda qaarkeed (shinbir, sac, ri,...).
CJDDI
Ciba.adeysi (-ga) - Carnal wanaagsan falasho; llaah-ka-yaab; cibaaday­ sasho.
Cibaadeysa.sho (-du) --- Cibaadeysi.
Cibaado (-da)-- Samafalka J\aah loogu dhowaado oo dhan; llaah caabud; carnal wanaagsan.
Cibaaro (-da) ·-- Arrin aan !a arki jirin oo \ala yaabo; wax lagu waano qaato; cibro.
Cibro (-da) •- Cibaaro.
Cid (-da) - Dad me! wada deggan; dad xiriir ka dhexeeyo; degmo; qolo; reer.
Cida.ad (-daJ -- Catir.
Ciddabbax (-daJ- CiJdo ka bax; ciddo dhammayasad.
Ciddabbixid (-da) -- Ciddo ka bixid; ciddo dhammaysasho.
Ciddi (-dal -- Cad xalleefsan oo gees la moodo oo farta caaraddecda, doc­ da kore. ka baxa; wax la mid ah oo ka baxa nalley badan cagahood: libaax. dummt1d, eey, shinbir.
Ciddijiid (-ka) -· Cagt1jiid. Ciddijiidid (-da) ···- Ct1gajiidid.
Ciddik.ujoog Ha) - Farta, xubinta kore oo ciddidu ku taal.
Ciddo (-da) ·-  Muddo go·an oo ha-
cidta·
weenka Jaga dhinto iyo kuwa la furo, tirsadaan. oo intay ku jiraan ayan guursan karin.
Cidla" (-da)  Meel aan dad joogin; aan wax dhaqaaqaa joogin.
Cidlayn (-ta)  Cidla' ka dhigid. Cidna -  Waxna: qofna: ninna.
Cigaal - I. (-ka) Qoofal gaar ah oo xarrago madaxa loo ga hado. 2. (-,;ha) Riddo dheer.
Cigaalid (-da) -- Riddo dheer, ridid. Cigasho (-da) -	lyadoo wax la beelay ama la baabba"ay, wax beddelkood
ah helid; caymasho: cawilcelis.
Ciid (-da) - I. Jajab ini·1no noqday oo ka haray qar ama dhagax ay burburiyeen dheelka iyo qorraxda iyo dabaysha iyo biyuhu. 2. lid.
Ciidaggale (-ha) - Bahal yar oo halaqa u cg oo ciidda gudaheeda ku nol; i,xabaal; (ama « ciiddaggale »).
Ciidamin (-ta)	l. Adeegid; xoog yeelad, tabargelid. 2. Ciidan keen id: (ama "ciidmid >l).
Ciidan (-ka) - I. Qofka ama dadka qabta waxyaalaha hawluhu u baa­ han yihiin; dadka adecga; xoogsato; shaqaale: midiidin. 2. Xoogga hubka
,ida: col: askar.
Ciidansasho (-dal - Ciidan doonasho, uruursasho.
Ciidansi (-gaJ -  Ciidansasho.
Ciidanxumo (-da) -		Ciidanyari. Ciiitlnyari (-da) -	Ciidanka oo yar. Ciideyn Ha)	Ciid ku rogid, ku daa-
din. ku darid, gaarsiin.
Ciidmid (_-dal --- Ciidan u noqod. u keen id: ciidan dagaallama siin, u dirid. xoog ugu gargaarid; u hiilin.
Ciil (-kaJ - Wax xun oo lays yeclay. kulka i;,-o ka xumaanshada iyo ka aargudasho doonidda, qofka wax loo dhima;o ku abuuranta: umal; caro; dhir1f: xanaaq.
Ciilbeel l-kal -  Ciilka baabbi'iddiisa;
:,,umaantit ciilka kecntay, oo laga aarguto oo dabadeed cii Ikii baabba •o. Ciilbeelid (-dal -- Wa:,, ciilka bi"iya falid. Ciilcun (-ka) -- Ciil hc1d,m oo i gaar-
cilin
gaarey ama , ax ha< lan uurka lagu hayscey no raagey: ciilqab weyn.
Ciilcunid (-da) -	In badan ciil qabid. Ciilid (-da) - 1. Ciil ka kccnid, ku abuurid, hadid. 2. Hoo aadid, dhi­
cid, shiiqid, sii baabbi'id; l·iirid.
Ciilkaanbi (•ga)	(is -l Ciil < larti. dib isu canaanasho. isu haaraamid.
Ciilqab (-ka)	Ciilqabid.
Ciilqabid (-da)	Ciil cid u qabid.
Ciin (-ka) -- Geed aan caleemo laliayn oo caano leh.
Ciir	l. (-kaJ a)  Firiiric yaryar oo
oogada ka soo yaaca. h) Doc u liicid; dheelli; janjeers1. 2. (-ta) Caano la lulay oo subaggii laga baxshey.
Ciirid (-da) Sii baabbi"id, sii dhicid, hoos aadid. ciilid.
Ciiro (-da) Midabka ciiryaamada; wixii kaloo midabkaa yecsha (ha­ baas badan oo dabayli kici o; qiiq. k< l.l.
Ciirsan - Si uu yeelo garan la"; naftu hay,o; lagu biyakcenay.
Ciirsasho (-da) Kaalmo u doona ho: waxtar weyddiisasho; u irkasho; u aayid; ciirs1: ciirwd.
Ciirsi (-gaJ - Wax kaalmo laga helo: wax loo irkado.
Ciiryaamo (-da) - Neecaw dhulka korkii,a ku qabowdey oo daruur fudud noqotay: kolkii qorra:,,du soo baxdo oo diiiriso, bay kacciaa; dhedo fudud: (ama « ceeryaamo »).
Ciis (-ka)   Waran.
Cilaacil (- ha) - Lafaha yaryar ou cagta middood.
Cilaaq (-da) - - Hada! aan milgo lahayn oo iska muran ah; (ama « ilirnq »).
Cilaaqid (-da) - Hadal cilaaq ah, kula hadlid: muran ka horkeenid.
Cilaaqtamid (-da) - Hada! cilaaq iyo muran ah oo badan, ku hadlirJ; cilaaqtan.
Cilcillaw (-ga)   Labada cirguduu-
dood: aas.
Cilin (-ka) - Qof ama nafley kale arna geed. waxa la jaad ah. aarJ iyo aad uga yar.
c1!/aan	c1ribdanbeed
Cillaan -- l. (-ka) a) Midabka < lahabka iyo liinta b1sil. hl Geed la harsado oo aan qodxo lahayn oo ubax ud­ goon. c) Caleemaha cillaanka oo la tumo oo wax lagu daro oo dabadecd dumarku isku qurxiyo inta ciddiyaha. sacabbada.  kd.  mll.r adaan:  xinni.
2. (-ta) Baha! yar oo qurux bll.dll.n, oo mulaca u eg.
Cillad (-da) --- l. Cudur: wax xun 00
aan rnuuqan. 2. Sabab.
Cilladayn (-la) - Cillad ku ridid. u ycelid.
Cillal (-ka) -  Geed yar oo dhu!ka
laga qoto oo buruqdiisa la cuno. Cillan	Aan  rnuuqan;  qarsoon,
uuryaal.
Cillanaad (-ka) -- Wax aan muuqaal­ kooda la arki karin; ;urn dibadyaal c1.ma caadyac1.l ahayn; uuryaal ah.
Cilmi (-ga) --- Aqoon hab wanaagsan ku dhisan oo lagu gaarey barasho iyo fi.iro iyo tijaabo; aqoon ku dhisan r,rndin iyo helid, wax walba runtoo­ da, kasmo.
Cimaamad (-da) - Maro, badanaa la dumceyey oo h.1 qurxiyey oo ma­ daxa lagu duubto: Duub.
Cimil (-ka) -  l. Waab yar oo awdan oo dugaagga la dila hayo loo dhisco oo loo galo: waxaa laga dhisaa kob bahal wax ku di!ey agtecda oo laga toogan karo. 2. Meelaha colka da­ gaallamaa dhisto oo daloollo yaryar oo rndowga !aga toogto loo yee!o; kuur.
Cimi\gal (-ka) -- (dugaag, cadow) ci­
rnil u gelid; kuurgelid.
Cimri (-ga) --- Dhalashada taniyo dhi­ rnashada waqtiga u dhexeeya; fl!; da'; da'aad.
Cinaad (-ka) -  Madax-adayg  runta
kas loo diido.
Cinaadid (-da) - Cinaad ku kicid. Cinaadnimo (-da) Cinaad ahaan. Cinab (-ka) - Canab.
Cindiid (-ka) - Caano biyo badan lagu
daray: xariir.
Ciniin (-ka) -  (nin) aan dumarka u
tegiddooda L1rti u lahayn, ;,an u galmoon.
Ciniinnimo (-d;,)   Ciniin ahaan.
Ciniq (-da)--- In yar; xoogaa soo haray; hanbo; qarroor; (ama « iniq »).
Cinjir - I. (-ka) Dhacaan sida mer­ giga u jiidma oo laga liso geed dhulka kulul ka baxa. 2. Wixii li­ skaas laga sameeyo; ramal; ban­ biiro. 3. Geedka laftiisa.
Ciqaab (-kal -- Gaboodfalka la falay, eedsiiska le·eg oo hor yaal; ganaax;
khasiraad.
Ciqaabid (-dal - Eedsiin; ka goyn; kajeebid; yakayn; ganaaxid; khasi­ rid.
Cir I, (-ka)- a) Hav.ada weyn oo sare,
oo xiddigaha iyo meereyaashu ka buuxaan. b) Roob; (-ta) lnta caloo­ sha nafleydu kol qaaddo; caloosha muggeeda.
Ciraab (-ca) --  Fa-;a.axad.
Cirbadhiibsi (-ga) - Faraha lugaha oo la isku taago, int3 cirbaha kor loo qaado; cirbataag.
Cirbar (-ka, -ta) - Cirka bartankiisa. Cirbataag (-ga) -- Cirbadhiibsi.
Cirbin (-ta) Cagta cagta u saarid; dabasocosho; ku xigid.
Cirboor (-ta) -  Xiisad dabayl ah oo
isku duuban oo dhexcla ka daloosha oo si xoog badan isugu wareegeysa iyadoo labadeeda madax mid dhulka ku baysa midna kor iyo cirka ku fog yahay; waxay badanaa kicisaa boor (leexo) Jig ah oo cirka mudaya; cirwareen; qode.
Circaddaa (-ga) -	Kalka roobku da'a hayo, oo daruuruhu iyagoo isku tirmay oo isu wada ekaaday, cirka qarshaan oo wada daboolaan, oo jahooyinka la kala aqoon waayo. Cirfiid (-ka) -	Jinni xun; (ama ,, ci­
friid »).
Cirib(-ta)- 1.Cagta dadka mcesha ugu danbaysa oo adag oo u dhexaysa raysmagaadhada iyo boqonta. 2. Cirib-danbeed.
Ciribdanbeed (-ka) -  Waxa arrini waa
ciribtir	codsasho
danbe keento ama ku dhamrnaato; aayatiin: cirib.
Ciribtir ( ka) -- La wada tiniro oo aan v.ax ka harin; dabargoyn; baab­ bi'in.
Cirid (-d).
Cirrid (-kal -  Hilib ilkaha salkooda
- labada fuqba - ku rogan oo aad ugu dhegsan.
Cirro (-da)	Tirnaha madaxa, garka, kd.: oo caddaada.
Cirroobid (-da) -- Cirro yeelasho; cirru ka soo bixid.
Cirroole (-hal -- (qof) cirro !eh; rna­ daxu caddaaday.
Cirsanka)·ecr (-kaJ -  Cirkayeer.
Cirtaallayn (-ta) -	Xagga cirka u ganid; kor u ridid.
Cirtaallo (-da)-(waran, gamuun, gan-
taal, kd.) riddo kor loo rido; xagga cirka too gano.
Cirwareen (-ta) - Cirboor; qode. Cis (-ka) -·-· Ciso.
Cisaaro (-da) - Waxa la saaro arna laga qaado qofka gaboodfala ama xeer iyo heshiisjebsha; xaal, xumayn; ganaax; yake; tacsiir.
Ciseyn (-ta)- Ciso u yeelid; xurmayn; tixgelin.
Cishe (-ha) - 1. Habeenka bilawgiisa; fiid. 2. Salaadda kolkaas la tukado.
Cishiino (-da) --· Ccshiino.
Ciso (-da) - J. Xurmo; sharaf; maa­ muus; cis. 2. Dhiigga haweenka bishiiba kol ka ymaada; xay!; caado, dhibaad; dhibaaji.
Cisyaan (-ka) - Amar dowladeed ama meel kale oo saree, oo kas iyo bareer loo diido; caasinnimo; fallaagan­ nimo.
Ciyaal (-ka) -	Carruur yaryar, siiba kuwa aan si wanaagsan loo edbin. Ciyaalnimo (-da) -  Ciyaal ahaan; car­
ruurnimo.
Ciyi (-ga) -  1. Gargaar; xoolaggooyo.
2. Hilib, qoladii wax qalataa deriska u qaybiso. 3. Xarnd rarada ama wee!­ ka la to!ayo lagu dhigo.
Ciyid (-da) - Cida xoolaha oo kale sarnayn.
Ciyoon --- Dhaqso; degdeg; durba; hadd!iba; ciyow.
Ciyow - 1. Ciyoon, durba; 2. (-ga) Shinbir ci dheer.
Cobol (-sha) - Geed caleemo balbal­ laaran oo aan qoda:it lahayn; wuxuu k11 mid yahay dhirta qayacatadu ka ba:itdo.
Cod (-ka) - Dhawaaq afka ka soo baxa, siiba kolka la hadlayo ama la heesayo.
Codasho (-da) - Hadal wait ku weyd­ diisasho; baryid; codsasho.
Codcod (-ka) - Subagga la shiilo oo fariista.
Codkar (-ka) - (qof) hada!ka oran og; hadalyaqaan; fasiix.
Codsasho (-da) -  Codasho.
col
Col (-ka) -	!. Dad badan oo dagaal raba. 2. Aan is jec!ayn; is neceb; colaadi ka dhe:.:ayso. 3. Dad; duul. Colaadin (-ta) - Sida colku isula dhaq­ mo, kula kicid; colaad ku samayn;
xumayn.
Colguri (-da)  I. Naagta la qabo oo dhibta iyo dagaalka badan. 2. (-ga) Dagaal iyo co!aad tolka gudi­ hiisa ka kaca; dagaa! sokeeye.
Collob (-ta) - Hilib jiir iyo baruur ah oo inta la googgooyo oo la shiilo, subag  lagu  fariisiyo;  (ama  (s lo­
cob »).
Colloobid (-da) - Col la noqosho ama isu noqosho.
Coobbakarin (-ta) -- Coobbaha oo la
kariyo int.i neefta la isku celiyo, dagaal ama cid guulguulid darteed.
Coobbe (-ha) - Xididdada surka, kan ugu weyn.
Cood (-ka) -  Xoolo, maal, adduun;
(ama « cuud ►>).
Cooddi (-da) -  Hilib; baruur.
Coodin (-ka) - Geed sida quwaaxa dhulka laga qoto oo la ruugo.
Coof (-ka) -	TinlO aan la dhawrin ee iska baxa sida bulbusha libaaxa iyo daayeerka; baabbul; gas; shaash. Coofaar (-ka) -		Oaayeer weyn; daa­
xuur; muun.
Coofley (-da) - Shinbir-badeed cad oo dabaa\ badan oo wadajir isu raacda. Coomaadi (-ga) -- Jaadadka gorgorka mid ka mid ah; (ama «coomaadde»). Coon (-ka, -ta) -- Qof fil weyn, laa­ kiinse qarsada oo uusan ka muuqan oo la moodo inuu dhallin yar ya­
hay; guun; hoosubba;,;.
Cosob (-ka) -  Daaq cusuh; naq.
Cub (-ka) - 1. Wax meel daloosha lagu gufeeyo; cuf; guf. 2. (; cub l> iyo « cir >l: ereyo kolka la cubta­ mayo la yiraahdo.
Cubcuh (-ka_) -  1. Harag ilmo xoo­
laad oo hoosta caws Jaga geshey oo loo ekeysiiyey ilmo noo\ si neefka Joogu maalo; cubcub guud ahaan sida kuwa loo ekeysiiyo qof, xoolo,
cudbi
bahal, shinbir, kd.; joogajooge; (ama (( cucub ))),
Cubid (-da) -	Meel daloosha cub ku gufeyn; gufcyn; awdid.
Cubtamid (-da) -- • Cubtan dadka cayaa­ ra  haya  ku  kala  doorasho;  (ama
« cugtamid >>),
Cubtan (-ka) -- Hab dadka cayaara. haya lagu kala doorto; labo qof baa
Ir .
·w( )J·<,
':  ..\2·,1
'·· /	-----·
'
CUDBI
mid wuxuu oranayaa « cub >l, kan labaadna <(cir>,; kolkaasaa kii hore qof dooranayaa; kan doortay maa­ hee, kan kalaa isna «cub,, oranaya oo qof dooranaya; sidaasay ku wadayaan taniyo inta dadka laga wada doorto; doorasho; (ama « cug­ tan »).
Cucub (-ka) -  Cubcub.
Cudaddaar (-ka) - Arrinta ama sabab­ ta qof gef uga dhacay, oo caddaynaya inuusan u kasin ama ay garti tahay; wax laysugu garaabo; marmarsiinyo. Cudaddaarasho (-da) -	Cudaddaar la imaansho; sabab laysugu garaabo
keenid; marmarsood.
Cudbi (-ga) --- Bui jilicsan oo cad oo
cuddaar	cumur
uu dh<1lo geed dhulka kulul k<1 b<1xa: dun iyo dhar iyo v.axyaalo kale oo aan la tirin karin baa laga sarnecyaa: barkimooyinka iyo joodariyaasha baa laga buuxshaa.
Cuddaar (-ka) -- Meereyaasha qorra­
xada midkood: dusaa.
Cuddad (-da) --- 1. Xirmo alaabo ah.
Cukur (-ka) - Dhudhunka iyo calaa­ casha iskaggalkooda; curcur.
Culaab (-ta) -- Baariga hoos u dhacaya oo wax waliba ku hayaan \\axa sida, jiidashada dhulka daraddeed; culays. Culaabeyn (-ta) -	Culaab u ycclid;
cuslayn.
Culaahin (-ta) - Culaab u yeelid; culaabeyn.
Culaacul (-sha) - Bahal yar oo dhiigga nuuga: dixirigaa iagu tirshaa, waxay­ na leedahay oogo jilicsan oo xubno leh: biyahay ku dhcx nooshahay (bi­ yaha balliyada); v.axay ku dhegdheg­ taa oo dhiigga k,1 nuugtaa kal!uunka iyo diinbiyoodka iyo raha iyo dadka
Bir duuban oo culus oo korkeeda	laftiisa; waayadii hare, rneeshii 100-
\,ax lagu turno: dubbad.	 bin loo rabo baa la saari jirey oo Cuddis (-ka) - (samayo. v,aran) gilgi-	ay dhiigga ka nuugi jirtey.
lid; kilkilid: ka guriirsiin.	Cuian - Culay lagu culay; (ama <; cu- Cuddoon - Si wanaagsan loo habee-		gan \)).
yey: is le·cg: culayskeedu isu dheel-	 Cula:y ( gal - Qoryo gaar ah oo qalla- litiran yahay.	Ian oo udgoon oo weelasha qaar-
Cuddoonaan (-ta) -	Wax cuddoon	kood lagu culo: qoriqadiid; (arna ahaan.		 << cugay >>).
Cudud (-da)	I. (gucan. jeeni) inta	Culays (-kaJ --  Culaab; miisaan.
garabka iyo xu ulka u dhe,aysa;	Culaysin (-ta) -- Culays saarid; culays jin. 2. Xoog.		u yec!id.
Cududid (-da) -- Xoog ku qabasho;	Culid (-dal •	Culay ku nadiitin: qoryo garbadduubid.	udgoon baa intii dabla gesho iyagoo Cudur (-ka) -	I. Fayoobi la"aan;		kulul. weelka gudihiisa lagu ridaa xanuun gaar ah oo oogada ama	 oo lagu aabburaa oo lagu rogro- xubin ka mid ah, ku dhaca: bugto;	 gaa,sijeermigu, qiiqaasiyouumigaas
jirro. 2. (-") Cudaddaar: marmar-   ugu dhinto: (amu « cugid >)).
iin)o.	Cululuhad (-ka) -  Cululubasho.
Cuf (-ka) -	Wax wax lagu gufceyo:	Cululubasho (-da)	Arrin ama talo guf.		 hore oo dhacday oo la iska illowsa- Cuf:!J-·n (-ta) -  Cuf ku a\\did; gu n.		naa, kol danbe Jaabta ku soo dhicid;
Cull)   Cululuq \-da) - Shanqartc1 ka yeerta Cukadayn (-ta) -  Cukad ka dhigid.   caloosha dhaqdhaqaaqaysa arna la Cukan  · Biyo ka soo dhergey: \varaab-   dacarfaalayo.
san: '-'abax ah: (ama « cokan >>).	Culus --- Culays leh; aan fududayn. Cukanaan (-tal -  Wax cukan ahaan;  Cumaacun Ha) -  Faraha iyo baab-
v.abaxsanaan.	bacada: cag.
Cukane (-ha) -  Geed yar oo adaahida  Cumro (-ta) -  Xaj yar oo Jch xarma- u eg kana yar: v.uxuu lee yahay   sho iyo dawaaf iyo socod.
buruq dtbadyaal ah iyo laamo dhu-  Cumur (-ta) - Aan teelted ahayn ee dhuuban.	'	isu dho,,,.dho'"'; aan kala fogfogeyn:
cumuri
isku	hiir hiir,  cuur;  jiq,  (ama	Cunug (-ga)
limo carrur ah; ilmo
« (.:umir »).
Cumuri (-ga) -	Boqorrada dumarku dhexda ku xirto, jaad ka mid ah. Cuna.a (-ga) -	 Cunto badan cuna;
aad wax u cuna.
Cuna gubyo (-da) - Halac yar oo cunaha laga dareemo oo kol kol waxyaalaha la cabbo, sida subagga, ay yeeshaan.
Cunaqabad (-ka)   Hunguri qabasho
si neeftu u soo bixi weydo; ceego; miijis; mirjis, sirir.
Cunaqabasho (-da) - Cunaha ku dhe­ gid; !.:eejin; miijin; mirjin; cuna­ qabatayn; siririn.
Cuncun (-ka) -  Haragga oogada oo
,hireema wax cuna haya, oo aad loo jedaysto in la xoqxoqo.
Cuncunid (-da) -  Med oogada ka mid
ah oo cuncunta.
Cune (-ha) - t. Dhuunta cunnadu marto oo u dhexaysa afka iyo caloo­ sha, qaarkeeda sare; hunguri; dhuun; booc; xabag; dig. 2. Wax cuna; cunaa.
Cunid (-da) -  I. Cunno, intll afka
!a geliyo oo la calaliyo, liqi< l. 2. Cawryid, kuunyid, i!ayn.
Cunnammareen (-ka) - hkujoogga cunnadu marto (afb taniyo ma!a­ wadka afkiisa).
Cunno (-da) - Waxa nafleyda iyo dhir­ tu cunaan, oo ku noolaadaan oo ku  koraan;  dheef;  dhuuni;  (ama
« cunto »).
Cunsiin (-ta) - (qof, kd,) aan cunno cuneen ama diiddan, inuu cuno yee!­ siin, oggolaysiin.
Cunsur (-ta) -  1. Asal; gun. 2. Xu­
maan: hoog; belaayo.
Cuntamid (-da) -- (u -) Cuneo u noqon kara; u dhigmid; u qalmid; ku hab­ boonaansho; istaahilid.
Cunio (-da) -  Cunno.
Cuntub (-ka) - (dad, wax) tiro yar oo wadajina; xoogaa i ku duuban; xayn; hormo; koox; xlrmo; (ama
« cutub »).
yar.
Cuq (-da)		Dulfariisadka shinbiruhu ugaxdooda dul fariistaan oo u ku!u­ leeyaan taniyo 1nta ay ka dillaacaan. Cuqdad	I. (-da) (4of) wax waa hore gaarey ama ku dhacay oo xu­ suu tii lahan, maskaxda ku rcebtay, welina uusan arrintaas si fiican ugu soo jeensan oo u foodsaarin oo laab­ tiba uga tirtirin; cudur (maan) oo qofku moodo inuu dadka ka liito, amo. ku abuura qabweyni iyo inuu
dadkoo dhan ka liican yahay; iin (soo qaadiddeeda qofku neceb yahay, ama jecel yahay in had iyo goor. la hadal hayo). 2. (-ka) Ciriiri; qaad iyo mug yar.
Cuqdadayn (-ta) -  Cuqdad gelin; baq­
din ku abuurid.
Cuqdadlow (-ga) -- Cuqdad qaba had iyo goor.
Cuqubo (-da) - - Eedsiis; hoog; inkaar.
Cuquul (-sha)	Cuquule. Cuquulayn (-ta) - - Dhabiilid.
Cuquu\e (-ha)-··· Waxa qaybta loo lee yahay oo la ogaado oo la sugo; dhabiil; (ama << cuquul >)).
Cur (-taJ •- Carjawda qulaanqulyaha oo xagga dibadda u soo taagun (siiba ragga) oo xargaha codku ku jiraan; hakun.
Cnraar (-ta) -  Wax loo haysto in lagu
helo wax kaa maqan; rahan; mhaa­ mad.
Curad --  I. (-da) Neef xoolo ah oo
wax dhalay. 2. (-da, -ka) W.ilaalaha kan ama tan ugu filwcyn oo u hor dhashay.
Curadnimo (-da) -  Curad ahaansho.
Curasho (-da) - l. Bilaabasho; abuur­ mid. 2. (xoolo) dhalid bilaabid, J. (roobJ di"id bilaabid.
Curcur - I. (ka) Dhudhunka iyo calaacasha iskaggalkooda: jalaqley.
2. (-ta) Buur ·yar, kood.
Curdan (-ka) - (geed, kd.) dhowaan dhashay oo aan weli gahayr noqon; (ama « curdin »).
cureeji
Cureeji (-da) - Dharka la qaato qaarki.
Curin (-ta) - Wax aan hor u jirin, jirsiin; bilaabid; abuurid; uumid; alkumid.
Curqid (-da) - Muruqyada curuq ka garasho.
Curraaf (-ka) - Xiddigaha ka faaliya; xiddigasheeg; xiddigiye; faal!ye, faa­ lallow.
Curraafeyn (-ta) - Hawsha curraafka. Curre (-ha) -  Dummadda keeda lab;
(ama « curri »).
Curuf (-ka) -	1. Waxa culimmada sharcigu axkaanta tiirar uga dhigtay.
2. Ohagan; caado. J. Dhib; shiddo. Curuq (•a)- Daal laga garto muruqya­ da iyo seedaha kolka fadhi lagu
raago.
Curya.amid (-da) -		 Curyaan noqosho. Curya.amin (-ta) - Curyaan ka dhigid. Curyaan (-ka) -	Qof !ugaha v.ax ka gaareen oo aan fadhiga ka kici karin. Curyaannimo (-da) -		Curyaan aha.an. Cusayb (-ka) -	 Wax cusub ahaan. Cusbayn (-ta) -		Cusbo ku darid; cusbo korka ka marin; cusbo ka
dhigid.
C11Sbo (-da) - Wax sida dhalada u dha!aala oo midab cad: waxay lee­ dahay dhadhan dhanaan; dhulkana v.aa laga qodaa biyaha baddana waa ay  ku jirtaa; cunnada  waana  lagu
cuur
dhanaaniya v.,aana lagu kayd geliyaa (inta korka laga marsho).
Cusboonan (-ta) - Wax cusub ahaan ama noqosho; cusboonaansho.
Cusbur (-ka) -  Geedaha dumarku is
marshaan oo isku qurxiyaan mid ka mid ah.
Cuskan -  Ku tiirsan.
Cuskasho (-da) - (tiir, ul, kd.) qabsa­ sho, xoog ka raadin darteed; isku tiirin; ku tukubid.
Cuskug (-ga) - Mee] yuurur; fadhi; yoxoob.
Cuskugid (-da) - Mee! yuururid; fa. dhiyid; yoxoobid.
Cusub - Kolkaas ama kol dhow la sameeyey; aan hor u jiri jirin; aan duug ahayn.
Cutub (-ka) -  Cuntub.
Cutush (-ka) - (qof) duqoobey oo tabar darreeyey; aan xoog lahayn; dhacay.
Cuud (-ka) -  I. Qoriqadiid udgoon oo la shito. 2. Cayaar qori yar (<( cuud ») iyo ulo, lagu cayaaro. 3. Cood, xoolo. 4. (badar) jariirta aad loo yaryareeyo.
Cuudid (-da) • - Cayaarta cuudka cay­ aarid.
Cuudin (-ta) -- Cuud u shidid.
Cuur (-ka)- I.(dad, kd.) koox; horin; xayn. 2. Aan teelteel ahayn; cumur; jiq.

        

D

D (Deel, Da'*)

Xarafka afraad oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

-da

(naxwe) Qodob magacyada dheddig oo kelida ah qaarkood iyo kuwa lab oo kooxda ah qaarkood raaca oo caddeeya (rida, marada, lo'da, badda; wadaaddada, aqallada, dibida, walaallada).

Da' (-da)

nta qof ama wax kale nool yahay ama jiro haddii laga soo bilaabo waagii uu dhashay ama la sameeyey; da'aad; fil; fac; facaad.

Da'aad (-da)

Da'; fil.

Daab

1. (-ka) Alaabta ama qalabka qaarkiis, docdiisa loogu talaggalay in la qabto ama lagu qaado, kd.

2. (-ta) Xanuun kubadhagaxow daran wata oo ku dhaca ubadka yaryar iyo weylaha iyo maqasha oo canaha cusub iyo danbarku keenaan.

Daabac (-a)

1. Farsamada buugagga iyo wargeysyada, kd., oo aan farta ahayn lagu qoro inta lagu isticmaalo xuruuf jaran, ama tu kolkaas qalab gaar ahi shubo oo jarjaro oo dabadeed inta khad la marsho waraaqaha lagu qoro.

2. (dhar, kd.) xarar wax lagu gurxiyo.

Daabacan

La daabacay; daabac lagu qoray.

Daaban

La daabay; daab leh; daab loo yeelay.

Daabasho (-da)

1. Daab la qabto u yeelasho.

2. Caano cusub oo danbar leh dhamid oo ku bukood.

Daabbado (-da)

1. Neef xoolo ah oo la rarto ama la fuulo.

2. Nahfley weyn oo la yiraahdo badday ku jirtaa.

Daabicid (-da)

1. Si daabac ah u qorid.

2. (dhar, kd.) daabac u yeelid.

Daabid (-da)

Daab la gabto u yeelid.

Daabnaan (-ta)

Daab ku waxaysnaan; daab lahaan.

Daacad (-da)

Kal iyo laab; lillaahi; run; hagarbax.

Daacaqurmid (-da)

Daacaqurun ku dhicid.

Daacaqurun (-ka)

Ur aan fiicnayn oo daacadu yeelato kolkii baruur iyo cunno kaloo aan is lahayn caloosha laga buuxsho.

Daacid (-da)

Daaco soo saarid.

Daaco (-da)

Dabaysha caloosha ku jirta oo inta hunguriga soo marta afka ka soo baxda iyadoo yeer la maqlo wadata.

Daacuun (-ka)

Cudur la is qaadsiiyo oo isku kol dad badan ku dhaca ama dhul ballaaran ku baaha; (daacuun-coloolo, dabaxaw; koleera, ti-fo,...).

Daad (-ka)

Biyaha roobka (xareedda) ama webiyaha oo dhulka dulundulceeya ama xoog ugu soo dillaaca.

Daadasho (-da) -	Qubasho.
Daaddah (-da) --  Erey carruurta yar­
-..,-Daa'in (-ka) -- I. Eebbe, llaah. 2. Aan '	go'm; lagu waaro.
/Daa'iro  (-da)  -	Ayaanka  wareega
yar lagu yiraahdo kolka gacnaha l.i •	haya; nabsi.
hayo oo socodka la bara hayo.
Daaddihin (-ta)	(dhallaan) socod barid.
Daadi::urayn (-ta)	Wax badan meel
ka gurgurid ama ka wadid oo meel kale geyn; diqdiqayn.
Daadin (-ta) -	Qubid.
Daadsan --- Quban; b1lqaxan; kala firirsan.
Daadsanaau (-ta) -- Qubnaan; wax daadsan ahaan.
Daaduf (-ka) -	Aan waxba haysan oo iska \\Urcega haya; cayr.
Daadxoor (-kaJ -	Xaafood; xunbo.
Daaf - 1. (-"ka) - Xanuun indhaha ku dhaca; bakooro. 2. (-ta) Doc, dh1nac; barbar; gees; hoobad.
Daafac (-a) --  Gaasbaandhig;  wax
i ka cclis.
Daafi (-da) - Sadar aad u iniino yar­ yar oo waanbaha u cg; waxaa bada­ naa laga sameeyaa canbaabburka.
Daaficid (-da) - Wax iska celin ama cid kale ka celin.
Daafid (-da) -  Daaf ku dhicid.
Daah (-a)- I.(") llixir laga amceyey dhar ama shiraac ama wax kale oo lagu xiro albaabbada iyo khalfa­ daha, kd.. ama qolalka lagu kala gooyo; ilixir. 2. Dib u dhac; raagis. Daa.han -	llixir loo yeelay; daah lch. Daahasho (-da) -	Daah u yeelasho. Daahid (-dal -	1. (-0) Daah u yeelid; ilix1rid. 2. Raagid. dib u dhicid.
3. (ka soo -) mada:1.qaad; cudur ka
kicid; diif cudur ka muuqato. Daahin (-ta) -	D1b u dhigid; raajin.
Daahir -- I. Aan uskag lahayn; nadiif ah; hdan. 2. (-ka) Muuqaalka kore. Daahirid (-dai- Soobi-.:.id; muuqasho.
Daahirin (-tal --	adiif ka dhigid. Daahnaan (-ta) -		Daah lahaan.
..-oaa'imid (-daJ -  Ku 1,aarid.
Daajin (-ta) -- (xoolo, kd.) daaq siin ama mccl ay ka daaqaan geyn.
Daal (-ka) --  !.  (-0)  Culayska iyo
juucjuuca oogadu iska dareento kol· kay ocod ama hawl badan qabato.
2. lni1no jaadka digirta ka mid 11h oo qaab wareegsan leh; xoolaha iyo dadkuba waa cunaan. 3.* Cad dhalo duwan ah oo labada dhinacba ka fooc an oo fallaaraha iftiinka uruursha a1na faafiya; cadad jaad­ kaas ah oo aragga loo qaato.
Daalac (-a) -- Kor u soo bax; soo fuul; soo har.
Daalacasho (-da) -  I  Wax dadka kale ka qarsoon, daawasho. 2. Ki­ taab ama wax la mid ah, iyadoo la aammusan yahay, isha iyo uurka ka akhrisasho.
Daalalli (-da)  Waaxda saddexaad oo degmooyinka xiddigaha oo xilliga dayrta.
D11alan (-ka) -  Daallan.
Daalicid (-< la) -	Kor u soo bixid; soo ruulid; soo daalacay.
Daalid (-dt1J -	Daal iska garasho; daal hayn.
Daalin (-ta)	Si daal u qabto gaar- siin.
Daalis (-ta/	Socodka am,1 hawsha
kaddib daal iska garasho.
Daallan --- I. (-") Daat hayo; daaley.
2.(-ka) Cunno macmacaan oojaadad badan ah oo cunnada weyn daba· deeda la cuno: (ama « daalan >1).
Daallin (-ka) -  Dhagarqabe; gabood-
fale; dulmilow.
Daallinnimo (-da) - Daallin ahaansho. Daaltirad (-ka) - Daaltirasho.
Daaltirasho (-daJ - Si daal)rn ku ba'o, ku kicid; nasasho; bojin.
Daamir (-ka) • - Wax cumur ah oo
layiig ah oo madow oo  wax ku
daan	daawad
dhegdhega oo qoryaha iyo dhu­ xusha. kd., !agala soo baxo: !aami; (ama « dal!mur ))).
Daan ,-- !. (-ka) Afka labadiisa lafood oo ad'adag oo iikuhu ku .yaalliin, middood. 2. (-ta) Gow; qar: af.
Daandaamid (-da) Daandaan noqo- sho.
Daandaamin  (-ta)	Daandaan  ka
dhigid.
Daandaan (-ka) -· Warcer iyo_ taba­ ryari in lala dhaco lagu igto: dhac­ dhaca haya; Jalanbaabbi: sirinsirqo. Daandaansad (-kal --	Xumaan iyo dagaal ka doondoon; maag; qodqod. Daandaansasho (-da)		Xumaan iyo dagaal ka dooniJ: ka caraysiin.
maagid; qodqodiJ.
Daandaansi (-ga) -- Daandaan asho.
Daandhecro (-da)- Qaabxumo daanka gasha oo un sidii la rab9 ka soo dheeraado.
Daango (-Ja) -  Galley la saloolay;
salool; qaloon.
Daanshood (-ka) Xarragood: mar- daaddiyid.
DAA
Daaq (-a)	Cav,ska iyo gecdaha xooluhu cunaan.
Daaqad (-da) -- I. Khalfad: darii had.
2. Xoog. tabar. maaro (ama « daa­ qo >l). 3. Duub maro ah oo Jhav,-r go· ah.
Daaqid (-Ja) -- Daaq cunidda xoolaha. Daaqo (-da) --  Maaro. itaal. tabar.
xoog. (ama « Jaaqad )i).
Daaqsad (-ka)    Xoolo ca\\ ama
geedo ay rnnaan sii ad ama kob ay ka cunaan gcysad.
Daaqsasho (-da) -	Daaqsad.
Daaqsin (-ial -	J\1eel xooluhu daaq ku gaaraan.
Daar (-ta)	Aqal dhagax !aga dhisay. sar.
Daarad (-da) -	Ardaa kor ka awdan
oo aqalka ku dheg an oo harsad
l)AARAD
iyo dano kaleba lagu gabsado; daash.
Daamn - La ifiyey; ifa haya; shidan. Daardaar (-ka) -  Daardaarid.
Daardaarid (-da) - !. Dab. nal, dhawr jeer oo i u Jhowdhow Jaarid. 2. Maagid: juqjuqayn; daandaansi.
Daardhuuq (-a) -  Dheef ama wax kale oo waxtara oo yar oo aan la wada ogeyn oo qof gaar ahaan u qabo ama ugu qarsoon
Daarid (-da) - 1. Dab birin, ifin, shidid, hurin. 2. Taabasho; maagid, daandaansi.
Daaris (-ta) -- I. Daarid, birin. 2. Taabad, daandaansad.
Daarnaan (-ta)  - Wax daaran <1haan.
Daarnaansho (-ha) - W;;.x la daaray oo la shiJay ahaansho.
Daas (-ka)	AqaL guri. qo!, dukaan. Daa ad Hla)		Wcel yar oo cunnada la keydina hayo la gesho oo lagu
xiro; birow; qasac.
Daash (-ka)  -  Daarad.
Daal'l'lld (-kal -- l Waxa la Jaawado; in la daa\\ado mudan. 2. Daawasho.
daawadhigad
Daa\ol·adhigad (-ka) -	Daawayeelad. Daawadhigasho (-da) -		Daawaycela-
sho.
Daawasho (-da) -- Wax falsan ama qurux badan, oo jecdaaladooda, ma­ caan iyo jeel laga hela hayo, in door ah indhaha ku cunid; fiirsasho.
Daa.weyn (-ta) - Daawo siin; daweyn. Daa.weysad (-ka) -  Daawadhigad.
DAAYU.R
Daaweysasho (-da) -	Daawo dhiga­ sho; daawo yeelasho; daaweysad. Daaweysi (-ga) -- Si, ama wax ka dhexeeya ku heshiin; daawadhigad. Daawo (-da) -	I. Dad ururay oo xoolo isku darsaday; iskaashato; danwadaag; wadajir; hantiwadaag; daawaley; wadaagto; shirko. 2. Da­ wada cudurrada iyo nabarrada iyo meeshii bugta !a marsho ama lagu dhayo ama siyaalo kale loo qaato.
Daaxuur (-ka) - Daayeer weyn oo lab.
Daayeer (-ka) - Jaad nafl.cyda caa­ naha leh ka mid ah, oo xagga abuurta iyo ba)(aal!iga, aad dadka ugu dho"-; afargacnoodle; (ama
« daanJeer »J.
Dab (-kaJ - Kulaylka iyo iftiinka ka yimaada, "'ixii la gubo ama !a shido.
Dabaadi (-gal - (xoolo) 1,,e]igood aad u danbee)a kolka la soconayo; dib u hara; aan caarad ahayn; haraa.
Dabaal (-shaJ - Bi)aha dhexdooda oo sida kalluunka loo dhe)(mar­ maro, iyadoo J.an \-.nba la haysan
dabaggaal/e
lana cu kanayn, cagahana aan dhul­ ka !agu hayn; (ama (< dabbaal »).
Dabaalad (-ka) --  Dabaalasho.
Dabnalasho (-rJa) - Biyaha dhexdooda marmarid sida kalluunka iyadoo aan waxba la qabsan, cagahana dhulka lagu hayn.
Dabaa.Jin (-ta) - Qof ama wax kale oo aan dabaal aqoon biyo dhex­ marin.
Dabaaljoog (-gaJ - Biyaha dhexdoorJa istaag, iyadoo aan cagaha dhulka
!agu hayn.
Dabaaljoogle (-ha) - Iyadoo la dabaa­ lana hayo oo layska dhigo sidii qof taagan: istaagid aan cagaha dhulka lagu hayn.
Dabaaljoogleyn (-ta) - Biyaha dhex­ dooda isku taagid iyadoo aan cagaha dhulka lagu hayn.
Dababbax (-a)- Caloolxanuun, gadaal saxaro badan oojilicsan, laga dhigo; shuban.
Dabacadde (-ha) -- I. Bahal dhirxaga­ tada ka mid ah: wuxuu u eg yahay
-"Oorka, dabada bulkecdana waa cad yahay; (ama « dabacaddeeye »l. 2. Bahal safanta badda la jaad ah, ka se v,,eyn; ganacsi buu galaa oo v,aa la dhoofiyaa.
Dabadeed --  Kaddib; < lib.
Dabadhiig (-gai •··· Xanuunnada caloo­ sha mid ka mid ah oo leh dauabbax (shuban) dhiig '-'"ehesho; dacardhiig. Dabadhilif (-ka) - J. Qof qof u midii­ din ah oo weligi dabasocda; kabsid.
2. Dhilif.
Dahadhilifoimo l-da)	Dabadhilif ahaansho.
Dabaddookhaan (-ka) - Jaad bariiska ka mid ah oo yaryar oo dhuu­ dhuuban oo aad u wanaagsan.
Daha(adal l-sha) - Cayar sacabka u eg oo ragga iyo dumarku wada tuntaan.
Dabafur (-ka) -- Banatiikhdii hore jaad ka mid ah.
Dahaggaalle (-ha) - Bahal yar oo jaada< lbadan ah oo dhirxagatada
dabagga/
ka mid ah; wuxuu Ice yahay dhogor iyo dabo hunbulan; hadba labada danbuu isku taugaa; WUJ\.UU cunaa
oo jecel yahay quullaha; ~ soongur;
tukulush.
Dabaggal (-ka) -	Dabaggelid, daba­ joog.
Dabaggelid (-da) -	Ka harid la'a.in; dabasocosho; dabajoogid.
UAR .. l,l,AALLl
Dabaggelis (-ka) - Xarig ama suun xoolaha la rara hayo ama la heen­ sayna hayo dabada loo gesho si aan rarka ama kooruhu horny ugu dhi­ cin.
Dabaggibin (-ta) - Lafdhabarta (xiriir­ ka) dadka rneesha ugu danbaysa oo ay ku dhammaato: waa laf yar oo ka samaysantay afar ricirood oo midoobey oo af liiqan yeeshay; 1af­ dhumuq.
Dabajoog (-ga) -- Dabasocod; dabag­ ga!.
Dabakafuul (-ka) - Wiil baabuur ka xoojiya oo meel walba uu raaca, aan wadinse; wiil shufeerka hawsha baabuurka ka xiga.
Dabakafur (-ka) - Hubkii hore oo lagu dagaallami jircy jaad ka mid ah oo gadaa\ ku lahaa meel Jaga furo oo laga cabbeeyo; (ama « da­ bafur »).
Dabakannaax (-a) - Qof busaarad Iyo saboolnimo ku koray oo ku wey­ naadey oo waa danbe hodmay.
Dabakannaaxid (-da.J - Dabakannaax noqosho.
dabasho
Dab-al..arruub (-kaJ -·· Cudur !o'da ku dhaca.
Dabakeen  (-ka)  -  Qofka  markuu
dhalana hayo aan maduxu soo hor­ marin ee qaarka danbe soo horbaxo. Dahakeenid (-da) -	Qaarka danbe soo hormarsasho, kolka la dhalana
hayo.
Dabammar (-ka) -	Toos u socod la'aan iyo hadba wixii laysku ogaa ka noqod; dabammaryo; mardabo, Dabammarid (-da) -		Wcydaarasho;
dih u noqosho; dhabarjebin. Dabammarin (-ta) -  Mecsha u dan­
baysa geyn; dib u dhigid.
Dabammaryayn (-ta) - Dabammaryo kula kici1l
Dabammaryo (-da) - Qof la erya ha.yo ama la foodsaaray, hadduu si deg­ deg ah, kii kale u dhabarjebsho oo gadaal uga rnaro; dabarjebis.
Dahan-· I. (ugaar) la dabay oo la qab­ tay; dabin loo dhigay, ku dhacay oo ku jira. 2. La jiida hayo oo mid ka horreeya ku :,dran; J\.iriirsan. 3. (limo) lafta lagu nabay.
Dabandeeb (-ka) -- Noqnoqod badan; socsoscod.
llabaq (-a) --  I. Dabool weelasha afka
laga saaro. 2. Aqal ka samaysan qolal korka iska saarsaaran, intii isku beer ah oo simanba; reen; fooq. Dabaqad (-da) -		Dadka inta isku martabad ah oo isku raacday arna xirfad ama shaqo arna xag dhaqaale. Dabar (-ka) -	I. Xarig gaaban oo xoolaha addimmada lagaga xiro kol­ ka la lisa hayo (sida lo'da) arna la doona hayo inayan fogaan ama baxsan (sida geela); seeto. 2. Midab cawl ah oo ilkaha ku samaysma,
Dabargoyn (-ta) -  Ciribtir.
Dabargoys (-ka) - (xoolo) raadk11. ku hara oo ka muuqda meeshii dhu­ dhummada dabarka lagu xiri jirey; haar,
Dabasho (-da) -- I. (ugaar) qabsasho int:i. dabin loo dhigo. 2. (timo) tira­ sho; nabasho; kawirasho.
dabasocod
Dabasocod (-ka)
Daba .
wax u samayn. Dahbaalid (-da)
(xoolo, ugaar) dib
Dabasocosho (-dc.1) --- Dad ama wa,
kale la ,ocosho. iyadoo aan laga horrayn lana garab,ocon ee laga danbeeyo; dabaggelid: hig,asho.
Dabataag (-taJ -- Jaad ugaana waa­
v.e)n ka mid ah oo kolka:)- ordeyso
UAl!AIAA(,
< laba< la kor u wag!a: (a111a ,, dib­ taag »).
Dabato (-da)	Dad :-1alaa ku nooL ugaar ay dabtaan oo cunaan keliya. Dabayaaqo (-da)		Wax badank1 tegey in  Jar oo well ka danbay,a; (siiJ dhammaadk•-1: q,1arka ugu danbeeya,
hadhi1,.
Dabayl  (- ha)	Layr am;-1 neecaw
\00g leh oo dhabanaysa: ,anfar.
Daba:,-ood (-kaJ Geed aan , eyneyn oo m!ro la cuno bi,iya.
Dabba.al -  I 1-i..a) al (,;,oolo, kd.) dib u soo rogid. celin, waabin. h) Qof aan caq!i badna:n: nacas: doqon; secgsceg. 2. (-shal Dabaal.
Dabbaaldeg (-gal	Cayaaro iyo waxyaalo kale oo farax lagu muu­ jiyo oo loola jeedo maalin ta:mikh weyn lch oo la xus" hayo, madax ama la duuba ba:o mna booqasho ku timid, aroos. kd .. Aus. damaashaad
u soo waabin: soo rogid: horjoog- sasho.
Dabbaalnimo (-da) - Doqonnimo; na­ casnimo.
Dabbaan (-kal -  Biyaha socda, (webi,
durdur) meelohooda aan dadka li­ qine lugta looga gudbo.
Dabbaanid (-da) -	Wcbi ama durdur
lug ku gudbid; dabbaanka biyaha socda lug ku marid.
Dahbar (-ta) --  Caro dadka kolkol
ku kac< la oo maskaxdi1 a rogta oo uu waxa san iyo waxa xun la kala
.,ooci waayo; .,a·: si"id.
Dabharaale (-ha) Qofka hadba dab- hari qabato: aan caradii a ka ad­ kayn.
Dabboo.ie (-ha)		I. (dabboojeyaal) labo xiddigood oo waaweyn oo cir ka dhinicii a koofme ku yaal. 2. Bisha lixaad oo sanada qorraxda. Dabci  (-gal  -	Dabccc,  dabeccad,
abuur, falfa!; sansaan; dhalan.
Dabdhecr (-ta) -- Dabka lagu dagaal­ lamo oo loogu talaggalay inuu meel fog v.ax ka dilo. wadajirkiisa: colk<1 dabk<1as sita.
Dabdhul (-ka)  -  Cudur  dadka ku
dhaca oo ooga< la naharro la moodo 1n dah lagu gubey, ka soo yaacaan. Daheeb (-la)	Hadai  la  too,do:
dabuub: dood
Dabeebad (-ka)	Dabeeba ho.
Daheebasho (-da) -, Dood ama dabuub jeedin, hadlid; baanid.
Dabeec (-a) - Abuur: dhalan: baxaalli;
sansaan:  falfal; (ama  "dabccco >>.
,, dabcccad >>, << dabci »J. Dabeecad (-da) -  Dabccc_: dhalan.
Dabgaab (-ka) - Hubka lagu dag;,a!­ lamo oo loogu talaggalay inuu meel dho\\ kcliya wax ka dilo; colka dab­ ka jaadka<1s ah siw..
Dabid (-da) -- l. Qalab (dabin. kd,) ugaa1·ta 1yo banjoogta kaleba Joo
< lhigo oo lagu qabto. dhigid. 2. (ii)
dabiib
isku hayn: iskuqabasho yar. 3. (ti­ mo), nabid lafta lagula dhejiyo.
Dabiib (-ka) - l. Qof buka geedo u karis: dacarfaal. 2. Takhtar.
Dabiibid (-da) - 1. Qof buka geedo siin ama dacarfaalid. 2. Takhca­ rid.
Oabin (-ka)  -  Farsamooyin  jaadad
badan ah oo ugaarta iyo nafley kale oo badan lagu qabto.
Dabinqool (-kaJ -  Shirqool.
Dabis (-ka) --· Waxaa yee ha xoolaha shinbirtu (cudur) ku dhacdo: cala­ nnaqsiga bay kolkol mar labaad liqi waayaan oo camanka hoostooda isaga hayscaan, kolkaasaa camanku meelo ka soo buurtaan oo afka qaab­ kiisu foolxum1:1adaa; cantab; (ama
« tahis ».  « tabsi ").
lllllHi',
dabrayn
Daboolid (-daJ - Dabool korka ka saarid; wax ku rogid; qarin.
Daboollaan (-ta) - ( daboolnaan) dabool saarnaan.
JMBO (I)
Daboolo (-daJ - Cudur geela can­ dhada kaga < lhaca on uu la can­ dhabcelo; ibadaboolo.
Dabqaad (-ka) Wee\ yar on laga sameeyo dhoobo ama dhagax jilicsan ama wax kale oo sariir iyo dheg la qabto leh, on dabka lagu rito. dhirta udgoonna lagu ,hido; idan.
Dahle* (-ha)- I. Xl.lbin xoogga dabka sida ka mid ah no aan alifyo iyo xidd1go weli qaadan: a kari. 2. Bun­ tukh ama dab kale hays\a.
Dabnaan (-ta) -		Wax < laban ahaan. Dabniin (-ka) -	1. Ugaar, kd.. xarig ama wax kale no lagu qabto u
dhigidda. 2. Dabid.
Dabo (-da) --· I. Lafdhabarta (xiriirka) nafkydu afka ay ku dhammaato, oo mid dheer, sida tan lo'da iyo mid gaahan. sida tan riyahaba. leh. 2. Dhammaad; af.
Dabool (-ka) -  Wixii wax qarsha: wee! yar oo weel weyn afk1:1 li.1ga
saaro; hu,..is.
Dabran
seetaysan.
I
IJAl!OJAAL>
Dabar ku :,;iran yahay;
Daboolan	Dabool korka laga saa- ray; la qariyey; aan muuqan.
Dabrayn (-ta) u cclin
Weerar dabro ah dib
dabrid
Dabrid (-da) - - Dabar ku xirid; see­ tayn.
Dabro (-da) ---- Weerar gaar ah oo aan sida heegganka iyo raacdo­ reebta, colka gadaal ka ilaaline, cidaha gala oo wax soo dhaca ama wax soo burburiya; weerar danbc oo kedis ah.
Dabshid (-kal -  Sanada Soomaalida
DAC'AR ( 1)
oo qorraxda dhammaadkeeda, oo dab la shido ama la tuuro lagu xuso: Afgooye, dabka ka sokow, v.a>..aa lagu xusaa <( fstun )l, dalka intiisa kalena, cayaaro; neyruus; dabtuur: istun.
Dabtuur 1-kaJ -  Dabshid.
Dabuub (-lil.J - Hada], dood, baane, baanise.
Dabweyn /-ta) - 1. Dabka lagu dagaa!­ lamo kiisa v.aav.eyn  oo culculus.
2. Colka dabka jaadkaas ah haysta oo ku dagaallarna.
Dae (-da)- Bi::,aha ceelasha aCafkooda ku daata kolka xoolaha laga shuba hayo oo dhoobada i)o ciidda leh. Dacal --  J.  (-ka) Gees, doc, cirif.
dacdarro
2. (-sha) Laallaadka dhegta; 3. sum­ madda dhegta.
Dacar (-ta) - I. Geed yar oo jaadad badan ah oo leh caleemo hilib ]eh oo dhinacyada qodxo ku leh, iyo laan dheer (baaldacar) oo baarkiisa dhabaq ka samaysmo; caleemaha, dhacaan aad u xaraar oo laysku daweeyo baa laga Iisaa; sibir. 2. Dhacaan xaraar oo caw! ah ama cagaar, oo int::\. beerka ka yimaada, heerkutaasha  ku  urura;  xammeeti.
3. Wixii qush ah oo caloosha ku jira oo layska dacarfaalo; qaras.
Dacarayn (-ta) - Dacar ka dhigid; xaraarin.
Dacarbax (-a) - Caloosha iyo xiid­ maha, kd., gudohooda oo waxa ku jira oo qushka ahi ka soo baxo, dawo ama wax kaloo la cabbey dar­ tced: qarasbax.
Dacardhiig (-ga) - Caloolxannun, qa­ batin iyo bixitin dhiig wehesho leh; dabadhiig.
Dacarfaal (-ka) -- Caloosha, kd., oo waxa ku jira (qush, qaras) laga soo saaro int3 dawo la qaato; qarasfaal. Dacarfaalid (-da) - Dacarta uurka ku jirta, dawo ku soo saarid; qarasfaalid. Dacas (-ka) -	1. Rafaad; dhib; dan­ darro. 2. kabo kor ka furan oo xal
leefsan oo cinjir ah.
Daca)' --- 1. (-da) (xoolo) bushinta hoose; faruurta hoose. 2. (-ga) Xarig hoggaanka ka yar oo xoolaha, int::\. afka qalkiisa hoose lagaga xiro, lagu wado.
Dacayayn (-ta) -  Dacayid.
Dacayid (-da) - Xarig yar (i, dacay )>), xoolaha, afka qalkiisa hoose kaga xifld (in lagu wado); dacayayn.
Dacayn (-ta) - Biyo dac ah ku bi'in; biyo miir ah oo deggan qasid oo due ka dhigid.
Dacdarrayn (-ta) -		Rafaad ka yimid hagar iyo isku fa.did ku jirrabid. Dacdarro (-da) -	Rafaad iyo si xun ku noolaansho, (ka yimid hagar iyo
iskullad).
dacgabid
Dacgabid (-da) - ltaalgabid; axgabid. Dacwad (-da) -- Ashtako.
Dacwiyid (-da) -- Darnad gelid; gar­ ramid; ashtakood,
Dad (-kal -- Nafleyda wax nuujisa jaadka ugu gobeysan oo lagu ya­ qaan: qummaati isu taagid iyo Jugo xoog badan (haddii oogadiisa !oo eego) iyo gacno laallaada oo wuxuu doono uu ku qabsado; intaas waxaa u sii dheer: maska;,.: weyn iyo garaad iyo hadal.
Dadaal (-ka) - I. Degdeg, dhaqso, durba, haddiiba. 2. Kai iyo laab wax u qabad; hagarba;,.:.
Dadaalid (-da) - Dadaal la imaansho. Dadab -	I. (-ka) Gudub; babac. 2. (-ta) Warceg; waageer; rncegaar.
Da.dabgal (-ka) .-- Dadab loo sameeyo, dadka guurdoonka (gabdhaddoon) u yirnaada; riddingal; ardaggal,
Dadabsi (-ga) -	1. Lee;,.:sasho; duuf­ sasho. 2. Xumaan ugu soo bixid; isku taagid; daandaansi; doolaalo. Dadban -  Gudub u dhigan; la babcay:
gudban; babcan.
Dadbid (-da) -  Gudub u dhigid; bab­
cid.
Daddaah (-ka) -  I. Qalab gaar ah (ul farrarro leh) oo rnalabka lagu soo bi;,.:iyo. 2. Gacanqabad weelka qaarki loo ycelo siiba kuwa gadowga leh.
Daddaabbe (-ha) -- Xarig fanfaha, kd., lagaga xiro lug iyo jeeni si ayan u cararin ama u fogaan.
Daddaabbeyn (-ta) - (fardo) daddaab­ be ku idrid.
Daddaabbeysan -  Daddaabbe ku xiran
yahay.
Daddll.ll (wa;,.: ku -) - Tiigana haya; culays iyo xoog v.eyn saara haya; si gaar ah u danayna haya; marnman.
Daddanaan (-ta) - Qof wax ku dad­ dan ahaansho; mammanaan.
Daddil (-ka) - Neef xoolo ah oo dad­ ka dila.
Dadnimo(-da)-Siyaalaha wanv.anaag­
san oo dadku nafleyda kale kaga
dalo
sarrecyo, siiba garashada iyo i:m­
shaxa iyo diinka; dad ahaanta. Dadoobid (-da)-- Dhalanka iyo baxaal­
liga dadkoo kale yeelasho; dad no­ qosho.
Dadqaad (-ka) -	Libaax ama dugaag
kale oo dadka cuna.
Dadqal (-ka) -	Nin dadka qasha oo hilibkiisa cuna.
DAf)).
Dafdaf (-ta) - Fudayd hadba rneel aan la)SU dirsan ama aan layska dooneyn lagu Uhaeo.
Dafdaflayn (-ta) -- Dafdaf la imaan• sho; sida dafdallaha ycelid.
Dafdafle (-ha) -  Qof dafdaf badan;
meelo galgal badan.
Dafid (-da) - Qaadasho degdeg iyo xoog leh; la boodid; dhifsasho,
Dafir (-ka) - Inkir; Asaraar. Dafirid (-da) -  lnkirid; asaraarid.
Dafo (-da) - Shinbir hilibka cunta oo bahallatla yaryar iyo v.i;,.:ii kaloo ay
daftar
dhifsan karto dhifsata oo dafta; dhuuryo, dhufato, faraggoys. huf.
Daflar (-ka) -	Waraaqo isku xirxiran
oo wax lagu qoro: buug; gaayimad. Dagaag (-g.i) --- Aan waxba haysan oo iska dalaaba haya; dabw; daad­
dun.
Degaagid (-da)	G,;1ajo iyo diihaal darti l.i qaxid: dalaabid.
dalaaf
Dagnaansho (-ha) -	Qof ama v.-ax dagan ahaansho.
Oagniin (-ta) -	Dhagar; khatal; sir; mardabo.
Dago (-da) --- I. Bilaha dayaxa oo muslinka, tan ugu horraysa: seko.
2. In. wolaha jaad walba, sanadiiba kol laga baxsho.
Dahaar (-ka) - ... Waxa wax korka lagaga daboolo oo lagu rogo, dhaw­ raarin ama qurux darteed.
D11lwaran - Dahaar loo yeelay. Dah11arid (-da)   Dahaar u yeelid.
Dahab (-ka) - Macdan sinni badan oo la jecel yahay: midabkiisu waa cillaan ifa haya. sidii la doonona waa Joo tumi karaa oo loo rogrogi karaa: ma uu miriro, hadanaantt w1:1xaa laga sameeyaa \acagta iyo hilladaha iyo alaabta dumarku ku xarragoodo.
DAl<.HAL
Dahar0 (-ta)
I. Daar, sac
2. Geed
Dagaagnimo (-da)
Dagaag ahaan.
weyn  00
harac ah.
aan
qorraxood
ahayne
Dagaal (-ka) 1sasaar.
Dirir: isla)n;  faro
Dahsoon qarsoon.
La dahay: aan muuqan;
Dagaalid (-da)   (qof wax dhimay)
dagaal ula tegid; eedayn; ku carab­ baabbi"id; haaraamid.
Dagaallamid (-da) --- Dagaal iskula kicid: wax isycelid; diririd; xar­ hiyid.
Dagaallan (-ka) - - Jska hor-imaansho
\\ax laysku yeelo; dirir.
Dagaggoyn (-ta)	Ahaanta neef yahay ku dago gooya oo loo bixin karo.
Dagaggoys (-ka) --- Dago loo bixin karo.
Dagasho (-da) -  I. (u -) Kansho wax
lagu qabto ama si cid \\·ax lagu yeelo, soo gudboonaan ama helid.
2. Sigasho: ba lahoobld; (ku -J ku dagmid: ku khatalmid.
Dagid (-da) -- Dhacsiin qof la dhac­ siiyo \\ax aan jirin ama si aan run ahayn; dhagrid: khatalid.
Dagnaan (-tel) - Ahaanta la yahay v.a, dagan ama \\d\ la )Celi karo.
Dahsoonaan  (-ta) ---· Wax  dahsoon
ahaansho; muuqasho la-aan: qar­ soonaan.
Dakaamid (-da) - (fardo) dakaan no­ qosho; tabargabid.
Dakaamo ( da) -	Dakaan.
Dakaan (-ka) -	(faras) xumaaday oo tabar yareeyey: (ama « dak1:1anio >J). Dakano (-da) -  Godoh; utun, asaaye;
aar.
Dakayn° (-tal -Sariir Iyowax la mid ah korkeed isku kala hixin; (ku -) nasa ho; dangiigid
Dakhal (-ka)  Tiir dheer oo qori ah ama hir ah oo doonyaha iyo maraa­ kiibta dhexdooda laga taago oo faarmaanka iyo shiraaca celiya.
Dal (-ka) - -· Dhul yar ama weyn oo seere la yaqaan leh oo la deggan yahay.
Dalaabid (-d1:1)-- D1:1I qalaad iska aadid.
Dalaaf (-ka) Nabsi la wareegey oo xumaaday; darxumo.
dalaaf1d	dallic1d
Dalaafi.d (-da) • Ayaandam.1 iyo dar­ xumo ku dhicid.
Dalaafsan -  Dalaaf hayo.
Dalaaq - I. (-a) 1-'urriinka dadka isu dhaxa; kala tag. 2. (-da) EreyaJa kolka wax la fura hayo lagu dha­ waaqo midkood.
Dalaaqid (-da) - Xiriirkii guurkajebin; dalaaqihii lsu dhixidda iyo isqabiddu ku jaba hayeen ku dhawaaqid; :...ila­ furid; furid.
Dalab --  I. (-ka) Doonis; wcyddiisad.
2. (-ta) Qaabxumo yar oo Jugaha gasha; sinsinnaanta iyo toostoosna­ anta, baa ka ba'a.
Dalanbaabbi (-gal -- Socosho aan xoog ku jirin, sida qof diifaysan socodki; liicliic; daandaan; sirinsirqo.
Dalandal (-kaJ - Tallaabo-baradka dha!laanka.
Dala¥i (-ga) -- Dal kale iska aadid; dagaag.
Dalayn (-ta) - 1. Dal ka dhigid. 2. Qurxin; dheehid; jalayn. J. Aqal, kd.. meelo ka banbannayn, si nee­ cawda iyo iftiinku u soo galaan; neecaabin; khalfado u furid.
Dalbajuuco (-d<1) - Dalbaha dhab qaabxumadoodu u muuqato.
Dalbasho (-da) --- I. (cayaarsiis, kd.) wax farid; a mar siin. 2. (turub) isu­ baaqid.
Dalbid (-da)	l. Doonid; weyd- diisasho, rabid.
Daldal (-ka) -  l. Gurgur; diqdiqo.
2. ( 0)  DelJel.
Daldalid (-da) -	I. Gurgurid; diqdi­ qayn. 2. (") Deldelid.
Daldalool (-ka) -- Meelo badan dalool­ lo kaga yaalliin.
Daldaloolid (-da) -- Daldaloollo ba­ dan lahaansho.
Daldaloolin (-ta) -	Meelo badan dal­ daloollo uga yeelid.
Dalee] (-sha) - Aan cidi joogin; cidla'; bannaan; dalleen.
Daliig (-ta) -	I. Xarriiq; diillin; jiitin,
2. Wax yaryar oo dhuuban oo dheer. Daliigid (-da) -	I. Faraha ku tuujin;
Juug1d. 2. (ku -) UI ama wa... kale oo sida daliigta u toosan, ku dhu­ fasho, ku jiidid,
Daliil (-ka) - 1, Wax wax lagu rumay­ sto; marag; markhaati. 2. Xun; liid.
Daliilnimo (-da) --- Liidnimo.
DIILLAD
Daljir* (-ka) -  Askari.
Dalkummar* (-ka) - Xaashiyo rasmi ah oo buug qaabki leh oo Dowladi dadkeeda dalal shisheeye u socdaa­ laya u goyso; waxay caddaynayaan haybta iyo tolka qofka. Qofkii sitaa wuxuu dalkiisa iyo dalalka shishee­ yahaba ka mudan yahay ln la dhawro oo xumi iyo dhibba Jaga ilaaliyo.
Baasaboor.
Dallaal - I. (-0ka) Qofka dadka wax kala gadana haya dhexgala oo isu geeya oo heshiisiiya oo hav.1 ka qaata. 2. (-sha) Aan ciriiri ahayn; waxa ku Jira si wanaagsan ugu tilan: ballaaran.
Dallaayad (-da) --- Dallad.
Dallac (-a) -	I, Hab cunnada qaar­ keed loo sameeyo. 2. Kor aad; da rajo kororta; dallacaad,
Dallacaad (-da)- Darajada oo kororta. Dallad (-da)- Hoosaasin maro ah oo ul iyo ka samaysan saab biro yaryar ah oo la furo oo la xiro, oo qor­ raxda iyo roobka laga qaato; (ama
"dallaayad »).
Dallicid (-da) -	I, (cunno) dallac ka dhigid. 2. Darnjo kore gaarid.
dallicin
Dallicin (-ta)  Kor u qaadiJ; darajo u kordhin.
Dalluug (-gaJ  Geed weligi caraar ah oo laamo keliya oo cumur ah iyo calcemo yaryar oo biyo ka buu­ xaan yeesha; hayn.
Dalool (-ka) -· 1. Meel furan oo a.alaa wareeg an. 2. Saddex mce­ lood oo meel; 1/J.
Daloola -  Dalool ku yaal.
Daloolid (-da) - Dalool ku oollaan­ sho.
Daloolin (-ta) -  Dalool u yeelid. Dalow (-ga) -  I. Wadaan. 2. Mee!
dheeroo lagadhaco; gebi; deli;god. Dalqad (-da) -  Ereyada lagu dha­
waaqo kolka la xilafurayo. I>alqamid (-da) -  Hada! badan shubid.
Dalqamiso (-daJ -	Wax lagu sameeyo qofkii la doonayo inuu hadlo oo waxa uu og yahay oo dhan sheego. Dalqan (-ka) -- Hada! badan oo lay­ ska hadlo iyadoo aan loo tiirsan.
DaJqe (-ha) -  Dalqo.
Dalqo (-da) - Afka gudihiisa, kobta hi!ibdalquhu ku yaal iyo inta u dho,,,. oo jiljilicsan.
Datt:abyo (-da) -  Dalkii laga tegey 00 la tabo, oo la jeclaysto in lagu f'.oqdo.
Daitabyood (-ka) - Daltabyo qabasho. Dab.ii§ (-ka) -	Dal shisheeye ama "-an tolka gudihiisa oo soo arkid
:_:.0 raaxaysi loo tago.
DalxiM• (-ha)-Qofdal shisheeye ama dalkils.a gudihiisa meel ka mid ah, socdaal ku taga, dantiisuna badanaa taha_:. inuu soo arko oo ku raa­ xa_:.sco keliya.
Dalxiisid (-da1 - Dalxiisnimo dal ku marid ama ku tegid.
Dalxiisnimo 1-da) -  Dahiis ahaansho.
Dalyaqaan (-ka1 - Qof dal bartay oo aad u yaqaan
Damaashaad (-kal - Dabbaaldeg ama cayaaro v,ax lagu xu ayo, lagu wey­ neynayo.
Damac (-a) - I. Jeclaanta la jeclaysto in wax walba la ht:lo ama la yeesho;
damrad
hunguriweyni.  2.  Doonis,  rabitin,
MIX  jeclaysad.
Damacsan - Ku talajira; doona haya; raba.
Damacsanaan (-ta) - Sida la damac­ san yahay.
Damal (-ka) --- Geed (qurac, kd.) ta­ hanti koray oo weynaadey: kolkuu yar yahay waa « cigan »; kolkuu gaboobo waa <, dogob n, kolkuu dhallin yar yahayna waa (« dimcad ►>).
Damcid (-da) -· Doonid; rabid. Dameer  (-ka,  -ta) -  Naf1ey, g11m­
maanka ka mid ah oo dadka la dhaqma; faraskuu u cg yahay wu­ xuuse lee yahay dhcgo dheerdheer iyo guud gaaban iyo gafuur cad, midabkiisuna beey buu u badan yahay (ama « dabeer 1►, << dam- meer »).
Dameerajoogeen (-ka) -	Cuntub xid­ digo ah magacood.
Dameerow (-ga) -	Xanuun afka ku dhaca; qun; majln; xoqad.
Damid (-da) -	Dhammaansho; soo yaraansho.
Damiin" (-ka) - Aan fahmo b11dnayn; aan baraarugsanayn.
Damiinnimo (-< la) -	Damiin ahaan. Dammaad0 (-ka) --- Wareer cu!us oo madaxa qabta oo siga in wax !ala
arki waayo ama la dhaco.
Dammaadid (-da) - Wax dammadsan noqosho.
Dammaadsan - Wareer la!a dammaa­ daa. hayo,
Dammen" - La moodo inuusan wax kala garana hayn; dcgganaan la moo­ do in doqonnimo ku jirto; maa­ hsan.
Dammanaan (-ta) - Qof damman ahaansho.
Dammiin (-ka) -Qof ballan qaada wax (ama si) lagu heshiiyey inuu ilaaliyo oo dhawro.
Damrad (-da) - Waran dhego leh oo kalluunsatadu, libaaxbaadeedka waa­ weyn oo shabaagaha gala ku v.-a­ reento.
damuuqsasho
Damuuqsasho (-da) - (indhaha) isku qabasho.
Damuuqsi (-ga) -  Damuuqsasho.
Dan (-ta) - Wax qof, kd., wax ugu jiraan ama u roon ama saameeya (dheef, haw], muraad, arrin,...).
Danaagax (-a) - Gogol yar; dermo yar; danagax.
Danaani0 (-ga)-1. Yeer weyn oo culus oo guuxda sida tan ka yeerta mad­ faca la ridey. 2. Cida dameeraha.
Danaano (-< la) - Qof qof ugu tegid (dagaal); hiillo.
Danab (-ka) -	I. Gantaal xoog ah oo jacaysan oo o!olaysa oo ka soo dillaacda kolka daruuraha da'a hayaa inta isjiiraan qarxadaan oo onkod iyo hillaac isku daraan; wiriq, biriq. Danabnimo (-da) -	Danab ahaansho.
Danan (-ka) -	Cida fardaha. Dananid (-da) -	Ciyidda fardaha; si­
da faras u ciyid.
Daeayn (-ta) -	Dan u gelid; dan u yeelasho.
Danaysad (-ka) -	Danaysasho; da­
naysi.
Danaysasho (-da) -	(qof) danihiisa qabsasho; dan moodid.
DAMRAO
Danaysi (-ga) -	Danaysasho. Danbaab0 (-ka) -		Denbi; gaboodfal;
gef.
Danbaabburo (-da) - Dhinbilaha dab­ ka shidan oo olola haya ka bood­ booda.
Danbar (-ka) - Caanaha hore oo ca\l,)ka ah oo adag oo xoolaha dha­ la1 candhadooda laga liso.
dcm/a'aan
Danbas (-ka) - Budada cad ama beeyga ah oo meeshii dab lagu shi­ day ku harta; "aabada gubatay oo bastay.
Danbasame (-ha) - Xilli badanaa roob leh.
Danbasyaal (-ka) - Dhagax weyn sii­ ba kuwa wax lagu dhardhaarto oo weligood danbaska ag yaal.
DANDIIL
Danbe - Xagga gadaale xiga; dib; danbeeya.
Danbeed (-ka) - Xoolaha afarta naas [eh, labada naas oo xagga lugaha "iga, midkiiba.
Danbeeya -  Danbe.
Danbiil (-sha) - Wee! laga falkiyo caw, kd., oo qaabab bad1m iyo midabyo badan loo yeelo.
Dandaamin (-ta) - Dandaan qaadid; wax sida dandaanka u culus qaadid; walw11alid.
Dandaan° (-ka) - dhagax weyn oo culus; case; dhadhaab.
Damlarro (-da) - Ayaandarro; dhi­ baato; dacas.
Dangalo (-da) - Naago nin wada qabo, waxa ay isu yihiin.
Dangiig (-ga) - Jiif la jiifsado oo sariir korkeed laysku kala baxsho; xusul!ays.
Dangiigid (-da) - Dangiigga. Dangiigsad (-ka) - Dangiigsasho; dan­
giigsi.
Dangiigsasho (-da) -	(sariir, kd.) ku jiifsasho; isku barakaadin.
Dangiigsi (-ga) -		Dangiigsasho. Danjire* (-ha) -	Safiir.
Danla'aan (-ta) -	Aan1< lani ku jirin; muraad la'aan.
danfa'a!lnsho	darandoorri
Danla'am1sho (-ha) - Dan ku jirid la'aanta.
Danni (-ga) -  Male.
Dano (-da) - I. Caanaha la lula hayo xoogaa ka mid ah oo intaan caanaha subagga !aga bixin, qof aagaanka loogu shubo oo la siiyo; waxaa la qabaa in dad ku sancan yahay oo haddii danada la siiyo, haantu subag badan dhalayso. 2. Caano yar oo gee! oo caanaha !a lula hayo lagu daro,
Daoqasho (-da) - Daqnasho, Dansheegad (-ka) - Dansheegasho.
Dansheegasho (-da) - Danta la lee yahay, cid u sheegasho, u xogwar­ ramid,
Danwadaag (-ta) -	Wadajir dad ah oo ama xoo!o isku darsaday ama wax kale ka dhexeeyaan; iskaashato. Daqaqamid (-da) -		Dhaqdhaqaaqid ama socosho yar sida tan carruurta
yaryar.
Daqaqan (-ka) - Dhaqdhaqaaq gaa­ bin iyo tabar yariyi ku jirto sida kan carruurta.
Daqar (-ka)- Nabar madaxa ku dhaca oo lafta caddeeya, ama jebsha.
Daqay (-da) -  Hilib muruq ah oo ku yaal dhabarka dhinacyadiisa oo u dhexeeya mlskaha iyo feeraha.
Daqiiq (-a, -da) - Badarka la tumay oo laga dhigay budo; bur.
Daqiiqad (-da) - 1. Wax lixdan mee­ lood loo qaybshey meeshood, siiba.
a) 1/60 oo saacadeed; lixdan labaab (60'). b) 1/60 oo darajada ama heer­ ka qaansada. 2. Waqti aad u yar (ama « daqiiqo »),
Daqnad (-kaJ -  Daqnasho.
Daqnasho (-da) - Dhaawac ama nabar aan \ eli bogsoon, sida uu noqonayo kolka wax la gaarsiiyo ama wax ku dhacaan. (ama « danqasho l>).
Daqnid (-da) - Nabar (dhaawac, kd.) buka sii xanuujin arna si kale wax u yeelid.
Daqramid (-da) - Madax ka lafoobid, dhaawac ama nahar ku dhacay darti.
Daqran - Madaxa dhaawac lafta waxyee!a kaga dhacay; daqar ku dhacay.
Daqrid (-da) - Dhaawac lafta madaxa waxyeela gaarsiin; daqar ku dhu­ fasho.
Dar -  1. (-ka) a) Yeelka xoolaha lagu shubo mid ka mid ah oo ka samaysan harag weyn oo wareeg­ san oo gadow !eh; b) mee!o dhi­ san oo loogu talaggalay in biyuhu ku soo ururaan arna lagu shubto; qabaal; berked. r) Dad; duul. 2. (-ta) Daraad; aw.
Daraad -  Dar; Aw-.
Daraawiish (-ta) - I. Urur wadaad­ dood (dariiqo) oo shiikh u taliyo, nabaddiyo colaaddaba. 2. Daraa­ wiishtii mahdigii Suudaan iyo tii Ina Cabdillc Xasan. 3. Ciidanka Soo­ maalida oo nabadda gudaha, qayb ka mid ah. 4. Masaakiin; cayr.
Darab 1. (-ka) a) Wax la fa!i doono, intaan la bilaabin, oo wax laysugu sii duwo oo waxa loo baahan doono loo soo dhoweeyo; diyaar. b) Jstijo.
c) Cabbir dhulka iyo beeraha lagu cabbiro. d) (wee!, kd.) qurxin. 2. (-ta) Daribta hilibka.
Daraf (-ka, -ta) - Dhinac, dacal; doc; baa!; gees; barbar.
Darajeyn (-ta) -		Magac iyo darajo u yeelid; wcyneyn; muunayn; tixgelin. Darajo (-da) -	!. Heer; jago, 2. Tix­
gelis; muuno; magac.
Daran - l. Weyn; saamays culus !eh; (wax-) wax xun; (nin - nin waxtar weyn !eh; nin rag ah). 2. (-ta) Geed yar oo jaadad badan ah oo dhood­ dida iyo dibirka ka baxa oo dha­ naan oo geelu je.:::el yahay oo ku darmado, dadkuna qaarkeed, buruq­ da ka cuno (darankutaa!).
Darandawaco (-< la) - Daranta jaadad­ keeda mid ka mid ah.
Darandoorri (-ga) -  l. Lisidda xoo­
laha, kolka aan la naasnaasine, la­ bada gacnoodba lagu lisa hayo; la­ ballis. 2. (cayaarsiis) labada lugood
darandoorriyid	dariiqo
clhulka la dhicidtla iyagoo isdabam­ mara haya.
Darandoorriyld (-da) - Darandoorriga samayntiisa.
Darankutaal (-sha) - Jaad daranta ka mid ah oo leh buruq dadku cuno. Darar (-ta) -	(xoolo) kolka xooluhu jiilaalka ka baxaan oo roob degaan oo dhergaan, caano badan yeelad­
kooda.
Dara:rid (-da) -	Darar yee!asho. Dararin (-ta) -		Darar ka keenid. Darato (-da) -  Cudur idaha ku dhaca.
Daray (-ga) - Geed, jaadka berdaha ah, oo miro wanaagsan oo la cuno bixiya.
Darayn (-ta) - (legdan) daro ku qabasho.
Darbaal (-ka) - Shiraac aan biyaha soo deyn oo laami marsan yahay oo alaabada, kd., la huwiyo si ayan u qoyin.
Darbad (-da) - 1. Badda kolka dabay­ shu  gasho  oo  ay  isku  qarxato.
2. (kubbad) nabar; laad.
Darban - I. Wax walba loo dham­ meeyey oo in wax lagu qabto ama laga qabto keliya suga haya; diyaar­ san. 2. La qurxiyey.
Darbanaan (-ta) - Wax darban ahaan; diyaarsanaan.
Darbayn (-ta) - 1. Ka badin ama ka badsasho; ka adkaan. 2. (kubbad) laad k.u dhufasho.
Darbid (-da) - 1. Diyaar ka dhigid; diyaarin. 2. Qurxin.
Darbin (-ta) - Badarka bisil oo iidaa­ man oo aan aayar la qaadqaadan ee hadba shan farood iyo caacal buuxa !a qaato.
Darbo (-da) -  l.  Buro; bursad. 2.
Nabar; laad.
Dardaaran (-ka) - 1. Ballan adag oo qof ka ballamo sida xooliisa loo qaybina hayo, dhimashadiisa kad­ dib. 2. Ballan luysk.u adk.eeyo oo dhan.
Dardaarmid (-da) -	I.  Dardaaran
samayn. 2. Ballan adag cid farid.
Dardaarwerin (-ta) -- Qof u sheegid dareen iyo dhibatooyin xunxun oo
k.u soo socda oo k.u dhici doona; gooddi.
Dardaarweris (-ka) -	Dardaarwerin. Dardar -	l. (-ka) a) Dad badan oo cumur ah xoog ku dhexmar; jibaax; jiiris; waxyeello. h) Weel, dhawr jeer, biyo, kd., la daro. 2. (-ta)
Carcar, xanaf, xajiin.
Dareemid (-da)- Maanka ku garasho. Dareen (-ka) -	l. War xun oo laga naxo oo sheega haya geeri, col, shil kale. 2. Ogaan aan la hubin; male;
garasho; tuhun.
Dareensad (-ka) - Darecnsaho; da­ reensi.
Dareensasho (-da) -  Dhiillo ka qabid;
ka didid; dareensi; tuhmid. Dareensi (-ga) -  Dareensasho.
Da:reer (-ka) - (wax shubma, xoolo badan) dhaqaaq, shuban, qulqul.
Dareerid (-da) - (xoolo, wax shubma) meel ka tegid oo meel kale aadid; dhaqaaqid.
Dareerin (-ta) - I. (xoo!o, hiyo, kd.) meel ka kaxayn oo meel kale u dhaqaajin. 2. (hilib) daliigo dheer­ dheer ka dhigid. 3. (hadal, akhris) tixid; marin.
Dareerto (-da) -  Bushinta kore du­
sheeda shaaribku ka baxo, kobta sheexada ah oo kalabbarta.
Dargad (-da) - Sariir !agu seexdo.-· Darib (-ta) -  Hilibka geela intiisa
cad; baruur; caddiin (ama <, da­ rab »).
Darid (-da) - I. Wee! biyo ama wax kale, wax kaga qaadid. 2. (ku -) Ku kordhin; ku biirin. 3. (ka -) Soo (ama sii) xumaansho; sidii hore si ka xun samayn.
Dariiq (-a) - Waddo, gudmo, jid, dhabbe, daw, marin, hilin, kd.
Dariiqo (-cla) - Wadajir iyo urur waclaadcloocl, oo si gaar ah u maa­ mulan oo digri iyo ducooyin gaar ah !eh oo ku dhaqma hab duwan oo shiikh u jidceyey.
dariishad
Oariishad (-cla) - Dalool!ada loo ycelo aqatlada, kd., oo iftiinka iyo nce­ cawdu ka soo galaan; khalfad; sha­ baako, daaqad.
Daris (-ta) -	1. Ris; guxud. 2. Darid. Darmaan (-ka, -ta) -	Neef fardo ah oo dhallin yar oo aan weli la jebin. Oarmad (-ka) -	l. (gee], kd.) daran daaqid. 2. (ku -, isku -) Ku biirid; ku kordhid; midoobid. 3. (midab)
madow iyo beey isku darsan ah.
Oarmid (-da) - Wax wax lagu daray ama .ku darmay noqosho.
Darmin (-ta) - (geel, kd.) daran siin. Darnaan (-ta) - Darnaansho.
Darnaansho (-ha) - Wax saamays v.eyn !eh ahaansho; darnaan.
Daro (-da) -  (legdan) gacan qof.ka
surka lagaga maro oo lagu ceejiyo, waana wax reebban ( = « daro waa dirir >l),
Daroori (-ga) - Buuq iyo hadal aan milgo lahayn; hadaltiro iyo iska hada! miiran ah; doxore; duryan; tororog.
Darooryid (-da) Hada! badan oo daroori ah ku hadlid.
Oarraw (-ga) - Hoog; inkaar; silic; be!aayo; (ama « darrow »).
Darraysad (-ka) -  Darraysasho.
Darraysasho (-da) - Timaha darro marsasho ; darraysad.
Darro (-da) -  Jaad dhoobada ka mid ah oo timaha, nadaafo darted, loo marsado oo inti lagu engejiyo
!aga mayro oo uskaga oo clhan .ka saarta; xaraar; malaas; balaso; deeb; (ama « tarro >►).
-darro -	Tiraab ereyada qaarkood gadaal kaga dhega, ulajeeddadiisuna tahay << Ja·aan », « yari ►>, « xumo »...
Darror (-ta) -	Biyaha aqalku soo daayo kolka roobku da'a hayo, Darroorid (-daJ - Darroor soo deyn, Darroorin (-ca) -		Darroor ka keenid.
Darrow (-ga) -	 Darr.iw. Darsad (-ka) -	Darsasho.
Darsasho (-da) -- l. Wee] biyo, kd., dhexgelin oo .,,,,a:,, kaga qaadasho.
dawac
2. Soo (ama sii) xumaansho; ka soo (ama ka sii) darid; darsad.
Darsi (-ga)  ._ Darsasho.
Daruur -  1. (-ka) Tolmo kilbaha iyo lammooyinka, kd. serjiyada la­ gaga tolo, qurux iyo si ayan u fur­ furan darteed; rigrigo. 2. (-ta) Dhibco biyo ah oo yaryar oo ciiddaas ah oo inta isu yimid ishu qabato, oo cirka dhexdiisa hehaaba haya: kol­ kay dhulka fadhido waa ciiryaamo ama dhedo.
Daruuran - Daruur loo yeelay; la daruuray.
Daruurayn (.ta) - (cir) daruur soo yeelasho, ku soo gurid.
Daruurid (-da) - Daruur (tolmo) u yeelid.
Oaruurin (-ta) - (isu -) gelid, madax isugu ridid ah.
Darxumayn (-ta) -  Silic badid. Darxumo (-da) -  No!ol a11n wanaag­
sanayn oo silic ah; daranyo; dac­ darro.
Daryeel (-ka) - Waxtar; kaalmo; taa­ geero; gargaar.
Daryeelid (-da) -	Waxtarid; kaal­ mayn; taageerid; gargaarid.
Daw -	1. (-da) Ccc!al isu dhowdhow oo mccl ku wada ya11l; so'. 2. (-ga)
a) Dhul la falay oo loo sameeycy in la maro; dhabbc; waddo, marin, jid ;... b) Tusmada wanaagsan oo ay eg tahay in dadka lagula dhaqmo. Oawaad (-da) -	!. Wcclka khadda
]agu shubo. 2. Madow .khadda u eg oo awrtu qadaadka ku yeelato; (ama « tawaad ,>).
Dawaaf (-ka) - Wareegga kacbada lagu wareego, waqtiga xajka.
Dawaafid (-da) -	Kacbada ku waree­ gid, Xajka guclashadiisa ka mid ah. Dowaafin (-ta) - Qof ama dad badan horkac !oo noqdo oo Kacbada lagu soo warwareejiyo, gudashada xajka
darteed.
Dawaar (-ka) -	Wax wareega sida garangaraha.
Dawac (-a) --  Dawacada keeda lab.
dawaco
Dawaco (-da)  ,. Bahal jaadad badan ah oo dibadjoogta ka mid ah; waxay u eg tahay eeyga; waxay cunrna hilib­ ka; dhogor badan iyo dabo hunbu­ lan bay leedahay; waxaa loo haystaa inay dhagar  badan  thay; (ama H dacawo »).
Dawan (-ka) - Koor bir ama wax ka!e laga sameeyey oo qaar fardaha surka loogu xiro qaarna xafiisyada iyo dugsiyada la dhigo oo laysugu yeero ama laysugu baaqo; koor.
Dawar" (-ka)- !. Baryo iyo yaboohsi u wareeg; dawarsL 2. Wax la samay­ nayo oo la qaabiyo oo laysku dub­ barrido, sida doonyaha iyo maraa­ kiibta; washir.
Dawarid (-da) - (doonni, kd.) sa­ mayn; washirid.
Dawarsi" (-ga) - Wareeg loo warccgo in dadka la baryo oo la soo yabooh­ sado; (ama "dewersi >l).
Dawdarro (-da) - Gardarro, jid­ darro.
IJAWACO
Daweyn (-ta) - Dawo ku samayn; cudur biskoodsiin.
Dawggal (-ka) -  I. Gaadmo inta wad­
dada laysugu gabbado; cimilgal; kuurgal. 2. (ugu -) Eersad; galabsi; ha[rarad.
Dawggelid (-da) - I. Waddo isu farii­ sasho, gaadmo darteed; cimilgelid; kuurgelid. 2. (ugu -) Sabab u noqo­ sho; ugu soo halrarasho; eersasho.
dayax•madoobaad
Dawin Hll) - Wax ama qof meel fog u gudbin.
Dawlad" (-dal -- Dowlad.
Dawo (-da) - 1. Wixii cudurrada, na­ barrada. kd. inta lagula tacaalo (ismarin; cabbid, isku mudid, dha­ ymo,...) fayoobi keena. 2. Dawaco; dayo.
DAWAN
Dayaamid (-da) - Dayaan ka yeerid; daryaamid.
Dayaan (-ka) -  I. Sharqan ama hugun
weyn oo ka yimaada dayuurad ka­ caysa, durbaan la tuma hayo, kd.
2. Madaxwareerka la moodo in madaxa gudihiisa wax ka yeera hayaan; daryaan.
Dayac (-a) - Aan sidii la rabcy oo ekayd loo ilaalin; iskulladid.
Oayacan -	Aan sidii la rabey wax u ilaaliya oo dhawra !ahayn; aan dan loo ge\in ee laysku laday; la dayacay. Oayactir* (-ka) --	Dayaca oo wax laga ilaaliyo, laga dhawro; Fara­
kuhays; Xannaano.
Dayactirid* (-da) - Dayaca ka dhaw­ rid; Xannaanayn.
Oayasho (-Ja) -· I. Eegasho, fiirsasho, raadsasho. 2. (ku -) Si qof kale yahay ama wax qof kale sameeyey, wax u eg samayn; ka dheegasho; ka xigasho.
Dayax (-a) -	Meere yar oo cirka ku sugan oo dhulka 28 maalmoodba kol ku soo meera, isaga iyo dhulka oo wada socdaana ay qorraxda, 12kii biloodba kol ku soo wareegaan. Dayax-madoobaad (-ka) - Kalka inta dhulku kala dhexgalo qorraxda iyo
dayic1d	d1:1ddatir
dayaxa, hooska Jhu!ku duyaxa, ha­ beenkii, wada qabto ama qaar ka qabto oo madoobeeyo.
Dayicid (-da) - Sidii ekayd aan loo ilaa!in ee !aysku ]aday.
DAYAX
Dayo (-da) -	oa,,.,aco;  dawo (ama
« deyo >>).
Dayoobid (-da) -	Dayow ku < lhidd; ismadaxmarid: asqoobid: dhami"id. Dayow (-ga) -	Wareer wax !ala kala garan waayo oo qofku aqoon waayo meesha uu joogo iyo goorta ay tahay iyo afartii docood meel ay kala jiraan; jaha,,.,areer; asqo; dha­
ma·.
ka yamxeerin; (u -) wax siin la'aan: qadin.
Dayro (-< la) - I. Qof aabbihi naco oo cidda ka eryo oo inuusan dhaxla hayn caddeeyo. 2. Eryidda jaadkaas ah, lafteeda. 3. Wax la haysto oo laga yamxeersho, inaan wa1' laga bixin darteed.
Dayrrin (-ka) - (molo) dayrta rimay. Dayuurad (-da) -- Gaadiid !a duuliyo oo baalal leh oo dadkiyo alaabada­ ba qaada, qaarkoodna lagu dagaa\­
!amo oo  aad  u dheereeya (ama
« d1yaarad )>).
-:·£.?!J:=
DAYUURAIJ
Debcid (-da) -	Wax adkaa, wax jilic­ san noqosho; xoog ka yaraansho. Debcin (-ta) - Adaygga k.a bi"in; wax ji!icsan ka dhigid; xoogga ka ya­
rayn.
l>A"l'AX·MAl>OO AAD
Dayr (-t.:1) -  Afarta nur oo sanadu u qa) bsan!O mid ka mid ah, oo roob leh: ,,.,axay u dhexaysaa xagaa­ ga iyo diraacda.
Dayrin (-ta) - I. Nicidda aabbuhu ilmaha naco oo cidda ka eryo oo inuu dhaxlo u diido. 2. Wax badan yaraan ku sheegid. dhabcaalnimo iyo inaan \>ax laga bixin darteed;
Ded (-ka) -Wax biyaha iyo dabaysha iyo dheelka iyo kulka celiya oo ama aqallada la dhisa hayo korka laga saaro ama wax kaloo loo baqa hayo la huwiyo oo lagu daboolo Deddatir (-k.a) -	l. Dhaxantir. 2. Qof la qaniiney ama dhaawac halis ahi gaarey, degdeg wax ugu qabasho;
dhibiibtir.
deddejin
Deddejin (-ta) -	Degdeg u samayn; ku dhaqsasho.
Deddo (-da) -	Qabow badan; qar­ qaryo; dhaxan.
Dedid (-da) -	Ded u ycdid, korka
ka saarid.
Deeb (-ta) - I. Dhir la gubey dan­ baskeed cad oo raggu timaha mar­ sado oo ku caddaysto. 2. Geedo yaryar, (caws, nagaar kale) oo had­ ba inta dabka la saaro weelka caa­ naha gudihiisa lagu oomaarsho, si
<  Dhalanteed; '· irwir.
Uh,1andhaan (-ka) -  Qof wax u dhim­
·1an yihiin oo ku nool siyaalo sillan
dhaashi
iyo hadanaa rasnaan, korkiisa iyo dharkiisaba ka muugata oo la moo­ do !nuu isula kasa hayo oo isyee­ lyeela hayo; qof sacsacan; dhab­ qalallo; sawir.
Dhaensad (-ka) -  Dhaansasho.
Dhearuasho (-da) - Rati ama wax kale oo wee] biyood saaran yahay, ceel ama webi ama meel kaloo biyo
DHAAN
ku jiraan geyn oo biyo ku soo qaa­ dasho.
Dhaansi (-ga) -	Dhaansasho; Dhaan­
sad.
Dheentayn (-ta) - Dhaanto tumasho. Dhaento (-da) -	Cayaaraha Soomaa­ lidu turnato oo waaweyn mid ka
mid ah; hirwo.
Dhaar (-ta) - Hada[ cad oo llaah markhaati looga dhiga hayo, in run la sheega hayo.
Dharaan (-ka) -- Dhar aan cusbayn ama aan qaali ahayn oo la xirto marka hawlaha gacanta qaarkood la qabanayo; dharka intiisa lagu ade­ egto.
Dhaarasho (-da) - Dhaar marid. Dhaarin (-ta) -  Dhaar marin.
Dhaarshil (-ka) - Wa;,; dhaarta baa- jiya; wax dhaarta horjoogsada; wax wax yar laga qabo ama laga helay oo aan laga dhaaran karin.
Dhaaryid (-da) - Naas caanihii laga Jaystay, oo aan wa;,;ba ka soo dha­ cayn, iska sii nuugid; nuugid dheer oo dhib !eh.
Dhaashad (-ka) -		Dhaashi ismarin. Dhaashi (-ga) -	Dufan ama labeen udug !eh, oo oogada la marsado.
dhaawar:
Dhaawac (•a) - Nabar oogada ku dhaca oo haragga dillaaciya; qoon.
Dhaawacan -  Dhaav.ac ku yaal.
Dhaawasho (-da) - (qof) in xumaani gaarto, uurka ka jeclayasho; uurka xumaan cid ugu hayn; yu·asho.
Dhaawicid (-da) •--· Dhaawac gaarsiin.
Dhaaxa - In badan; badanaa; aalaa; qajeel.
Dhaayin (-ka) •··- 1. Qoyaanka ku sii
danbeeya cawska. 2. Dufan; dux. Dhaayo (-ha) --  Xubnaha  aragga;
labada indhood.
Dhab (-ta) - Aan cayaar iyo kaftan ahayn ee run ah; wax jira; wax sugan. 2. Oogada dadka intecda u dhexaysa laabxuunshada iyo low­ yaha oo kolka qofku fadhiyo lagu qaban karo ama Jagu hayn karo wax kasta.
Dhabaabacayn (-ta) - Orod dhabaa­ baco ah, ordid; durdurin; baabba­ cayn.
Dhabaabaco (-da) -- Si gaar ah oo loo ordo; durduro; baabbaco.
Dhabaalayn (,ta) --. I. Dhabbaalo ku
dhufasho. 2. Guubaabin.
Dhabaalo (-da) -·· l. Qallaco awrta qooqani isku dhufato, kolkay dagaal­ lamayso; qallaco; fajaas. 2. Wax ku dhufasho; guubaabo.
Dhabaandhaw (-ga) - Nabarro ku dhufdhufasho; gargaraacld; jafjafid; tuntumid.
Dhababid (-da) -	Niibid; malaasid. Dhabad (-ka) - (dabayl) babbad; dhaq­ dhaqaaq; kacaan; ruxad; dhabasho. Dhaban (-ka) -	Wejiga labadiisa dhi­ nac midkood. 2. (-ta) Tiro qaybsanta oo aan kala dheeri lahayn, sida 2,
4, 6, 10; aan kisi ahayn.
Dhabankoolis (-ka) - Geed yar oo buruq kulucsan leh.
Dhabannaanayn (-ta) - Dhabannaano kol ama ka badan ku dhufasho; dharbaaxid.
Dhabannaano (-da) - Sacab fidsan oo si xoog !eh qof dhabanki Joogu dhuf­
to; dharbaaxo.
dhabbaggacal
Dhabannacaso (-da) - Digirta iyadoo curdan ah oo galkceddoo weli cagaa­ ran ku jirta la jaro oo lc1 cuno.
Dhabannahays (-ka, -ta) -·- Arrin ama wax saamays wcyn leh oo aad iyo aad  loola yaabo; yaab; amakaag;
•	lama arag iyo lama maqal '.
Dhabaq (-c1l  l. Sacabka la tuma hayo ama hee ta laysla qaada hayo, kd., gefka gala oo kala rida; qas; lab. 2. Dhiin yar oo sida malabka u macaan oo baaldacarka dacarta tiint1i a ku amaysma oo laga cuno.
Dhahaq an (sacab; hess; kd.) dhabaq galay oo aan laysla helin; la qasay: la dhabqiyey.
Dhabaqtir (-ka) -		Dhabaqtirid. Dhahaqtirnaan (-ta) -	Dhabaq la·aan. Dhabar  (-kaJ  -	Ooga< la qaarkeed;
dadka iyo nafley kaloo badan, waa docda laabata iyo caloosha u tusmay­ san oo ka bilaabata urka salkiisa taniyo mccsha lafdhabartu ku dham maato; dul; kor; iijeed.
Dhabarjab (-kal - . Hawl badan; daal badan.
Dhabarjahid (-da) -  Haw] aan  loo
adkaysan karin qabasho.
Dhabarjebshe (-ha) - Cudur lo'da ku dhaca.
Dhabasho (-da) -  (dabayl) dhaqdha­
qaaqid; kicid; dhabad. Dhabataysad (-ka) -	Dhabataysasho. Dhabataysasho (-da) -		Qumanyaysa­
sho; ilayn; cawryid.
Dhabataysi l-ga) -  Dhabataysad.
Dhabato (-da) - (senen) karti isha dadku leedahay oo wixii wanaagsan oo ayan lahayn oo ay jedaysato wax ku yeeli karto; qumanyo; ii; cawryid.
Dhabayn (-ta)  .,  Dhab ka dhigid.
Dhabbac (-a) -- Xagga caloosha iyo beerka oo loo jiifsado.
Dhabbacan - • Dhabbac u jiifa. Dhabbacasho (-da) -  Dhabbac u jiifsa­
sho.
Dhabbaggacal (-ka) -  Dhabbe ama jid yar oo labo aqal dhexdood dadka isjeceli ka samaystaan; wadiiqo.
dhabbaggal
Dhabbaggal (-ka)-·- Dad aan war hayn oo !oo soo kuur galo ama wax loogu soo gabbado, si xogtooda loo ogaado ama loo helo, ama waxa ay samayna hayaan ama maaggan yihiin loo ogaado oo loo arko.
Dhabbaggelid (-da)	Dhabbaggal samayn,
Dhabbaqo (-da) - Aflaggaaddo; maag; gardarro.
Dhabbayn (-ca) -  1. Dhabbe marid;
qoodayn: socod. 2. Dhabbe ka dhi­ gid. 3. Habka xasku<;ha loo tumo qaarkiisa danbe: waa tumidda labaad oo ku xigta god ka soo bixinta, oo laga dhigo wax ;,::allefsan, oo kolka qorraxda lagu waro durba engega. Dhabbe (-ha) -- Dhul loo falay in la maro oo lagu socdo; marin; daw;
hilin; jid; waddo; wadiiqo; kd. Dhabbe-bireed* (-ka) -  Dhabbaha ta­
reenku maro.
Dhabbisid (-da) - Sida qof soo jeeda oo qof hurda iska dhiga haya, isu nabid; u dhuumasho.
Dhabcaal (-ka) - (qof) deeq daran; bakhay!; muudal; masuug.
Dhabcaalnimo (-da) -· Dhabcaal ahaan­ ho; muudalnimo; bakhaylnimo; masuugnimo.
Dhahcan (-ta)   Dhiriqda iyo digada
!o'da; faunto.
DHABlll
Dhahdarro (-da) - Gardarro; jid­ darro; maag.
Dhabdarrood (-kal - Dhabdarro kula kicid: gardarrood; jiddarrood.
Dhahecl (-sha) - Qof dumar ah oo maamulka reerkeeda ka adag oo dad u v.anaajisa; aan baali ahayn; g:aari.
dhacadiidid
Dhabiil (-sha)-- Maamulka iyo aqoon­ ta lacagta iyo xoo!aha; xisaab.
Dhahiilid (-da) --· Dhabii! la soo bixid; xisaabtamid.
Dhabiiltan (-ka) Dhabiiltamid; xi- saabtamid.
Dhaboobid (-daJ Wax suuraggalay noqosho; dhab nnqosho; run noqo­ sho.
DH,\BXANA(j
Dhabqalallo (-da) - Qof maankiisa wax u dhimman yihiin; dhaandhaan: sacsac: sawir.
Dhabqin (-ta) -- Wax laysla hela hayo
\hees, sacab, kd.) dhabaq ku ridid; qasid.
Dhabqis (-ka) -  Dhabqin.
Dhabxanag (-ga) -  Afka saqafkiisa kore oo u kala baxa dhinac laf leh oo adag oo ilkaha xiga, iyo dhinac ji\icsan oo hilib leh oo dalqada -'iga, (ama « dhanxarag >•, « dhan,.anag ►>,
« dhanxalag )>).
Dhac (-a) - Dad xoolihi oo xoog lagu qaato ama lagu haysto; booli.
Dhacaan (-ka) --· Biyabbiyood la iig ah ama jilicsan oo oogada nafleyda (sankunneefle, dhir) ku Jira, bada­ naana meelihii wax ka gaaraan ka yimaada: (ama « dheecaan ))).
Dhacadiid (-ka) - Jirjir u jiif; dhabar u seexad.
Dhacadiidid (-da) - Jirjir ujiifid; dha­
cadiid u seexasho.
dhacadiidsad
Dhacadiidsad (-ka) -	Ohacadiidsa­ sho.
Dhacadiidsasho (-da) -	Dhacadiid u jiifsasho.
Dhacadiidsi (-ga) -	Ohacadiidsad.
Dhacamaggal (-ka) - Maqasha aan qorraxda u adkaysan karin oo dhirta gasha.
Dhacan - 1. La dhacay; xoolihii laga qaaday. 2. (-ta) Ood weyn oo xeryaha afka !aga saaro; oodafo; jiitin; oodrogo; buuxsin.
Dhacar (-ta) - 1. Dhirta dhulka oomanaha ah ka baxda oo biyaha
badan, oo xoolaha daaqaa ayan oomin. 2. Xoolaha, oo dhirta jaad­ kaas ah, la daajiyo.
Dhacarad (-ka) -  Dhacarasho.
Dhacarasho (-da) - Dhul oomane ah oo dhacar leh, xoolo ku hayn oo ku dhaqaa!ayn; dhacar daaqid.
Dhacarato (-da) -· Dadka xoolohooda geeya oo ku dhaqa dhulka dhacarta leh oo oomanaha ah.
Dhacdhac (-a) - 1. Tabaryari dartee< loo !ala kufkufo; liic!iic; dalanbaabbi.
2. Hal ha! u qubasho; daadad. 3.
Gefaf yaryar.
Dhacnaan (-ta) -- Qof la dhacay ama dhacan ahaan.
Dhacsaal (-sha) -	Oaal daran ama lala dhaco.
Dhacsad (-ka) -	Dhacsasho.
Dhacsa.sho (-da) - Xoolo ama wax kaloo la dhacay, dib xoog ugu soo ceshad.
Dhacsi (-ga) -  Dhacsasho.
Dhacsiin (-ta) - Si qof, waxa la bara hayo ama loo sheega hayo uu u garto, hadal 1ilmaamo iyo tusaa­ looyin badan !eh, wax ugu sheegid; faro waaweyn wax ugu sheegid; u dhaadhicin; garansiin.
Dhacsiis (-ka) -  Dhacsiin.
Dhadhaab (-la) -	Dhagax kankoon­ san oo aad u weyn una adag.
Dhadhab (-kill -	Muuqaallo la arko kolka la hurdo; riyo.
Dhadhabid (-da) -	Hurdada  guda-
dhagar
hccda muuqa.illo ka!a jaad ah, maanka ku arkid; riyoo< l.
Dhadhamid (-da) - Dhadhan yeela­ sho; dhadhan lch.
Dhadhamin (-ta) -		Carrabka gaar­ siin, si dhadhanku jaadka uu yahay, lagu hubiyo; (ama « dhedhcmin )>). Dhadhamo (-da) -	Wax la dhadhan­ sho; wax dhadhan !eh; cunno; oon. Dhadhan (-ka) - Garasha la dareemo kolka carrabka med ka mid ah iyo ay istaabtaan wax kale oo ca!yadu dhaqaajin karto, oo macaan ama dhanaan ama	xaraar, kd., mid
kood !eh.
Dhadhansad (-ka) -	Dhadhansasho. Dhadhansasho (-da) - Cunno ama wax kale, carrabka gaarsiin si dhadhan­ kooda loo garto ama loo macaan­
sado.
Dhadhansi (-ga) -	Dhadhansasho.
Dhafaag (-gal -	Biyabbiyood layiig ah; dhamoojo; (ama « dhafaaq »). Dhafan -	Labo wax ama ka badan oo isku dhex darsan; dheehan; tar­
raxan.
Dhafandhaaf (-ka) -	Is-dhaafdhaafis. Dhafar (-ka) -	1. Hurdo 1a·aan; soo­ jeed badan. 2. Xargaha av,rta Jagu
raro, mid ka mid ah; marraag. Dhafdhaf (-ka) -  I. Jsku dardarsan;
isku googgo'an; isku dhexjira; isku dhafan; barax. 2. Cunno si gaar ah loo sameeyo; iskuddar.
Dhafid (-da)- Labo wax ama ka badan oo ka!a jaad ah isku dhexdarid oo mid ka dhigid; isku darid; isku dheehid.
Dhafnaan (-ta) - Wax isku dhafan ahaan.
Dhafnaansho (-ha) -  Ohafnaan.
Dhafoor (-ka) - Wejiga labadiisa dhinac: meelaha godgodan oo • in­ dhaha iyo dhegaha u dhexeeya, mid­ dood.
Dhafrid (-da) -  Inta la soojeedo in ka badan soo jeedid; seexasho la'aan.
Dhagar (-ta) -  Arrin ama wax kale
dhagarqabe
oo been ah oo run loo ekaysiiyey, in dad lagu khatalo, darteed; khatal; sir; mardabo; khayaano.
Dhagarqabe(-ha) - Qof dhagar badan. Dhagax (-a) -	Cad ama gabal yar oo ciid isku dhegtey oo adkaatay ah; shiid; dhadhaab; med; cal;
quruurux.
Dhagax•aboodi (•ga) - (senen) dhagax gaar ah oo la qabo inuu dawo lee yahay.
Dhagrid (•da) - Dad, kd. dhagar ku samayn; khatalid; sirid; mardabayn; dagid; hodid; khayaanayn.
Dhagxin (-ta) - Dhagax la dhicid; shiidid; medid.
Dhaka! (-ka) - Wee! xoo!aha lagu liso; ameel; harrubgaal, toobte.
Dhakan - Aan dhegaha si fiican wax uga maqal; dhego culus.
Dhakanaan (-ta) - (qof) dhakan ahaan; dhego cuslaan.
Dhalwnaansho (-ha) - Dhakanaan. Dhaka5ho (-da) -  Dhuumasho; gab­
basho.
Dhakhtar (-ka) -	Takhtar, doktoor.
Dhako (•da) -	Meesha madaxa u sarraysa; dhalo; baso; kug.
Dhakool (-ka) -- Wax meel cidla' ah taagan ama ka dhisan.
Dhakoolid (-da) •- Meel cidta· ah, iska taagnaan ama ka dhisnaan.
Dhal (-sha) -	Yaryarka dhasha; dhal­ laan; ubad; carruur; ilmo.
DhaJaal (-k.a) -	Muuqaal ifa haya; bidhaan.
Dhalaalid (-da) -	I. Muuqaal ifa haya
yeclasho; bidhaamid; birbirid. 2. (bir, subag, kd.) sida biyaha u da­ reerid, ku!ayal dab ama qorraxeed aawadi; shiilmid; shubmid.
DhalaaJin (•ta) - Wax dhahiala haya ka dhigid.
Dhalaalo (-da) -  I. Caano iyo subag
!aysku daro oo carruurta yaryar la siiyo. 2. llkaxanuun ka yimaada kulayl ama qabow aad u daran; (ama « dhalalo »).
Dhalad (-ka) -  (qof) ka dhashay guri
dhaliilid
ama cid wanaagsan; gob ah; na­ sab.
Dhalan (-ka) -  I. Abuurta ama baxaal•
liga na:fleydu ku dhalato oo ku kala duwduwan tahay; sansaan; dabee­ cad. 2. Caws v.aaweyn oo aad u dheeraada; afaalo.
Dhala11dhool (-ka) -  Qorrax kulul ku
socod; boqool; win>lir.
DhaJandhoolid (-da) -· Qorrax kulul ku socosho; boqoolid; wirwirid.
Dhalanrog (-ga)- Dhalanka iyo abuur­ ta qofka oo la dooriyo.
Dhalanrogid (-da) - Dhalanrog ku samayn.
Dhalanteed (-ka) - Waxyaalo fogfog muuqaal!adood ishu moodayso inay arkayso, waxaana ku wacan, iftiinka qorraxda, oo inti soo dhex mara, lakabyo kala sarreeya oo kala qa­ bow, kalana cumursan oo neecaw ah, kolkuu dhulka yimaado misna kor u jinbacma haya; muuqaal!ada laga arko dhulalka kululi waa ka duwan yihiin kuwa laga arko dhulal­ ka qabow; wirwir; dhaan dabag­ gaa!le.
Dhala5ho (-da) -- I. lfka ama dunida imaansho, u soo bixid. 2. Bilaa­ basho. 3. (bil) soo bixid; bilasho.
4. (cayaar) gaol; duq, kd., helid, keenid. 5. Nasab; gobannimo, 6. (wada -) isku aabbe iyo hooyo ahaan­ sho.
Dhalco (-da) - Qorrax; cadceed; gab­ bal; qundhac; libdho.
Dhaleecayn (-ta)- Dhaleeco ku cebayn, Dhaleeeo (-da) -	Nabar ama iin oogada ka soo baxa; iin foolxun
oo ceebaal laysaga dhigo.
Dhali (-ga) - Xubinta dheddiggu ka dhalo; dasho.
Dhalid (-da) - 1. Ummulid. 2. limo ama carruur  aabbc ama  hooyo ·u
noqosho. 3. Soo saarid.
Dhaliilid (-da) - Sidii laga filana hayay si weydaarsan oo ama ka hoosaysa ama ka liidata, ku arkid; ceeb u yee]id; saluugid; ka qawadid; liidid.
dhalin
Dhalin (-ta) -  1. Ilmo ka ummulin, ka k.eenid, ka soo bixin. 2. Wax aan hor u jiri jirin keenid ama samayn; curin; abuurid; uumid; alkumid; hindisid.
Dhallaan (-ka) - Carruur yaryar; dhal; ubad; ilmo; gurbood.
Dhallaanciil (-ka) -	Wax aan sano
dhammayn oo qofka filkiisa la tirsho
DHALO (3)
wehesha; maalmaha ama bilaha qofku ku lee yahay sannadda uu dhashay; (ama < i dhal!inciil », <( dhal­ liciin >>).
Dhallaandhuux (-a) - Geed-saar dhirta ku baxa oo !eh caano aad u kulul oo cudurrada indhaha qaarkood lagu daweeyo.
DhaJlaan-habaabis (-ta) - Dhalanteed; wirwir.
Dhalleex (-a) - Jal!eec; leex; janjieer; (ama (< dhalleec »).
Dhalleexsi (-ga) - Jalleecsi; leeirnd; janjeersi (ama (( dhalleecsi ))),
Dhallin (-ta) - Fil; cta·; da'aad; fac; facaad.
Dhallinyar -  Aan fil weyncyn; da'aad
.'ar.
Dhallin ·aro (-da) -  Dadka da'doodu u dhexayso v..aayeelka iyo carruurta; aan da'doodu ,.,,,eyneyn,
Dhalmadde)'n (-ta) - na·cta dhalmadu ku joogsato gaarid; dhalmaddeys noqosho.
Dhalmaddeys (-ka) -  Qof dumar ah,
dhamas
kd., oo gaarcy filka !agu dhalmad­ daayo.
Dhalmo (-da) - Wax dhalidda; ummu­ lidda.
Dhalo (-da) - I. Madaxa meesha ugu sarraysa; kug; dhako. 2. Wax adag, jabina og, oo dhalaala, oo wixii ka shishceyaa muuqdaan oo dabaysha celiya iftiinkana soo daaya; waxyaalo badan oo aan la tirin karin oo dadka aad iyo aad wax u tara baa laga sameeyaa; dhawr waxyaalood oo laysku dardaray bay ka k.ooban ta­ hay: ciid, sooda, xaraar... J. Ubbo dhalo laga sameeyey; qarsho; qu­ raarad.
Dhalool (-sha)- Magac guud oo k:ooba dhir isku bah ah: geedquwaax, hadi, dhunkaal, kd.
Dhalyo (-da) - Dad wada dhashay ahaan.
Dhama' (-a) -  Dayow.
Dhamaajo (-da) -- lskuddar qoyan oo bad,maa layiig ah oo ama. a) Nabar-
DRAMAS (1)
rada Jagu dhayo 11ma muruqyada iyo jirxanuunka kale la marsho oo lagu daliigo. b) Arna int0.dhir udgoon lagu daro, lagu dhaashado; (ama
« dhammaajo >►, « dhamoojo >>).
Dhamac (-da) - Dhuxul adag oo dhirta waaweyn !aga dubo.
Dhamas - I. (-ka) Geed geedaha waawcyr:i oo lafta adag ka mid ah;
dhamid
alwaaxdiisa doonyo, kd., baa ]aga sameeyaa; wuxuu ka mid yahay dhlrta waddooyinka magaalooyinka Jagu qurxiyo oo aan qodaxda lahayn oo hooska badan oo weligood ca­ gaark.a ah. 2. (-ta) Usha damask.a; ul madax weyn; bur.
Dhamid (-da) - Cabbidda caanaha. Dhami'id (-da) -  Dhama' ku dhicid;
dayoobid.
Dhamiijo (-da) - Cayayaan yaryar oo nafleyda qaarkeed korka ka gala oo dhiigga ka nuuga; ·huunyo; dhi­ biiq; (ama 1< dhibiijo »).
Dhammaad (-k.a) -  Aan wax ka harin
ama u harin; meesha ugu danbaysa; idlaad; ebyoonaan.
Dhammaan (-ta) - Aan wax ka maq­ nayn, dhan.
Dhammaansho (-ha) - Wax dhan ama dhammaaday ahaansho; wax idil ama idlaaday noqosho.
Dhammayn (-ta) -	Wax ka maqnaa ku darid; ebyid; dhammaystirid.
Dhammays (-ka) -- limo bilihii uu uurka ku jiri lahaa wada dham­ maystay, oo shinkiisii ku dhashay; aan dhicis shayn.
Dhamme* (-h11) - (ciidanka dagaa!­ lama) saddex xiddigood !eh.
Dhamoojo (-da) -  Dhamaajo.
Dhan -  1. Aan wax ka maqnayn; idil.
2. (-ka) Dhinac; gees; xag; barbar; doc.
Dhanaan -	1. Dhadhanka cusbada
!eh. 2. (-ka) Dhadhanka cusbada. Dhanbaal (-ka) -	I.  Waagii hore,
warqaado ama farriin degdeg ah oo loo dhiibo qof lug ah ama faras.
2. Hawlaha guud oo qaranka dhinac ka mid ah oo maamula waxyaalaha dadku isu qora hayo ama isu dira h11yo oo dhan.  boosto.
Dhanbacaad (-ka) - Dhabbac. Dhanbal- l. (-ka). a) Galleyda cajiin­
ta laga dhigayo, buunshe-bixinteeda; falfalliir. b) Dillaac. 2. (-sha) Gogol yar.
Dhanbalan -  Dillaacsan; jeexan.
dhaqaale
DhanbaJasho (-da) - (ka -) ka dhee­ gasho; u ekayn.
Dhanbalid (-da) - Dhanbal ka dhigid; dillaacin.
Dhanbalmid (-da) - Jeexmid; kala dil­ lacid.
Dhanfaruur (-ta) - Geed jaadka mira­ caska ah, kasc weyn oo miro la cuno \eh.
DHANBAAL (2)
Dhanjaf (-ka) - Xanuun madaxa bar­ barkiis qabta; goonjab; goonjeb­ she.
Dhano (-da) -  I. Biyaha dhanaan oo fariista ama kor qulqula dhul ciiddiisu cusbo u badan thay. 2. Dhulka jaadkaas ah laftiisa; jaan.
3. Cusbo; (ama « dhane »). Dhantaalan -  Wax u dhimman yihiin;
wax ka maqan yihiin; qabyo ah.
Dhantaalid (-'da) - Wax u dhimid ama ka dhimid.
Danyo (-< la) - Wax la dhamo guud ahaan; dhamitaan; cabbitaan; dha­ mis.
Dhaqaajin (-ta) - I. Socodsiin; nuu­ xin; riixid; durkin. 2. (subag fadhiya, kd.) wax shubma oo dareera ka dhigid.
Dhaqaalayn (-ta) -  I. Si wanaagsan u ilaalin, wax u siin; si jacayl iyo turaal ku jiro, u dhaqid, u dhawrid.
2. Tashiilid; maradhaarayn. Dhaqaalaysad (-k.a)- Dhaqaalaysasho.
Dhaqaalaysasho (-da) - Si dhaqaale ah u maamuiasho.
Dhaqaalaysi (-ga) -	Dhaqaalaysasho.
Dhaqaale (-ha) -  Xoolo ama adduun
dhaqa.l/o
kale si tadbiir leh u maamulid, u dhaqid; dhaqaalo.
Dhaqaalo (-ha) -  Dhaqaale.
Dhaqa.aq (-a) -	In yar mee! ka tegid; nuuxsi yar; socod bilaw; durkid. Dhaqaaqid (-da) -	1. Dhaqaaq bilaa­
bid. 2. Wax shubma noqosho. Dhaqaaqil  (-sha)  -  (dad,  duunyo,
kd.J wax dhaqaaqa: wax nool.
Dhaq\Ulqilyo (-daJ - Nalley yar oo dhaqaaqceda dhib lagu arki bro; muuqaal aad u yar oo nuuxnuux­ sana haya; dhaqaaqil.
Dhaqaaqjooglc (-ha) - Socod yar oo hadba kol la istaago; kol dhaqaaq kolna joogsad.
Dhaqaaqjoogleyn (-ta) - Socod dha­ qaaqjoogle ah socosho.
Dhaqan - 1. La dhaqaalccyey; nolol fiican ku nool; ladan. 2. La mayray; ma)ran; xalan, qasaalan: (-ka) hab ama hidde lagu dhaqmo oo lagu nool yaahay oo facba faca ka horreeya ka dhaxlo; ilbax; galtib­ ba;,;.
Dhaqanguur (-ka) - Dhaqan dhaqan kale oo ka xoog badani ka kor yimid oo ka adkaaday oo hafiyey oo mee­ shii ka saaray; dhaqanwareeg.
Dhaqanguurid (-da) - Dhaqanguur ku dhacay; dhaqanwareegid.
Dhaqanwareeg (-ga) -	Dhaqanguur. Dhaqam•,areegid (-du) -		Dhaqanwa­ reeg ku dhacay; dhaqanguurid.
Dhaqasho (-dal -  I. Si wanaagsan oo dhaqan lch, xoolo ama wax kale u maamulasho; (wax -) xoogsasho; xoolo tabca ho. 2. Mayrasho; ga­ saalasho: xalasho.
Dhaqa)o (-dal - Xoolo inta waa bore dhalay. sii gura haya oo caano yari ku danbecyaan; g1bbaan.
Dha.qayoobid (-da) -  Dhaqayo noqo­
sho.
Dhaqays (-ta) -  Meel astaysan oo
!agu barto ,1axa la rida hayo ama la gana hayo, sida nabarkooda Joo toosiyo oo mcesha la asteeyey Joo­ gu abbaaro; riddada iyo gantaasha
dharaarin
toosintooda iyo wax la heliddooda; abbaar; toog; nishaab; liishaan.
Dhaqaysad (-ka)	Dhaqaysasho; dhaqaysi.
Dhaqaysasho (-da)   Nishaabasho.
Dhaqdhaq (-a) -  Wax yar oo dufan ah ama caano ama biyo ama wax la mid ah oo wax lagu agloolo ama lagu xalo.
Dhaqdhaqaaq (-a) - !. Xasil la'aan; socsocod; nuuxnuuxsi; kuurkuursi.
2. Wax samays.
Dhaqdhaqaaqid (-da) - I. Socsoco­ sho; nuuxnuuxsasho. 2. Fadhi ka kicid; wax samayn.
Dhaqdhaqan - Wax la dhaqdhaqay ah; mayran; qasaalan; xalan.
Dhaqdhaqid (-da) - Dhawr jeer biyo ku xalid.
Dhaqicl (-da) - I. Si wanaagsan u maamulid, u dhaqaalayn. 2. Mayrid; qa5aalid; xalid. 3. (tartan) orod ba­ din, dheerayn; (ama « dhlqid »).
Dhaqmaad (-ka) - Dhaqmidda; si lagu dhaqmo; nolol.
Dhaqmid (-da) - 1. Dhaqan wanaag­ san ku sugnaan. 2. Mayrmid; qasaal­ mid, liin bixid.
Dhaqsad (-ka) - Dhaqsasho. Dhaqsasho (-da) - Degdcgid; ku dhee-
rayn.
Dhaqsiinyo (-ha) -		Degdegsiinyo. Dhaqtan (-ka) -	Tartan.
Dhar (-ka) -	Wax laga sameeyo dunta cudbiga, dhogorta, xarlirta iyo wax­ yaalo kale oo badan: badanaa dad­ kaa qaata oo huwada; hub; marashi. Dharaar (-ta) -	Waqtiga u dhexeeya qorrax-soobbaxa iyo qorraxdhaca; labiyotobanka saac oo qorraxdu
soo jeeddo; maalin.
Dharaarad (-ka) -  Dharaarasho.
Dhara.arasho (-da) - 1. Dhararaar cunno cunid; harimaysasho. 2. (ku -) Maalin mee! joogid.
Dhantareed - Dharaartu Ieedahay; maalmeed.
Dharaarin - I. (-ka) Duleed. 2. (-ta) Maalin; dharaar.
dharab
Dharab (-ka) - Biyo dhibco ah oo cawska, caleenta, geedaha iyo dhul­ ka habeenkii ku dega oo dabaysha qaboobi keento; sayax; yaxni.
Dharabo (-da) - I. Qoyaan sida dha­ rabka u yar. 2. Waxtar yar; biid.
Dharayn (-ta) - Dhar u yeelid, u xirid; hubayn.
Dharbaaxid (-da) - Dharbaaxo ku dhufasho; dhabannaanayn.
Dharbaaxo (-da) - Sacab furan ama shan farood iyo calaacal, oo si xoog leh, wax loogu dhufto; dhaban­ naano; (ama « dhirbaaxo >l),
Dharbin (-ta) - !. Qoyaan dharabkoo kale ah u yeelid; biyo yar ku darid; biifid. 2. (xoolaha la lisayo) dharaq ku reebid; dharqin.
Dhlll'dhaar (-ka) - Dhagxanta dabka ku wareegsan oo dheriga wax lagu karinayo  sidda,  midkood;  (ama
« dhadhaar >►).
Dhlll'dhaaran -	Dhardhaar leh; dhar­ dhaar Joo yeelay; la dhardhaaray. Dhardhaarid (-da) -	Dabka wax lagu karsana hayo, dhardhaarro u yeelid.
Dhlll'dhaarasho (-da) - Dhardhaar u yeelasho.
Dhareer (-ka) - Qoyaan layiig ah oo nafleyda afkeeda ka yimaada; cay. Dhareerrey (-da) -	Kalaggoysyada xubnaha oo biyuhu ku jiraan sida
lowga iyo canqawga middood.
Dhargal (-ka) - Jaadadka dibqallooca mid ka mid ah oo aad u yar.
Dharid (-da) -	I. Godad ama aroorro ama haryuub yeelasho, sida kolka miraba qaarkood inti bislaad dhaa­ faan engeg soo galo oo kankoon­ sanaantii iyo dibbirkii ka ba'aan oo isku soo ururaan. 2. Haryuub iyo duudduub yeelashada oogada dadka kolkay gabowdo oo jilicdo; qaaris. Dhariin (-ta) -		II, biyo yar oo aan qolqoli karini ka soo habyaan;
dhashiinto.
Dharjo (-da) -	Geed-cagaar yar. Dharkayn (-ka) -		Geed aad u dhee-
dhawaajin
raada oo caano leh; alwaax wanaag­ san oo ji!icsan buu lee yahay.
Dharqin (-ta) -	Xoolaha la lisa hayo candhadooda, dharaq ku reebid. Dharrici (-da) -		Ceeb weyn; bayuur;
maqdiir, wiri; jac; (ama (( dhir­ rici l>).
Dharsid (-da) -	I. Camashood; xa­
naaqid; dhirfid; carasho; dhiidhiyid.
DHASID
2. (oogada dadka) jilcid, debcid gabow daraaddi.
Dha.sheeg (-ga) - Dhulka meeliisa hooseeya oo biyaha webiyaashu ku soo daadaan oo hadba inti buux­ sama harooyin u ekaada; biyab­ baxo; godob.
Dhashiinto (-da) -  H biyo ah oo yar;
dhariin.
Dhasho (-da) - Xubinta ilmaha dha­ lana hayaa ka soo baxaan; dhashi; dhali.
Dhashuumid (-da) -  Dhashuun yee­
lasho.
Dhashuun (-ka) - Qoyaan aan. bad­ nayn oo meel ka soo habya oo badanaa aan nafiid ahayn (sida dha­ caan, milil, malax).
Dhasid (-da) - Ugaxda koronkorrada noqon doonta, aasidda ayaxu dhulka ku aaso.
Dhasiig (-ga) - Wa:,,; lays faray oo lay­ ska dhega'adkeeyo ama diiddo aam­ musan iyo u kicid la'aan laga hor­ kecno; (ama (< dhansiig »).
Dhasiigid (-da) - Dhega'adkaansho; diidid.
Dhawaajin (-ta) -  Dhawaaq ama yeer
ka keenid.
dhawaaq
Dhawaaq (-a) -	I. Cod ama hadal aad kor loogu qaado si meel fog looga maqlo; qaylo. 2. Cod; tiraab. Dhawaaqid (-da) -  Dhawaaq sii deyn,
ku dhufasho, soo saarid.
Dhawr - I. (-ka) Tiro kow ka badan sagaalna aan dhaafin. 2. (-ta) Wixii waxyeello !eh oo dhan; cabsi; du­ gaag.
Dhawraarin (-ta) - Wax wax lagu dhawro ama laysaga dhawro.
Dhawran - Xumi laga ilaaliyey; la dhawray; xannaanaysan; hufan.
Dhawrid (-da) -  I. Xumo ka ilaa­
!in; xannaanayn. 2. Fiirin; u jeedid; eegid. 3. Sugid; korosho.
Dhawmaan (-ta) - Wax dhawran ahaan.
Dhawmaansho (-ha) - Dhawrnaan. Dhawrsad (-ka) -  Dhawrsasho.
Dhawrsan - La dhawray; xumo laga ilaaliyey.
Dhawrsasho (-da) -  I. Wax keena
xumaan ama ceeb ama wax kale oo aan nafta loo quurin, iska ilaaHn; ka hufnaan. 2. Cabsasho; biqid.
Dhawrtayn (-ta) - Dhawrto ahaan wax u bixin; sadaqayn.
Dhawrtaysi (-ga) - Dhawrtaysasho; sadaqaysi.
Dhawrtaysad (-ka) - Dhawrto bixis; sadaqaysad.
Dhawrtaysa.sho (-da) - I. Dhawrto dadka ka uruursasho, raadsasho; baryootan. 2, Dhawrto u baxsasho; sadaqaysasho.
Dhawrto (-da) - Dee(! la urursho oo laysu keeno oo wadajir, xag llaah loo baxsho; sadaqo.
Dhaxal (-ka) - Xoolaha dadka dhin­ taa ka tagaan oo carruurtooda, waa­ lidkooda ama xigto kale si shard ah loogu qaybsho.
Dhaxamaysan - Dhaxani hayso; qar­ qaryaysan.
Dhaxamaysnaan (-ta) - Wax dhaxani hayso ahaan; qarqarya)'san.
Dhaxamood (-ka) - Dhaxan dareemid, iska garasho, qabasho.
dhays
Dhaxan (-ta) - l. Qabow badan oo jirku dareemo oo wax la huwado ama la dugsado u baahi geliya. 2. Cudur, badanaa soo noqnoqda oo qandho kulul ]eh, oo kaneecada qaarkeed qaniinyadeedu ku wacan ta hay; duumo.
Dhaxlasho (-da) - Xoolo dhaxal ah, qaybsasho.
Dhaxlid (-da) - Xoolo dhaxal ah, qaybin, wax ka he/id.
Dhaxsad (-ka) - Dhaxsasho. Dhaxsa.sho (-da) -  Xilo qaaddasho;
guursasho.
Dhay -- 1. (-da). a) Caano cusub oo aan ¼eli sousucin; caanaha markaas la lisay; kasoofeen. b) (-da, -ga) Geed yar oo aan lug iyo Jaamo midna lahayn; woxuu lee yahay caleemo waaweyn oo balballaaran oo hilib leh oo iyagoo xiddig la moodo dhul­ ka ku barraaqa. 2. (-ga) Legga xoolaha qaarki.
DhayalQ (-ka) - Cayaar; dheel; qooq; kaftan; (ama « dheyel >l),
DhayaJidQ (-da) - Cayaarid; dheelid; kaftamid; (ama ;, dheyeHd ))),
Dhaygag (-ga) - Eegid, meel ama wax, indhaha lagu qabto oo laga qaadi waayo, iyadoo aan la libiqsana hayn.
Dhaygagid (-da) - Mee! (ama wax) dhugasho oo indhaha ka qaadi waayid, libiqsi la'aan.
Dhayid (-da) - Dhaymo marin. Dhaylid (-da) -  Qof dhal!inyaro  h,
hawl ama wax kale ku dilid. Dhaylo (-da) -  Xoolaha ama ugaarta
)'aryar hilibkooda jilicsan oo aan weli adkaan.
Dhayloohid (-da) - (hilib) sida kan dhaylada u jilcid; karshimid.
Dhaymo (-da, -ha) - l. Dufanka wee­ lasha iyo alaabada dusha laga ma­ riyo. 2. Daawada nabarrada, kd., la saaro.
Dhays (-ta) - Xoolaha rimman kolka candhadu soo weynaanta bilawdo; habaas; candhayn; qor; jimic.
dhaysin	dheemman
Dhaysin (-ta) - Candhada xoolaha rimman dhays ka muuqasho; habaa­ sin; candhayn.
Dhebed (-da) - Shinbiraha diba­ djoogta ah jaad ka mid ah oo diyaadka u eg; galaw; fiin.
Dhebi -	!. (-daJ Dhibi. 2. (-ga) Geed laamo toostoosan oo hareeriga u eg. DheddiR (-ga)- Magac guud oo kooba labada jaad oo naAeydu u kala baxdo, kan wax dhala oo nuujiya;
dheddigood; dumar.
Dheddigeyn Ha) - Dheddig ka dhigid; dheddig keliya dhalid.
Dheddignimo (-da) -- Dheddig ahaan.
Dheddigood (-kal -· Inta dheddig guud ahaan; dumar; naago; haween.
Dheddin (-ka) - Geed-quwaax la ruu­ go; (ama « dhiddin ►>).
Dhedhemin (-ta) -	Dhadhamin.
Dhedo (-da) -	Ciiryaamo aad u culus oo is'araggu aad u yaraado.
Dheecaan (-ka) -	Dhacaan.
Dheef (-ta) -	!. Cunnada naAeydu cumo inta waxtarka !eh; nuxrur; dux; cunno. 2. Wanaag; faa'ido; jil.
Dbeefid (-da) - (ka -) Waxtar ka helid; faa'ido ka helid.
Dheefin (-ta) -  Wax waxtar iyo dheef
]eh siin; cunno siin.	• Dheefsad (-ka) -  Dheefsasho.
Dheefsasho (-da) - Dheef ka doonid, ka helid; dheefsad; dheefsi.
Dheefsi (-ga) -  Dheefsasho.
Dheeg (-ga) - I. Geela dhinaciisa kore oo kuruska u dhow. 2. Mar­ kabka dushiisa. 3. Meel sare; baar; guud.
Dheegad (-ka) - Dheegasho. Dheegasho (-da) -  Wax qof kale sa­
meeyey wax u eg samayn; ka fiirsa­ sho; kaga dayasho; ka ;4:jgasho.
Dheeh (-a) - 1. Lakab aad u xalleefsan oo weelka ama alaabta ama waxyaa­ laha kale oo birta ah, dusha lagaga rogo oo qurux iyo dhawraarinba tara. 2. Waxyaalo kala jaad ah oo isku dhex jira; iskuddar; barax; tarrax.
Dheehan - La dheehay; dheeh !oo yeelay; ban:an; aan miir ahayn; tarraxan.
Dheehid (-da) -  I. Wax bir ah. kd.,
dheeh u yeelid. 2. Ku darmid; ku barxamid; tarrixid.
Dheehmid (-da) - Wax dheehan noqo­ sho: barxamid.
Dheehnaan (-ta) -  Dhech lahaan.
Dheel (-ka) - I. Qabowga habeenkii soo dhaca; nadwad. 2. Cayaar; dhayal; cayaayir; dhcelaas.
Dheelaru. (-ka) -  Cayaaraha faraxa
iyo rayrraynta badan darteed loo sameeyo.
Dheelallaabo (-da) -	Hurdo iyo soo­ jeed dhexdood; soojeed-hurud; (ama
« dheelallaw »).
Dheelan (-ka) -- (xoolo, kd.) dheel­ mid.
Dheeldheel (-ka) -	Aan dhab ahayn;
wax cayaar iyo kaftan ku jiraan.
Dheeldheelid (-da)- Cayaarid; dhaya• lid; kaftamid.
Dheeldheelin (-ta) -	Hadba cyaarsiin; koolkoolin.
Dheelid (-da)- Dheel cayaarid; dhaya-
lid; kaftamid.
Dheelin (-ta) - dheelsiin; cayaarsiin. Dheelis (-ka, -ta) -	Cayaaris.
Dheelli (-ga) -	Qaadka ama culayska
rarka oo inta doc u bata dhicid ku dhowaada.
Dheellitir (-ka) -	Dheellitirid.
Dbeellitiran -	Aan dheelli lahayn; la dheelli tiray; is le'eg.
Dheellitirnaan (-ta) -	Wax aan doc,
culaysku u badnayn ee u kala baran yahay, ahaan.
Dheelliyid (-da) -	Doc culaysku  u
batay u liicid; dheelli noqosho. Dheelmad (•ka) -	Dhee!masho. Dheelmasho (-da) -		Habeen socosho;
guurayn; gudid.
Dheelmatiin (-kaJ -	Dheelmasho; (ama « dheelmataan »).
Dheelmid (-da) -	(xoolo, kd.) habeen kaxayn guuraysiin.
Dheemman (-ka) -	I. Waxyaalaha
dheen
dhulka lagala soo baxo kan ugu adag: wuxuu u eg yahay dha!o (quraarad) aad u belbe!eysa. 2. Cad geedkaas !aga sameeyey oo ka mid ah dhagaxa qaaliga ah ama a!aa­ bada wax Jagu jarjaro oo adaygga badan u baahan afka loo gesho oo caarad looga dhigo. J. Afarta jaad oo turubka mid ka mid ah ~almaas. DhRJJ (-ka, -ta) -	Geed weyn oo gobka u eg oo mirihiisa la cuno. Dheer -	l. a) (qof, geed, buur, kd.) kor iyo xagga cirka u fog; dhererkii loo badnaa wax u weheshaan; aan
DHHMMAN (J)
gaabnayn, b) (waddo, kd.) xagga dhinacyada aad ugu jiidan oo ugu fog. c) (ceel, god, kd.) hoos iyo xagga dhulka u fog; aan gaabnayn.
2. Meesha la joogo, meel wax badan u jirta ku sugan ama jooga; aan dhoweyn; durugsan.
Dheeraad (-ka) - I. Waxa tiro, ama qiyaas kale, oo la og yahay intay tahay, soo raaca oo wehesha ama ka soo hara. 2. (dad, alaabo,...) loo haysto in hadhow, kolka loo baahdo lagu adeegto ama wax lagu qabsado,
\\ixii xumaaday ama jabay, beddel­ kood ahaan; dheeri; buro; siyaado.
Dheeraan (-ta) -  Dheeraansho.
Dheeraansho (-ha) - Wax dheer ama fog ahaansho.
Dheerayn (-ta) - I. Wax dheereeya ahaansho; orod.badi. 2. Wax dheer ka dhigid; dhererka u kordhin. J.
dhega'adayg
(ka - ) a) Tartanka ka orod badin; dhiqid. b) Ka fogayn; ka durkin.
c) Labo is Je'ekaa midkood, dhererka wax ugu darid.
Dheeri -	I. (-da) Wax fog ama dheer
DHEERTAXANIINYO
ahaansho; dheeraansho. 2. (-ga) Dheeraad.
Dheertaxaniinyo (-da) - Farabbadan; geelcaacis (ama << dhuurtaxanii­ nyo »).
Dheg (-ta) - I. Xubinta oogada ku taal oo dhawaaqa, yeerta iyo shan­ qarta qabata oo garata; xubiuta ma­ qalla; dhegta dadku wa;,:ay u qayb­ santaa saddex meelood oo mid wa­ liba haw!o gaar ah qabato; dheg soke, dheg dhexe iyo dheg shishe.
2. (wee!, qalab, kd.) meelo sida dhegta soo baxsan oo la qabto ama
DHEG (])
wax kale tara: carrab. 3. Magac wanaagsan; caannimo; sharaf.
Dhega'adag -	Wixii loo diro dtida; dhasiigid badan.
Dhega'adayg (-ga) - Ti!maanta qofka dhegaha adag; dhasiig.
dhega'adkaan
Dhega'adkaan (-ta)-·- Wa;,; dhega'11dag ahaansho.
Dhegaati (-ga) -  I. Xargo yaryar oo
alaabada culculus (raro, kebdo, lam­ mooyin; kd.) dacalladooda laga lul­ lulo oo kolkii meel lagu dhisa hayo wax loogu xirxiro.
Dhegahbeel (-ka) - Dhegabbeelid. Dhega.bheelid (-da) -- Wax maqli waay­
idda dhegaha; xubinta maqalka oo bugto ama wa;,; ku dhacay darteed waxmaqalkii gabta.
Dbegaculays (-ka) - Dhegaha oo laga culus yahay, iin ama cudur darti. Dhegaculus -  Dhegaculays qaba; dha­
kan.
Dbegacuslaan (-ta) - Wax dhegaculus ahaan; dhakanaan.
Dhegafarasoobid (-da) -	Dhegafara­ sow ku dhicid.
Dhegafarasow (-ga) -	I. Dhegaha oo
hadba mooda in shanqari u yeertay ama ay wax maqlcen; (qof) wax aan jirin ama aan dadka kale maq­ [ayn mooda inuu hadba  maq!ay.
2. Sida faraska u dhcgawaddanaan; meel fog wax ka maqli ogaan.
Dhegannugeyl (-ka) - Dhegannu­ glaanta.
Dhegannuglaan (-ta) -  Qof dhegannu­
gul ahaansho.
Dhega.nnugul - (qof) aan wax diidin; dhegafudud; wixii la faro, degdcg u maq!a oo u qabta.
Dhegawaddan -  Wax maqli og.
Dhegayare (-ha) - Uba;,; isagoo aan buqin la gooyo oo la cngejiyo oo ka baxa geed wcligi cagaar ah oo dhulalka kulul: wuxuu u eg yahay qodob yar oo dhego [eh; dhirta cunnada lagu udgooneeyo buu ka mid yahay in kastoo Soomaalidu shaaha kellya ku darsato; waxaa kaloo laga sameeyaa dawo, siiba tan i!kaha, saabbuun, cadar iyo waxyaalo kale oo lays marsho.
Dheghas (-ka) - Dhegbasid. Dhegbasid (-da) -  Dhegta wax u dhi­
gid laysku i!laawo oo lagu raago.
dhejin
Dbegcas (-ta) -	Dhasha yaryar oo nafl.eyda qaarke.ed (lo', de.era,...).
Dhegdbeg (-ga) - 1. Qoyaan layiig ah oo wuxuu taabto qabqabsada sida xabagta iyo caanaha cinjirka. 2. Baq­ baq, dheged, karriin, uskag. 3. Dhawr je.er wax ku dhegid.
Dbegdhegid (-da) -  Dhegdheg u yee­
!id; qabqabsasho.
DHEGAYARE
Dheged (-ka) - 1. Midab xoolaha dhanada iyo jaanka cuna ama dhirta qaarkced daaqa ay afka iyo gafuurka ku ye.elato. 2. Dhegdheg, karriin, uskag; baqbaq.
Dhegeysad (-ka) - Dhegeysasho. Dhegeysasho (-da)- I. Dheg u dhigid;
maqlid. 2. Qof hadla haya oo la maqla hayo, haddana layska dhega­ tira hayo oo aan loo jawaaba hayn; dhegeysi; dhegeysad.
Dhegid (-da) - Mee! ama wax qab­ sasho.
Dhegnuugsi (-ga) -  War aan laysu
sheegine dhegta laga maqlay. Dhego (-ha) -  Hilqado.
Dbegoole (-ha) -  Qof dhegala'.
Dbegooleyn (-ta) - ls dhegatirid; wax dhegala' iska dhigid.
Dhegsan -	Mcel ama wax ku naban. Dhegsin (-ka) -	Muruqyada ku dheg­ san garabka iyo daqayaha dhabarka
midkood.
Dhcgweyn (-ta) --Qof aan baraarugsa­ nayn oo kol danbe warku galo.
Dhegxumo (-da) -	Hada! ceebaal !eh oo faafa; magac;,;umo; ceeb.
Dhejin (-ta) -	I. Nabid. 2. (ku -)
a) Mee! qabadsiin; ku nabid. b) Wax been ah, qof korka ka saarid; wax
dhejis
ku nabid; masabhidid. d	Dhaba­ taysi, ilayn, cawryid, qumanyaysi.
Dhejis (-ka) -	11: dhabato.
Dhenghed (-da) - Cl )ar oo dhuuban; serbi.
Dhereb (-ta) -	Furaad.
Dhereg (-ta) -	I. Wax la cuno ama la cabbo oo kol caloosha !aga buux-
DHERI
sho; buuxa caloosha muggeeda. 2. Barwaaqo, ladnaan.
Dheregdhacsi (-ga) --- Dheregdhacsa­ sho.
Dheregdhacsasho (-da) - Wax dheregta yareeya ama baabbi'iya ku kicid, fa!id.
Dheregsan - Cunno caloosha uga buuxdo; cunno badan cunay; cunno badan haysta oo ladan.
Dheregsanaan (-ta) - Wax dheregsan ahaansho.
Oberer (-ka) - Salka iyo baarku intay isu jiraan; madaxa iyo cagaha inta u dhexa)sa; (wax) afka laga bilaa­ bay i)o afka uu ku dhammaaday inta) isu jiraan; joog.
Dhererid (-dii l - l. Aad u sugid; raag­ sasho: daahs.asho. 2. Taagnaan; likaysnaan.
Dhererin (-ta) -	Jnta dhererku le'eg yahay eegid; dhudhumin; cabbirid. Dhererto (-da) -	Sacab muggi; xan­
toobo.
Dhergid (-daJ -	Caloosha cunno ka buuxin,
Dhergin (-ta) -	Wax badan oo laga dhergo cid siin.
Dheri (-ga) -	Wee! dhoobo ah oo cunnada lagu karsado.
dhexsocoto
Dhcry11dhuh1yn (-la) - Si gaar ah oo hilibka loo hogeeyo.
Dheryadhulays (-ka) Dheryadhulayn.
Dhex (-da) -- Labo wax ama labo meelood kala barkooda; badho; bar- 1an; baaxadsoore; kalabbar; wadaa­ ge.
Dhexaad - Dhexda ku abbaaran; dhexe.
Dhexayn (-ta) -- Meel dhex ah joogid ama ku jirid; labo wax dhexdood ku sugnaan,
Dhexdeg (-ga) -  Dhexdegid.
Dhexdegid (-da) - Dad ama wax meel deggan dhexdooda rug ka yee­ lasho, degid.
Dhexdhexaad (-ka) - Aan labada dhi­ nac midna u badnayn; aan weyneyn yaraynna; aan fogeyn dhoweynna, kd.; dhexda ku abbaaran; mcel­ dhexaad.
Dhexdhexaadin (-ta) - Dad wax isu qaba, in la heshiisiiyo dartced, arrin­ tooda gelid; heshiisiin.
Dhexgal (-ka) " Heshiisiin; dhexdhe­ xaadin.
Dhexmar (-ka) --  Dhexmarid.
Dhexmarid (-da) - Wax badan oo meel wada jooga ama meel ku wada yaiil (dad, xoolo, dhir, bad, kd.) ama gudo leh (aqal, kd,) ama dalool (dhuun. kd.) dhcxdood marid.
Dhexroor (-ka) -- Labo maro oo lay• sku tola hayo, cad saddexaad oo dhuuban oo la dhexgeliyo oo lagu tolo.
Dhcxrooran --- La dhexrooray; dhcx­ roor loo yeelay.
Dhexroorid (-da) -- Dhcxroor u yeelid. Dhexsocod (-ka) •· Labo wax ama labo meelood ama labo qof, dhex­
dood marid.
Dhexsocoto (-da) - ! . Hadallo yar ama tix yar oo soo noqnoqota oo xubnaha gabayada, heesaha, kd., !a geliyo: dhcxtaal. 2, Dadka dadka hadalka u kala qaada ama dowlad u adeega oo warka u geeya; jaa­ suus; basaas; warxungee.
dhextaallo
Dhextaallo (-da) - Tix yar oo soo noqnooqota oo gabayad.-1, heesaha, kd.. xubahooda gasha; dhexsocoto; (ama ,, Jhextaal >>).
Dhexxir (-kal - Suun: boqor; kd. Dhcycl (-ka) -  Dhayal
Dhcyelid (-da) -  Dhayalid.
Dhib (-ta) ·- Arrin ama haw! adag: hav,-1 aan qabashadeedu fududayn; wax lagu daa!o; dhihaato; shid< lo. Dhibaad (-da) -	l. Xoolaha xagga rcerka gabadha laga guursadcy ka yimaada oo kolkii laysu geeyo iya­ gaas iyo yaradka (xoolaha ninka wax guursadey xaggiisa ka ima­ naya), aqalka wsltb oo la Jhi a hayo dhaqaalihii a gundhig u noqda. 2. Dhiigga < lumarku bishiiba kol helo;
xay!; caado; dhibaaji.
Dhibaadin (-ta) -	Xoolo dhibaa< lah, gabadha la guursadey ,iin, ku d.irid.
Dhibaaji (-ga) -	Dhibaad; xayl. Dhibaato (-da) -		Nolol ama  haw!
adag; dhih; dacas; diihaal; baahi;
shiddo.
Dhibbaan (-ta) -	Nabar dhib !eh; daqar; qoon; Jhaawac.
Dhibhan -	Dhib qaha; kadecdan. Dhihhanaan (-t.i) --- Dhib qabid; ka­
deednaan.
Dhihcid (-da) -	Dhibic ridid; dhibic ka dhicid.
Dhibcin (-ta) -	Dhibic ridid; dhibic
sii deyn; in yar shubi< l.
Dhihi (-da) - Kaadida awrta qooqani isku sayriso oo habeedda madow ku noqota (ama << dhebi »).
Dhihic (-da) - I. Wax shubma oo aad u yar oo soo go'a oo qaab kankoonsan \eh. 2. Caano, biyo kd., dhab u yar (ama « dhibiq ))).
Dhibid (-da) - Dhib badan gaarsiin. Dhihidhisad (-ka) -  Dhibidhisasho.
Dhibidhisasho (-< la) - Ratiga qooqan kolka uu dhibida isku dhaama hayo: kolkuu carto oo uu dagaal maag­ gan yahay, buu 'wUxuu isku < laraa doobbin iyo miciyo lisasho iyo isagoo kaadi isku dhaama: intuu kaadida
dhicin
kaleetiyo buu hadba dabada u dh:ig­ taa oo iyadoo ka da'aysa kor i ugu sayriyaa. oo haddana qooyaa oo isku ayriyaa. kd ; Ratigu kolkuu dhibidhisana hayo, v.uxuu yeeshaa muuqaal aad looga argaggaxo, dhi­ bilisasho (ama « Uhebidhisasho »).
DHinlC (I)
Dhibiib (-ka) - Qofka dhiig badani ka baxo sida uu noqdo (ama « dhi­ bib »).
Dhibiibid (-da) - Dhiig badan oo !ala sigto aad uga bixid; (ama « dhibi­
bid »).
Dhibiibtir (-ka) - Qof dhibiibay oo dhiig badani aad uga baxay, degdeg wax ku soo celiya xooggii ka ba'ay oo uu ku soo ladnaado; (ama « dhi­ bibtir l>).
Dhibiqdhibiq (-da) -  Dheeldheel, cay­
aar.
Dhibsad (-ka) -	Dhibsasho. Dhibsasho (-da) -		Dhib ka dhigasho,
u qaadasho; kahasho; qoonsasho. Dhicid (-da) -	1. Mee\ sure ka soo hawakicid oo hoos iyo ;,;agga dhulka soo aadid iyadoo aan lays celin karin, jiidashada dhulka dartced.
2. (xabbad, kd.) ridmid; kicid; qar­ xasho. 3. Hanti dad kale Ice yahay xoog ku qaadid; boolyid. 4. Wax laysu sheegay maanka ka garasho.
5. Arrin ama wa;,; aan lagu talag­ gelin oo iska dhaca ama iska yimaa­ da.
Dhicin (-ta) -  I. Xoolo col qaaday
dhicis
ka dabo duulid0 oo ka soo celin.
2. Ilmo dhicis ah, dha!id. 3. (ka ·) Wax ka eelin ama ka qabasho; daa­ ficid.
Dhicis (-ka) -  1. Ilmo dhasha isagoo
aan dhammaysan bilihii uu uurka ku jiri lahaa. 2. Fashal.
Dhicisoobid (-da) -	(arrin) fashalid.
Dhidar (-ka) -	1. Rahal dugaagga
1?'
OlilGID (I)
ka mid ah oo dhurwaaga u eg; weer. 2. Jaad libaax-badeedka ka mid ah; (ama ,( dhider >►).
Dhidban -	Mee] si adag ugu mudan; la dhidbay.
Dhidbid (-da) - Si xoog !eh meel ugu mudid, uga taagid.
Dhiddo (-da) -	Caanaqub, kashiito, yaadaddo.
Dhidib (-ka) -	Tigin.
Dhidid (-ka) - Qoyaan dufan leh oo oogada nafleyda ka soo baxa kol­ kay qorrax darteed ama xanuun la kululaato.
Dhididdhawr (-ka) - Waxa dhididka celintiisa loo qaato oo dhan.
Dhididid (-daJ - Dhidid yeelasho; dhidid ka imaansho.
Dhididsan - Dhidid leh; dhidid ku yaal; dhidid ka yimid.
Dhif (-ka) - l. Aan badanaa la arag ama !a helin. 2. Dadka abaal-dhaca xumaanta gaarta; nabsi.
Dhifad (-ka) - Si kedis ah oo xoog badan u jiidid; dhuftin. (ama « dhu­ fad >►).
dhiidhi
Dhifasho (-da) - Jiidid xoog iyo dhaq­ so isku darsatay, jiidid; la boodid; (ama « dhufasho )))_
Dhifsad (-ka) -  Dhifsasho.
Dhifsasho (-da) - Wax meel ku yaal ama qof hayo, si degdeg iyo xoog
]eh u goosasho; xoog ku qaadasho; wax hi boodid; (ama ,( dhufsasho »).
Dhiflin (-ta) - Dhufod; dhifasho. Dhig -  I. (-ga) Ka dhigan, u dhigan;
lid; caksi. 2. (-ta) Dhis aqallada qaarkood lagu dhiso oo ka samay­ san ulo yaryar oo badan oo jil ku maran yahay.
Dhigaal (-ka) - I. Waxqoraal; far. 2. Wax meel la dhigto ama la kaydiyo.
Dhigad (-ka) -  Dhigasho.
Dhigasho (-da) - 1. Cashar qaadasho; wax barasho; qorasho. 2. Wax mee­ laysasho; kaydsasho.
Dhigayn (-ta) -  Dhigo u yeelid.
Dhigaysan - La dhigeeyey; dhigo laga taagey.
Dhigdhig (-ta) -	Meel ciriiryoon; jiq­ jiq.
Dhigdhiko (-da) -	Riiraxyo, mara­ waxad.
Dhigid (-da)- 1.Qalin, loox, warqaad, ama wax kale, wax ku qorid; qorid.
2. Wax korreeyey mee! hoose keenid, saarid; wax la hayey, meel saarid.
3. Kaydin; dhitayn.
Dhigis (-ta) -	Dhigid; qoris. Dhigmo (-da) -		Qoraalka farta; dhi­
gaa!.
Dhignaan (-ta) -	Wax dhigan ahaan­ sho; dhigniin.
Dhigniin (-ka) -	Qorniin; dhigis.
Dhlhid (-da) -	Afka hadal ka soo saarid; iraahid; tiraabid; hadlid.
Dhiibid (-da) - Wax la hayo qof kale gacanta u ge!in; farta ka saarid; siin; bixin.
Dhiibis (-ta) -  Dhiibid.
Dhiidhi (-ga) - Wax xun oo ama afka layska yiri ama addin layska gaar­ siiyey, xumaan laga xumaaday muu­ jinteeda; camashood; umal; dhirif; caro; xanaaq.
dhiidhiibsad
Dhiidhiibsad (-ka) -	Dhiidhiibsasho. Dhiidhiibsasho (-daJ -	 Labada lugood oo horay loo fidiyo, iyadoo la fa­
dhiyo.
Dhiidhiibsi (-ga) -  Dhiidhiibsasho.
Dhildhiiyo (-da) - Cayayaan rnadaxa iyo qaarka hore wax adag oo kur­ tummo yaryar lihi kaga rogan yihiin oo aan baa!al !ahayn oo qaar danbe oo buuran oo jiidan !eh; xaabley; uxu.
Dhiidhiyid (-da) -  Xanaaqid; cama­
shood; dhirfid.
Dhiig (-ga) - Wax biyabbiyo ah oo guduudan oo, wadnaha, halbowleyaa­ sha iyo xididdada dadka iyo nafley kaloo badan dhex qulqula oo doc kasta u xula, oo la"aanti aan ooga­ du noolaateen.
Dhiigaabid (-da) -  Dhiig soo deyn;
dhiig ka imaansho.
Dhiigbax (-a) - Dhiig badan oo ooga­ da ka yimaada.
Dhiigbixid (-da) -  Dhiig badani ooga­
da ka bixid.
Dhiigeyn (-!a) - Dhiig ka dhigid; dhiig ka kcenid; dhiig u yeelid.
IJHI!DH!!YO
Dhilgmadoobiwd (-ka) - Meel nabar ku dhacay dhiigga ku urura oo ku madoobaada.
Dhiigmiir (-k.a) - Qofkii ama neefkii oo nool oo dhiig laga shubto, kay­ clin ama dan kale darteed.
Dhiigmlirad (-ka) -  Dhligmiirasho.
Dhiigmiimsho (-da) - Wax nool dhiig ka shubasho; dhiignuugid.
dhimto
Dhiigroor (-ka) - Dhiigga meesha oogada nafleyda, nabar aan haragga dillaacini kaga dhaco, isugu soo urura; wuxuu ka yirnaadaa oo ka soo baxaa xididdada yaryar oo na­ barku dillaacshey.
Dhiigroorid (-da) -  Dhiigroor yee­
lasho.
Dhiigtaar (-ka) -  Geed qodxo dheer-
DHIIL
dhecr iyo dhacaan, sida dhiigga u guduudan, !eh.
Dhiigyacab (-ka) -	(qof) dhiig  uu
daadsho iyo v-ax uu dilo, harraad u qaba; dilaa.
Dhiigyari (-da) -	Dhiigyaro.
Dhiigyaro (-da) - Oogada oo dhiigga guduudani ku yaraado,
Dhiijin (-ta) -- Wax ib yar ah leh, sida naasaha xoolaha oo caano ama wax kaloo shubmaa ku jiraan, xoog u qabasho oo gantaal (toog) ka soo saarid; dhiiq ka kcenid.
Dhiil (-sha) - Wee! la tolo arna gee­ daha Jaga qoro oo caanaha lagu
shubto.
Dhiillo (-da) - War laga dido oo dadka
cabsi geliya; dareen.
Dhiimid (-da) -	Dhiin ka soo bixid; dhiin noqosho.
Dhiin (-ka) -	I. Dhacaan layiig ah
oo badanaa ka soo ba a miraha dhugca oo aad u bislaada. 2. (midab) guduud aad u guduudan.
Dhii»to (-da) - I. Waxyaalaha miraha laga dhiirniyo; lis. 2. Khamro; sha­ labow.
dhiiq
Dhiiq (-< la)  Xoolaha la lisa hayo, inta kol naaska ka soo baxda kolka sacabku xamatuuriyo; toog.
Dhiiqid (-da) - Kalka !a dhiijiyo wax ka yimaadaan; irmaan.
Dbjiqo (-da) -  Meel dhoobo qoyan oo luguhu gcla hayaan ama ku wasakhooba hay,,an !eh.
DHlLMAA YO
Dhiiqsin (-ta) -	In l.t dhiijiyo; wax yar oo la liso; c<1.ano yar.
Dhiirran -	Gces1 ah; aan	biqitin aqoon.
Dhiirranaan (-ta)	-- (qof) dhiirran ahaan; geesinnimo.
Dhiirrasho (-da) -	Dhiirri la imaan­ sho.
Dhiirri (-da) -	Cabsi la'aan; baqdin
la"aan: geesinnimo.
Dhilan - l. Qoloftii iyo diirkii laga qaaday: diriqii laga reebay; la dhilay; la r.liirny; la qayaxay. 2. Qurux ba­ dan.
Dhilid (-da) -- l. (miro. kd.) qolofta
kor1c ka fujin; diirid; bcerin; qc1yixid.
2. (ca,1, xaskul...) diriqa ka bixin.
3. QLff\ill.
Dhilif (-ka) -	Barida idaha ko!onta ka laallaadda.
Dhillannimo (-dal -  Dhillay ama dhillo
ahaansho.
Dhillay (-ga) - Nin sineysi badan; dhillaynimada aan qarsan ama caan ku noqday.
dhinna/Jn
Dhillaysi (-ga) -- Dhillaysa ho; dhil­ laysad.
Dhillaysad (-ka)- Dhillaysa,ho; siney­
sasho.
Dhillaysasho (-da) - Dhillannimo ku kicid; dhilloobid; ,iney asho.
Dhillo (-r.la) - Naag xun oo ragga la mid ahi u wada tago; gogoldhaaf rnqaan; sharmuuto; qaxbad.
Dhilloobid (-da) - Dhillo noqosho. Dhilmaanyo  (-da) -  Kaneeco; (ctm<1
,, r.lhalmaanyo »).
Dhi101"1-·yahan (-ka) -  Qadow.
Dhimaad (-ka) - I. Wax dhintay ahaan; aan naf qummani ku jirln.
2. Waxdhin; waxyeello; dhimaal. Dhimaal (-ka) -- Waxyeello. Dhimasho (-da) •- Naf bixid; go'ir.l;
geeryoomid; bixid.
Dhimid (-da) --- l. Wax buuxa ama ebyoon wax ka reebid; qabyo ka dhigid; d·h·antaalid; yarnyn. 2. (wax-) waxyecli< l; eed gelid; wax bi"in.
Dhimir (-ka) -  Maan; laab: kal; kas; garaad; (ama 1( cihimiro »).
Dhimman - - Aan wada dhammayn ee v.ax ka maqan yihiin; aan buuxin; qabyo ah; dhantaalan.
Dhimmanaan (-ta) -  Wax ka maq­
naan; qabyo ahaan. Dhimmana,msho (-ta) --· Wax ka 1naq­
naansho; qabyo ahaansho.
Dhimrin (-ta) - Jimic u gelid; u lurid.
Dhinac (-a) -  Barbar; doc; gees: baa!;
xag.
Dhinacayn (-ta) - Dhinac marid ama xigid; dhinac isu burin; xag ji­ rid.
Dhinacyayn (-ta)•-· Hadba doc < lhigad ama isu rogid; barbarrayn; is rogro­ gid.
Dhinbil (-sha) - 1. Dhuxul yar oo nool. 2. Abqo; dhaamcel; geydhe; mcrgiyac1lc; (ama 1< dhinbiil 1>).
Dhinmid (-da) - Wax dhimman noqo­ sho.
Dhinnaan (-ta) -- Wax ka maqnaan;
qabyo ahaan; dhimmanc1an.
dhiqle
Dhiqle (-ha) - Cayayaan yaryar oo aan baalal lahayn oo dhiigga dadka nuuga: wuxuu galaa sariiraha iyo gogosha kaloo lagu seexdo ama lagu fariisto; kataan.
Dhir (-ta) - I. Wadajirka geedaha, kuwa yaryar iyo kuwa waaweynba; geedo. 2. Gee< laha dhadhanka iyo udugga gaarka ah leh oo dadku cunnada ku darsado; dhir magaalo; xawaash.
Dhirayn (-ta) - 1. Dhul aan dhir lahayn oo geedo lagu abuuro; dhir u yeelid, ku !allaalid. 2. Dhir udgoon cunnada ku darid; _geedeyn.
Dhirfid (-da) -- Dhirif qabash6; dhii­ dhiyid; xanaaqid; dharsid; cama­ shood.
Dhirif (-kaJ -		Sida la noqdo ama layska dareemo kolka xumaan lays taarto; dhiidhi; xanaaq; caro; umal. Dhirifsan -	Dhirif ka muuqdo; xa­
naaqsan; can1ysan; umashan. Dhirindhir (-ka) --· Geed dhirta caa­
naha Jeh ka mid ah.
Dhirindhirin (-ta) -- I. Qodax ama waxyaalo kale, si aayar ah oo far­ samo badan, oogada uga soo bixin.
PHJQLF,
2. (ka soo -) si miyir iyo farsamo badan qof wax uga soo saarid.
Dhiriq (-da) - Digada qoyan oo lo'da; faanto; dhabcan.   •
Dhis (-ka)  l. Wax inta laysu geeyo oo la isku kabkabo. qaab gaar ah loo yeelo ama si gaar ah loo hadoo­ dilo (aqal, xero, kd.). 2. (harag, kd.) la kala baxsho oo la logo. 3. Waxa
dhoob
wax lagu tlhisa hayo !aftooda. sida qoryaha aqa!ka lagu dhisa hayo.
Dhisad (-ka) -	Dhisasho. Dhisan •-- La dhisay.
Dhisasho (-da) - lskaa wax u dhisid. Dhisid (-da) -	1. Aqal ama wax la mid ah oo aan hor u jirin, bilaabid oo dhammayn. 2. Harag qoyan ama
lrovr-t
PHIS (2)
wax la mid ah, inta la kala hixiyo oo la togo, engejin.
Dhismid (-da) - Wax dhisan noqosho. Dhismo (-da, -ha) -	Farsamada iyo habka wax loo dhiso; dhis; dhisid;
dhisniin.
Dhisnaan (-ta)	Wa,; dhisan ahaan. Dl!!sniin (-ka)		Dhisid; dhismo.
Dhiflt!!n (-ta) - Dhito ka dhigid; kaydin; dhigid.
Dhito (-da) - Caano ama subag ama wax kale oo inta la uruursho meel la dhigto, si waa danbe, dan loogu qunsado; dhigaal; kayd.
Dhhid (-da) -  1. Soo hoyasho la'aan.
2. (ku -) meel habeen ku maqnaan­ sho. 3. (u -) maranti u ahaan; xilo u ahaan; qabid.
Dhogor (-ta) I. Timaha nafleyda qaarkeed oogadeeda ka baxa (xoo­ laha, ugaarta; dugaagga... ). 2. Dunta dhogorta. 3. Dharka dhogorta Jaga sameeyo.
Dhoob (-ka) - Wax dhoobo laga samceyey ama !aga dhisay sida aqal daar ah ama weelasha qaarkood.
dhoobiJn
Dhooban - I. (aqal, kd.) dhisan. 2. (dhagax, kd.) meel ku uruursan oo taallo laga dhigay. 3. (xoolo, dad,...) meel yoobsan; meel tuuran; xoon­ san. 4. (fallaar) waabaayaysan.
Dhoobey (-da) - Dhul ciiddiisu dhoo­ bo tahay; dhulka webiyada; carra­ madow.
DHOOL (I)
Dhoobid (-da) - l. Wax meel isugu geyn oo taallo ka dhigid; tuumin.
2. (xoolo, kd.) tuurid; xoomin. 3. (fallaar) waabaayo marin.
Dhoobnaan (-ta) -  I. Dhisnaan; ma­
!aasnaan. 2. Taallaysnaan; tuun­ sanaan. 3. Tuurnaan; xoonsanaan; yoobsanaan. 4. (fallaar) Waabaayay­ snaan.
Dhoobo (-da) - Ciid jilicsan oo budo ah oo kolkay qoydo is qabqabs11ta oo dheryaha, kd., laga sameeyo, waxna lagu dhisto; dhooqo.
Dhoocil (-ka, -sha) - ! . Wiil ama gabar aan guri ama dugsi edebta bara helin oo hadal xun iyo cay badan.
2. Rati weyn; xaaswalwaal; biyam­ maddaadshe.
Dhood (-ka) -  Faan; ammaan; shoo!.
Dhooddi (-da) - Dhul ciiddisu dibir tahay; aan cadduun ahayn.
Dhoodid (-dal - Faanid; is'ammaanid; shoolid; dhaadasho.
Dhoof (-ka) - Socdaal, badanaa dheer, oo badeed iyo - gadaalahaan danbe - cirka.
Dhoofid (-da) - Badda ama cirka soc­ daal ku marid.
Dhoofin (-ta) - Dhoof u dirid; mar­ kab ama dayuurad saarid; ku ridid.
Dhoofls (-ka) -  Dhoofin.
dhowaansho
Dhoohan -	(qof) jooga oo haddana maqan; aan waxa jooga ama dhaca haya dhugmo u !ahayn; laab la'.
Dhoohanaan (-ta) -	Qof dhoohan ahaansho.
Dhool (-ka) -	I. llkaha foolasha iyo miciyada u dhexeeya midkood. 2.
Madaxa daruurta da'aysa; garab; fad; saylaan.
Dhoolbir (-ka) - Qosol yar oo dhool­ luhu muuqdaan, qoslid; muusood. Dhoollatusad (-ka) -	l. Isu miciyalli­ sadka awna qooqan. 2. (*) Xoogga qolo leedahay oo la soo bandhigo
si cadowgu u arko oo u tixgeliyo.
3. Fulabbajis; bowdaqaawis. 4. Da­ gaal been ah; garmaame.
Dhoon (-ta)- 1.Haan biyood oo weyn.
2. Toi; qolo.
Dhooqo (-da) -  Dhoobada qoyan.
Dhoor (-ka) - Hab carruurta yaryar loogu xiiro - xagga reer-miyiga qaar­ ki - oo daliig dheer oo timo ah oo is haysa foodda taniyo qadaadka loo reebo.
Dhoorrey (-da) - ! . Shinbir madaxa, timo dhoor u eg, ku leh. 2. Gabar dhoor leh; foodley.
DHOOR
Dhoqol (-ka, -sha) - Dhiil ama haruub yar oo caanaha lagu shubto.
Dhow -	Aan fogeyn; ogog leb.
Dho"''aaJI (-ta) - Wax dhow ahaansho. Dhowaandhalad (-ka) -	Yar; cusub;
fil yar.
Dhowaansho (-ha) -	Fogaan la'aan; dhowaan.
dhoweyn
Dhoweyn Ha) - 1. Mee! dhow geyn ama keeni< l. 2. Marti, kd., weji iyo gacno furan, oo lagu tusa hayo in imaatinkooda la jecel yahay, kala hor'imaansho; martiggelin diirran.
Dhud (-da) - I. Daliigo miiqan ama soohan, oo inta laysku jcbsho, xar­ gaha laga sameeyo, middood. 2. Suu-
0H00RREY (l)
man ama xargo, qalab ka kooban yahay, midkood.
Dhudhub (-la) -	l. Meel la maro oo
ciriiri ah. 2. Waddo buuro isu dhow dhex marta oo < lhib lagu mari karo. Dhudhumin (-ta) -	Tnta dhudhun oo wax dhcrcrki yahay hubin, tirin,
qiyaasid.
Dhudhun (-ka) - I. Gacanta inta u dhcxaysa xusulka iyo sacabk.a. 2. (cabbir) dhudhunka iyo sacabka oo fidsan, oo is wata.
Dhufaan (-ka) -  (xoolo) xiniinyihii
laga baxshey; dhufaanid. Dhufaa111m -  (xoolo) la dhufaanay;
xiniinyihii laga baxshcy; koron ama senge laga dhigay.
Dhufaanid (-da)- (xoolo) wax dhufaa­ nan ka dhigid; xiniinyo ka bixin; koron ama scngc ka dhigid.
Dhufad (-ka) -  Jiidis dhaqso iyo xoog
!eh; dhuftin; (ama « dhifad 1>).
Dhufasho (-< la) - Si xoog iyo dhaqso leh u jiidid; dhufad.
Dhufsa.d (-ka) - Dhufsasho. Dhuftin (-ta) - Dhufad.
Dhug (-ta) - I. Cudur geela ku dhaca; dhukaan; dhugato. 2. (-0)  a) Maan,
dhu/"abaahi
fiiro, maskax, laab, xirgi, caqli, ga­ raad; dhugmo. b) Abbaar; toog; nishaab.
Dhugad (-ka) -	Dhugasho.
Dhugasho (-da) -	Eegid yar; fiirin yar.
Dhugato (-da) -  Cudur geela ku dhaca;
dhug; dhukaan.
Dhugcid (-da) - (miro) dhuguc noqo­ sho; aad u bislaansho.
Dhuglaawe (-ha) - (qof) aan dhug lahayn; laab la"; dhoohan.
Dhugm11r (-ka) - lnta dhugi ku dhac­ day ka biskoodey, ayan kuna soo noqonayn; kabbax, guri.
Dhugmo (-da) -	Dug; maan; fiiro. Dhuguc (-a) -  (miro) sida miraha aad u bis!aadaa noqdaan; hoobaan.
Dhukaamid (-da) - Dhukaan ku dhi­ cid.
Dhukaan (-ka) -  Cudur gee!a ku dhaca
oo qaniinka ka kaca.
Dhukan - Dhego aad u yaryar ama u gaaggaaban leh.
Dhukanaan (-ta) - Wax dhukan ahaan.
Dhukanaansho (-ha) - Wax < lhukan ahaansho; dhukanaan.
Dhukay (-ga) - Dhegdheg dhegta daloolkeeda dibadxigccnka ah ku yaal oo ka yimaada qanjirro dalool­ ka u dhow: v.ixii waxyeello leh oo dhegta soo gala buu celiyaa inta ayan reemaha dhegta soo gaarin.
Dhukayasho (-da) - Dhukay iska bixin.
Dhul (-ka) -  I.  Meeraha  korkiisa
dadku deggan yahay oo ku nool yahay: xagga weynaanta waa mee­ raha shunaad, xagga qorrnx xigid­ dana waa kan saddexaad; wuxuu u dhexeeyaa waxaraxirta (sahra) iyo farrarre (mariikh). 2. Dhulka intiisa negi oo engegan oo aan baddu fa­ dhiyin. 3. Dhul kooban oo seere la yaqaan ]eh. 4. Ciidda aynnu cagaha ku haynno; duni; adduun; arlo; carro; if.
Dhul'abaahi (-ga) - Cudur geela ku dhaca.
dhulbar
Dhulbar (-ka, -ta) - Xarriiq male ku dhlsan oo dhulka ku v,,areegsan, oo meesheed walba iyo dhulka labadiisa udub (madax) weligood isku in isu jiraan; !abo  bar  oo  is  le'eg  bay
... \<
unurrie
Dhumid (-da) - Wax Ja waayey noqo­ sho; hallaabid; habaabid; lumid. Dh,u,m. may (-ga) - Geed meygaagga u Dhumuc (-da) -	Aan dhuubnayn ee
llHUL (l)
dhulka u kala goysaa; bark.a woqooyi iyo barka koofure.
Dhuleed -	Wax dhul lee yahay ama lug ku lee yahay.
DHULBAR
Dhullex (-a) -	Kasoobbax yar oo dadka oogadiisa ka soo baxa; fin. Dhulmen (-ta) -		Dabool ama guri adag oo nafleyda yaryar oo badda qaarkeed samaysato bo ku guda­ jirto; waa qa[bac ama labo qalbac oo isku aabburan oo aan sida boco­ sha u duubnayn ee fidsan; dhonbol;
(ama ,, dhulmad »).
Dhulub (-ka) - Koob yaaroo aan dheg lahayn; murbaale; bilaale.
Dhuluuluc (-a) -	Nabarro  xoolaha
yaryar ka soo yaaca, kolka dhogor­ tooda oo qoyan la taataabto.
oogo lucuuman leh; aan xalleefsa­ nayn ama miiqnayn ee buuran; baaxad; qiro.
Dhumuq (-a) -  Lafdhabarta afkeeda
hoose.
Dhunjin (-ta) -	Liqid.
Dhunkaal (-sha) -	! Geed mirihiisa la cuno, waabaayona Jaga sameeyo.
2. Waabaayo; sun.
Dhunkad (-ka) -  Dhunkasho.
Dhunkasho (-da) - Bushimaha oo lays taabsiiyo ama laysku sa!aaxo, jacayl darti; shummayn; mac.
Dhur (-ka) - I. Wax wanaagsan oo dhan; khayr; liibaan. 2. Taran; bu­ laal.
DHUU,tAN
Dhurbe (-ha) - Jaadadka cawska mid ka mid ah.
Dhurde (_-ha) Cayayaan sida gelmiga
u yaryar oo surta sameeya.
dhure
Dhure (-ha) - I. Wee! ceeiasha biyaha lagaga dhuro. 2. Weel kastoo wax lagu dhuro.
Dhurid (-da) -  Biyo ama wax la mid
ah meel ka shubid oo meel kale ku shubid, iyadoo wee! yar (dhure, kd.) la dardara hayo.
Dhuroobid (-da) - Wax wanaagsan oo dhan helid; liibaanid; bulaa!id; tarmid.
Dhnrow (-ga) - Khayr badan helid; liibaanid; tarmid; bulaalid; dhuroo­
bid.
Dhursugid (-da) - Dhur danbe ama aayatiin wanaagsan oo la filana hayo, sugid; dhawrid.
Dhururuq (-a) - ([acag) jajabka cada­ dida tan ugu yar; senti; beesad.
DHURWAA
Dhurwaa (-ga) - Bahal yeeyda xoogaa ka weyn oo hilibka cuna, mid uu disho iyo mid baqti ahba. Wuxuu lee yahay guud, iyo ilko xoog badan oo laf kasta burburin kara iyo labo lugood oo jeenyaha ka gaaggaaban, cagtiisuna afar suul bay leedahay; wuxuu caan ku yahay, ci' sillan oo wirixa iyo qosolka dadka waalan u eg.  waraabe.
Dhurwaayo (-da) - Maro walaaya­ tida u eg.
Dhusundhus (-ka) - Geedquwaaxa geed ka mid ah oo leh dhacaan iyo
dhuug
ur aad u Jifaaqoon oo kan gaaska (la shito) u eg.
Dhusuq (-a) -	Uskag; wasakh.
Dhutin (-ta) -	Qof ama nafley kale oo lug la", socodkiisa; heetin; (ama
« dhitin »).
Dhuu (-ga) -	Dharka haragga laga sameeyo; qayraan.
UHUUDH[
Dhuub (-ka) -  1. Waxyaalo dhawr ah oo laysku xiray ama !aysku duu­ bay; xirmo. 2. Da!iig mayrax ah ama wax la mid ah. 3. Sacab muggi; dhererto; xantoobo. 4. Ubaxa doci­ hiisa middood.
Dhuuban - Aan buurreyn oo ballaar­ rayn; miiqan.
Dhuubid (-da) - Wax dhuuban ka dhigid; miiqid; fiiqid.
Dhuubnaan (-ta) - Wax dhuuban ahaan.
Dhuubnaansho (-ha)	Wax qaab dhuuban !eh ahaansho.
DHUUG
Dhuudhi (-ga) - Jaadadka booddada mid ka mid ah oo dadka oogadiisa gala oo ku kora oo kolkuu weynaado u ekaada xabb11d meseggo ah oo bisil; wayaale.
Dhuug (-ga) - Cayayaan duula oo qaniinyo kulul oo gee\a cuna; gendi; riibi.
dhuugid
Dhuugid (-da) - Afka ama qalab kale, biyo ama wax kaloo shubma ku soo jiidid; nuugid; jaqid.
Dhuujin ("ta) - Xoog u qabasho; adkayn; xajin; giijin.
Dhuukin (-ta) -  Aayar socosho hadba
lug la qaado; gaatamid. Dhuukis (-ka) -  Dhuukin.
Dhuumasho (-< la) -  Si loo waayo oo
DHUUN (2u)
haddii la doondoono aan Joo helin, med aan layska arki karin, gelid ama tegid; si aan Joo arag, ku kicid; is qarin.
Dhuumashow (-ga) -  Cayaar carruurtu
cayaarto oo hadba inta qaar dhuunto gaarka  kale  doondoono;  (ama
« dhuumaashow :>>).
Dhuumood (-ka) - Geed laamihiisu dhexda ka wada daloolaan oo dadku badanaa dbuumo ka jarto.
Dhuun -  I. (-ka) Naf; ruux; gof.
2. (-ta) !I) Ul ama bir dhuuban ama wax kaloo la mid ah oo dhexda ka daloola oo biyaha iyo wixii ]a mid ahi dhex maraan. b) Hunguriga cad; cunaha.
Dhuuni (-ga) - Waxyaalaha la cuno oo oogada nuxrur geliya oo dhan; cunno; oon; dheef.
Dhuunirraac (-a) - I. (gof) Hadba meeshii uu moodayo inuu cunno ka hela hayo, u !ala; cunnada keliya ka murga ee aan ceebta iyo denbiga iyo anshaxa iyo dhaqan-wanaagga midna eegin; dhadhamarraac. 2.• Askar la kire)sto.
Dhuunirraacnimo (-da) - Dhalanka iyo falaadka dhuunirraaca.
dhuuxid
Dhuuntow (-ga) Cudur da\qada ku dha­ ca; majin; qun; xoqad.
Dhuunxir (-ka) -  Garcunced.
Dhuunyaale (-ha)- I. Cayayaan yaryar oo duulduula oo ge!miga u eg. 2. Qof cunno jacayl meel walba u ga!gala.
Dhuunyeerin (-ta) - Neefka dhirna­ naya codka ka yeera.
Dhuunyid (-da) - Dhuuni siin; dhee­ fin.
Dhuuqid (-da) -		Subag ama malab ama wax la mid ah, farta ku cunid. Dhuur (-ta) -	Geed dheeraada oo weligi cagaar ah oo badanaa ka baxa dhulka dhanada ah ama badaha
u dhow ama bacadka ah; !aamihiisa caleemo kama baxaan ee waxay yeeshaan farag timo cagaaran u eg iyo iniino kulkulacsan oo kurtumo yaryari ku xardhan yihiin.
Dhuurcaso (-da) - Jaadadka guraanya­ da mid ka mid ah oo midabkeedu cas yahay; (ama « dhuuricaso ►>).
Dhuuri (-ga) - Xanuun yar oo xidid­ dada la roora.
Dhuurtaxaniinyo (-da) - Dheertdxanii­
nyo.
Dhuuryid (-da) -  Xanuun dhuuri ah, iska dareemid; dhuuri hayn; kaarid.
Dhuuryo (-da)- Shinbir hilibka cunta; dhufato; dafo; faraggoys; huf; hun­ fey.
Dhuuso (-da) - Neef kolkol shanqari weheliso oo nafleyda qaarkeed xag­ geeda danbe ka timaadda.
Dhuux (-a) - I. (oogada nafleyda) sooh baruurta u eg oo xididdo yaryari ku dhafan yihiin oo lafaha dheerdheer ku dhexjira. 2. Lafta geedaha. 3. Togga calooshiisa biyuhu maraan.
Dhuuxdheere (-ha) - Dbuuxa arxaan­ ka dhex mara; xangulle; xididma­ skaxeed.
Dhuuxid (-da) -  I. Dhuuxa Jafaha ku jira !a bixid; cunid. 2. Hada! ama arrin, aad ugu fiiniasho.
dhuuxyayn
Dhuuxyayn (-ta) -- (geel, kd.) si adag u dabrid: dhudhummada aad uga xirid; isasaarid.
Dhuwan (-ka) - Miro ka baxa shil­ linka (kulan) iyo kidiga oo la jecel yahay oo loo arho.
Dhuxul (-sha) -  I. Wax madow oo la shito oo dhulka laga qodo; waxay ka samaysantay dhir malyuunno sano ka hor aasantay oo baariga dhulka iyo kulayl badani iwgu dar-
dhuyac
meen. 2. Tan laga sameeyo qoryaha la gubey.
Dhuxulkurreeb (-ka) - 1. Jirac qaniinyo kulul. 2. Arrin aad 11,ax u xanuujisa oo !ag.i gubto, sida qof waxtar badan geystey oo abaaldhac xun loogu gudey.
Dhuxun (-ta) - 1. Biyo ama wax kale oo leh dhadhan xaraar; kuraar. 2. Dhul dibir iyo dhano ah.
Dhuyac (-a)- Geed; (ama <( dhuyuc ,)),
DID!
A) kan Hindiya, B) kan Afrika.
dib
Dib  I. (-ka) (hilibl dhabarka xoo- laha qaarkiisa danbe. 2. (-ta) Gadaal; v.aa danbe; kaddib.
Dihad (-da) - '.vice! bannaan ama aan kor ka av.dneyn; (ama « dibed »). Dihadbax (-a) -	Xoogga ama tirada oo la muujiyo. .:aha ho ama dabbat1l­ deg darti, 1nta dibadda iyo meel
Dlll()Al.l.OOC
laga muuqdo loo haxo; bannaanbax; banbax.
Dibadbixid (-da)	Dibadbax amayn; bannaan bixid: banbixid.
Dibadeed	Dibadda; oo dihadda; oo dibadda jooga.
Dihadjoog (-la) -	Na11eyda aan dadka la dhaqmin; banjoog; duurjoog.
Dibadyaal (-ka) -	Wax muuqda oo la taaban karo, aan uuryaal ahayn ama qarsoonayn: caadyaal; ifyaal. Dibbad (-kal -	I. Dtbbasho; dhixid.
2. Habeenka bisha dayaxa ugu dan­ beeya oo dayuxu qa1·soomo oo uusan soo bixin; (a1na <\ dubbad 11).
Dibbasho (-da)	l. Soo hoyasho la·aan: d1bad ku dhixid. 2. (dayax) oo bi,id la'aan; dihhad ahaan ho; (ama « dubba,ho »).
Dibhirid 1-da) -- Calool fuurid, dahayl gudaheeda ka samaysantay darteed. Oibbiro (-da) -	Caloosha oo fuurta daba)l gudeheeda ka samaysantay
darceed
Dibbir an - Calool fuursan leh; calool v.eyn.
Dibbood (-kal -	l\oolol ac1n habeen-
dibudday
kii soo xeroon ee dibadda ku dhaxa; dibjir.
Dibboodid (-daJ - (xoolo) lumay oo aan habecnkii soo xcroon; dibad ku dhixid; dibjirid.
Dibdhac (-al --- Dibudhac. Dhilxlhicid (-daJ -- Dibudhicid. Dihi (-ga) -·- Neef lo' ah oo lab.
Dibin (-ta)  Labada cad oo hilibka ah oo ilkaha iyo cirridka korkooda ku yaal oo kolkii laysku qabto afka daboola,  midkood;  bu hin;  (arna
(< debin ))).
Dibindaabyeyn (-ta) - Waxyee!lo nae ku jiro cid gaarsiin.
Dibindaabyo (-da1 -  Si silicdilyo ku
jirto oo wax laysu yeelo.
Dibir -  1. (-ka) Dhul cag'adayg ah oo ciiddiisu dhooddi tahay; aan cad­ duun ahayn. 2. (-ta) Siyaalaha laysu legdo cu ka mid ah; legdin; dibir­ rooci.
Dibirrooti (-ga) - Tab laysu legdo; dibir.
Dihirrootiyid (-da)	Legdid; dibrin, Dihjir (-ka) - !. (qof, kd.) aan habeen wax cunin oo qaday ama !aga seex­ day. 2. Qof aan xoogsan: hawllaawe;
maxoogsade; meermeertL
Dibjirid (-da) - I. Habcen dhan qadoo­ d1 ku secxad. 2. (xoolo) dibad ku baryid; dibboodid.
Dibjiryo !-da) -- Habeen dhan oo qadoodi Jagu see;,;cio.
Dibqallooc (-a) - Bahal caarada la bah ah oo ku nool dala!ka kulul oo engegan; wuxuu lee yahay )ix Jugood iyo labo ciddiyood oo sida birqaabka wa;,; u qabta iyo dabo dheer oo xubno leh oo kor u qaroo­ fan oo ku dhammaata caarad daloo­ sha oo wax mudda oo uu waa­ baayadiisa ka dhiijiyo; qaniinyadiisu v.aa xanuun badan tahay, kolkolna waa loo dhintaa, hangaralle.
Dibrin (-ta) - Dibir ku dhufasho; leg.did.
Dibudday (-da, -gal- l. Miraha gudda (y1cih1a) intay qolofta kore oo labaad
116
dibudh;,c	d1gr,
qabaan:  cirujeed:  c1ddi-libaax.  --i
Geed yar oo qodxo leh.
Dibudhac (-a) -· Waqrigii la rabcy oo gadaal looga dharn; (arna « dib­ dhac »).
Dibudhicid (-daJ --· Wax waqt1gi1 loo gooycy dib uga dharny noqosho; (arna ,, dibdhicid J>).
Dibuggurad (-ka) - Dibuggura ho Dihugi,;:urasho (-da) -  Xaggii laga
y1m1d 1yo gadaal aayar u soco ho_ u noqosho: dib u faagasho.
Dihusocod* (-ka) --· I Gadaal iyo doc­ dii laga yim1d u noqona haya. 2. Aan oggoolayn arrirnaha cusub oo hadba ilhuxu oo saara hayo; arki­ jireyddoon; rajci.
Didib (-ka, -tal --s	Dhul dibir ah.
2. Ciid budo cad ah arna dhagax xaraana ka samaysmay
Didid (-da)- Wadajir u yaacid, baqdin arna .:absi darteed.
Didin (-ta) -- Si wadajir loo yaaco oo
loo baqdo, falid.
Didmo (-dal -- Wadajir iyo isku duub­ naan loo yaaco, baqashu dar­ teed.
Difaac (-a) -- Daafac.
Dig (-ta) .• I. Dhaqdhaqaaqa wareegga dhiigga. 2. (oogada nafleyda) rubad, dhuun. 3. Naf.
Digaag (-ga) -- Diyaad: dooro: luki Digad (-ka) - Digasho,
Dig11ggubid (-da) ·- Hoog ku falid; ciribtind: baabbi'in
Digasho (-da) - Col jabay ama qof laga adkaaday oo hadal arna wax kaloo guba oo lafajehis ah loogu sii daro.
Digaxaar" (-ka) -- Qori )ar oo xallecf ah oo reer-miyigu, xeryaha ariga digada kaga xaanlan".
Digdhaw (-ga) Digdhebid; dhuun- dhaw.
Digdhebid (-da) D1gta oo la gooyo arna lagu dhufw: d1lid; birayn: gov.ricid.
garaa\.:ay oo si adag loo nab.1y, siJ,1 goobaha lagu cayaarc1.
Digid (-da) - Cahsi. dh1b, xumaan. aina \>ax la mid ah oo ,oo socda, qof. kd.. u si1 sheegid. (qof) wax u daran oo ku soo fool leh ama lala maaggan yahay, dareensiin_ ogey;iin.
,i uu i u ilaaliyo oo uga gaa haanto.
Di11iiran (-k< l) -·- Shinb1ro dibadJoog
01(,lJRA1'
iyo gurijoogba lch oo aan dhah u duulin, rnidabkooclu waa beymadow (lafcir) xarri1qo iyo dhibco yaryar oo cadcadi ku dhafan yihiin: (ama
« digirin »).
Digir (-ta) -  lniino la abuuro oo cun­ no ahaan loo cuno; waa yaryar yihiin, qaabkooduna wuxuu u eg yahay qaabka kell1da. Waa jaadad badan
Diglay11 (-ta) -  Dikaarnid.
Diglow (-ga) - Sharbad laysku dacar­ faalo.
Digniin (-ta) -	War ama i kale oo la isugu sheego ama la isugu baaqo cabsi arna wax kale oo soo socda ama laysla maaggan yahay, si lay­ saga ilaaliyo oo looga dhawrsado.
Digniinsho (-ha)•·-· War ama wax kale oo digniin ah, i gaarsiin.
Digo (-da) -  Xoolaha iyo bahallada.
Digdigo (-daJ
Kob  cag·ada)!! ah
kd .. xaarkooda iyo saaladooda.
oo sins1man ama \.:iiddecda aad loo
Digri (-ga) -	I, llaah xusuusad. 2.
digriyid
Ururro waqtiyo gaar ah, v,adaad­ dada dariiqooyinku yeeshaan, oo qasiidooyin qaadaan iyagoo is ruxa haya; xadro.
Digriyid  (-da)  -   Digriga  wadaad­
dacla dariiqooyinku hadba qabtaan, rnaamulkiisa iyo samayntiisa.
Digsi (-ga) - Wee] cunnada lagu kar­ sho; (ama <( disti )))
DJGlR
Digtoon - U warhaya cabsi ama dhib ama arrin kale oo soo socota oo iska jira; digniin qaba; diyaar ah; darban.
Digtoonaan (-ta) -  Digtoonaansho.
Digtoonaansho (-ha) - Digniin qabid; cabsi, kd., soo socota ka hortcgid­ deed isu golaadin; darbannaansho; diyaarsanaansho.
Dihin - (xoolo) aan weli la lisin ama la maalin; (dhul, kd.) aan weli waxa uurkiisa ku duugan, ]ala soo bixin; aan la daaqin; ugub.
Dihnaan (-ta) -	Ahaanta la yahay wax diliin oo aan weli la maalin. Dihnaansho (-ha) -  Wax dihin ahaan­
sho.
Diib (-kal -- Wax udgoon: cadar. Di'id (-da) -- (roob. kd.J hoos u soo
diimmoonaan
daadashada ama u soo qubashada biyaha daruuraha ka yimaada.
Diid (-ka) - -- Dhicid iyo miyirdaboolan yar oo tabarxumo ama maskaxdoo aan dhiig badani tegini ku wacan tahay.
Diiddo (-da) - Oggo\aad la'aan; wax yeelis la'aan.
Diiddow (-ga) - (sac, kd.J aan oggo­ Jayn in caano laga liso; aan kal­ samayn; toojo; tood.
Diidid (-da) - I. Miyirdaboolan wax yar qof haya oo lala dhaco, taba­ ryari ama dhiigga oo aan si wanaag­ san  maskaxda  u  gaarin,  darteed.
2. (-") Oggolaansho laga waayid; nicid; yeeli waayid; siin ama bixin waayid.
Diif (-ta) --- Tabaryarida iyo raadka cudurka dheeraaday ama diihaalku qofka ku reebaan.
Diifaysan -  Dhiifi ku taal ama ka
muuqato.
Diia;aanyo (-da) - Aan la tirin karin; farabbadi.
Diihaal (-ka) -	Baahi iyo rafaad isku
darsamay.
Diil (-sha) -	Xirrib; tab; dhagar; xeelad.
Diilalyo (-da) -	Dhaxan daran; qar­
qaryo; gabayoox; gabaddano. Diillin (-ta) -	Xarriiq; jiitin; daliig;
dildil.
Diillin-caanood (-da) Diil!in bal- laaran oo ka samaysan iftiin ciiro ku rogan tahay oo habeenkii cirka ka muuqata oo la yiraahdo "sheyd­ daan baa habarti ku jiidey >l; haddii qalabyada wax weyneeya oo soo dhoweeya lagu eego, diillintu waxay isu rogtaa xiddigo ciiddaas ah oo aan la tirin karin; waq-habaar.
Diimid (-da) - Yaabid ka timadda wax aan hor loo arki jirin.
Diimmoon -- Aan la ogcyn; aan war laga hayn; qarsoon; dabsoon; daa­ han.
Diimmoonaan (-ta) -  Ogaan la'aan:
qarsoonaan; diimmooni.
diimmooni	dilsan
Diimmooni (•da) -  Diimmoonaan.
Diin - 1. (-ka) a) Maamul xag Ilaah laga jideeyey oo dad ku dhaqmo; hab weyn oo lagu dhaqmo oo Ilaah loogu dhowaado; (ama << diinta »).
h) Bahal xamaaratada ka mid ah oo aad u gaabiya oo miyiga ku dhaqma. Qolof xoog badan baa ku rogan, wuxuuna u eg yahay qubada badda; (ama < s diindiin ») 2. (-ta) Diinka.
Diinceelaad (-ka) -  Diin yar oo biyaha
macaan ku dhexnool; diinbiyood. Diindiimid (-da) -	(dhar, kd.) diin­
dlin noqosho; madmadid.
Diindiin (-ka) - I. (dhar, kd.) Wax badan la qabey oo madmaday; mad­ mad; mataatax. 2. (-") D1in.
Diinley (-I.la) -  HHlxiraale.
Diiq (-a) - Doorada keeda lab; diyaad lab; diig.
DiiqaJyeyn (-ta) - Mulacyeynta biyaha yari samceyaan; qolqolid; dareerid. Diiqalyo (-da) "- Socodka ama daree­ ridda biyaha yar; qolqolidda ama mu!.icycynta daadka iyo biyaba yar.
Diiqid (-da) ---· Siin aan abaalgud laga rabin; waxbixin.
Diiqo (-da) -- Wax laysa siiyo iyadoo aan lays weyddiisan; deeq; kohasho.
DI! (I b)
Diir (-ka) - Xuubka, dubka, qolofta, mayraxda iyo v,,ixii !a mid ah oo ku rogan geedaha iyo miraha, kd. Diirad (-I.la) -- Qalab saacadda qaab­ kecda leh oo afarta docood (wo­ qooyi, galbeed, koofur, bari) ku qoran yil1iin oo laga garto; waxay leedahay irbad danabaysan oo weli-
geed afkeedu xagga woqooyi u jeedo.
Diiran -  Diirka laga qaaday; murux­
san; qayaxan.
Diirdiir (-ta) - 1. Jaad ugaarta ka mid ah oo diillimo leh. 2. Balanbaallis, nirgadhoob, iyo cayayaan kaloo ba­ dan oo duula oo aan wdi dillaa-
DITRAD
cin; waxay u eg tahay dixiri, bada­ naa dhogor \eh iyo oogo dhawr iyo toban xubnood leh; Sida cayayaanka kale, lix lugood oo «run» ah oo laboba iska soo horjeeddo, bay lee dahay; (ama << diir ))).
Diirdiir-xariireed (-da) - Diirdiirta xariirta samaysa.
Diirid (-da) -  I. Diirka ka qaadid.
2. Qandae noqosho; kululaansho. Diirin (-ta) -  Wax yar kululayn; qan­
dac ka dhigid; (ama « diirrin )►).
Diirmid (-da) - Diirku k:a murxid ama ka dhicid.
Diirran - Yare kulul; qandac ah. Diirrin (-ta) -  Wax diirran ka dhigid;
(ama « diirin ))).
Diirsad (-ka) -  Diirsasho.
Diirsasho (•< la) - Dfirsimaad helid. Diirsi (-ga) -  Diirsasho.
Diirsimaad (-ka) -- Kulayn aan bad nayn.
Di'is (-ta) -  Di'id.
Diisan - Hoos u gotey, dillaac la'aan, xoog ama baari la saaray darti; riixan; buusan.
diisid
Diisid (-da) -	Wai,; < liisan h	dhig1d; riii,;id, buusid.
Diisnaan (-ta) - Wax diisan ahaansho; riixnaan; buusnaan.
Diiwaan (-ka) -	1. Gabayo isku qof lee yahay oo urursan. 2. Buug.
Diiwaanin (-ta)	Diiwaan gelin, ku qorid.
Dikaamid (-du)	Dikaan yeelasho:
diglayn.
Dikaan (-kaJ - Dhaqdhaqaaq yar oo isdabajoog all sida kan dhiigga xidid­ dada xula haya ama meel malaxi ku jirto.
Dikhood (-ka) - (cunno) Dhadhanka oo xumaada.
Oil (-ka) --  Falka, geerida ama wax­
yeello kale, waca.
Dilaa (-ga)   Nin ama bahal ama wax kale oo aad wax u < lila ama < lili< lbad,rn; dile.
Dilan - I. La diley oo dhintay ama aad wax loo yeelay. 2. (-ka) a) Dil­ liin. bl Waxyeello; dhib.
Dildil (-sha) -	Daliig; jiitin; xarriiq; (badanaa waa koox: « dildilo l >).
Dildillaac (-a) - Meclo badan ka dillaacsanaan ama hadba mee! ka dillaac.
Dildillaacid (-da) - - Meelo badan ka dillaaeid ama hadba i ka dillaacld; meelo badan ka dhanbalmid ama ka qawrarid.
Dildillaacin (-ta) -- Meelo badan ka dhanbalid; jeexjeexid.
Dildillaacsan - Medo badan ka dhan­ balan; jeexjeexan.
Dile (-ha) - Kan wax diley, ama wax dilid badan; dilaa'.
Dilid (-da) - 1. Fal geeri ama dhima­ sho keena falid; naf goyn. 2. Dagaal eid wax ku yeelid; farasaarid; garaa­ cid; tumid.
Dilindilla ·n (-ta) - Wax < luuban ama kankoonsan  garangarin, ( ida  bir­
miil la riixa ha101.
Dilindillo (-daJ - Garangarinta wixii duuban ama leh qaab kankoonsan ama v,areegsan.
diqd1qayn
Oilindilqo (-da) --- Geed geedquwaaxa ka mid ah oo dhulka ca< lduunka ah ka baxa; kor uma kaco ee dhul­ kuu ku faalalaa.
Dillaae (-a) --- Waxa dillaacinta ama jeexiddu keento;jeex;jeexniin; dhan­ balan; qarrar, qawrar.
Dillaaeid (-da) - Wixii (maro, kd.) xoog loo kala dhufto ama loo kala jii< lo cadad u kala jeexmiddooda; kala jeexmid; dhanbalmid; qarrarid; qawrarid.
Dillaacin (-ta) - Cad j haysta (maro, xaashi, kd.) labo meelood ama ka badan u kala jeexid; dhanbalid;
qarrarin.
Dillaacsan - Jee)l.niin ku yaal; jeexan; dhanbalan.
Dillaamid (-du) -  Wax weyn oo culus
ama badan, iyagoo isku < luuban xoog doc ugu dhicid. ama ugu lee­ xasho: aguugid;(ama i, dullaamid »). Dillaan --· I, (-ka) Wax wcyn uo culus ama badan oo iyagoo isku duuban, xoog doc ugu dhaca ama ugu lee:itda; wax weyn oo soo guura ama soo ruqa; aguug: (ama « dullaan »).  2.
(-ta) Wax la diley ahaansho (ama
« dilnaan »).
Dilmid (-da) - !ska dhimasho; iyadoo aan la dilin. iska geeryoomid.
Dimcad (-ka) - Quraca, kd., dhallinta yar oo ulo jiljilic an oo xoog badan iyo mayrnx dhab u cad oo wanaag­ '-UTI laga helo; (ama « dinca< l)>).
Dindin (-ka) - Waxa yar oo \veelkii wax qoyan laga shubay salkiisa ku soo urura; qarroor: dhaqdhaq.
Dinnaago (-Ja) ---- Ci wcyn 00 nafleyda qaarkee< l; (ama << dannaago >), « din­
naaho >1).
Dinnaax (-a) - Geed yar oo dhulka dhagaxa leh ka baxa oo la cuno; wuxuu u eg yahay kurtun gaaban oo buuran; laamo iyo caleemo midna ma leh.
Dinnad (-da) --- Dummad; yaanyuuro. Diqdiq11yn (-ta) - (alaabo, kd.) gurid isdabajoog ah; wax badan oo la
p1qdiqo
gura hayo iyadoo ha< lbc1 in yctr la qaada hayo.
Oiqdiqo (-da) -- Gurguri< lyaryar oo isdabajoog ah.
Diqsi (-ga) --- Duq i.
Dir (-ka) - (xoolo) isku sinji ah, oo isku mccl k.i soo wada jeedey; jaad; c.lhur; taran.
Diraac (-da) --·· Afana nur oo sanadu u qaybsanto, mid ka mid ah; v,.·uxuu u dhexeeyaa dayrta iyo guga; Jiilaal.
Diraacgood (-ka) - Blsha toddobaad oo sanada qorraxda.
Diraal (-ka)  -  (guddi,  ergo, .kd.)
meel loo diray oo la faray haw! gaar ah qabashadeed.
Diraddirayn Ha) - (dad) inay wax isyeelaan ama colloobaan ama is nacaan ka xoojin; iskuddirid.
Diraddiro (-da) - hkuddir; wax-isaga­ shccg.
Dirdirid (-da) - ln kol ka badan meel u dirid ama wax u dirid.
Dirgasho (-da) -- Dhaqdhaqaaq yar; nuuxnuuxsi; fergasho.
Diric (-.i) -- I. (qor) toolmoon; wa­ naagsan; bulshey. 2. Dharka dumar­ ku gashado jaad ka mid ah.
Diricnimo (-da) Diric ahaansho.
Dirid (-da) - Meel ka wadid oo mcc! kale aadsiin; meel ka qaadic.l oo meet kale u dawin; (ku -) qof qof nacsiin. Diriq (-a) -	Liilammo ama daliigo ad'adag oo xaskusha tuman iyo caw­ da feeran iyo wixii la mid ah laga
reebo oo laga soo dhexsaaro. Diriqsad (-ka) - Diriqsasho; muquun­
sad.
Diriqsasho (-da) - Xoog ku marsasho; xoog ku qaa< lasho; iska marooq­ sasho.
Diriqsi (-ga) -- Xoog ku samayn; marooqsi; muquunsi.
Dirir - I. (-0ka) Xiddig if weyn oo naafaha ugu danbeeya; wuxuu u dhexeeyaa dirirday iyo garbo. 2. (-ta) dagaal, colac1d, islayn, fara'isa aar, xarbi.
Dirirday (-ga) • - Xiddigo nac1faha ku
dixiri
Jira; waxay u dhexeeyaan koxdin iyo dirir.
Diririd (-da) - Dagaal!amid; xarbiyid; iscolaadin; fara·isasaarid.
Diririn" (-ta) -	(dayax) habeenka uu dirirka la fariisto (aragga isha).
Didrsan - Dagaal dhex yaal; col ah; isnecccb; colloobcy.
DIXIR[
Dirirsiin (-ta) - Dirir ku boorrin ama ku guubaabin; dagaalgelin.
Diris (-ta) - Mee! u dawis; meel aad­ siis; dirid.
Dirnaan (-ta) -	1. (qof) ku la diray
ahaan; diran: 2. (ku -) ku jaadnaan, ku qaybsanaan.
Dirqi (-ga) - Xoog tahandhaaf ah oo wax lagu qabto ama Jagu yeelsiiyo; xoog; hawaan; sandulle.
Dirqin (-ta) - Xoog wax ku samayn ama \ ax ku yeclsiin; ku jiidid.
Oirri (-da, -ga) -  Ban aan wax ku yaal la arag; an cic.li joogin; ban­ naan; digdigo.
Oir)l.i (-ga) -  Dixiri.
Dix (-da) - Ciid< la dhu!ka biyam­ mareenka ah si< ltogagga dhuu­ xooda ama sifka ah oo bacaddada dhinaca ku haya.
Dh:ad (-ka) •- Dixasho,
Dh:asho (-da) - (biyo, kd.) ciidda ka dusid; habyid.
Dixi (-da) -  Caws xooluhu daaqaan
oo ka baxa dhulka jaanka ah ama dhanada.
Dixiri (-ga)- Nafley yaryar oojaadad
badan ah: kuwo dheerdheer iyo kuwo dhuudhuban; kuwo jiljilicsan; kuwo oogadoodu xubnaysan tahay; kuwo xamaarta; ... wax ciidda dhex-
diyaad
deeda ku nool iyo wax oogada nafleyda kale ku noolba waa lee yihiin; (ama (< dixri ►>).
Diyaad (-ka) -	Digaag; dooro; luki. Diyaan (-ka) -		Shanqar weyn oo culus sida jibinta ama madfac la ridey ama durbaan la garaacay;
(ama  « diryaan ►>).
Diyaar (-ka) -  Wax la darbay oo la
DOOFAAR
agaasimey oo suga haya in wax laga qabto ama lagu qabto keliya; darban.
Diyaarad (-da) -  Dayuurad. Diyaarin (-ta) -  Diyaar ka dhigid;
darbid.
Di)'IIW'SWI - U diyaar ah in w11x laga qabto ama lagu qabto; agaasiman; darban.
Dlyo (-da) - Qof la diley xoolaha laga baxsho  qaan; mag.
Doc (-da) -  Barbar; dhinac; baa!;
Docol (-ka) -	Geed mareerka u eg. Docosho (-da) -	Saxarada adkaata, kubadhagaxow darti, ko!ka xoog la
isaga ke).
Door - I. (in - ah, kd.) weyn, fiican, badan, roon. 2. (-ka) Kan dad badan ama v.ax kale lagala baxo oo ugu wanaagsan; ;,;ulanti; baxsi. 3. (-u) Kaalin.
Doorad (-ka) -  Doorasho.
Doorasho (-da) - Dad ama waxyaalo badan ama arrimo kale, kan ama kuwa ugu fiican oo u doorroon kala bixid; ka togasho; ka xulasho.
Doori (-ga) -  Weylaha yaryar, kd.,
dooribeyn
kolka aan habartood !aga reebine lagu daro oo ay iska nuugaan.
Dooribeyn (-ka) - Qalab yar oo mu­ raayado !eh, oo wixii fog lagu eego oo soo dhowecya.
Doorid (-da) - (u -) waxa roon ama sida roon u garasho.
Doorin (-ta) -  1. Siduu ahaa maahee
D()()RO (I)
si kale ka r.lbigir.l; wax wax dhaafin; beddelid. 2. (La(;ag) sarriftd.
Dooriso (-da) - Wax doorisa; sidii hore si ka xun ka dhigta; duf (duf iyo -).
Dooro (-daJ - ! . Shinbiraha gurijoogta ah, tooda dheddig; diyaad dheddig; digaag. 2. Baaro.
Doorsad (-ka) -  Doorsasho.
Doorsasho (-da) - 1. Wax wax kale dhaafsasho. 2. Bogsasho; caafimaa­ did; fayoobi helid; ladnaansho; ray­ sasho. 3. (lacag) sarrifasho.
Doorsan - Sidii hore si aan ahayn noqday; doorsoomay; beddelmey; geddisan.
Doorshaan (-ka) - Cayayaan jaadad badan ah oo leh baalkoraad qolof ah, mid ka mid ah; Wuxuu lee yahay afar baal oo kala korraysa oo kan ugu sarreeyaa qolof adag yahay, iyo !ix lugood iyo qaar bore oo isagana qolof adagi ku gaashaaman tahay; xaar.,,,,alwaal.
Doorsi (-ga) -  Doorsasho.
Doorsoomid (-daJ - Wax doorsoon noqosho.
Doorsoon -  1. Sidii hore ka duwan;
doqon
baddalan; rogan. 2. (-ka) Doorsoo­
mid.
Doorsoonaan (-ta)	Wax doorsoon ahaansho.
Dooryid (-dal -	Wey!o, kd., doori
ahi la socosho oo intaas, nuugid. Doosh (-ka) - (dhoof) gaadiidka badda mara, dhimicooda bidix, kolka uu
dhoofaan yahay.
Dooshi (-ga) - Xarig-doonyaad 1su hay;, faarmaanka docdiisa bidix iyo doonnidll.
Doox (-a) --  1. Dhul  biyo jeexeen.
2. Saxaro jilicsan oo badan; shuban. Dooxan -·  (calool, kd.) la dooxay;
la jeexay; la kala gooyey.
Dooxane (-ha) -	Jaad warmaha ka mid ah oo dhexda aroor ku leh.
Dooxato (-da) -	Tuugo wada jirta oo wax xadda, waxna disha.
Dooxid (-da) -	Caloosha dillaacin;
caloosha  ka soo  ridid.
Dooxmid (-da) -	Doox ka imaansho; doox sii deyn; shuban dhigid.
Dooxnaan (-ta) -	Wax la dooxay ahaan.
D00RSHAA1'
Dooxo (-da) -- Dhul hooseeya oo dhi­ nacyada buuro ama dhu!al sar­ reeyaa ka xigaan.
Dooyeyn (-ta) - Dooyo dooyo u socosho.
Dooyo (-da) - I. Col isku duuban; duul; dad. 2. Cawska jaadki.
Doqon (-ka, -ta) -  Aan aqoon iyo
dorraad
garaad badan lahayn; nacas; dab­ baal, seegseeg.
Dorra.ad l-da) -- Maalintii shalay ka horraysey; dorraato.
Dorraato (-da) -	Dorraad.
Dotoor (-ka) -  Takhtar; (ama <( dok-
10r >),  (< dhakhtar »).
Dov.·ddar (-bl - Aan dantiisa ilaalin. Dowddarnimo (-du) -  Dowddar ahaan­
sho.
Dowlad (-da) --· Maamulka iyo taliska korc oo qaranka; madaxda qaranka u talisa; ahaanta layahay qaran i u­ talis leh oo madaxbannaan; (ama
< i dawlad »).
Do1'1-·ladnimo (-da) • -· DO\\lad ahaansho. Do1'1-·li (-ga) • - Xarig yeelka xoolaha lagu shubo ka mid ah oo  inta wadaanta lagu xiro ceelasha lagu
shubo; dowlis. Dowlis (-kal -  Dowli.
Dowr (-ka) - I. (eccl, kd.) Biyo ka gurid; engeg; kagguur; goof. 2. Kaa­ lin; qayb.
Dowrid (-da) - (ceel, kd.J Dowr no­ qosho.
Doxore (-ha) -  Hada! iyo faan been
ah badan; daroori; teneg.
Dub (-ka) -  I (oogada dadka) harag­ ga docdiisa  kore oo  midabka  leh.
2. Daboolka sare oo ku rogan dhirta iyo miraha iyo wixii soo raaca.
Dubaax (-da) - Neef fayow oo kol­ kaa la qalay hilibki; hilib cusub oo we!i dubaaxina haya; aan tammooti ahayn.
Dubaaxin (-ta) -  Boodboodid yaryar
oo kolkol hilibku yeesho, siiba muruqyada; burunjiyeyn; jarcayn.
Duban- Dab ama raran lagu bis!eeycy. Dubasho (-da) -  (cunno) dab, raran,
kd., ku bislaysasho.
Dubbad (-da) -- Birta weyn oo hoose oo tumaalku kor saaro wixii la doo­ na hayo in la dubbeeyo; dubbaha hooyadi.
Dubl>e (-ha) - Bir duuban oo daab leh oo qalabka tumaa!ka ka mid ah; birtii !a doona hayo in qaab gaar
duddun
ah loo yeelo baa inta la kulu!eeyo oo dubbadda korka laga saaro, isaga kor lagaga garaacaa: burris.
Dubbeyn (-ta) - (bir; kd.) dubbe la dhicid; isku duwduwid; isku dub­ barridid.
Dubbeys (-ka) -  Dubbeyn.
Dubbcysan - Dubbe lala dhacay oo laysku dubbarridey; aan kala dheer-
DUBB/1D
dheerayn ee isku duuban oo wada j!ra.
Dubburyo (-da) -	Hafto; xuurto. Dubburyood (-ka) -		Haftood; xuur­
tood.
Dube (-ha) - Wee] yar oo inta raran kuiul lagu shubo, badarka lagu bisleeyo.
Dubid (-da) - (cunno) dab ama raran ku bislayn.
Dublo (-da) - Masaf. Dubnaan (-ta) -  Dubnaansho.
Dubnaansho (-ha) - Wax la dubey ama duban ahaansho.
Dubnad (-da) -		Dumnad. Duecyn (-ta)	Duco akhriyid. Duceysad (-ka) -			Duceysasho.
Duceysasho (-da) -	Duco akhrisasho. Duceysi (-ga) -	Duceysasho.
Duco (-da) -	Baryada llaah; llaah oo la tuugo; baryo; tuugmo; wacays. Duddo (-da) --- Ci< lo meel wada deg­
gan; beel; degmo.
Duddumaggale (-ha) - Halaq duddu­ moyinka god ka samaysta.
Duddumo(-da)-Duddun; (ama « dun­ dumo »).
Duddun (-ta) - Taallo adag oo ko!kol aad u dheer oo jaad aboorka ka mid ahl samaysto; wuxuu ka dhisaa ciid candhuufo lagu qooyey; dud­ dumo; (ama « dundun i>).
dudid
Dudid (-da) - Caro aan milgo lahayn oo dumarka iyo carrurtu lee yihiin.
Dudmo (-daJ - Caro fudud oo ka timid wax la qoon aJay.
Duf-1. (-0ka, -ta) Timo aJag oo iska baxay; gan; dhogor. 2. (-ta) a) Alaab raagtey oo jilicday; lul; calal; baab­ ba'. bl Hoog: ba'; dooriso: belo.
Dl'GSI (2)
Dufan (-kaJ - Dux jaadad badan ah, oo wax la cuniyo wax la shitiyo wax waxyaalo kale lagu qabsadoba
!eh, oo tu xoolaad iyo tu dhireed iyo tu dhulka laga' qodoba leh; dhacaan iyo qoyaan  baruurta iyo
subagga, kd., ka yimaada. ~ saliid.
Dufantkyo (-da) -  I. Dufan iska tir.
2. Dheef ama cunno aad u yar; dhaarshil.
Dufayn (-ta) -  !. Si hore oo fiicnayd si danbe oo xun ka dhigid; baabba' ka yeelid. 2. (qof) wax duf qab·a ama dufoobey ka dhigid; Jhogor­ tiisa rogid; doorin.
Dufaysan - (qof) duf qaba ama duf ku baxay; Alie doorshey.
Dufaysnaan (-ta) - Qof dufaysan ahaan.
Dufoobid (-da) -  I. Duf noqosho.
2. (qofJ Juf ku dhicid; xumaansho. Dufo¥t· (-ga) -  DufoobiJ.
Dug"- !.(-ga) Dugsi; Juggaal. 2.Ha)
a) Afgenbi u Jh1cid; ba". b) (- iyo deleb).
Duga.ag (-ga) - Nafleyda dibadjoogta ah, siiba kuv.-a dadka iyo duunya­ daba cuna; bahallo.
d,J
Dugaagad (-da) ·--- Gurangaro yaryar oo dahab ama bir ama wax kale laga sameeyey oo dumarku inta gac­ naha gashaaaan ku xarragoodaan; jijimmo; sindiyo.
Dugaagnimo (-da) -·· Abuurta iyo dha­ lanka dugaagga; bahalnimo.
Dugey! - Erey qofkii dhibaato \>.·eyni gaarto uu yiraahdo; jabay! hoogey! ba·ay.
Du!!gaal (-ka) - Docda aan dhaxanta xigin ee dugsoon.
Dugid (-Ja) -- 1. Ebyoomid: dham­ maansho. 2. Afgenbi u dhicid; jabid; bi'id.
Dugsad (-ka) -  Dugsasho.
Dugsasho (-da) - Gabbaad iyo dugsi dhaxanta celiya ka yeelasho.
Dugsi (-ga) - I. Mee! laga ga!o Jhi­ baha sida dhaxanta iyo wixii halis ah; aan dhaxan luhayn; gabbaad.
2. Aqallada ardada iyo bareyaashu joogaan oo wax lagu barto.
Dugsiin (-ta) -	Dugsi u yeelid; meel ama wax la dugsan karo ka dhigid. Dugsoon -	(aqa!, rnaro, kd.) aan dhaxanta soo deyn; meel kulul oo
aan dhaxan lahayn.
Dubur (-ka) - I. Kolka qorrnxdu dr­ ka kalabbarkiisa gaarto oo wax yar dhaafto; har. 2. Salaadda ko!kaa la tukado.
Duhursasho (-rJa) -  (qof) meel duhur
ku gaarid ama ugu soo gelid. Dujin (-ta) - 1. Dhamma)slirid: ebyid;
bogid. 2. Afgenbiyid: baabbi'in; ci­ ribgoyn.
Dukaafad (-da) -- Kobta fiiqa iyo qashinka lagu daadsho; qashinqub; (ama (( kuddaafad lJ_).
Dukaan (-ka) -- Qol arna aqal alaa­ bada ganacda ah la dhigo oo lagu kala gato.
Dukaanle (-ha) -· Qof lch Jukaan uu wax ku ganacsado.
Dul - I. (-0ka) a) Labar.la dalool oo sanka ku yaal, midkiiba. b) Dalool yar slda kan irbadda. 2. (-sha) a_) Oow gada dadka, kd., korkeeJa; kor; dha-
dulaandul
bar. hl Dhibaha oo loo adkaysto; adkay iinyo:	dhabar'adayg;	dul­ qaad; sabir. c) Dhul sarrecya: dul!o. Dulaandul (-ka) -	Labada muruq oo xoogga badan oo dhccrdheer oo laf­ dhabarta labadeeda dhinac ku kala
dhilan, midkood.
Dulalaati (-ga) - Daloo! ka muuqda geedo jiq ah ama wax la mid ah, dhexdood: (ama 11 dululaati ,>).
Dulbaa'i (-ga) -· Jaho muuqata oo fog: dhinac; doc; ;,i:ag.
Dulbaax (-d11) -  I. Baruurta xal!eef­
san oo haragga xigta. 2. Meel sare oo babac am.i taag ah.
Dulbadi (-da) -· Ohibta u dulqaadad badan.
Dulbeel (-ka) -  (xoo!aha  la rarto)
dhabarka nabar ama qoon ku yec­ lad; garbabbee!.
Dulbeelid (-daJ -  (xoolaha la rarto)
garbabbeelid.
Duleed (-ka) -  Dhabar; gadaal: di bad.
Duleedin (-ta) - (dagaal) dhabarka kaga imaansho oo wa:s;yeelid.
Dullaal (-ka) - Qof haw! qaata oo dad wax kala gadanaya dhex gala oo heshiisiiya.
Dullaalid (-da) - Dad wax kala gada­ naya oo laysu geeyo oo la dhe:,; galo oo la heshiisiiyo oo wax Jaga qaato.
dumar
Dulmarid (-da) -	Hadal dulmar ah ku hadlid; guudmarid; kormarid. Dulmi (-ga) •-· Wax faliddoodu gar­ darro cid wax u dhimaysa tahay;
gaboodfal; julul.
Dulmiyid (-da) - Dulmi iyo gardarro cid k.ula k.icid; k.u gabbodfalid; julu­ lid.
Dulqaad  (-ka) -  Dhibaha  oo  loo
adk.aysto; dulyeelad; dul. Dulqaadad (-ka) -  Dulqaadasho.
Dulqaadasho (-da) - Dhibaatad.i iyo xumaanta oo aan mid le'eg lagu gudin ee dhabarka too rito oo dul loo yeesho.
Duluc -  1. (-a) Dhuub ama daliig ama :s;arig yar oo dhark.a qaarki iyo k.olayada. kd., afk.ooda tolan la dhexgeliyo oo lagu roorsho kolka la xirayo. 2. (-da) a) Danta iyo ula­ jeeddada dhabta ah oo hadalka lagu hadlayaa u dhaca hayo. b) Waxa buug ama sheeko ama hadal kale ku saabsan yahay; ulajccddo.
Dululaati (-ga) -		Dulalaati. Dululub (-k.a) -	Hoobad; qulul. Dulum (-ka) -- Dulmi.
Dulundulceyn (-ta) - Sida biyaha ama halaqa u socosho; mulacyeyn; qul­
qulid.
Dulxumo (-da) -	Du!qaad la'aan; sabir la'aan.
Dulleyn (-ta) •- Dulli k.u ridid; dulli
Dulyeelad (-kal ---" Dulyeelasho.
badid.
Dulli0 (-ga)- Dacdarro; dacas: hoog; silic.
Dullo (-da) -	Dhul taag ah oo kor­
reeya.
Dulloobid (-da) •··· Du!li k.u dhicid; duf ku bixid.
Dullow (-gal -- Dulloobid; dufoobid.
Dulmadow (-da) - Dawacad1:1 jaad k.a mid ah oo dhabarka mado,,.,.
Dulman -- Lagu gaboodfalay; la julu­ ley; dulmi lagula kacay; holgan.
Dulmar (-ka) -- Hadalka oo aan laysu caddayne laysu guudmaro: hadal duuban oo aan qeexnayn; kormar, guudmar.
Dulyeelasho (-da) -	Hawsha iyo dhi­ baha oo dulqaad loo yeesho.
Dumaa (-ga) -	Caws ko!kuu engego durba basa oo Jul noqda.
Dumaal (-sha) -	(xeer guur) afada
!aga dhinto oo uu guursado, hadday oggo!aato, saygeedii dhintay walaa!­ ki.
Dumaalid (-da) - Guursashada wa­ laalku guursado afadii walaalki k.a dhintay.
Dumaa.shi (-da. -ga) - Waxa ay isu yihiin afada la qabo iyo aygeeda walaalki, ama sayga iyo afada wa­
\aasheed.
Dumar (-ka) -	Dadk.a intiisa ugaxda
dumid
samaysa oo ilmo uurka ku qaadda oo nuuji a; dheddiggod: haween; naago; bilis xaawo.
Dumid (-da) -  I.(-") a) Wax la dhisay
oo soo dhacay. h) Wllx maqnaa oo soo galay tmaqrib, habeen). 2. lsu duwid; isku dubbarridid.
Durnin (-ta) - Wax dhisan (aqal, kd.J oo la jebsho, la soo ndo
Dun1mad t-da)  - NaAcy yar oo dhogor
jilicsan 00 fudfudud 00 hilibka cun• ta; siiba jiirka !yo shinbiraha aad u laysa oo dadka la dhaqanta: din­ nad: mukulaal: yaanyuuro; bisad: basho.
Dumnad (-da) -- Cayaar lagu cayaaro
siddeed iyo labaatan qori oo yaryar oo xalxallecfsan oo midkiiba dhinac ku lee yahay dhibco kala badan; YtUXaa u yar kow v.axaana u badan lix: (ama ,, dubnad »),
Dun(•ta) - Liilammo laga oohay cudbiga iyo dhogorta iyo xariirta. kd., oo dharka laga sarnccyo, mee­ shii uu ka dillaacana lagaga tolo.
Dundumo (-da) -  Duddumo. Dundun  (-ka)  -  Duluc:  xudduud;
ujeeddo.
Duni (-da) -	Adduun.
Dunji (-ga) -· Aan wax ka maqnayn; dhammi: giddi.
Dunmid (-da) --- lsku duwmid: isku dubbarridmid.
Dunuunuc (-a) -	Gunuunuc.
Dunqaaro (-daJ - Dadka mahee. na­ fteyda intecda kale: • dad iyo dun­ qaaro ·; duunyo.
Dunnayn (-ta) - Feer la dhicid; feerid. Dunno (-daJ -	Sacabka oo duuban oo w.ix lagu dhufto; tantoonyo; feer.
durbaan
Duq - 1. (-a) a) Nin Iii weyn; waayeel; oday. h) Madax, taliye. f) Gaboo­ bey. 2. (-da) a) habar. h) (cayaar) foorad, dhibic.
IJU►).
Duudsi0 (-ga) -	Mag ama gar kale oo qof lahaa oo aan wax laga soo qaadin ee ogaal iyo kas loo seejiyo. Duudsiyid (-da) -		Duudsi ka dhigid,
ka yeelid.
Duuf (-ka) - 1. (-0) a) Biyaha iyo qoyaanka kale oo sanka ka yimaada, durey ama hargab darti; siin. h) Quus. c) (dagaal) soo farabbaxsa­ sho; weyrax. - Xaaraan; baqti; wax xun.
Duufsad (-ka)	Duufsasho.
Duufsamid (-da) -· Qof la duufsaday noqosho.
Duufsan -	(qof) la duufsaday.
Duufsasho (-da) - I. Falaad ama dhaqan xun oo qof loo macaansho si uu ugu bogo oo isaguna u falo oo u raaco. 2. (-0) Sanka oo xoog loo fiifsado, si duufka kujiraa uga yimaa­ do; duuf iska keenid.
Duug - I. (-ga) (maro, kd.) Aan cusbayn; wax badan lagajoogo waa­ gii la sameeyey. 2. (-ta) Qof dhintay, xabaalid, aasid.
Duugen -  La duugey.
Duugduug (-ga) - Duugid badan ama dheer.
Duugduugid (-da) - In badan duugid ama ku celcelin.
Duugid (-da) - I. Suun ama wax la mid ah oo la jikiyo inta suunduuge ama qalab kale wax lagaga qabto.
2. (qof) tuujin; daliigid. 3. Dhulka dhexdiisa lrn qarin; xabaalid; aasid.
duugis
Duugis (-ta) -	Duugid.
Duugoobid (-da) - Duug noqosho. Duugow (-ga) -- I. Duugoobid; duu-
gid. 2. Xabaalid.
Duul0 (-ka) -	Dad; dooyo; cid; col; dar.
Duulduul (-ka) - - Hadba med u duul;
hadba meel ku dhac; boodbood. Duulduulid (-da) •-- Hadba meel u duulid; hadba meel ku dbicid; bood­
boodid.
Duule (-ha) - I. Habaar-qabe; lala­ tage; alla-qaad. 2. (") Ku colka duul­ laanka ah bl mid ah.
Duulid (-da) - 1. Hawada dhexdeeda marid sida haadka iyo dayuuradaha;
haadid; !alid; heehaabid. 2. ("J Col badani, inuu soo dagaallamo oo cid wax soo yeelo, u bixid; xarbi aadid.
Duulis (-ta) -- Duulid.
Duullaan (-ka) - Col dagaal ku tala­ ggalay oo u socda
Duullan (-Im) - Ku talaggalka lagu talaggalay ama la guddoonsadey in la duulo.
Duumadhawr (-ta) -  I.* Dadka cudur­
ka duumada ah la dagaallama. 2. Ga­ bar u joogta. haddii walaasheeda la qabaa dhimato, in iyada xisldisan loo bixiyo.
Duumo (-da) -  Cudur qandho daran
!eh oo badanaa soo labakacleeya: Kaneecadaa dawisa oo dadk.a isaga qaadda; dhaxan.
duxid
Duun (-ka) --- Lafti; laf- (laftayda, kd.); Naf- (naftayda, kd.).
Duunkiyeel (-ka) - (qof) aan talada dadk.a kale maqal oo raacin oo siduu isagu doono ama ay ula ekaato keliya yeela.
Duunyo (-da) -  Xoolo.
Duur (-ka) - !. Geedo badan oo meel ku wada yaal; hawd; jiq; miyi. 2. Geed magici.
Duun:ul (-ka) - I. Duurk.a dhexdiisa oo la isu soo maro oo la isugu soo dhuunto. 2. Hadal sarbeeb ab oo leh ulajeeddo qarsoon oo aan dadlrn wada garan karin oo cid ama qof Joo wato.
Duurxulid (-daJ - 1. Duur isu soo dhexmarid oo isugu soo dhuuma­ sho. 2. Hada[ isu sarbeebid.
Duwan - Aan inta kale la jaad ahayn; aan cid u ekayn; yaab leh; sillan.
Duwanaan (-ta) - Qof duwan ama wax duwan ahaan.
Duwane (-ha) -  Aan ku\\a kale al mid ahayn ee t.:a du wan oo k.a fiican; wanaagsane.
Duwid (-dal - leexin; (ka -) Meesbuu k:u aaddanaa oo ku abbaarraa, k:a weecin; ka leexin; (ku -) meeshii !ala rabey ku toosin, aadsiin; ku lee­ xin; (u -) meeshii lala rabey ku abbaarid u weecin; u leexin.
Dux (-da) -  Dufan.
Duxid l-< la) - Dufan dibadda u soo habya yeelasho.
        

E

E (e')

xarafka shanaad oo Alifka Soomaalida. Waa shaqal.

-e

(-ee) hadallo ama tixo bay xiriirisaa. Kol ay erey ku dabakaran tahay iyo kol ay gooni isu taagto, labadaba waa leedahay; (sida: "waa Liibaane u yeer" ama "waa Liibaan ee u yeer").

Eber (-ka)

Aan wax ku jirin; maran; baabbah; sufur; cidla'; waxba.

Ebyid (-da)

Qabyada ka bi'in: dhammaystirid; buuxin.

Ebyoon

Aan wax ka maqnayn; dhammaystiran; dhan; idil.

Ebyoonaan (-ta)

Wax dhammaystiran ahaan.

Ebyoonaansho (-ha)

Wax dhammaystiran ahaansho.

Edbin (-ta)

Edeb u yeelid.

Edeb (-ta)

Dhaganwanaag.

Edebdarro (-da)

Edeb la'aan; basarxumo.

Edeg (-ga)

Xero yar oo loo dhigo maqasha xoolaha; meel ciriiryoon; qolqol.

Ee

1. Tiraab xiriiriya ereyada iyo tixaha hawraarta: oo; -e. (nin wanaagsan ee geesi ah).

2. Xarafka "e" oo dheer; (ē).

Eebbe (-ha)

Kan wax walba abuura oo u taliya oo weligi jirey weligina jiri doona; Ilaah; Rabbi; Guulle; Madhinte; Weyne; Baahilaawe.

Eebo (-da)

Waran yar; hooto; sallaaddi.

Eed (-da)

1. Xaal; arrin; xaajo; gar.

2. Gaboodfal; gef: denbi.

-eed

Waxay ka dabadhacdaa magaacyada qaarkood, ulajeeddo "lahaaneedna" u yeeshaa: (alaabo carruureed; askar Soomaaliyeed).

Eedaad (-ka)

1. Aan la mahadin; rafaad; dhibaato; silic; saxariir,

2. Xanuun taah leh.

Eedaadid (-da)

1. Silic iyo saxariir mudasho.

2. Xanuun la taahid.

Eedaamid (-da)

(xoolo) xanuun la ciyid.

Eedaan (-ka)

(xoolo) ci xanuun keenay.

Eedaq (-a)

(caano) garoor.

Eedayn (-ta)

Xaal u qabsasho; eed saarid.

Eedays (-ka)

Eed la isa saaro; gar la isu qabsado.

Eedaysi (-ga)

Eed isu qabsi; garramid.

Eedbax (-a)

Wax, eed la isu haystey lagaga baxo.

Eedbixid (-da)

Eed ka bixid.

Eeddo (-da)

Aabbaha iyo adeerka walaashood.

Eedid (-da)

Wax la falay ku bi'id; ku hoogid.

Eedsiin (-ta)

Xumaan la falay, in le'eg ku gudid; kaggoyn; ka jeebid.

Eedsiis (-ka)

Xumaan la falay oo mid le'eg lagaga gudo; ka goyn; ka jeebid; ciqaab.

E ga	Goorta la joogo: hadda; imminka (amrninka); cagta: cagida. Eegid (-da) -- lndhaha saarid; dhaw­ rid; dhugasho; flirin; jalleecict; jee­
daalin; arkid.
Eel (-ka) - Dhibaato weyn; arrin xun oo culus; hoog.
Eelo (-da) -- Deero.
Eeraan (-ka) - Socod ama orod aad u dhecr: dheerayn; duulid: booddo.
Eersad (-ka) -- Eersasho.
Eer'loasho (-da) -- Sabab u noqosho; ugu soo halrarasho.
Eersi (-ga) ---· Eersasho,
Eex (-da)  1. Garsoor la"aan gcf uh, oo kas iyo bareer loo yeelo: hiillo: godobsi; eexo. 2. Wanaag; turaal: ixsaan.
eyni
socona haya oo badan, meel, si ballaaran ugu du-..id.
Engeg (-gal·- Qallayl; qoyaan ia·aan; karar: kawrax.
Engegan -	Aan qoyanayn: qallalan. F.ngegid (-da) - Qoyaan ka bi'id; qal­
lalid; kafafid; kawrixid.
Engegnaan (-ta) - Wax engegan ahaan: qallalnaan.
Eexasho (-dal -	I. Ecx gelid; kala	En ejin (-la) -	Qallayl ka dhigid.
godobsasho. 2. (u -) u turid; gaar	Ereg (-ta) --- Wax la isu dhiibto ama ugu sarnafalid.	la ls arnaahiyo; crgiso: caariyo.
Eexaysasho (-da) ---· Eex iyo dan moo-	Erey (-gal -	(hadal) dha,..,,aaq ama did.		dhawa<1qyo ulajeedJo leh; kelrned;
Eexaysi (-ga) --- Eexaysasho.	(arna « eray )l).
Eexin (-ta) -- Sarnafal gaar ah (qof u)	Ergey (-ga) -	Qof farriin ama war falid; u turid.	ama arrin gaar ah loo dhiibto oo tol,
Eexo (-da) -- l. (qof) gardarro loogu	qolo, dad kale u geeya.
hiiliyo arna wax dad kale jid u	Ergeyn (-ta) - Ergo ahaan ugu tegid; lahaayeen loo siiyo. 2. lxsaan; sarna-		ergo u dirid.
fa\: turaal.		Ergid (-da) -- Ereg u bixin. u dhiibid. E.ey (-ga) -	Bahal jaaJad badan ah ---,Ergo (-da) - Guddi haw! gaar ah(tolka oo dadka la dhaqrna oo yeeyda iyo	 gudihiisa ama shisheeye dhexdi) Joo
dawacada :,,;iga; (arna << ey »).	diro.
Eg -  ! . Habboon; wanaagsan; too-  F:ridhaban (-ka) lnsaarax.
san. 2. (u -) aan laga aqoon; la  F,ryid \-da) - Aad uga dabo ordid, m moodo. 3. (le'-) aan ka weyneyn   la fogeeyo ama la qabto ama wax kana yarayn; isku fil.	la yeelo darteed; ceyrin, cagaajin;
Ehel (·ka) - Xigto; sokeeye; qaraabo.		dibad u dirid; nicid. Ehelnimo (-da)	Ehe! ahaansho.	F.y (-ga) -	Eey.
Ekaan (-ta)  •- I. Wax u eg ahaan.	Eyddin (-ta) -·  !. Qabatin ama nahar
2. Xoolo ama wax kaloo badan oo  xanuun badan oo oogada rneel isaga socona haya, meel ku ballaarasho:   taag!l; rnuruq. 2. Jaadadka geela. meel ku sugnaan.	jaa< lka mid ah.
Ekaansho (-ha) -	I. Meel ku ballaa-	Eynaad (-ka) - Geedquwaax biyo iyo rasho. ku sugnaansho. 2. Si toosan,		 ur sillaan korka iyo laamaha ku leh, habboon. eg, noqosho. J. (u -) u eg		salka iyo xididdadana asal. noqosho.		 Eynfaad (-ka) -Dhibaato iyo d a!
Elwyn (-ta) -	L W.ix is le·eg ama	wada socda; rafaad; dacas.
wax kale u cg. ka dhigid. 2, Wax	Eyni(-ga)- La mid ah; da'; fac; jaa< l.
        

F

F (fa')

Xarafka lixaad oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Faa' (-da)

Shinbir yar oo dhoor leh oo qoolleyda u eg; dabo dheer oo madow bay leedahay; gobyahan-dhoorre.

Faadid (-da)

(cunno, kd.) raagid iyo oollimaad darti la xumaansho; khaashid.

Faadumo (-da)

Farta u dhexaysa fardhaxada iyo faryarada; kayaro.

Faaf (-ka)

Meelo badan oo la saabto; fitaax; ballaarad.

Faafid (-da)

Meelo badan saabasho; wada gaarid; ballaarasho; fitaaxid

Faafin (-ta)

Meelo badan wada gaarsiin; ballaarin; fitaaxin.

Faafis (-ka)

Faafin.

Faagad (-ka)

Faagasho.

Faagasho (-da)

1. (xoolo) qodashada ay jeenyaha dhulka ku qotaan oo ciidda sayriyaan, caro darteed, kolkay isu jixina hayaan oo is guula hayaan, dagaalka ka hor.

2. God ama dalool dhulka ka samaysasho; qodasho.

Faagid (-da)

Dhulka ciid ka qufid; qodid.

Faahfaah (-a)

(hadal, kd.) sii caddays; waxkasheeg; faallo.

Faahfahin (-ta)

(hadal) sii caddayn; sii balballaarin; waxkasheegid; faallayn.

Faahfaahis (-ka)

Faahfaahin.

Faahim (-ka)

Fahmo badan.

Faa'ido (-da)

Dheef; korsaar; rubisaar.

Faajafajood (-ka)

1. Barwaaqo; raaxo; nicmo, hodantooyo.

2. Joogjoog; soo warwareeg.

Faajir (-ka)

Macsilow; saani; dhillay.

Faajirnimo (-da)

Faajir ahaan.

Faal (-ka)

Farsamo la yiri waxaa lagu ogaadaa waxa soo socda oo dhici doona ama ahaan doona: waa dhibco 16 beyd u qaybsama; iyagoo aan loo fiirsan baa dhulka lagu dhigaa oo beydadka soo baxa la sii ilmeeyaa oo laysku sii jarjaraa; wuxuu ku dhisan yahay male.

Faalal (-ka) - I. (geedo, kd.) iyadoo aan kor loo dheeraan ee dhulka korkiisa ama wax kale korkood, lagu ballaarto sida qaraha. 2. Agagaar; arar, 3. Manjabbaxsi.
Faalalid (-da) - (geedo, kd.) dhulka korkiisa, sida qaraha, ugu ballaa­ rasho.
Fa.alaJlow (-ga) ---- Faashow; faaliye. Faalij (-ka) -	Cu< lur oogada jeexeed ku dhw.:a oo \\axgarashada ka bi'iya.
Faalin (-ta) -  Faal dhigid oo wax ka shccgid.
Faaliso (-da) -· Naagta faa!ka dhigta. Faaliye (-ha) -  Ninka faalka dhiga;
faa!allow: faashow.
Faallayn (-ta) - Arrin faallo ka bixin; wax ka sheegid.
Faallo (-da) -- Arrin dhacday ama la qoray ama afka Jaga sheegay oo
!aga hadlo, in !a sii caddeeyo, ama wax looga sheego oo xumaanteeda ama samaanteeda la muujiyo dar­ teed.
Faaltow (-ga) --  !. (bad) markab aan
waqti u go'an ku socon; aan kol­ kuu imanayo iyo kolkuu tcgayo mid­ na la aqoon oo aan Jagu tashan ka­ rin. 2. Aan dhab ahayn; aan rasmi ahayn.
Faan (-ka) - Wax wanaagsan oo qof ama v,-ax kale, lagu sheego; ammaan; dhood; tookh.
faarumaysasho
tuurturid; med wa!ba gacan gelin.
3. Maskax ka baarid.
Faanid (-da) -	Faan isku sheegid; is faanin; is ammaanid; tookhid.
Faanin (-ta) -	Qof ama wax kale, wax faan ah, ku sheegid; ammaanid. Faansan -	La faaniyey; wax faan ah
!agu sheegay; ammaanan.
FAARAD
Faanto (-da)	Dhiriqda lo'da, kd.; dhabcan.
Faaqid (-ka)	Faqidid; baaris; fa-
tash.
Faaqidaad (-da) -  Faaqidid.
Faaqidid (-da) - Wax la waayey ama lumay doondoonid; baarid; raadin; fatashid.
Faar (-ka) •··- I. Caanaha garooray, inta biyaha noqota maahee inta adag; bur. 2. Wax biyabbiyo ahaa oo adkaaday oo fa,riistay.
Faarad (-da) - Qalab bir af lihi ku jirto oo alv.aaxda iyo qoryaha lagu xaquuqo oo lagu simo; raando.
Faaradayn (-ta) - Faarad marin, ku sinsimid; raandayn.
Faaraxsan -	Farax hayo; reyrreyna haya; (ama <( faraxsan ))).
Faarfaar (-ka) -- Dhulka god aad u gaaban ka qodqodid.
Faarid (-daJ -	I. (caano) faar•yeela­
FA"l
Fa.anbi (-ga) - I. Baaris ama faa­ qidid aan turaal ku jirin cc silds iyo tuurtuur ah. 2. Si foolxun oo wax loo dhaco oo loo boobo. 3. Baaris maskaxecd.
Faanbiyid (-< la) - I. Si jimic daran wax u baarid. 2. (alaabo. kd.) si foolxun u dhicid ama u boobid; kala
sho, noqosho. 2. Qodid; faagid. Faarixid (-da) - Farxid; reyrreyn.
Faarmaan (-ka) (bad, kd.J qori dheer oo xoog badan oo shiraacu, gees ka gees, ku daruuran yahay oo ku xirxiran yahay.
Faarumayn (-ta) -	(geel) (u -) hasha la lisa hayo, lugaha dib ugu bixin. Faarumaysasho (-da) -	(geel) faaru­
maysi.
faarumays1
Faarumaysi (-gal --· (geel) kolka geela loo godlo oo la doonayo in la liw. oo ha hu labada lugood dih ula baxdo, oo lisid i u golaadi o.
Faas t-ka) -  Bir godinta u eg oo daab
leh; masaar; jidib.
Faasho\ol-· (-ga) Qofka faal iya ama faalka Jhiga; faalal]ov,; faaliyc.
Faasid --· I (-da) Faas la dhicid ama
FAA RM AA"
ku dhufdhufasho; masaarayn. 2. (-ka) Xun ama xumaa< lay.
Faasiq (-a) - Qofka waddada xaqa ah 1yo dhaqanwanaagga ka leexda; (ama ,, faasuq »).
Faasiqnimo (-da) -	Faasiq ahaansho. Faataadhugle (-ha) -		Qof is tustus hadan 00 \1--UXUUSan ahayn iska dhi­
ga; afmiinshaar; jecda!dheere.
Faataadhugleyn (-ta) - Faataadhuglc iska dhigid; faataadhuglcnnimo sa­ ma\n.
Faax (-a) -  Faaf; ballaarad; kala­
bbax; faalal; fitaax.
Faaxid (-daJ - Mcclo ba< lan gaari< l; faafid; fitaaxi< l; kala bixid.
Faayid (-daJ - Cudur iyo bugto qabid la·aan; caafimaad qabid; fayoobaan; ladnaan, roonaan.
f.'ac (-a)   I  Da', da'aad; fil; cimri;
facaad. .:?.. Dad isku waa dhashay ama  isku  \l.aa  jirey.  wadajirkood.
3. lsir; ab.
Facaad (-da) - L Fae: du". 2. Dhal­ laanciil.
faddaro
Facaysad (-ka) -  Facaysasho.
Facaysa'iho (-da) - lnuu la fac yahay ku doodid; filaysasho; islasimid; la lartamid.
Facaysi (-ga) --  Facaysasho.
Fackaallo (-da) --- lin xagga < lhalanka iyo abuurta ah oo keenta ln < ladka dheehiddiisa iyo wax la qabsadkiisu ay dhib noqoto oo lays qiro qaban waayo; sansaan aan lala dhaqmi karin.
Fadayn (-ta) -- (xoolaha yaryar) orod
facle ah, ordid: durdurin: bood­ boodid: cayaarid. rabhaasid.
Fack (-ha)-(dhasha yaryar oo naAey­
dal orod leh boodbood afarta ad­ dinba kol la wada qaado; rabbaas; cayaar; Jurduro.
Facshar <-ka)	1. Wax af Jaga yiraah- do ama addin laga falo oo xii leh.
2. Ceeh weyn; fadeexad; ceebaal; hayuur; (ama (< faxshar l>).
Fad (-ka) -	I. (daruur) madax; dhool.
2. Cad; jab.
Fadal (-ka) - Raadka dhulka qoda oo cagtu dhulka ku reebto kolka aad loo ordo.
Fadaq (-al -  Qof badanaa da· yar
oo fudfudayd iyo wax-jcjebis badan; aad u xasil daran; qalqaalli; laayaan. Fadnqnimo (-da) -	Fadaq ahaansho;
qalqaallinnimo.
FAAS
Faddaaddo (-dal •-- Fa< ldaro.
Faddarayn (-1<1) --" Wax faddaraysan ka  dhigid;  najaasayn;  wasakhayn.
Faddaraysan -· Faddaro gaartey; wa sakhi ku ba'day.
Faddaro (-da) -  Aan nadiif ahayn oo
naftu kahato; uskag iyo dhusuq badan; faddaaddo; najaaso; wa­ sakh.
faddaroobid
Faddaroohid (-da) -- Wax faddaniy ;rn noqosho: wasakhoobid.
Faddarow (-gal --  Faddaroobrd.
Faddhac (-a) --- (qori, maro. oogada dadka) wax cad ka go·o ama ka dhaco; meel fad ka dhacay oo daloo­ shantay oo god yeelatay.
Faddhicid (-da) - Faddhac yeelasho; daldalooshamid; googgo'id.
Faddo (-da)- Mcel kore; dibad; cidla".
Fadeexayn (-ta)• • Ceeb weyn u yeelid ama ku shecgid; facsharid.
Fadeexo (-da) -· Ceeb weyn; facshar; bayuur; (ama " fadeexad ,1).
Fadeexoohid (-da) -· - Ceeb weyni gaa­ rid; facsharmid.
Fadfad (_-ka) ---· Godgod yaryar sida
raadka furuqu oogada dadk.a ku rcebo.
Fadgooyo (-da) -  (qaanuun) hab. wax
ama neef aan hor qiirne u lahayn, qiime loogu yeclo, iyadoo laga qiy­ aas qaadanayo, wax u eg ama ncef u eg oo hor qiimihii a loo yiqiin; qiyaas.
Fadhi (-ga) -  I. (dad) salka oo dhulka
lagu hayo iyadoo madaxa iyo dha­ barku, toos xagga cirka ugu taagan yihiin, luguhuna ama laaban yihiin ama fidsan yihiin. 2. Dad koox ah oo arrin gaar ah inay ka taliyaan ama wax ka qabtaan loo maga­ caabay; meesha ay hawsha ku hay­ aan ama muddada ay hadba haw­ sha ku gudajiraan oo ka hadlayaan; hir; urur. 3. Dad badan ama xoo­ Iayow badan oo wada deggan. 4. (xoolo) boqo!; tiro; wegen; kadin. Fadhiid (-ka) - Jlmaha cudur aawadi ama dheefxumo darteed asaggi ka hara oo fadhiga ku raaga oo aan
soconnin; curyaan.
Fadhiidnimo (-da) -	FadhiirJ ahaan. Fadhiyid (-da)-- Qof fadhiya oo salka dhulka ama wax kak ku haya ahaan­
sho; degganaan. Fadli (-ga) ·-··· FallL
Fadlin (-ta) -·- Orod fada!lo dhulka
u yeel.t ordid.
Fadqalallayn (-ga) Fadqalallo ka dhcxridid ama ku ridid; fidnayn.
Fadqalallo (-da) - Wax xasilloonaanta iyo degganaanta baabbi.iya oo cid ama dad dhcxdood ka kaca; fidno. Faduul (-sha) -- Aabi; maag: gardarro:
daandaansi.
faduuli (-ga) ---- (qof) wa:,. aan loo dirsan ama aan raalli looga ahayn ama aan daniba ugu jirin. iska dhex­ gala: aabi iyo faduul badan.
Faduulin (-ta)  Ku .tabyood: maa- gid; daandaansasho.
Fagaag (-ga) ---- Guriga, kd.. kobta
bannaan oo ku warecgsan; agagaar. Faga11.rayn (-ta) ,- (u -) legdan, fcer, tartan, dabbaaldeg, kd._ meet fagaare ah oo la wada joogo u sam.tyn, u
golaadin.
F.agaare (-ha)--· Med madal loo wada­ joogo sida meelaha lagu cayaaro ama lagu dabbaaldego ama lagu doodo; gok: shir; madal.
Fagaas (-kal  Xakame weyn. Faga,;;ho (-d.t)   Qodqodasho; qufa-
sho; faagasho.
Fagid (-da) -- Wax xabaallaa, qufid, qodid, faagid.
Fahie (-ha) - Socod xarrago ku jirto;
b qa.tdqaad; foohaar.
Fahleyn (-ta) --- Si fahle ah u socosho. Fahley<; (-ka)  F.thleyn.
Fahmeysad (-ka) -- Fahmeysasho.
Fahmeysan - Aan culays iyo habbiso saarrayn ee baraarugsan oo farax­ s.tn; firfircoon.
F11.hmeysasho (-dal --- Fahmo iyo farax
hclid; habbiso ka kicid.
Fahmeysi (-ga) - Fahmeysad; fahmey" sasho.
Fahmo l da) -  1. Kartida wax lagu
barLo oo lagu ogaado; degdeg wa:,. u qabasho oo u barasho. 2, Weji furfurraan; firfircooni: farax: (ama
,, fahmad l>).
Fahraso (-da) -- Kitaabka, meesha lagu qoro fasallada iyo kiiba bogga laga hclo; tusmo; \ama « fahra­ sad >>).
fajaas
Fajaas (•ka) - Nabar la)'sku dhufto, qalab bir ah (seef, waran, masaar, kd.) inta, isagoo gacanqabsi ah, oo xoog u dhaca haya, kor laysaga keeno.
fajaasid (-da) - Nabar fajaas ah, ku dhufasho.
fajac (•a) - Yaab daran; amakaag; argaggax.
fajacsan -- Aad u yaabsan; argaggax­ san.
fajar (•ka) -	Oogga hore; waabberi. fajayn (•ta) -- Qof oogadi faraha aad ugu mudmudid oo ugu garaacid,
si jirku u baraarugo, siiba muruqya. da iyo seedaha, oo u debecdo dhiig­ guna qummaati ugu wareego.
Fajays (-ka) -  FaJayn.
fajicid ( da) - Amakaagid; yaabi< l; argaggixid.
fajicin (·ta) -	Ka yaabin; argaggixin. Fajo (·da) - Oogada dadka oo faraha aad loogu mudmudo oo loogu ga­ raaco, si jirku u baraarugo, dhiig­ guna qummaatl ugu wareego; (ama
«fujo»).
Fakad (-ka) -	Fakasho; carar.
Fakasho (·da) -	I. Wax la hayey oo faraha ka baxsada; farabbaxsasho.
2. Cararid; baxsasho; roorid. Fakin (·ta) -	Fikin.
Fa! (·ka) -  I. (naxwe) qayb weyn oo qaybaha ereyada ka mid ah: waxay ti!maamaan wax la fala hayo ama wax Jira ama wax dhacaya ama si la yahay ama !agu sugan yahay; waxaa u sal ah oo ay ka soo dillaa­ caan ama ay ku dhisan yihiin • maga­ cyada falka' sida cunid, gabyid, marin, ;,;umayn, goyn, qabasho, siin, ahaansho, Jahaansho, kd. 2. Wax­ qabad; samays; yeel. 3. (senen) far­ samo ku dhisan aqoon qarsoon oo la moodo inay saamays weyn lee­ dahay oo cid v.ax lagu yeeli karo ama lagu tari karo; jaadad badan buu u kala baxaa; falfal; sixir.
Falaad (-ka) - I. Abuur; dhalan; dabeecad;  sansaan;  ged;  baxaalli.
fa/id
2. Hawlo aan qabashadooda dan weyni ku jirin; madaddaalo; baa­ shaal; maararrow.
falaadid (-da)- Madaddaalasho; baa­
_shaalid; maararroobid.
falaaofal (-ka) -	Fal; fa!fa!; sixir.
l  Falan -	I. (qof, wax) la falay; sixran.
2. (-keed, kd.) falmid.
Falanfallow (-ga) -	Kan falka yaqaan ama wax fala.
Falanfalxo (-da) -	Geed cinjirka u eg kase waxtar yar.
Falanqayn Ha) -		(hadal, arrin) cad­ dayn; kala saarsaarid; kala dhig­ dhigid; ka faallayn; gelid; gorfayn. Falanqo (-da) -	(hada!, arrin) cad­
days; faallo; gorfays.
Falaxfalax (-a) - 1. Dhirta qaarkeed diirkeeda, uunsi laga dhigto. 2. Qof galgal iyo hadal badan.
FaJaxgooddi (-ga) - Bowdoqaawis; fulabbajis.
Falaxgooddiyid (-da) -- Bowdoqaawin; fulabbajin.
Falbax (-a) - Dhalan iyo baxaalli wanaagsan; sansaanwanaag; falaad san.
Faleen (-ka) - I. Xabkaha xijiga ka baxa. 2. Dhirta xabagta.
Falfal (-ka) -  I. Hilib garowkaris ah.
2. Fal; Sixir.
FalCalid (-da) - I. (hilibl Garowkaris ka dhigid. 2. Falid; sixrid.
Falfalliir (-ka) - l. Digirta int:i. la dubo la tumo oo qalbacyo diiran laga dhigo. 2. Wax int3 la jcexjeexay ama la dildillaacshey, falliirro laga dhigay,
Falfalliirid (-da) - I. Digir, falfalliir ka dhigid. 2. Di!dil!aacin; falliirro badan ka dhigid.
Falfalxumo (-da) - Dabeecadxumo; sansaanxumo; fa!aadxumo.
Falid (-da) - I. Afka ama addinka wax ka qabasho; wax aan hor u jirin, la imaansho; (wax) si ka dhigid; samayn; waxayn; falkin; yeelid; suubbin; qabasho. 2. Beer dhirta ka jarid, limid, kd. 3. Falfalid; sixrid.
 
fa/kin

Falkin (-ta) - l. Caws .im.i mayrax ama dun ama wax la mid ah, gogol ka samayn. 1. Haw] isasuro badan qabasho, ka xoojin.
Falkis (-ka) -  Falkin.
Falko (-da) - Gogol y<1r oo cawska laga falkiyo; falag.
Fallaagayn (-ta) - Fallaago ka dhigid; in cidi fallaago noqoto ku jirrabid. Fallaago (-d<1) -- I. Dadka la dagaal­ lama colk<1 ama cadowga dhulkooda xoogga ku qab ada. 2. Qaanuunka iyo taliska dalkooda naca oo ku
kaca oo la dagaallama. Fallaagoobid (-da) -	Fallaago noqo­
sho.
Fo.llaan (-t<1) -	Qof la falay oo kale ahaan; fallaansho; (ama << falnaan >>). Fo.llo.ansho (-ha) -- Qof la fa!ay ama sixran ahaansho; sixrana.in: waal­
laan.
Fallaar (-ta) -  I. U! dhuuban oo doc bir dhego !ihi kaga jirto docna baa­ lal iyo fantax ku leh oo qaansada laga rido. 1. Gamuun; leeb. 3. (cu­ dur) jeeniwarccn; oofwareen.
Fallaax (-a) -  1. Qof weligi laab iyo
weji furfuran; bashaash; bulshey; baaxeer. 2. Qof xarrago badan.
Fallar (-ka) -	Siddeed mee!ood oo meel; tummun; 1/8.
FalleYr (-ta)- Summad geela iyo \o'da dhegta lagaga dhigo.
Falli (-gaJ -	Ajar; (ama dadli ))).
Falliir (-ka) - Wax weyn wax yar oo dhuuban oo ka dil!acay ama ka jabay.
Fallis (-ka) -  Fallisid; haweys.
Fallisid (-da) - Meel madal ah. wax naado lagu iiblna hayo, lacag qof Im dhawaaqay mid ka korrnysa shee­ gid; haweyn.
Fallooci (-da) - Tin ama ceebaal gaar ah oo dadka lagaga soocan yahay. Falmid (-da) -	l. Wax la falay oo kale, iyadoo aan !a taaban, iska noqosho; fa!an; falow. 2. Is dacar­ faalka, aad ca!oosha  uga bixid;
dooxmid badan.
fandhar
Faiow (-ga) -  Falan (-keed, kd.).
Falsami (-da) - Wax qaab iyo qurux leh oo la curiyo; wax farsamo isha iyo uurku jeclaystaan iyo farsha­ xannimo leh; (suugaan) hadal, kd., maanku jeclaysto oo jeel iyo ma­ caan iyo xudduud ka helo; Falsa­ midu waa jaadad badan: wax qoran ama xardhan ama .is!an ama daa-
FAlLMR (I)
bacan ama masawiran,... wax la dhisay ama dhoobo ka samayS< ln, ama hub iyo alaabo iyo marashi ah; wax la falkiyey ama la to!ay; sheeko ama maanso; maadeys ama cayaar; muusika: !aga luuqiyo ama la tumo ama la yeersho... ; farsamo; far- shaxan; fan; (ama « falsamo »).
Falsan - Si fa\sami ah u dhisan ama u samaysan; qaanuunka quruxda ku dhisan; quruxsan; farshaxan; maan­ deeq: dhaayatiix.
Fo.lti (-da) -	Digada !o'da; faanto. FaJxad (-daJ- Nasiibwanaag; barako; abshir; khayr; samaan; sareedo.
Fan (-ka) -	I. (gammaan) meesha
kooraha la saaro iyo qanaanta inta u dhexaysa. 2.* Falsami; Farshaxan. Fanu (-da) - (ilko) labada fool oo yare kala durugsan oo lagu dhasho. Fandhaal (-ka) -	Qalab jiko oo leh dabo la qabto iyo af godan oo qaab­ ka ugaxda !eh: cunnadaa lagu qaa­ taa ama la darsadaa oo Jagu cabbaa ama lagu walaaqaa; qaaddo; macal­
gad.
Fandhar (-ka) -  Nabar oogada nafley-
fandharid
da ku yaal, oo gudihiisa la fara­ faraynayo ama haw] dhib badan oo
]agu raagoo aayar laga qabanayo; qodqod.
Fandharid (-daJ Nabar oogada ku yaal aayar ar ugu ycclid ama mid furan gudihiisa, haw[ lugu raago miyir iyo aayar aayar, uga qaba­ sho: farafarayn; qodqudid.
Fangal (-ka) - Neef fara ah oo qof ku joogo, oo qof lahaad la fuulo int;i fanka fariisto; fansaar.
Fani;:elid (-da) -- Neef lagu joogo, qof labaad fuulid oo fanka fariisasho. Fa□Relin (-la) - - Neef lagu joogo. qof labaad saarid oo fanka fariisin;
fansaarid.
Fangelis (-ka) -  Fangelid.
Fanjeedin (-ta) - Fanka u duwid, ll jeedin; dhabar u duwid; dib u noqo­ sho ama u laubasho; tegid; cararid.
Fanjeedis (-ka) -  Fanjecdin.
fanqooq (-a) -	1. Wax meeshay ku dhegsanaayeen  ka fuqa isagoo weli
!abada madax kaga dhcgsan; fowliil.
2. Fadhi cihulka kor laysaga hayo. Fanqooqid (-da) -	Mcc hii lagu ciheg­ sanaa kor uga soo fuqid; fowliilid.
:!. Fadhiyid iyadoo dhulka kor laysa hayo.
Fanqo(N"Jsad (-ka) -· Fanqooq asho.
Fanqooqsasho 1-da)	Dhulka kor i,aga qaadid
oo wax lagu qabto i ka doon; istiil; (ama « wantatiir »).
Fant11.tiirid (-da) -·· (is -) Xoog iyo
< ladaal badan i ka dooni< l; istiilid; (ama H wantatiirid »).
Fantax (-da) - l. Wax xiriira ama taxan, n1ccl furan ama jahan ama daloosha oo ku taal; wax jiidan oo i hay ta mccl ay ka kala furan yihiin. 2. Dillaaca yar oo gamuunka salkii a ku yaa.l iyo wixii u eg.
Fanto (-da)	Cudur jirka ku dhaca oo nabarro dhacaan iyo malax lihi ka oo ya.i.caan oo googgooyaan.
Faq i-a) - Had,Ll hoos laysugu sheego ama lay5ugu qarsado.
Faqid (-da)   Fiqid.
Faqiir (-kaJ -·-· Qof aad u xoolo yar ama aan lahaynba: mi kiin; sabool; cayr,
Faqiirid (-da)- Faqiir noqosho; (ama
i< faqriyid )►).
Faqri (-ga) -- Xoolo la·aan; miskiin­ nimo; saboolnimo: cayrnimo.
Faqriyid  (-da)	Faqiir  noqosho;
cayroobid; (ama « faqiirid »).
Faquuqan - Jnta kale !aga dhexbi:dyey; gooni loo saaray, loo eryey, loo gooyey.
FAM)llAAI,
Faquuqid (-da) - Gooni u saarid, u eryid, u goyn.
Far (-ta)-· I. Xubnaha dhuudhuuban oo ciddiyuhu ku yaalliin oo sacab­ bada iyo cagaha dadku ku dham­ maadaan middood. 2, Ereyo ama
Fansaar (-kaJ -­
Fansaarid t-dal Fantatiir (-kaJ
Fangelis. Fangelin.
(i, -l r.ladaal weyn
hadal ama xuruuf qoran ama daa­ bacan; hab wax loo qoro; qoraal duwan oo qolo u gaar ah. 3. Waraar
faraaci
yar oo biyo jet:xeen ama looguba talaggalay inay maraan; biyamma­ reen; kanaal; keli: gacan; tog.
Famal'i (-da) --- Xiddigaha raqaha !.i yiraahdo oo dayuxu maro, tan ugu horra)'sa oo la yiraahdo godinta, saddexda xiddigood oo ay ka koo­ ban tahay.  middood; labada  kale
IAK (l)
waxaa la kala yiraadhdaa i, foo­ caar )) iyo « fildarro »).
Faraasilad (-da) -	(culays) 28 rodol.
Fara.a.ti (-ga) - - 1. Fargushi; kaatun.
2. !lrnasideenka rnadaxiisa. Faraatikeen (-ka)	(cudur) ilmasi-
deenka oo madaxa keena ama wo wada dhaca.
Farabbadan (-ta) -	Dheertaxaniinyo. Farabbax (-a) - Aan maaro loo hayn; aan loo talin karin: xecrka iyo qaanuunka ka baxsan; furaha laga
qaaday oo laga quustay.
Fame (-a) - I. Xubnaha ama !aamaha wax u kala baxaan. 2. Dad isku aabbe ama awoowe hore ka soo wadaj1.:eda; carruur; dhal; dir; dhur: taran.
Farad (-da) -- Jaadadka tirnirta mid ka mid ah.
Faraddaanyo (-dal -- lin faraha gasha
oo u yeesha qaabkii lagu yiqiin mid ku duwan; faraha qaarkood oo aan sidii la rabey u korin.
Faradhecre (.-ha) - Geed xoolaha loo qodo oo ay ku dhacartaan.
farammaggooggo
Farafootamid (-da) -	Legdan farafoo­ tan ah, lcgdamid.
Farnfootan (-ka) - Hubka Joo legdamo mid ka mid ah.
Faraggal (-ka) -	Cudur faraha gala.
Faraggelin (-ta) -	Arrin, hagaajinteed ama xurnaynrecd, u dhexgelid.
Faraggirgir (-ka) -	Sacabkoo fidsan oo sida seefta laysugu dhufto.
FaraggorKor (-ka) --  1. Farajirjir. 2.
Manka dillaacidda ku dhow oo xubnaha uu u k,tla dillaaci doono, muuqdaan. 3. (cayaar carruurecd) tabo xargo lagu tabeeyo, tab ka mid ah.
Faraggubyo (-da) -··- Qof haw! qabtay siiba wax karinta, wax la siiyo.
Faragguuto (-da) -	In aan badnayn oo faraha lagu qaadi karo.
Farajirjir (-ka) -	1. Faraha dhina
cooda kore: dusha faraha; farag­ gorgor. 2. Dharbaaxo faraha jirjir­ kooda lay ku dhufto.
Farakh (-al  Qof ku dhashay, nin iyo naag aan is qabin, isutaggood; aan aabbihi iyo liooyadi isguursan oo i udhixin; aan meher ku dhalan; v.aca!; garac.
Faral..uhayn (-ta) - • Wax qabasho aan hadba la joojine intaa faraha lagu hayo.
Fara] (-ka) -  Wax  in  falo laysku
adkeeyey; v.ax laysku waajibiycy; waajib.
Farallaab (-ka) -  I. Wax yar oo la
siiyo qof hawl qabtay oo badanaa loo qarsho. 2. Faraqabsi.
Farammaggaadho (-da) - 1. Wal( sugi karid la'aan; i)'adoo aan weli lays taaban arna aan layskuba soo dho­ weyn oo la fadhiyi kari waayo ama la sugi waayo oo wax la sameeyo; sida dadku u badan yahay oo wax u sugo si ka,yar oo ka dhaqso badan.
2. Taabasho yuri ku filan tahay; car-i-taabo; (arna « faramrnaggaar to>)).
Farammaggooggo (-da) - Bahal jaa­ dad badan ah oo badda ku jira:
farammar
wuxuu lee yahay oogo jil!Csan oo la moodo buufin yar oo la afuufay iyo siddeed lugood ama gacnood oo dhuudhuuban oo sidii raamo uga lusha oo mid v.aliba guda'ujeed­ dada ku leedahay goobo yaryar oo dherer ugu taxan oo wax ku dheg­ dhega oo nuuga; (ama <( faram­ muggo '>).
Faramm.a.r (-ka) - Wax sacabbada ama faraha lagu duubo ama lagu maro
FARAM AGGOOGGO
ama la geliyo marka hawlo ad'adag gacanta laga qabanayo.
Farammaran -  I. Aan farihiisa wax ku jirin; aan wax huysan. 2. Faram­ mar qaba.
Farammarnaan (-ta) - Farammamaan­ sho.
Farammarnaansho (-ha)-· Qof faram­
maran ahaansho.
Faran - I. Meel oogada ka mid ah, dalool ama nabar yar !agaga samee­ yey; (nabar) af yar loo yeelay. 2. Farriin loo dhiibey; wax lagu qayb­ shey.
Farandu\le (-ha) -- (dad) Afarta addin oo lagu ordo; afar-addin!e; gabaa­ raggurdo.
Farandulleyn (-ta) - (dad) Afarta ad­ din ku ordid; afar-addinleyn; gabaa­ raggurdeyn.
faraqarrar
Faranrar (-ka) - &hal yar oo caa­ naleyda ka mid ah oo godadka gudohooda ku nool; wuxuu lee yahay indho iyo dhego aad u yaryar oo aan ishu fudayd u qa­ ban karin; labo cagood oo horc
FARA'sl·AR
oo serfo la moodo, gafuur yuuban iyo dhogor jilicsan; wuxuu ku nool yahay oo cunaa cayaya,rnka; ko!­ kuu god qodanayo, dibaddaa laga arkaa ciidda uu kor u soo tuur­ tuura hayo.
Faranfardayn (-ta) - Birinbirqayn. Faranji (-ga) -  Ferenji.
Faraq (-a) -- 1. Daliigo yaryar oo badan oo laamaha gecduhu yee­ shaan; raamo. 2. Dun soohan ama wax u eg oo maryaha dacalkooda iyo a!uabadii kaloo la qurxina hayo loo yeelo oo Juga lu!\ulo; bul; taa­ rash. 3. Farqi.
Faraqabsi (-ga) -	J. Waxa yor oo u
horreeya oo ganacsiga Jagu bilaabo.
TA.RAO (2)
2.	UI ama jeedal ama tusbax ama wax kaloo la mid ah oo la qaato, si aan faruhu u gororin; farallaab. 3. Lacag waxyaalaha yaryar lagu gato. Faraqarrar (-ka) ,. - I. Kalaggoysyada faraha. 2. Rays qotonkiisu faraha
hm1qsan
dhererkooda le'eg yahay oo aan calaaca! gaarin.
Faraqsan - Faraq loo yee!ay: bulay­ san.
Faras (-ka) - Neef lab oo gammaanka ka mid ah: wuxu_u lee yahay afar addin oo )(00gag badan oo qoobab ku dhammaada, guud iyo qanaan dheer: waa la fuulaa, waa la rartaa ama lagu xoojiyaa, beerahaa !agu fashaa,...
Flllll5badeed (-ka) - Kalluun afka seef dheer oo xoog badani ka taagan tahay.
Farax (-a) -  Wax loo baahnaa ama la jeclaa kolka la helo ama la maqlo, ida laabtu noqoto; riyaaq; arw.iax; reyrreyn.
Faraxal (-ka) --· Biyo faraha lagu mayro; farammayr; faradhaq.
Faraxalad (-ka) -	Faraxalasho. Faraxalan -- Sacabbada mayrtay. Faraxalasho (-daJ -	I. Cunnada hor-
tecda iyo gadaalkeeda, faraha may-
fAKAS
rasho. 2. Biyo kastoo faraha lagu mayrto. nadiifin dartced. 3. (ka -) dhamrnc1.y tirid; farakalabbixid.
Fuaxalid (-da) - (u -) qof kale faraha u mayrid.
Farnxsan  Wax l.igu farxo helay arna rnaqla_y; reyrrcyni ha)"SO: ar­ waaxsan; nya;1qsan.
fargasho0
Faraxuunsbo (-da) - 1. Summ.id u cg raadka xuunshada. 2. Gee< lyar oo dhulka banka ah ka baxa oo lch laamo dhuudhuuban oo la cuno oo macaan-dhanaan ah.
Farayn (-ta) --- Faro ku taataabasho. Farcamid (-da) -  Dhal badan dhalid;
tarmid.
FARtOASl J
Fardadhacsi (-ga) -	Cayaar quruurux ku!kulucsan lagu cayaaro; fargan.
Far< lhaxo (-da) -· Faraha calaacasha tan ugu dhecr oo ugu dhexaysa.
Fardooley (-da) - I. Bulsho fardo haysa ka mid ah; fardaha hayntooda iyo dhaqiddooda iyo fuullaankooda yaqaan.  2. Ciidanka  faraska  ah.
3.	Dhaqanwanaagga bulshada far­ daha oo kale leh.
Farfar (-ka) -  Qodqod; faarfaar.
Farfarid (-da) - Godgod yaryar u yeelid; qodqodid.
Fargad* -- 1. (-da) Keeb; Riishad. 2. ( ka) Fargasho (am.i (< fergad ►>).
Fargan (-ka) - Wax yar oo adag (quruurux, kd.) oo inta si gaar ah faraha loogu qabto, xoog Joo gano; finiin.
Fargashi (-ga) - Garangar y.ir oo badanaa dahab laga samccyo oo qurux iyo xarrago ama sabab Kale darteed. faraha loo gashado; faraati; kaatun; (ama « fargal »).
Fargasho" (-da) --- I. Wax xoog lagu hayo oo doonaya inay farabbaxsa­ daan. 2. Wax la gov,racay ama xannun darani hayo oo rafanaya; rafa,ho; haarid; (ama < s ferga,ho i >).
Farid (-da► -  I. Hadal ama rarriin qof qof ugu dhiibid. 2. Qof ku adkayn inuu wax sameeyo ama fuliyo ama yeelo. 3. (oogada dadka, kd.) dalool ama nabar yar oo af leh, wa,a ku jira ka soo bixin: meel v.-ax ku jiraan af yar u yeelid.
Fariid (-kal- l. Qofwanaagsan; diric;
f1,ROW (I)
wab.ir. 2. Hawraarsan; waa yahay; h.iye.
Fariidnimo (-da) -  Farild ahaansho.
Fariisad (-ka) --  Fariisasho.
Fariisasho (-da) - I Dhulka ama waxkale korkood salka dhigid ama saarid. 2. Degid.
Fariisin (-ka) - 1. Wax fadhiya ka dhigid; meel dejin. 2. Jago u dhiibid.
J. Caano, subag. kd. gc1roorin. 4. (lo·. kd.) docda qofka lisa hayaa ka fariisto. 5. Lacc1g ama wax kale oo ardayga cusub laga baxsho oo dug­ siga la siiyo. 6. Horrnaris qofka wax weyn gadanc1yaa sii horrnariyo oo iibka kcilsooni u noqda.
Farkuddoon (-ka) - Wax si lagu helaa ay dhib tc1hay; kol dhlf ah la arko amc1 la helo; lagu diimo.
Farma' (-da) - Si kedis iyo degdeg ah oo loo boodo ama loo ordo:
(ama "farmac »).
Farmaajo* (-da) -  Baacug.
Farmashiye (-ha) -- Oukaanka lagu iibsho dcrnooyinkc1 (ama « farmasi »).
Farmid (-dc1) --- Fartoornid.
Farow (-gal  I. Gammaanka jaad ka mid c1h oo Afr1kc1 keliya laga helo: wuxuu lee yc1hc1) oogo cad oo daliigo
faryaro
mc1dmadow oo dhecrdhecri ku wada dhilan yihiin. 2. Xoolaha aad u naaxa oo dhinacyada laallaab iyo daliigo ku yeesha. 3. Xararka rarada, kd., lagu dhigo jac1d ka mid ah.
Farqi (-gc1J •··· Kc1la duwanaan; khilaaf (ama « faraq )►).
Farqin (-ta) -	Faraq u yeelid. Farraar (-la) -		Gantaha middood. Farraarre (-ha) -	Meereyaasha mid-
kood: wuxuu u dhexeeya dhulka iyo cir-jcexda (mushtar); mariikh.
FarrHn (-ta) -  Hada! qof loo dhiibo si uu cid kale u gaarsiiyo.
Farriiqid (-da) - Wax biyabbiyo ah dalool c1ma dillaac yar, xoog uga soo bixid; dhiiqsamid.
Farriiqo (-da) --· Gantaal biyabbiyo ah oo yar oo xoog u soo baxda. Farsamayn (-tc1) --· Hawl aqoon iyo tab u baahan qabasho; wanaajin. Farsamo (-da) -	Aqoonta iyo tabta hawlaha lagu qabto siiba  kuwa
gacanta.
Farshaxan (-ka) - Wax ama farsamo, qurux iyo falsami isku darsaday; xarrago: mardaaddi.
farshaxannimo (-da) - Si falsan u samaysnaan: qurux badnaan.
Fartoomid (-da) - Wax lays farny yeelid, qaadasho; (ama  « farmid )>).
faruur (-ta) -" Bu hin: dibin. faruuran -- Qof bushimaha middood
dillaaesan tahay.
faruurid (-da) -- Keli, biyammarcen, kd., dhinac ka dillaacin.
furuurmid (-da) -  1. Faruur dillaac­
san yeelasho. 2. Wcbi, keH, kd. dhi­ nuc ka dillaacid.
Faruuryo (-ha) -	Xiddigaha dayuw
rnaro. waaxda ugu danbaysa (cirir) tan ugu horraysa.
Farxad (-da) --· Farax; reyrreyn. Farxid (-dc1) -- Farax helid; riyaaqid;
reyrreyn.
Farxin (-ta) -- Farax gelin; riyaaqin; reyrreysiin.
Faryaro (-da) -- Faraha dadka tan ugu yar.
Fas (-ka) -- Dhagxantu qaaliga ah ud laga gooyo oo fargashiyada lagu dhejiyo oo lagu qurxiyo.
Fasaaxad (-da) -  Hada! kari ogaan;
codkarnimo.
Fasahaad (-da)	Dhaqanxumo; xumaato; kibir; gardarro.
Fasahaadid (-da) - Xumaansho; ki­ brid,
Fasahaadin (-ta) - Fasahaad u keen id; dhaqanxumo barid; kibrin.
Fasakh (-ti) - Xeer xeerarka guurka ka mid ah oo naagta la qabaa, fur­ riin ninka Jaga furo, ku heli karto.
2. Midab doorsoon; beddelan; (ama
<( fasaq >1).
Fasakhan - I. La fasakhay; ninkii laga furay. 2. (midab) doorsoon, bcddcl­ mey; (ama <( fasaqan >l).
Fasakhid (-da) - I. Furriin fasakh ah. 2. (midab) wax fasakhan ka dhi­ gid.
Fasal (-ka) - 1. (kitaab) qayb isku arrin ka hadlaysa. 2. (dugsi) hee­ rarka waxbarashada dugsiga mid­ kood. 3. Xilliyada sannaddu u qayb­ santo midkoo< l; nur.
Fa!l.lls (-ka) - ! . Na bar furan oo siduu u roonaa, inta wax qoonsada soo xumaada;  hurgun; caabaq; caallir;
2. Wax wadajir loo qasho, qofkii Jahaana hadhow wadajir loogu gudo; waraar.
Fasasasho (-da) -  Neef ama wax kale
oo inta wadajir loo qiimeeyo oo loo qasho, hadhow qofkii lahaa wadajir ugu gudid; waraarasho.
Fasasid (-da) -		Hurgumid: caalJirid. Fasax (-a) -	1. Awood wax lagu qabto; isu diidid la"ti.an; oggolaan­ sho; idan. 2. Nasashada laga nasto
hawlaha iyo dugsiyada.
Faseexad (-da) •--- Biro xalxallefsan oo isasuran oo leh daldaloollo qodbo Jaga geliyo: waxaa layskula dhejiyaa alaabada !a furo oo la xiro siiba qalbacyada albaabbada, khalfadaha, santuukhyada.
Fashalid (-da) -  (arrinJ ka jibakccnid
fatuurad*
la'aan; ku guuldarraysasho: dhi­ cisoobid; jabid; dhicid.
Fashalmid (-d.iJ -	(arrinl dhicisoobid. Fashaq (-a) -	Qoyaan badan leh. Fasiix (-al -- Qof fasaaxad leh; cod-
kar.
Fasiixnimo (-da) •- Codkarnimo; hadal qeexnaan.
f/lS I XIID
Fasir (-ka) -  !. Caddaynta. hadal ama erey aan la aqoon, ulajeed­ daddiisa la caddecyo oo la sheego.
2. (dhar) habka loo tolo.
Fasiran -	1. Hadal ama erey, macni­ hiisa iyo u!ajeeddadiisa la qeexay,
!a caddeeyey, la shcegay. 2. (dhar) tolan.
Fasirid  (-dal -	1. Fasir  u yeelid;
ulajeeddadiisa qeexid; macnayn. 2. (dharl tolid.
Fasixid (-da) -- Fasax siin; wax qaba­ shadood ama yeeliddood oggolaan­ sho; sii deyn; ruqsayn; aftixld.
Fataal (-ka) - I. Ragga iyo naagaha isu geeya. 2. Maalka ku cayaara; aan wax dhaqaalaysan.
Fataalid (-da) - Fataalnimo samayn. Fataalnimo (-da) -  Fataal ahaan.
Fatah (-a) - Wax badan oo mcel ku y,ada jirey oo isku mar la wada
daadsho ama la qubo.
Fatash (-ka) - Faaqida.ad; baaris. Fatashid (-da) -  Baarid. fennidid.
Fatihid (-dal -- Wax badan oo meel ku wada. jira, i ku mar, qubid ama daadin. (ka -) ka qubid, ka daadin; (ku -) ku qubid: ka buuxin.
Fatuurad* (-da) -· Baabuur yar oo gu­ daha ku !eh kuraas iyo barkimooyln
fatwa
jilicsan oo Jagu fariisto, dhinacya­ dana albaabbo muraayado !eh.
Fatwo• (-da) -	Jawaabta mufti ka bixiyo arrin .idag oo diin ku saabsan. Faxan -  Wax bixin badan; deeqsi ah.
Faxane (-ha) -- Dceqsi. Faxdi (-da) -- Deeq.
Fu lid (-da) -- (dhir) tallaalid; awrdhe­ bid.
Faxnaan (-ta) -	Deeq badnaan. Funaan. ho (-ha) -	Faxnaan.
Fay (-ga) -	(wax) Af; caarad; dacal.
Fayiig3i (-ga) -	Aragga tabarta yar oo odayaasha.
Fayl (-sha) -	Boqonta lugta.
Favo (-da) - Cudur la'aan • caafimaad • fayoobi; ladnaan.	'	'
Fayoobaan (-ta) -	Fayoobaansho.
Fay·oobaansho (-ha) -	Cudur qabid la'aansho: ladnaansho.
Fayoobi (-da) •-- Fuyo; caafimaad; ladnaan.
Fayo11t -	Caafimaad qaba; aan bukin; ladan.
Fay·raq (-al -	Maro ama wax la mid ah oo si dhuudhuuban u dildil!aacay ama loo jeexjeexay, jeex ka mid ah.
Feded (-kal - Carar argaggax iyo sas leh.
Fededin (-ta) - Sas iyo argaggax !ala cararo qof ku ridid.
Fecjig -	Feeyig.
Feen (-ka)  Hilibka yar oo lafaha ku dhegsan oo r:aaca.
Feenud (-ka) -  Feen.:isho.
Feenasho (-da)  Hilibka yar oo lafaha ku dhegdheg an oo feenka la yiraah­ do, cunid, ilkaha ku diirasho.
feex
Feenin (-ta) - • Hilibka feenka ah oo lafaha raaca goon! u uruurin; lafaha feenka ka reebid.
Feer - 1. (-ka) a) Sacabka oo duuban o qof kale, dagaal ama cayaar. xoog loogu dhufto. h) Cayaar ku dhisan,
!abo qof oo feer isla dhaca, taniyo inta mid laga adkaado; feertan. 2. (-ta) a) Lafo sida qaansada u ;mo­ dan oo lafdhabarta ku qodqotoma, xagga horena lafsakaarta, badan­ kood madaxyada ku hayaan, mid­ dood. h) Dhinac; barbar.
Fecraar (-ka) --- Kala fogaan; kala durugsan.
Feeraarin (_-ta) - In door ah kala dur- durkin, kala fogfogeyn.
Feeraaris (-ka) - Feeraarin. Feenm -  La feeray.
Feerasho (-da) - (limo. kd.) Firasho. Feercalaan (-ta) - Lab3.da feerood oo yaryar oo feeraha ugu hooseeya oo
heehaaba haya, middod.
Feerfeer (-k.a) - Kala durdurug; kala fogfogaan; jeexjeex.
Feerfeeran - Kala durdurugsan; jeex­ jeexan: fceran.
Feerfeerid (-da) - Wax feerfceran ka dhigid.
Feerid (-da) - 1. Cayaar ama dagaat fcer ugu dhufasho, ula dhicid. 2 (ti• mo) firid; shanlayn. 3. (caw, kd.) jeexjeexid; dhi!id.
Feero (-ha) - Cudur daran oo lays qaadsiiyo oo badanaa sanbabbada ku dhaca; sanbab; qaaxo.
Feertamid  (-da) --  Cayaarta  feerka
cayaarid; feer isla dhicid; is feerid. Feertan (-ka) -  Feertamid.
Feetin (-ka) -- l. Qori qallalan oo of dhuuban oo ama kurtun dhulka ku aasan oo ka soo taagan noqday ama laan geed ku taal ka leexda; fiiqtin.
2. Qori af fiiqan loo yeelay oo wax lagu qodo ama lagu dagaallamo; fi!­ gin (ama i, feytin >)).
Feex (-du) -- I. Buro carjow ah oo oogada nalleyda ka soo baxda; (ama « tiix »).
feeyig
Feeyig- Elaraarugsan; isjira; digtoon (ama ,< feejig »).
Feeyigaan (-ta) - Baraarugsanaan; is jirici; ciigtoonaan; (ama << fee­ jigaan h).
Feeyig,man (-ta) -  Feeyigaan.
Feker (-ka) -- Waxa qofka maankiisa ama !aabtiisa ku soo dhaca oo uu iskula hadlo; islahadal; male (ama
« fakar ))).
Fekerid (-da) - Feker !aabta ku soo dhicid; islahadlid; ma!ayn; moodid (ama << fakarid )l).
Feleg (-ga) - I. Xiddigaha wareeggoo­ da iyo sida ay dadka u saameeyaan.
:!. (senen) ayaandarro; hoog; dhi­ baato.
Fennidid (-da) -	Baarid; fatashid. Ferenji (-ga) -· Gaa! (ama •< faranji >)). Fergasho (-da) -	Fargasho.
Feydad (-ka) -	Feydasho.
Feydasho (-dal - ls qaawin; muujin; xeydasho; rogasho.
Fe)·did (-da) -	Daah ama dabool ka qaadid: qaawin; muujin; xeydid.
Feydnaan (-ta) - Wax feydan ama !a feydey ahaan; xeydnaan.
Feynuus (-ka) - Geed habeenkii la daarto; wuxuu lee yahay sal gaas loogu shubo, liifad yar oo la daaro, dhalo ololka ilaalisa iyo hagoog kore oo dusha ka awdda; siraad; masrad; (ama < s faanuus »).
Ficil (-ka) - Jacay\ kulul iyo hiillo qof u qabo dad gaar ah ama tolkiisa ama dhulkiisaama qarankiisct; hiillo; danaano (ama s( ficilo »). 2. (naxwe) Fa!.
Ficilo (-daJ -  Ficil; hiil; danaano.
Fidde (-ha) - Duco gaar ah oo dadka dhintay loo baxsho.
Fidid (-da) - Med ballaaran ama badan gaarid; kalabbixid; ba!laa­ rasho; faafid; fitaaxid.
Fidin (-ta) -	Meelo badan gaarsiin; kalabbixin; ballaarin; faafin; fitaaxin. fidna\ol·ale (-ha) -	Qofka fidnada abuura oo dadka isku dira; (ama
« fidmawale »).
fiidmeer
Fidnayn (-ta) - Cid fidmo ku abuurid ama dhex dhigid arna ku rid id; qulquladayn.
:Fidno (-da) -	Colaad iyo xumaato dadka laga dhex abuuro; rabsho; qulqulad (ama <( fidmo »; « fidnad l>). Fidro (-da) - Sadaqo la baxsho kolka soonku dhamrnaado oo la iida hayo.
FEY:-uus
Fiic (-a) -	Qof wax gaar ah aqoon weyn u !eh; qof wax ku fiican.
Fiican -- Xurno ka hufan; wanaagsan; toolmoon; suubban; qumman.
Fiicnaan (-ta) -	Xumaan iyo iimo
!a'aan; fiic ahaan; wanaagsanaan; suubbanaan; qummanaan.
Fiicnaansho (-ha) -	Fiicnaan. Fiicnayn (-ta) - Wax fiican ka dhigid. Fiid (-da) -	I. Ubax; xay. 2. (-0ka)
Habecnka bilawgiisa; caweysin. Fiidaddow (-ga) -	Fiidkii meelahaas.
Fiidgooyo (-da) - Xoolaha oo aan lisiddooda loo caweysimine fiid'­ horaadka la liso, marti timid ama carruur ama sabab .kale clarteed. 2. Cashada (fiidimada) oo la soo hor­ mariyo; fiid'horor.
Fiid'horor (-ka) -  Fiidgooyo.
Fiidimo (-da) - Cunnada fiidkii la cuno; caweysimo; casho.
Fiidmeer (-ta) -· Naflcy shinbir u eg aanse ahayn: waxay leedahay baa­ lal xuub adag ka samaysan oo ay ku duusho, naaso iyo caano dhashee­ du nuugto, arag aan fiicnayn iyo karti lala yaabo oo ay cayayaanka
fiidnimo	f1ix
ku hesho oo ku eryooto, kuna garato oo kaga !eexato wax kastoo ka hor yimaada iyadoo aan orodkeeda inna dhimayn; habeenkii bay ugaarataa maalintiina waa ay nasataa oo mee­ lay iska lushaa iyadoo foororta; kibilli ama kobolli.
Fiidnimo (-da) - Fiid ahaan. Fiidsad (-ka)  Fiidsasho.
J-IIDMI.Ht
Fiidsasho (-da) --- Mee! joogid taniyo fiidkii: fiid soo gelid; caweysasho. Fiigacarar (-ka)--· Carar aan meel loo socdo la aqoon; fiigid; baxsad: bay­
dad.
Fiigacararid (-da) - Carar aan meel loo socdo la aqoon cararid; fiigid; baydadid.
Fiige (-ha) - Neef cidla"joog bartay oo dadka iyo xoolahaba ka carara;
banjoog; fiigtaal.
Fiigid (-da) - (xoolo; kd.) cabsi la madaxv.areerid oo la cararid, iyadoo meel loo socdo aan la aqoon; bay­ dadid.
FiigtaaJ (-ka) -  Fiige ah.
Fiijin (-ta) - 1. Fiigtaal ka dhigid; baydadin. 2. Fooryid.
Fiin (-ta) -  I. Shinbir ci gaar ah oo
!a wada yaqaan \eh: waxay ka cidaa baa la yiri, wax dhici doona (col, roob....); galow; dhebed. 2. (buuro; kuudad, kd.) mcesha ugu dheer; baar: caarad.
Fiindhayn (-ta) - 1. Kala findhicilid: kala soocid. 2. (dad) ximin, filfilin; guulid; jirxumayn: qalayn.
Fiindho (-daJ - 1. Kala findhicil; kala sooc. 2. (dad) xin; guulguul; jirxu­ mayn; filfilin; qalayn.
Fiiq ---- I. (-a) a) Af dhuuban oo wax muda; caarad.  b)  Qalista  indhaha.
c) Wasakhda dhu!ka laga xaaro; qashin. 2. (-du) Caano ama biyo, kd., oo loo kabbado sida kolka wax kulul la fuuda hayo oo inta bushi­ maha loo dhoweeyo. xiisadda dabay­ sba lagu soo nuugo: fuuqsad.
Fiiqan - I. Af dhuuban loo yeelay; caarad leh. 2. La xaaqay; fiiqii J11ga qaaday. 3. Diirka laga qaaday. 4. (indho) farsamo takhtarnimo lagu sameeyey; la qalay.
Fiiqid (-da) -- I. Af dhuuban u yeelid;
caarad u samayn 2. Fiiqa ka qaa­ did. 3. Diirid. 4. (indho) farsamo 1akhtarnimo ka qabasho; qalid; bixin.
Fiiqsad (-ka) -  Fiiqsasho.
Fiiqsasho (-da) - Caano ama biyo, kd., kabbo yar oo jiidan, slda kolka wax kulul la fuuda hayo oo kale, aayar aayar hadba u kabbasho.
Fiiqsi (-ga) -  Fiiqsad.
Fiiqtukaule (-ha) -  Sida tukuhu wax u cabbo oo kale, wa)( u fiiqsasho; fiiqbarrays.
Fiirfiirin (-ta) -	Dhawr jeer fiirin: fiiro u yeelasho; ceg·eegid; baarid. Fiirin (-la) -	I. lndhaha ku dhugasho; jeedaalin; cegid; arkid. 2. Fiiro u
yeelasho; fckerid: baarid.
Fiiro (-da) - 1. Dhugasho;jeedaalo: aragti. 2. Maanka iyo maskaxda oo wax laga fiirsho; dhugmo; laab; xirgi.
Fiirsad (-ka)   Fiirsasho.
Fiirsasho (-da) •-- I. Daawasho; eega­ sho; u jeedasho. 2. (u -l Fiiro weyn u yeelasho.
Fiirsi (-ga) --- Fiirsad.
Fiish (-ka) - I. lndhaxanuun dhacaan iyo malax leh. 2. Qoyaanka iy(, malaxda xanuunka.
Fiito (-da) - 1. Ubuxu intuu duuban yahay oo uusan v.eli dillaacin. 2. Cuduf idaha, kd. irmaan naasaha le.a gala.
Fiix (-a) -  1. Subag. 2. lniino yaryar
fi,xid	fin
oo dufan ah oo caanaha la lu!a hayaa yeeshaan.
Fih:td (-< la) -- Fiix noqosho. Fiixin (-ta) -- Fiix ka dhigid. Fikad (-ka) -- Fikasho.
Fika.sho (-da) - Wax wax hayey ama la ha)ey ama wax ku mudnaa ama ku tiirsanaa, xoog si< lbasho ku jirto u boodid, u bixid, u siibasho; faka­ sho; filqasho.
Fikin (-ta) - Wax meel xoog ugu jirey ama ugu xirnaa sii deyn, furid. sii- bid; filqid; fakin.	•
Fil l-ka) -	Da"; da'aad; fac. Filad (-kaJ -		Filasho.
Filan (ku -) -	Deeqa; wada gaara. Filasho (-da) - Sugid; dhawrid; rajeyn;
malaysasho; quuddarrayn. Filaysi (-ga) -	Filaysasho.
HUil-
Filaysasho (-da) - Isla fit yeelid; isla simid; isku dhererin; filaysad.
Fildarro (-da) -		Saddexda xiddiggod oo godintu ka kooban tahay middood. Filfil (-sha) -	Miro yaryar oo la engejiyey oo ka baxa geed faalala oo dhulalaka kulkulul: aad bay u kulul yihiin, dhirta cunnada lagu darsadona waa ka mid, badanaana
 
waa madow yihiin ama v.-aa cad yihiin.
Filfilin (-ta) -	Dad cusub ama qalo ah, u jirxumayn, ximin, fiin< lhayn. Filgin (-ka) - Qori ama bir xoog leh oo af dhuuban oo gaaban oo cee­
lasha Iagu qodo; feetin, kurtun.
Filid (-da) -- Malayn, moodid; u qaadsa ho; ku ,,.,adid; qabid.
FILJM
Filim* (-ka) - I. Daliig ama dhuub xalleefsan  oo  galoo!an  oo  < lusha
!aga marshey wax iftiinka aad u dareemi og oo wax lagu masa"wiro.
2. Masawirro is dabo xiimaya, oo dheeraynta darteed la mooda hayo, wax dhaqdhaqaaqa haya ama nool; shineemo (ama ,i filin ►>).
Filin (-ka) - Fi!im. Fillaan (-ta) -  Fillaansho.
Fillaansho (-ha) - Wax wax ku filan ahaansho; deeqid.
Fillamid (-da) - Dhib ama haw\ ama wax la bixina hayo, dad badan wa­ daajin, u qaybin; xisaabtamid, dha­ biiltamid.
Fillan (-ka) -  Fillamid.
Filqad (-kaJ -- Filqasho. Filqasho (-da) -  Fikasho.
Filqid (-da) - Wax wax ku dhegsan ama haya. xoog u finiinin, u tuurid; fikin.
Fin (-ka) - Nabar oogada nalieyda ka soo baxa oo mid xun iyo mid sanba leh; kasoobbax; dhullax.
findhicif	firinb
Fi11dhicil (-ka) -·- I. Geed-quwaax qodxo fiiqfiiqan leh; laamaha biyo iyo ur lifaaqoon bUu ku lee yahay, salkana a al. 2. Cunnada la cuno siiba hilibka, cadadka yaryar oo ilkaha dhexdooda ku harhara. 3. Qoriga lagu findhicisho laftiisa.
Findhicilasho (-da) - Findhicilka ilku.­ ha dhexdooda ku harhara iska soo bixbixin.
Findoob (-kal - Fin yaryar oo aan cudur ahayn oo dadka dh.illinta yar wejigooda ka soo yaaca.
Finfiniin (-ka) - I. Jajab yaryar oo wax xoog loo tumayo ama loo garaa­ cayo ka soo duulduula. 2. Meel colaadi joogto ama dagaal - af iyo addinba - waxyaalaha ama arri­ maha dardaran oo ka dhaca haya.
Finiin (-ka) - I. Wax meeshuu ku dhegsanaa ama joogey xoog iyo dhaq o uga dhacay ama uga gan­ may, 2 Tuuryo, dhicid. 3. Wax kasLoo finiina ama la finiiniyo. 4. Wax finiin u eg ama sic.la finiin la ganay, aad u dhccreeya.
Finiinid (-du) -  Xoog u ganmid ama u dhicid.
Finiinsad (-ka) -  Finiinsasho.
Finiinsasho (-da) •-- Mid wax badan oo wadajira oo carara haya ka mid ah, gooni u leexsasho, u goosasho, u ceyrsasho.
Finixsad (-ka) -  Finixsasho.
Finixsasho (-da) - Dood ama hadal hore oo la qaadan waaycy, daba­ socosho; cariiqsasho.
Finixsi (-ga) -  Finixsasho.
Finnaaq (-a) -	Neef irmaan oo caano yar.
Fiqi (-ga) -	Nin diinta kasmo weyn ku  !eh;  wadaad;  caalin;  shiikh;
buuni.
Fiqid (-da) -	Hada! faq ah ku wada had!id; (ama «faqid))).
Fiqin (-ta) - Faq ugu yeerid; hoos ula hadlid.
Firaaqayn (-ta) -  Waxa ku Jira ama
jooga ka qaadid, ka wadid; ciriiriga ka qaa< lid; dallaa! ka dhigir.l.
Firaaqo (-da) - Aan wax badani oo! ama aan dad badani joogin; u.an ciriiri ahayn; cidla'; da\laal.
Firaash (-ka) - Gogol, (ama « fu- raash »).
Firaashilll - La firaashay; la gogley. Firaashid (-da) - Goglid.
Firasho (-da) - Timaha saqaf ku hagaajin; shanlaysasho.
Firayn (-ta) - I. Firo u yeelid. 2. (turub) warqad badka dhigid, muu­ jin.
Firdhaad (-ka) - Wax weyn oo qar­ xaday ama col jabay, kd.. waxa ka soo go·a ama ka soo yaaca.
Firdhad (-ka) -  Firdhasho.
Firdhasho (-da) - Wax qarxa< lay ama col jabay, kd., wax ka kala yaa.;id, ka soo go'id; firxasho.
Firdhin (-ta) -  Kala tuurtuurid; kala
yaacin.
Firfir (-ka) - I. Dufan yaryar oo kulkulucsan oo caanuhu yeeshaan kolkay lulidda he,:r ka gaaraan. 2. Caanaha jaadba ah. 3. Dh1did iyo wixii kaloo biyabbiyood ah, oo qaab­ kaas yecsha.
Firfircoon -- Baraarugsan; fahmcysan. Firfircooni (-da) -  Baraarugsana.in;
fahmeysnaan.
FirHrid (-da)	Firfir noqosho; firfir yeelasho.
Firi (-da) -	lniin; xabbaJ.
Firid (-da) - Timaha saqaf ku kala bixbixin, ku nabid; shanlayn.
Firiiric (-a) -  Nabarro ama finan aad u yaryar oo badan oo dadka korkiisa ka soo yaacyaaca; ciir.
Firin (-ka) - I. Qori yar oo dhuuban oo ilig kc!iya ama ilko yar lch iyo dabo la qabto oo badanaa xardhan oo tirnaha Jagu firo. 2. Saqaf, shanlo.
Firinbi (-ga) -  Qalab yar oo la afuufo
oo laga keeno yeer aad u fiiqan oo dheer, oo u eg tan ka timaadda kolka ilkaha dhexdooda laga fooryo
firir	foodin
ama dalool yar inta bushimaha loo dhoweeyo  xoog loo afuufo; seeri.
Firir (-ka) -  Firdhad.
Firirsan -	Wax la kala firdhiyey ah. Firo (-da)- I. Waxjajabay oo habaa- soobey oo dabayshu qaaddo. 2. (tu­ rub) warqad la muujiyo oo badka
la dhigo.
Firoobid (-da) - 1. Firo yeclasho. 2. (turub) warqad muuqata iyadoo aan loola kasayn.
Firqo (-da) -  Dad koox ah; horin.
Firqoon -  (indho -) meel fog wax ka arka.
Firqoonaan (-ta) -  (indho -) meel fog
wax ka arki ogaan. Firxad (-ka) -  Firxa ho.
Hrxasho (-da) - Wax badan oo orda haya oo haddana ka!a firirsan; kala yaacid.
Fitaax (-a) - Wax fidsan; kala durug­ san; ballaar; jiidnaan.
Fitaaxid (-da) - Wax fitaaxsan noqo­ sho.
Fitaaxin (-ta) -  Wax  fitaaxsan  ka
dhigid.
Fitau:san - Fidsan; aan ciriiri ahayn; ballaaran.
FJRl:slBl
Fitilig (-ta)-Afyar ooka laallaada xa­ rigga dabinka, oo inta godka la geli­ yo, garangarta iyo dhinaca godku isu hayaan, xarigga ishiisana dabadeed korkiisa la saaro: kolkii garangarta lagujoogsado oo ay fitiligtu booddo, baa ishu wixii dabinka taabtay ku roortaa oo qabataa.
Fix (-da) -	Qosol badan. Fixlayn (-ta) -	Aad u qoslid.
Fog-Aan dhoweyn; dheer; durugsan. Fogaan (-ta) -	Fogaansho.
Fogaansho (-ha) - Fog ahaansho; durugsanaansho; dhowaan la'aan­ sho.
Fogeyn (-ta) -- J. Med durugsan geyn,
u dhigid; meel shishe geyn. 2. Shi­ sheeye ka dhigid.
Fongor (-ta)	1. lin; nabar; ceeb; takoor. 2. Summad.
Fongoran --- Fongor leh; inta kale ka duwan; takooran.
Fongorid (-da) -	Jin ama ceeb u yeclid; cccbayn; inta kale ka soo­
cid.
Fongorraan (-ta) Fongorraansho.
Fongorraansho (-ha) - Wax fongor lch ama fongoran ama takooran ahaan­ sho.
Fooc (-a)-- Wax sinnaa meel ka mid ah, oo inta hoos ka soo riixantey, kor u soo buuran.
Foocaar (-ta) -- Saddexda xiddigood oo godintu ka kooban Lahay mid­ dood.
Foocid (-da) -  Fooc yeelasho; kor
u soo buurasho.
Foocsan - Fooc yeelatay; soo buuran. Foocsanaan ( ta) - Foocsanaansho.
Foocsanaansho (-ha) - Wax foocasn ahaansho.
Food (-da) -	1. Timaha u dhexeeya
dhalada iyo salxanyaha iyo wejiga.
2. Timo si gaar ah loo qaablyo oo carruurta, siiba gabdhaha, loo reebo. Foodcase (-ha) -- Geed la beero oo bixiya miro saliid la cuno laga soo
saaro.
Foodin (-ta) - (isu -) dad ama waxyaa­ lo kale isu eegid, siday u kala wa­ naagsan yihiin; tartansiin.
loodley
Foodley (-dal  Gabar y.H oo food loo reebay.
Foodsaar (-ka) -  I. lcgdan kd. toos iyo
kafool kafool lay aga hor yimaado.
2. \','ax soo o.:da oo hareer looga hor tago. 3. Raar aqalka fooddiisa la saaro.
Foodsaarid (-da) •	Legdan ama dagaal
uga hortegid: kafool kafool wax uga hor imaan ho.
Foodsharccr (-Im)	Tinrnha foodda
!·()()D C)
oo int3 ,alxanyaha oo dhaafa 1,1'ejiga yareeya oo	 foolxumeeya; wejiga qaarkii a kore oo aan dadku hada­ naa timo ku lahayn. 1imo ka baxa. Foof (-ka)	I. Dibad u darccrka 1yo daaqdoonadka		xoolaha; soof. 2.
Xoolaha laftooda.
Foofid (-da) -·-· (xooloJ dihad u dareerid oo LI daaqdoonasho: ,oond.
Foofin (-ta)- (xoolo) dihad LI dareerin: daaq geyn. ,oofin.
Foog 1-tal	I. Maalinta gelinkeeda hore: uhax. 2. Berri.
Foogan	Wax ku 1uagan: wax ku
di ran: taagan; l<.acsan. Foogm1an (-lal -	Foognaansho.
Foognaansho (-hal --· Wax foogan ahaansho.
Foohaar (-ka) -- Xarrago dhar waa­ weyn loo qaJ.to oo i,m,tus iyo kibir ku jiraan_
J)).
Foororin (-ta) --- 1. Wax foorora ka dhigicl. 2. Genbiyid.
Foororsod (-ka)   Foororsasho.
Foororsasho (-da) - lyadoo la taagan yahay. qaarka sare. horny iyo hoos u laallaadin. u godid.
Foororsi (-ga) -  Foororsad; foororsa-
sho.
Fooryid (-da) -		Foori samayn. Foos* (-ka) -	Xoog; col.
Foox (-a) - Xabag jaadad badan ah oo udgoon oo la shito; luubaan: beeyo.
Fooxaalli (-ga) Fulabbaj_is: bowdo- qaawi<;; dhood, jinatuur; cagaju­ gleyn.
Fowliil (-ka) -  Wax  meeshuu  ku
dhegsanaa yare ka fuqay; fan­ qooq.
Fowliilid (-du) -	Fowliil noqosho.
Fud" (-ka) - Cad yar oo kankoonsan oo is haysta; bur; fudul.
Fudayd (k-a) • Culay iyo dhib la'aan: si fudud; sahal.
Fudud -	Aan culays lahayn; dhibyari kor loogu qaadi karo.
Fududaan (-ta) -	Fudayd ahaan, cu­
lays la"aan.
Fududayn Ha) - Fudayd ama wax fudud ku dhigid; culayska iyo dhibta ka bi'in.
Fudul" (-kal   Cad": fud; bur.
Fuf i-ka) --- Daaq aan roob ku bixin ee xilli ku baxa.
Fufid (-< la) -  Fuf yeelasho.
Fujaan (-ka) - Weel yar oo dheg leh oo badana;i dhoobo laga s;imeeyo oo shaaha iyo bunka, kd., \agu cab­ bo; koob; (ama (« fijaan ►>).
Fujin (-ta) -  Wax meel ku dheg.<;anaa
xoog uga goyn; rujin.
Fula.aliso (-da) - Duco ama wax kale oo loo siimeeyo haweenka fooshu hayso. si ay xanuunyari u dhalaan darteed; (ama « falaaliso »).
Fulabbajin Ha) - Waxyaalo fuleyga cabsi gcliya ku kicid; guulguulid; cagajugleyn.
Fule ( ha) -- Fu!ey.
Fuley (-ga) ---- Qofka wax kastoo yar ka  baqa; aan geesinnimo !ahayn;
\ama ,, fule ,>),
Fuleynnimo (-dal --  Fuley ahaan.
Fulid (•da) - I. (xoolo) mccsha ay u soo aroorecn oo biyaha ka cab­ been ka tegid. ka noqosho. 2. (arrin) mcel marid; dhaboodid; dhaqan ge­ lid.
Fulin (-ta) -- J. (xoolo) meesha ay u soo arooreen oo biyaha ka cab­ been ka kaxayn, ka wadid. 2. (ar­ rin) meel marin; dhab ka dhigid; dhaqan gelin.
Fulul" (-ka) -- I. (xididdada geedahii, kd.J aan dhab dhulka ugu aasnayn oo aan soo bixintoodu qodld u baahnayn: waxaa ku filan in inta madax keliya lagu dhego hadba kor loo soo dhifto taniyo intuu ka soo wada baxo. 2. Wildi sida xididdada dhirta oo aan qarsoonayn ama dlba­ dyaalka ah oo kale loo soo bax ho. Fululid (-da) - (xidid, kd.J markii ma­ dax la qabto oo la dhifto, si fudud
u 'iOO wada bixid.
Fululin (-ta) -	(xidid, kd.l dibad u oo ,,..ada bixin iyadoo aan la qodin. Funaanad (-da) -	Dhar tolan oo !a qaato oo ama jllicsan oo oogada xiga oo dhididka dhawra, ama culus
oo dhaxanta laga qaato; garan.
fuq
Fuq (-a) -- Afka labadiisa qalbac mid­ kood; qal.
Fuqdo (-da) -  I. Caws ruqiddiisu aad u fududdahay. 2. Wax: ku kici< l; wax ku soo boodid. 3. Inta qofka is ce!intiisu le'eg tahay; kafal.
Fuqid (-da) -  Soo go'id; ka dhicid.
FURE
Fuqsad (-ka) -  Fuqsasho.
Fuqsasho (-da) -	Wax meel ku dheg­ s.an xoog u soo goosasho; ruqsasho. Fur - 1. (-ka) - Wixii meel da!oosha lagu awdo; dabool; guf. 2. (-ta) (xoolo) summad dhegta loo yeelo. Furaad (-ka) --  ldiin xarar iyo faraq
!agu qurxiyey oo carruurta yaryar lagu xanbaaro; dhereb.
Furaadsi (-ga) -	Furadsasho. Furaadsa!iho (-da) -	Furaad ku xan­
baarasho; sida furaadka loo qaatoo kale, u qaadasho.
Furan -	La furay; aan xirnayn; af bannaan; la geli karo; bal\aqan. Furasho (-da) -	1. Wax xirnaa, xir­
naantii ka bi'id. 2. Xarig ka furid oo la tegid. 3. Cid geeddi ah med degid. 4. Qof, dad, dhar ama wax kale ka xoogid; dhicid. 5. Qof la boojiyey ama la qafaashay, xoolo madax-furad ah ka bixin. 6. (ka -) Ka goosasho; ka xiriirfurasho.
Furdaamin (-ta) -  Qof la falay ama la sixray, wax falka iyo sixirka ka saara kula kicid; sixirfuryo u sa­ mayn.
Furdaamis (-ka) -  Furdaamin.
Furdo (-da) - Meesha alaabta ganac­ siga ah oo magaalada ama dalka ka baxaysaa ay marto oo lagu can­ shuuro, tii soo geleysaana sidoo kale u soo  marto oo lagu canshuuro,
furun
siiba kuwa magaa!ooyinka badda ku yaal; (ama ,i furdad »).
Fure (-ha) - Qalab ilko leh oo badanaa bir ah oo inta daloollada qufullada iyo wixii la mid ah la gesho, lagu wareejiyo oo lagu furo; muftaax; qaliid.
Furfor (-ka) - Hab gar ah oo badarka qaarkiis loo karsho: bisayl haddana iniinihii kala yaaca hayaan oo ayan is qabqabsana hayn.
Furfura.d (-ka) - Furfurasho. Furfuran -  Aan xirxirrayn; wada fu­
ran.
Furfurasho (-da) - Wax soohnaa ama xirxirraa, xariggii ama liilammadii ama duntii isu haysey ama lagu tolay meelo badan ka go'id, ka furmid, ka roorid.
Furforid (-da) - Waxyaalo badan oo xirxiran ama gunguntan, midba mar furid ama wada furid.
Furid (-da) -· I. (quful, kd.) wax xiran fure ama qaliid ku kala bixin. 2. (albaab, kd.) balliqid, bashiicin. J. Wax guntan kala bixin. 4. Mark­ haati laysu qabsaday, siduu ahaa u sheegid. 5. (guur) qof la qabo sii dayn. 6. Haw! la qabtay oo la xusayo, cayaar, dabbaaldeg, shir, hadal, kd. dadka ka qayb gela haya u bilaabid.
7 Wax raran rarka ka dhigid. 8. Halxiraale ama wax kaloo la isku xiray, sheegid; feydid; bannayn.
Furin (-ta) -	Cad0 maro ah oo aan weyneyn; go·; qeyd.
Furitaan (-ka) -	Furid.
Funnid (-da) -	Wax furan noqosho. Fumaan (-ta) -		F:urnaansho.
Furnaansho (-ha) - Wax la furay ama furan ama aan xirnayn, ahaansho. Furriin (-ka) -	Furid; furitaan; (ama
« furniin >►).
Fursa.d (-da) -  Kansho, waqti.
Fursasho (-da) - (ka -) !ska deyn; ka maarmid.
Funm (-ka) - Wee\ ama meel dhisan oo inta gudaha laga kululeeyo, cun­ nada lagu dubo ama lagu hogeeyo
furuq
ama wax kale lagu engcjiyo; hog;
Fuulid (-da) -	Korid; tafid.
fuur
rnuufo; (arna •< furin >)).
Furuq (-a) - ('udur danm 00 lays qaadsiiyo; wuxuu lee yahay, qandho iyo rnantag iyo nabarro badan oo jirka ka soo yaaca, kolkay biskoo­ daanna furuqdhoon ku reeba.
Furuqbiyoole (-ha) -	Furuq biyo ]eh. Furuqdhoon (-ka) - Godgod yaryar oo nabarrada furuqu wejiga ku rce­
baan.
Furux (-a) -	Kalaggoysyada oogada
•	oo lafuhu iska haystaan qaarkood siiba kuwa < lhudhummada iyo calaa­ calaha.
F1mdn (-ta) - 1. lskaggalka lafaha xoog u maroojin oo ka!a filqid. 2. Qalmaroojin.
Furxis (-ka) -- Furxin.
Fushade (-ha) - Bilaha guga, tan ugu horray a.
Fuud (-ka)- Dhacaanka ka baxa hilib­
ka iyo kalluunka iyo cagaarta ko!ka biyo ama caano ama wax la mid ah lagu kariyo; maraq.
Fuuddhuug (-ta) - Bu hinta hoose meesheeda godan oo tirnaha yari ka soo baxaan.
Fuudid (-da) - I. Fuud cabbid. 2. Wax la cabbo oo kulul, aayar cabbid;
fiiqsasho.
Fuudsiin (-ta)  - Fuud cabsiin.
Fuule (-ha)	I. Docda farctaha laga fuulo. 2. Kan fuulaya am.i fuula.
Fuulin (-ta) - (qof, kd.) meel kore ama wax korki geyn, gaarsiin, kor­ siin, saarid.
Fuulis (-ta) -  Fuulin.
Fuul!aan (-ka) - Habka Iyo aqoonta fardaha, kd., loo fuu!o.
Fuullaandhaaf (-ktt) •- (qof) aad fuul­ laanka u yaqaan; fardadhaari.
UUQ (I)
Fuundi (-gal -	Ninka daaraha dhisa. Fuuq -- 1. (-a) Dhuunta xabbadda oo baaruuddu kujirto, gumucana sidda; qashar. 2. (-da) a) Shanqarta ka yeerta kolka biyaha, caanaha, kd., xoog loogu soo nuugo bushimaha oo urursan oo loo dhoweeyo; fiiq; fururuq. b) In yar oo kol la fuuqsado. Fuuqdhabiil (-ka) -	Dhabiishiisu aad u daran tahay oo aan oggolayn in
wax yarina seegaan; qorqode.
Fuuqdhabiilnimo (-da) -	Fuuqhabiil ahaansho.
Puuqfuuqsad (-ka) -	Fuuqfuuqsasho.
Fuuqfuuqsasho (-da) -·	Dhawr jeer fuuqsasho, siiba  iyadoo  weel  naas
!eh laga cabba hayo.
Fuuqsad (-ka) -·· Fuuqsasho; fuuqsi. Fuuqsasho ("du) -- Kabba weyn oo jii­ dan biyo ama wax kale oo meel
ku jira ku marin.
Fuur (-ka) 1. Dibbiridda iyo soo buurashada waxa dhinta. 2. Waxa ciir ama dhanaanno lagu darn, oo
fuurid
soo buurta ama kara ama oo fooca.
3. Wax duuban ama buuran oo dhulka hoostiii,a ama biyaha hoo­ stooda. sida likaha uga soo baxa. Fuurid (-da)	Wax fuurey noqosho;
soo fooi.:id; dibbirid; afuufmid.
Fuuna11	Wax fuurey noqday; dib- birsan.
tux.sh!
Fuursanaan (-ta) --- Wa:,; t"uur an aha.in: dibbi1·sanaan.
Fu1-1-o (-ha) - 1. Geed wax lagu mida­ beeyo. 2. Wixii aan sida xanirtll u jilicsanayn; aan tirn.bashadooda loo bogin: (xariir iyo •   gob iyo gun.).
Fuxshi (-ga) --- Ccebaal.
        

G

G (ga')

Xarafka 7d. oo alifka Soomaalida. Waa shibbane.

-ga

(naxwe) toddobada qodob mid ka mid ah: wuxuu raacaa ereyada lab oo kelida ah oo ku dhammaada shaqallada "i" iyo "aa" sida guriga, maroodiga; gabayaaga, dilaaga, ama kuwo kaloo lab (keli/koox) oo ku dhammaada shibbaneyaasha "g", "w", "y", sida xoogga, aragga, galowga, lo'yowga; sayga, fayga.

Gaab (-ka)

(qof, kd.) dheererkii loo baabnaa dherer ka yar leh; dhererkiisu gaaban yahay.

Gaaban

Gaab ah; aan dheerayn.

Gaabi (-da)

Dherer aan dheerayn.

Gaabin (-ta)

1. Wax dheer qaar ka qoyn; wax gaaban ka dhigid.

2. Orodka yarayn; gaabis noqosho.

Gaabis (-ka)

1. Aan orod badan lahayn.

2. Gaabin.

Gaabnaan (-ta)

Dherer gaaban lahaan.

Gaabsad (-ka)

Gaabsasho.

Gaabsasho (-da)

1. Dherer gaaban u yeelasho.

2. (hadal, kd.) hoos u dhigasho; yaraysasho.

3. Gaabis.

Gaabsi (-ga)

Guur kummeelgaar ah, aan sharci ku dhisnayn.

Gaacin (-ta)

1. Wax dagaal u taagan ama u soo socda, nabar uu la hakado ama uu ka gabbado, u taagid; waabin.

2. Wax badan oo biyabbiyood ah, isku mar xoog u daadin; qubid; butaacin.

Gaacis (-ka)

Gaacin.

Gaad (-da)

1. Geed geedaha isku rara oo bixiya miro la cuno; caan wuxuu ku yahay goroyadaa mirihiisa jecel.

2. Cayaar lagu cayaaro laamaha gaadda lyo leebab (fiddi); leeb.

Gaadaddo (-da)

Qodax-badeed.

Gaadasho (-da)

Doorasho; xulasho; togasho.

Gaaddabbuur (-ka)

(fardo) hardaf.

Gaaddo (-da)

Laab; shaf.

Gaadeeryo (-da)

Adeeryo.

Gaadid (-da)

Wax aan digtooneyn oo aan is jirin, inta loo soo dhuunto, wax yeelid.

Gaadiid (-ka)

Waxa la rarto oo lagu guuro ama lagu socdaalo ama lagu dhoofo ama hawlo kale lagu qabsado, (dayuurad, markab, baabuur, awr, kd.).

Gaadiidsi (-ga)

1. Gaadiid ka yeelasho: hawl ku qabasho.

2. Sida gaadiidka ugu adeegasho; midiidin ka dhigasho.

Gaadis (-ta)

Gaadid.

Gaadmo (-da)

Wax aan digtooneyn oo aan is jirin, oo inta loo soo dhuunto, wax la yeelo.

Gaadniin (-ka)

Gaadid; gaadmo.

Gaado (-ha) -	Ged; dhalan; alab. Gaadoowe (-ha) -		Kalluun badccd. Gaaf (-ka) -- 1. Mee! la hagaajiycy oo la qurxiyey oo aroo ka loo sa­ meeyo oo lagu sameeyo caweys, cunno, dheelaas, cayaaro, kd. 2. Dhis kala durug an; hadoodil. 3. Kol, kal, toogo, moog: jilays. 4. Hareer; di bad. Gaafabbax (-a) -- Kolb. curadka cid­ da ugu weyni cid u gaar ah yeesho, isagoo loona guurshey xoolo ku filan­
na fa siiyey.
Gaafabbixid (-da) - Wiilasha cidda, siiba curndka. inta loo guursho oo xoolo la siiyo, cidda ka dhexbixid oo g;rnr u degid; carruurta hadba kii kora oo guursada oo isku fil!aada oo gaar u dcga.
Gaafabbixin (-ta) - Gaafabbax ka dhigid.
Gaafal (-ka) (bad: beden, kd.) qo- ryaha babcan oo ragga saayibta v.adaa ku farii to, midkood.
Gaafasho (-daJ - 1. (xooloJ habka neefka godlan oo la lisa hayaa isu taago oo lugaha u kala durkiyo; faarumaysasho. 2. Taagnaan ama socod gaar ah oo digtoonaani ku jirto. oo wax la qaban doono ama dhici doona la isu go!aadiyo oo loo darbado.
Gaafeysi (-ga) -  Wadaag, qaarba kol
\,ax qabto; toogaysi; kaltan; jilaysi; moogtan.
Gaafmeer (-ka)- Dusha iyo hareeraha oo \,ax laga ilaaliyo oo lagala soo warv-.areego; kormeer; afmecr; (ama "gaafammecr »).
Gaafmeerid (-da) - Dusha ka ilaalin; ka kon,areegid; dibadwareegid; kor­ meerid: afrneerid.
Gaafo (-ha)  I. Waayo badan;jeer; wax badan. 2. Meerto; ka!tan.
Gaafootamid (-daJ - Gaafeysi; kalta­ rnid; tooga:si; jilaysi.
Gaafootan (-kaJ -  Wadaag qaarba kol \>ax qabto; gJJfeysi; kaltan; jilays.
Gaagg-.ix (-aj -  l. (xoolo) kolka int(t
gaal/iso
neefka la lisa hayaa godlado, had­ dana inta wax qoonsado ama daree­ mo, godolku ku baabba'o oo caa­ nuhu ka irnan waayaan. 2. Wax kastoo !a rabey in la yiraahdo ama la falo, oo wax la qoonsaday dar­ teed qofka ka iman waaya oo ku baabba'a.
Gaaggixid (-da) -· Godolkii ku baab­ bi'id, wax la qoonsa< lay darteed. Gaaggi:dn (-ta) -	Gaaggax ku ridid,
ka keenid.
Gaajabbeel (-ka) -- Wax la cuno oo gaajada bi'iya; dhereg.
Gaajabbeelid (-da) •- Wax gaajada bi'iya helid, cunid, ka dbergid.
Gaajaysan - I. Aan waqti badan cun­ no cunin; gaajo hayso. 2. Qatan; baahan.
Gaajaysnaan (-ta) - Wax gJajo hayso ahaan.
Gaajo (-da) -· Dhibaatada iyo xanuun­ ka iyo tabaryarida oogada laga da­ reemo kolka wax badan la q<1tan yahay oo aan cunno la cunin; baahi. Gaal -	l. (-ka) a) Qof aan muslin ahayn oo siiba rni< labkiisu cad yahay.
h) Qof aan jimic lahayn oo cidna u turin; tiirri. c) Geel (waxaa badanaa Jagu dabakaraa creyo kale sida haruubgaal, xeryaggaal, afaggaal,...).
2. (-slia) Tab, ged, dabci.
Gaalayn (-ta) - Diinta muslinka ka saarid; gaal ka dhigid.
Ga.a.lib (-ka) - Fardaha orodkooda jaad ka mid ah; hardaf; gaaddab­ buur.
Gaalibid (-da) - Orod gaalib ah ordid. Gaallays (-ta) - Jaad hore oo toorrey oo loo tuman jirey in gaalada lagu
laayo oo lagula dagaallamo.
Gaalleef (-ta) • · 1. Mindiyihii hore oo gaalada lagu!a dagaallami jirey, mid ka mid ah. 2. Mindi weyn oo aan qurux badnayn oo dhan.
Gaallin (-ta)- I. Dib u dhigid; liidid; tixgclis la'aan; muunajebis. 2. Aa­ yarid; si xoog yar u wadid.
Gaalliso (-da) -  Cayaar.
gaaloobid
Gaaloobid (-da) - Diinta muslinka ka bixid; gaal noqosho.
Gaamurid (-da) -- Cayil ama jimicsi ama wax kale, jir buuran oo adag la ycclasho: oogo adag yeelasho.
Gaan (-ka) - I. Xoog leh: adag. 2. Dihin.
Gaane (-ha) -  (neef guran, kd.) buur­
raan iyo xoog badan yeeshay; gaan noqday.
Gaani (-ga) - Yaxaas koray oo xoog­ giisii dhammaystay.
Gaannanaan (-ta) - l. Gaan ahaan; xoog iyo waxtar badnaan. 2. Dih­ naan.
Gaar (-ka) - a) Waxa uu ka dhashay ama uu la magacwadaago, ka bax­ san; aan u ekayn; duwane. h) Dhi­ nac, gooni. c) (naxwe; magac guud iyo magac -) magac guud = nin, magaalo, had; magac gaar: Lif­ baan, Xamar, Ajrika. d) Hurguun ka yimaada nabar aan dhiig ka iman, siiba kan qodaxdu muddo.
Gaaraabbidhood (-ka) - Cayayaan yaryar oo duulduula oo habeenkii, isagoo u eg dhinbilo yaryar oo dab ah, if'ifa oo bidhaama; (ama « gaa­ raabbidhaan ))).
Gaararro (-da) -  Kalluun badccd.
Gaardi (-ga) -  Socod jaadad badan ah oo wadajir ciidanka dagaallarna iyo ardada. kd. la baro, oo ay ku tabecyaan; cayaarsiis.
Gaardisiin (-ta) -- Gaardi ku wadid; cayaarsiin.
Gaardiyid (-da) - Socod lagu gaardiya hayo, socosho; cayaarsiis ku socosho. Gaari (-da) - Qof dumar ah oo maa­ mulka aqalkeeda iyo iyada naftee­ daba aad u ilaa!isa oo uga adag; aan baali ahayn. 2. (-ga) Gaadiid garangaro Jch oo la rarto ama la raaco oo ama motoor wado ama
wax kale jiidaan.
Gaarid (-da) -- Wax durug an oo tiig­ sasho ama socod arna si kale Joogu tago ama loo taabto; ka dabategid; soo qabasho.
gaashaan
Gaaroodi (-ga) -	I. Dhul dhir waa­ wcynna leh, bannaanna ah, oo bada­ naa cag'adayg ah, dixiyina ka baxdo. Gaaroodin (-ta) -		Nabar bararay oo hurgumey, dab ama wax kaloo kulul
ku diirin; kubbayn.
Gaarsiin (-ta) - Wax durugsan ama meel fog geyn.
Gaarsiis (-ka) -  Gaarsiin.
Gaas (-ka) -  1. Qayb weyn oo ka mid al1 qaybaha ciidanka dagaalku ka kooban yahay. 2. Jaadadka badan oo neecawdu ka kooban tahay qaar­ kood: waa wax sida cinjlrka u jiidma oo meel walba ku fitaaxa oo buu­ xiya; waxyaalo badan oo kala jaad ah oo waxtar weyn !eh, baa )aga sameeyaa. 3. Dufan ama saliid aad u fudud, oo dhuxusha iyo waxyaalo kale !aga liso, oo inta fcynuusyada iyo weelal kale \agu shubo, la daarto ama si kale loo shito.
Gaasabbax ( a) - Si gaar ah oo wax loo koriyo ama loo dhaqaaleeyo ama loo baxnaansho; kaadsiinyo; deg­ deg la"aan; bawaanis.
Gaasabbixin (-ta) -- Si gaar ah u ko­ rin, u dhaqaalayn; u kaadin; dcde­ jin !a'aan; horutibyeyn la'aan; bax­ nauniu; u sugid,
Gaashaaman ---" Gaashaan loo ycelay, lagu rogcy; la adkeeyey; malaasan. Gaa haamasho (-da) - Wax sida gaa­ haanka, wax dhlbaato leh oo iman doona, la isaga celiyo, samaysasho. Gaashaan (-kill - Qa!a.b lagu dagaal­ lamo oo warcegsan:	wuxuu	ka samaysan yahay bir ama	harag adag ama wax kale. oo inta ga­ canta lagu qabsado, riddada iyo
gaashaanbuur
nabarrada tuuryada ah !aysaga dhigo oo J11gaga gabbado.
Gaa.shaanbuur (-ta)- Dad dhawr qolo ah oo ciidammadooda isu geystey oo meel ka soo wada jeeda; dad xooggooda isu gceyey oo jaalloobcy; isbahaysi.
Gaashaa11dhig (-gal -  Colka oo inta
t,AASHAA
hub qaata, tolka ama qaranka, ca­ dowga ka celiya; jilibdhig; daafac. Gaashaandhigid (-da) -	Qaranka ca­ dowga ka dhicin; dagaallamid; jilib­
dhigid; daaficid.
Gaashaanle (-ha) - I.* (ciidanka qa­ labka sida) darajo u dhexaysa Sar­ reeyaha iyo Dhammaha. 2. Saryan­ ka saantiisa gaashaammada laga goosto.
Gaashaanqaad (-ka) - Qof gaarey dct'dii uu gaashaanka qaadi lahaa oo duullaammada ka qayb geli la­ haa; gaashaama.iis.
Gaashaanxajis (-ka) - Gaashaanqaad. Gaashi (-da) -  Bar weyn oo  koo­
baaban (ama (( geesho ))),
Gaatamid (-daJ - Socod gaatan ah, socosho.
Gaatan (-ka) - Socod aayar la socona hayo iyadoo la dhuukina hayo oo lugaha hadba mid aayar la qaada hayo; socod aayar ah oo wax lagu gaada hayo.
Gaatin (-ta) -  Gaatan.
Gaatir (-ta) - Haragga oogada oo adkaada, siiba kan sacabbada 1yo cagaha.
gabal
Gaatiroobid (-da) -  Gac1tir noqosho.
Gaawe (-ha)	Haruub weyn oo canood.
Gaax (-daJ - I. (caano) nafley irmaan oo goortii la li i jirey ama la nuugi jirey aan la taaban, caanaha ku urura ama isgaargaara oo ay siddo; caanaha aan neefka !aga lisine la kaydiyo oo dib loo dhigo 2. Wixii waqtigii la soo saan JJrey aan lt1 soo saarin ee lt1 urursho oo dib loo dhigo oo dhan.
Gaaxasho (-da) - (xoolo) caanihii neef­ ka laga lisi laht1a oo dib iyo waqti danbe loo dhigo; goortii la lisi jrey aan la lisin.
Gaaxin (-ta) - (xoolo) goortii caa­ naha laga lisi jirey oo aan la lisin oo goor kaloo danbe )ala sugo.
Gaaxsan •- Neef aan goortii la lisi jirey la !isin oo goor kaloo danbe lala suga hayo.
Gaaxsanaan (-ta) - Neef gaaxsan ahaan.
Gaayimad (-da) - Waraaqo yaryar oo dhinac isaga dhcgsan oo ardada ama dadka kaleba, wax ku qorqorto; buug yar: daftar.
Gabaabsi (-ga) -- Wax badnaa oo soo yaraaday; wax isdhimay; qc1byo: i dhimid: yaraan; shiiqid.
Gabaaddiir (-ta) -	Actn waxba ool; cidla'; gabaahiir.
Gabaahiir (-ta) -	Mee! bannaan oo aan waxba ka bixin; gabaaddiir.
Gabaddanaysan -- Gabaddano leh c1ma ay hayso.
Gabaddanaysnaan (-ta) -	Wax gabad­ dano hayso ahaan.
Gabaddano (-da) -	Dhaxan dayreed oo aad u daran.
Gabaggabeyn (-ta) -	Gabaggabo ka dhigid.
Gabaggabeysan -	La gabaggabeeyey; gabaggabo lagu dhigt1y.
Gabaggabo (-da) -	Magaalo ama dad ama xoolo col xoog ku qabsaday oo dul fadhiyo; (ama « gcbaggebo »). Gabal (-kaJ  - - Wax  weyn ama is
gaban
hay ta qaarkii; cad; jab; qayb; in; jcex; (ama •< gobol »).
Gahan (-ka, -ta) -	Aan fil weyneyn; aan buurreyn; yar; lama "gibin »). Gabar l-ta; gabadha) -	(koox: gab­ dho) qof dumar ah oo da' yar, aan weli la guursan; in.in; (ama << ge­
ber )), << gabadh >)).
Cabarey-maanyo (-da) - (sheekaxarii­ ro) naHcy badda ku jirta oo qai:irka horc gabar ka ah qaarka danbena kalluun; halkabk.
Gabarnimo (-daJ - Gabar .ih.ian; inannimo.
Gabarraale (-ha) -  Kalluun.
Gabay (-ga) - Tixo la tirsho oo k.a kooban ereyo iyo xuruuf qiyaasan oo tirsan oo xaraf ku dhisan; wu­ xuu lee yahay tixo is wada dhe-
CiABAR
rer le'eg iyo ereyo xulanti ah oo midba la gesho meel uu ku habboon ya hay; qaarkood waxay lee yihiin dhawaaqyo iyo yeer isu eg·eg oo ti­ xaha xubno loogadhigo oo lagu dhex googgooyo si ay u yeeshaan. luuq Iyo dhieitaan laysla hela hayo, muu­ sikana ku dhafan tahay, oo dhabaqa iyo deelqaafka ka ilaaliya. Gabaygu, sida maansada xubneheeda kale (gee­ raar, jiifto, kd.), wuxuu ka hadlaa wi:ix kastoo qofka laabtiisa ku soo dhaca, wuxuuna lee yahi:iy saamays daran oo kan hadalka kale ka xoog weyn; waa laga luuqiyaa.
Gabayaa (-ga) - Qofka gabayga tirin­ tiisa yaqaan; gabye (am.i << gabyaa )>).
Gabaye (-ha) -  Mcel  hadba waqti
gabbaldaye
go'an oo lagu hcshiiyey, geddisleyda iyo wixii wax genacsanayaa isugu yimaadaan oo wax ku bla gataan; suuq; carwo.
Gabayoox (-a) -  Gabayre.
Gabayre (-ha) -  Meet aan  gabbaad
l,ADAR Y-\1AANY0
lahayn oo dhaxan badan; dhaxanta lafteeda; gabayoox.
Gabbaad (-ka) -  Wax lagu gabbado;
wax dhaxanta iyo wixii la mid ah celiya; wax la dugsado oo dhan; (ama « gabbood >>).
Gabbann (-kal -· Gibbaan.
Gabbaati (-gal - (guur) yaradka k.i hor xoolo ama wax kale oo yar oo la bixiyo oo la siiyo qofka arna ragga gabadha baxshey, amaba gaba­ dha walaa!kecd, ina'adeerkeed, kd.
Gabbaatiyid (-da) - Gabbaati siin. Gabbad (-ka) - Gabbasho.
Gabbal -	1. (-ka) Qorrax, cadceed, dhalco, libdho, qundhac. 2. (-sha) Gaashi yar oo meel ku taal; bar. Gabbaldaye (-ha) -	Geed la abuuro oo jaadad  badan  u  kala  baxa;
,,.,uxuu lee yahay ubax dhexda ku
gabbaldhac
!eh gaashi weyn oo ah caw! ama
Gabiib (-ta) -	Gebiib.
gabxo
cillaan ama darmad ama madow; gaashida qarkeeda waxaa ku teed­ san ca!eemo ubax oo cillaan ah, gudeheedana waxaa ka buuxa abuur (iniino) faro badan oo saliid la cuno laga liso. Ubuxu hadba docda qor­ ra;,;du jirto buu u jeestaa; qorraxday; (ama v gabbalday »).
GABOOYE
Gabbaldhac (-al -	Qorraxdhac; maq­ rib.
Gabbaldhacsi (-ga)	Gabbaldhacsa-
sho.
Gabbaldhicid (-da)		r;'orraxclhicitl. Gabbalgaab (-ka) -	C,ubbalgaabad. Gabbalgaabad (-ka) - Kolka qorraxdu dhicidda ku dhowaato; qorra)l;gaa­
bad.
Gabbalgaabsad (-ka) -- Gabbalgaab­ sasho.
Gabbalgaabsasho (-da)	Waqtiga
qorrax< lu dhicidda kn dhowaato, gaarid.
Gabbalgaabsi (-ga) -	Gabbalga.ibsa­
sho.
Gabbaro (-da) -	Lacag ama wax kale oo tolku qof qof u bixiyo oo qaranka la siiyo; ammaan; sedo; canshuur. Gabbasho t-da) -		Nabar !aysku soo tuuray oo Jagu kaco si uusan wax ugu dhicin: ka lee;,;asho; gaashaan ama qalab kale ku balfin; iska gaa­
bin; kd.
Gabbin (-ta) - Nabar laysku soo ridey. celin, weecin, balfin.
Gabbis (-ka) -  Gabbin.
Gabid (-dal - Wax ama haw! lays faray in la sameeyo. qaban waayid, maaro u waayitl. ka soo bi:,:j waayid.
Gablamid (-da) -		Gab!an noqosho. Gablan (-ka) -	Qof gaboobey ama dhintay isagoo aan carruuri u dha­ lan; aan carruur dhaxasha lahayn
ama aan ka tcgin.
Gablarmimo (-da) -		Gablan ahaan. Gahlool (-ka) - (naaso, k< l.) aan caano ku soo dhicin: (ama « gabtool »). Gabloolid (-da) -	Gablool noqosho.
Gabne (-ha) - Baaqin. Gabniin (-ka) -  Wax gabid.
Gaboobid (-da) - In badan jirid; filka meesha ugu danbaysa gaarid; duqoobid; odayoobid.
Gabood (-da) - Gardarro; eex; denbi; dulmi; gcf.
Gaboodfal (-ka) -	Gardarro ku kac; xeer ama qimnuun jebis; dcnbi; gcf. Gaboodfalid (-< la) - Wax gabood ah ku kicid; dulmi ama denbi samayn;
xeer ama qaanuun jebin.
Gabooye (-ha) -	Galka fallaaraha lagu guro; qulux.
Gabow (•ga) -	Filka dadka iyo na fleyda iyo dhirta, qarka ugu dan­ beeya; duqow; odayniimo.
Gabowsho (-ha)- Fil wcyn; duqowsho. Gaboy (-ga) -	Qofka gabooyaha iyo qaansa< la ku dagaal!arna ama ku
ugaarsada; hargaanti; baydari.
Gabraar (-ka) - Eryidda, dabin u dhigidda iyo qabashada ama laynta ugaarta; garwaan.
Gabraarad (-ka)	Gabraarasho; ugaarsasho; garwaansad.
Gabraarasho (-da) - Gabraar u bixid; ugaar doonasho; ugaarsaho; gar­ waansasho.
Gabrasho" (-da) - (xoolo) meel wa­ dajir u farfariisasho.
Gabrid (-da) -	Wax qof jid u !ahaa, wada siin la'aan, wax ka dhimid. Gahxarar (-ka) - Cad hilib ah oo ka kooban dhawrka feerood oo waa­ weyn oo karraysta xiga oo sararta ka korreeya iyo hilibka yar oo
weheliya.
Gabxo (-da) -	Mee\ aan < lhir iyo
gabyaa
caws midna lahayn; meel cidla' ah; bannaan; ban.
Gabyaa (-ga) -  Gabayaa.
Gabyid (-daj- Gahay tirin; maansood. Gacal (-ka) -	Qof gacalo loo qabo oo la jcccl yahay; xigto ama sokeeye
ah; gacaliye; gacalle.
Gacalcun (-ka) - Dad gacal ah, wa)( iskasheeggi.
Gacaicunid (-da) -  Wa)( iskasheeg,
gacalcun ah.
Gacaliso (-da) - Qof dumar ah oo jaca.y! iyo gacalo loo qabo; xigto ama sokeeye ah; gacalo.
Gacaliye (-ha) -- Gaea[; gacalle.
Gacalnimo (daJ- Cacal ahaan; gacalo isu qabid.
Gacalo (-da) --- I. Jacaylka la isu qabo.
2. Qof dumar ah oo la jecel yahay; gacaliso.
Gacaltoo)'O (-da) - Dad is jecel oo gacalo isu qaba arna ay ka dhexayso, xiriirka ka dhcxceya.
Gacan - !. (-ka) a) Xubin dhuun la moodo oo ma< laxa rnaroodiga ka lallaadda: waa sankii iyo bushintii kore oo isku samaysrnay, wuxuuna isku darsar.lay xoog iyo jiljileec; docda kore waa adayg qal!afsan gudo-ujeeddaduna waa wax jilicsan; Maroodigu wuxuu karaa inuu geed weyn gacankiisa ku jcbiyo, dhinaca ka!ena, wax yar, sida xabbad digir ah oo kale, uu ku qaado. h) Biyo jiidan oo arna bad ka dillaaca arna biyo kale, oo dhulka engegan dhex gala. c) (qalab, weel) meel soo baxsan oo gacanta lagu qahto. 2. (-ta) (oogada da< lka) xubinta qarqarka ka bi!aabata oo faraha ku dham­ maata oo ay ka mid yihiin cududda, xusulka, dhudhunka, sacabka..
Gacandhaaf (-ka) -  Wax dad kale
lee yahay oo i< lan hi'aan faraha loola gal'o.
Gacandhaafid (-da) -  Wax dad kale
lee yahay, iyadoo aan laysu dirsan ama aan la isu idrnin, faraha la gelid.
gadaala'aqoon
Gacanlmdhiigle (-ha) - Qof qof nafta ka gooya; qof dhiig galay; qof dhiig qaba; daddil; dilaa.
Gacanqaad (-ka) - I. Gacansaar; salaan. 2. Xaalsiin; u hoyad. 3. Da­ gaal. 4. Wa,; siin.
Gacanqaadid (-da) --  I. Gacansaarid.
2. Xaal siin; u hoyasho. 3. Da­ gaal bilaabid. 4. Wax siin.
GAC'AN (2)
Gacanqabsi (-ga) - 1. UI ama was la mid ah oo kolka la soconayo gacanta lagu qabsado. 2. Llicag yar oo wa­ xyaalaha yaryar oo lagamama.arma­ anka ah lagu gato.
Gacantogaale (-ha) - Gacanta oo hadba la togo oo la kala baxsho 5j wax yare durugsan lagu gaaro ama lagu soo qaato ama lagu soo gurto; tiigsad.
Gacantogaaleyn (-ta) - Gacantogaale wax yarc durugsan ku gaarid ama ku soo qaadid ama ku soo gurid; tiigsasho.
Gacantogaaleys (-ka) - Gacantogaa­ lcyn.
Gaeanyare (-ha) - Hoosjooge. Gacayr (-ta) --  Geed yar oo xama­
kowga u eg, qodxosc aan  lahayn
oo laamihiisa la cuno.
Gacnadheere (-ha) - Geed xoolaha lagu dhacariyo: wuxuu lee yahay laamo geedaha kale fuula iyo xididdo biyo ka buuxaan oo xoolaha loo jarjaro oo Jaga waraabsho; fara­ dheere.
Gadaal (-sha) - Docda < lhabarka ku aaddan; xagga danbe; < lib.
Gadaula'aqoon (-ta) -  Xubnaba laga
gadaalabbarid
dhalo oo laboodka iyo dheddigoodku isaga tagaan iyo waxa ku saabsan, kasmo iyo aqoon u lahaansho: sida carruurta loo dhalo ama ay u dha­
!ato aqoon.
Gadaalabbarid (-da) - Sida laboodka iyo dheddigoodku isugu tagaan ba­ rid; xubnaha laga dhalo iyo sida carruurtu u dha.lato ama loo dhillo ba.rid.
Gadaalo (-ha) --  1. Waa.yo danbe:
ciribdanbeed;  dib.  (keli:  gadaal).
2. Oogada. qaarkeeda danbe siiba xubnaha laga dha!o oo laboodka iyo dheddigoodku isaga tagaan.
Gadaan (-ka) - Saabka qaarkiisa kore iyu \\eelka dhexdooda: saabka gan­ tihii,a.
Gadaawe (-ha) - Kalluun badeed; (ama "gedaawe H).
Gadabad (,da) --  Kal!uunka badda
jaad ka mid ah. Gadaf (-ka) -  Gedcf.
Gadasho (-da) --- I. Wax ganac ah, qiimihiisa bixin oo la soo waree­ gid. 2. (raad) tirasho, qarin.
Gaddiifad (-du) -	Kar.lr.liifar.l. Gadfan -	Gedfan.
Gadfid (-dal -	Gedfid. Gadhoorad (-da)	Kadhoon1r.l.
Gadid (-da) •·- I. Alaabo ganacsi ah. lacag ka bixin oo dadkii lahaa ka soo wareejin. 2. Wax aan muuqan ka dhigid; qarin. 3. (weeso) jebin.
Gadiid (-da) -  Hooska harkii waxa
bixiyey gondohooda ku soo urura.
Gadiir" (-ka) - Kalluunka badda mid ka mid ah fama « gediir »).
Gadoob (-ka) -  l. Lafdhabar; xiriir.
2. Misko; dib.	0
Gadood (-ka) - Dhirif, dharas, caro, umal.
Gadoodid (-da) -	Wax gardarro ah
oo afka la iska yiri ama addinka layska )eeby ka xumaanshaheed muujin, dhirfid: r.lhar id; xanaaqid. Gadoon (-ka)	Dhul iman oo dhagax is haysta ah ama Cllad, god yar ama magay ku yaal ama ka daloo,hamay
ga/aalan
oo biyaha xareeddu galaan oo lllgil cabbo.
Gadow-0 (-ga) -·- UI ama wax !<1 mid
ah oo inta laysku soo laabay l<1bada madax laysugu xiray; garangar; (ama (< gedow »).
Gaf" (-ka) -· Gef.
Gafane (-ha) - Shi!inca xoolaha jaad ka mid ah oo inta dhiig badan nuuga, qaab kankoonsan yeesha.
Gafid" (-dal -  Gefid.
Gafuur (-ka) -  Wcjiga qaarkiisa hore oo soo yuuban oo nafleyda qaar­ keed lecr.lahay: wax<1a ku yru-il afka, sanka; ... ; a.f.
J;aggab (-ka) -  Gariirka, ama dhac­
-- dhaca qofka ama wax kale oo nabar xumi ku r.lhacay ama wax kale oo la mid ahi gaarccn.
Gaggabid (-da) Nabar Jaysku r.lhuf- tay ama wax kaloo lays gaar iiyey. la wareerid, la dhicdhicid, la lii­ cliicid.
Gahayr (-ka) -  I. Miraha aan weli
bislaan; miro ceeriin; curdan; yacya­ cood. 2. Wax aan jilicsanayn; adag. Gahayroobid (-da) - Gahayr noqosho. Gal (-ka) -	I. Dhar yar oo la tolo oo qalabka qaarki, sida barkimooyinka, lagu rogo nma la cihcx geliyo oo dh<1w­ raarin u ah. 2. Dabool harag ah ama qori a.ma bir ama wax kale. oo qalab­ ka qaarki (billawe, seef, kd.J Joo sameeyo, laguna qaado. 3, Biyo kooban oo meel fadhiya; balli; haro.
4. (shax. waalo, kd.J badin; ka dhi­ cid; foorad. 5. Garangar iftiin ah oo xilliyada qaarkood dayuxu dhex gala.
Galaaciif (-ka) -  Kallunka badda jaad
ka mid ah oo habeenki ifa.
Galaal (-sha) - I. Buda cad oo laga snmceyo dhagxan gaar ah ama gcc­ daha qaarkood oo la dubo, oo wax lagu car.ldceyo; xaraar; bood; dan­ bas. 2. (xoolo: ido) madaxa ama qaarkiisa oo cad.
Gahmlan - Mar.lax cad; galaali ku taal; la galaalay.
ga/aalid
Galaalid (-da) - - Galaal u yee!id, marin.
Galaalnaan  (-ta)  --	Wax  galaalan
ahaan.
Galaas (-ka) Weel yar oo inta badan dhalo ah, oo wax lagu cabbo; ha­ ruuh; koob; kalax.
Galaayuus (-ka) - Muusannow; dhaa­ dasho; qaylo,
Galab (-ta) - Maalinta gelinkeeda danbe; inta duhurka jyo maqribka u dhexaysa.
Galabcarraabid (-da) - Galabtii guu­ rid, socdaalid, safrid; meel la aadi lahaa, ga)ab U anbabbixid.
Galabcarraw (-ga) -·- Galab carraa- bid.
Galabgaab (-ka) --  Galabta  intceda
danbe; casargaab,
Galab. d (-ka) - Ga!absasho; galabsi; mutaysad.
Galahsasho (-da) - Wax la fa!ay (oo badanaa xun) abaalrnari keed gar u yeelasho, mutaysasho, istaahilid.
Galabsi (-ga) -  Galabsasho.
Galanga! (-ka) -- Soo noqnoqodka roobka iyo dabaylaha.
Galax (-a) -  I. Caano dhay ah, biyo, kd. 2. Weel, kalax.
Galayn (-ta)--· 1. Gal u yeelid; dahaar u samayn. 2. (cayaar: shax. kd.J gal geyn.
Galaysan -  Gal leh; gal !oo yeelay;
daharan.
Galaysnaan (-ta)	Wax galaysan ahaan.
Galbasho (-da) -	! . Meel ka tegid,
iyadoo badanaa aan la soo noqona hayn. 2. Lala 1egid, aan in !a soo dhacsado rajo Jaga qabin. 3. (guur) guri geyn; guurin.
Galbecd (-ka) •-  Dhinaca qorraxdu u
dhacdo oo hariga u tusmaysan; wo­ qooyi iyo koofur kala barkooda; qorraxsin; bugux.
Galbin" (-ta) -	Gelbin. Galbis" (-ka) -	 Gelbis.
Galdhacsasho (-da) -	(nabar)  galka
ama xuubka korc ka fuqid.
ga!/ey
Galdhacsi (-ka) -  Galdhacsasho. Gale (-ha) -  1. Cudur dadka, kd.,
ku dhaca. 2. Gcbiga togga; dhuuxa togga inta u dhow 3. Gole; ardaa. Galgaal (-kaj -	I. (xiddigo) cadaad; laxmar. 2. (neef. naag) aan dhalin,
aadna u cayiley.
Galgaalid l-da) -·• (xoolo, kd.) galgaal noqosho.
Gal alad (-kaJ -  Galgalasho.
Galgalasho ( da) -- lnta ciidda ama dhulka lajiifsado oo laysku rogrogo; hadba doc isu rogid; baarasho.
Galiilyo (-da) Walbahaar naxdin leh. Gallad (-dal -- Mahad; liibaan; deeq;
abaal.
Galladaysan  --· Gallad  qaba;  ladan.
Galladaysasho (-da) - - Gallad ahaan u siin.
Galladaysi (-ga) -- Galladaysasho.
Gallayr (-ka) -  Shinbir heycad ah oo manjaha iyo afka cas oo hilibka cuna; wuxuu badanaa cunaa, halaqa iyo shinb!raha yaryar.
Gallayrrayn Ha) - Habka gallayrka yeelid; gallayr isu ekayn.
Galley (-da) - Geed la abuuro oo dhala badar waxtar weyn leh: dadka iyo duunyadaa cuna; waxaa kaloo Jaga sameeya saliid la cuno oo wa­ naagsan, qaarkeedna laga dhigo. dawo, saabbuun, khal. nacnac, xab­ ko, asal iyo ranji, c:adar udgoon, waxyaalo qarxada, kd.; geedku bal taagan oo calcemo dheerdheer iyo sabuul iniino badan oo sarac sarac ahi ku yaalliin buu lee yahay; arab­ bikhi.
galliimid	gamaarin
Galliimid (-da) -  Gelliimid.
Galmo (-da) - 1. lsu tcgidda laboodka iyo dhecldiggoclka; gadaala'aqoon; gelin. 2. Gelitaan; gelid.
Galmood (-ka) -	U tcgidda dumarka. Galoobbax (-a) -		Mccl dadka gela haya iyo kan ka baxa haya, laba­ duba badan yihiin oo intaas isda­
bammara hayaan.
GALLEY
Galoobbixid (-da) - Med dad badani gela hayo dad kaloo badanina ka baxa hayo. is-dabamrnarid.
Galoof (-ka) - Neer aan irmaanayn, rirnana; nna; guran.
Galoofnimo (-da) - Galoof ahaan; gurna,rn.
GaJoof'olol (-ka) -	I. Neef guran oo sida neef irmaan oo caano guba hayaan u olola. 2. Waxaan la abayn oo la iska dhigo; isyee!yeel; 'ha lagaa sheego ·: hadal aan faa'ido ka soo jeedin.
Galoof'ololid (-daJ -	Olol been ah ololid.
GaJoofoobid (-da) - Galoof noqosho; gurid.
Galool - !. (-ka) - Geed qodax !eh oo sarmaanta u eg: wuxuu Jee yahay laamo toostoosan oo qalab badan laga jaro (udbo. dhigo, hangoollo, ulo,...) mayrax laga sameeyo kebdo. xargo; ... ; asa! wax lagu aslo sida shaahana loo cabbo. 2. (-sha) Min­ dhicirka qaarki.
Galoolan - La galoolay; duuban. Galoolid (-cla) -  Wax inta la fidiyey,
haddana !aysku kor duubay; si ga­ rangarsan u duubid; galool ka dhi­ gid.
Galow -  1, (-da) Dhuun; rubad. 2. (-ga) Shinbir ci gaar ah lch oo la wada yaqaan; fiin; dhebed.
Galsbaysi (-ga) ·- Biyaha balliga oo sii gura haya, hareerihiisa galshooyin ka samaysasho; dhoob,11nmiirasho. Galsho (-da) -	Kolb biyahct balliga ku jiraa sit gura hayaan, gala\ yaryar oo balliga hareerihiisa laga qoto, oo xareeddu ku soo miiranto;
dhoobammiir.
Galti (-da) -	I. Qof yimid ama $00
galay clhul uusan dhaqankiisa aqoon.
2.	Aan ilbax aliayn; aan galti bixin; rcer-miyi; khashiin.
Galtibbax (-a) - Reer-miyinnimo iyo galtinnirno kabbax; ilbax.
Galtibbixid (-c.la) -- Recr-miyinnimo iyo galtinnimo ka bixid: reer-magaal noqosho; ilbixid.
Galtinnimo (-da) -- • Galti ahaansho. Galxiddigaale  (-ha)  ·--  Galka  biya­
dhacu sameeyo; garbo.
Gama' (-a) -- Hurda< la r.Jhcxgalkeeda. Gamaam11d (-ka)	Wax la qarina hayo oo alaabo ama dhar ama wax kale korka Jaga saarsaaro, lagu hilo. Gamaamadan -	Wax qarshaa korka ka saarsaaran yihiin; korka wax
lagaga hilay.
Gamaanyo (-da) -	Hurdo; lulmo. Gamaar (-ka) -- (dab, kd.) sii baabba·;
bas.
Gamaarid (-da) - (dab, kd.) sii baab­ bi'id; sii basid; sii dhamrnaansho. Gamaarin (-ta) -	Gamaar k.t dhigid.
gamai;
Gamas (-ka) - Warmaha jaad ka mid ah oo yar; hooto dhego lch.
Gama'san -	Hurdo dhexgalay, hur< lo ku dhexjira; hurda.
Gama'sanaan (-ta) -	Wax gama·san ahaan.
Gamashi (-ga) -·  (xoolo) caanaha oo
yaraada: waqti jiilaal ah ku sugnaan. Gam'id (-da) -	Hurdo dhex gelid;
seexasho.
Gammaan - I. (-ka) a) Nafleyda caa­ naha !eh jaad ka mid ah oo fardaha, baqlaha, dameeraha, iyo farowgu ka mirJ yihiin. b) Fardo. 2. (-ta) Kal­ luun badeed.
Gamuun (-ka) - Ul Jhuuban oo too­ san oo af gamuuxan !eh ama afka biri kaga jirto oo qaansada laga
rido; !eeb.
Gamuur (-ka) - Gamuux. Gamuux (-a) - Gamuur.
Gamuuxan - Aan af fiiqan lahayn: la gamuuxay; gamuuran.
Gamuuxid (-da) - Wax gamuuxan ka dhigid; caarad ama af tiiqan ka bi'in; gamuurid; guxuumid.
Gan - 1. (-ka) a) Alaabada la falkiyo ama !a tidco ama la sooho, doer.la
C,ANAC (!J
sinsiman oo la qurxiyey oo gudaha xigta maahee, docda kale oo kore oo dufta leh. h) Xaadda ku taal oogada nafleyda; (-ta) Bir ama laf ama qori ama wax kale oo qaroof­ san oo wax la suro ama wax lagu soo jiido; gar.
Ganaax (-a) - Gef ama xumaan ama gabood la falay, ecdsiis le'eg oo
ganbo
badanaa lacag ah;	xaa!; yakc; xumayn; eedsiis.
Ganaaxan -	Ganaax la saaray; la ganaaxay.
Ganaaxid (-da) -	Ganaax saarid; eedsiin.
Ganac -	I. (-a) Xubin carrab dheer
oo jiidan oo sal weyn u eg oo oogada naflcyda ku taal (ca\oosha hoostee-
da); waxay ka laallaaddaa oo dha­ caankeeda ku shubtaa godanta (xiid­ maha madaxooda hare oo caloosha xiga). 2. (-da) Alaabada iyo wax­ yaalaha kale oo la is dhaafsado inta lacag ama wax kale la isa siiyo; wax kastoo loo rogrogto in faa'ido laga helo; geddis; iib.
Ganacsad (-ka) - Ganacsasho; ganacsL
Ganacsasho (-da) - Wax iib ah, rogro­ gasho; gam1csi samayn.
Ganbalaali (-ga) -	Qalalaase.
Ganbar (-ka) - Saldhig gaaban oo aan garbo laysku tiirsho lahayn; kursi salka la saaro meel laysku tiirshona aan lahayn (ama « wan­ bar )1).
Ganbaysad (-ka) - Ganbaysasho. Ganbaysan -  Ganbo u xiran tahay.
Ganbaysasho (-da) - Ganbo rnadaxa ku xirasho; ganbo qaadasho; gan­ baysi.
Ganbaysi (-ga) -		Ganbaysasho. Ganbi0 (-ga) -	Genbi.
Ganbise0 (-ha) -	Genbise. Ganbiyid" (-da) -- Genbiyid.
Ganbo (-da) -·· 1. Maro ilo' yaryar lch oo badanaa madow oo dumarku marJaxa ku xirto: mask.an. 2. (lacag) caanad.
ganboo/
Ganhool (-ka) --- Bur v.eyn oo madax buuran: qaar; qool.
Ganbooley (-da) ---· lnta ganbada leh ama qaadata; naago: dumar; ha­ ween; bili xaawo.
Ganhoor (-kal Geed qodax dheer- dheer leh oo geelu hadduu daaqo ku dhinto; aad buu u kharaar yahay, oo neefka u dhinta hilibkiisa lama dhedhemin karo.
Gandaal (-ka) -- Sarv.-eji laga baxsho ilmaha lo\hi oo dhinta, oo sacii dhalay ku godlado.
Gandi0 (-ga) -- Gendi.
Ganid (-da) --  Xabbad. fallaar. iyo
\.\ax kcile oo la mid ah, ridid. tuurid. Gannad (-ka)	1. Rahal gendiga u eg oo xoolaha cuna, siiba geela.
1.	Raadka jiilaalka ama abaana ama gannadka cuniddiisu xoolaha ku reebto; jaynaf.
Gantaal -  I. (-kal Qalab lagu dagaal­
lamo, ama wax kale, oo loogu talag­ galay in la gano ama la rido ama la tuuro. 2. (-sha) Riddo: tuuryo.
Gantaalid (-da) -- Gantaal ku ridid, ku dhufasho.
Gantoob (-ka) -- Wax la soo gaabshey; aan la dhammaystirin.
Ganuun (-ka) -	Weel caanood; ha­
ruub.
Gar - I. (-ka) a) Timaha ka baxa bushimaha harcerohooda iyo ca­ manka iyo daamanka. /)) Bir ama qori. kd.. soo baxsan oo qaroofan.
c)  Garraarka  dumarka.  d)  Doc;
dhmac. 1. (-ta) Abbaarla iyo xeerka, qof \.\alba wax uu lee yahay ama uu jid u lee yahay ama uu mudan yaha). sii)a.; garsoor ku dhi an, eexa ho 1a·aan; xaq.
Garaabid (-da) --- Qof ,,..ax sameeyey,
arrinta ama sababta ku jiiddey, inaan laga fursan karin oo ay gani ahayd aqoonsasho. u qi rid; mar­ marsiin)o aqbalid.
Garancan -- La garaacay; la ulccycy; tuman.
Garaacid (-< la)  Xoog \\ll\ \.\ax ugu
garabga/
dhufdhufasho; wax la dhicid0; ulayn; tumid.
Garaacis (-ga)   Garaacid.
Garaad (-kaJ L Kartida wax garas• hada; maan; kas; caqli; laab; xirgi; dhimir: ma ka,; fiiro; dhugmo. 2.
(-0) Nin qolo u madax ah: ugaas;
iimaan; wabar; beeldaaje; boqor; suldaan.
Garaadyeelad (-ka) -- Garaad yee­ lasho.
Garaadyeelasho (-da) --  Fil wax lagu
kala garto gaarid; garaad a ho.
Garaamme• (·ha) -- Habka mitirka oo waxa culus lagu cabbiro. kowda u salka ah; wuxuu culays le·eg yahay wuqiyad 28 meelood loo qeybshey. meesheed.
Garaammurux (-a)  Wax cad iyo wax madow oo la isku daray. wax­ yaalo aan isu midab ckayn oo isku darsamay oo mldab bor leh oo isku googgo'an yccshay; (ama « galaam• murux »).
Garaar (-ta) - I .. hljileeca dadka qaarki gacnaha ku lee yahay. oo la moodo inaan kal.iggoysyadu, siiba xusulladu, is hayhay an oo jaban yihiin. 2. Duudduub iyo mardimo dadka cayillani surka ku yeesliaan.
3.	Dhaqdhaqaaq; nuuxnuunsi; di­
kaan.
Garab (-ka) - !. Labada lafood oo balballaaran oo qarqarraJa hoo­ stooda ku yaal oo docna cududuhu ka haystaan docna karray uhu, mid­ dood. 2. Lafaha iyo hilibkooda, xubin ahaan. 3. Tiir; kaalmo: gar­ gaar. 4. (roob) dhool: madax; fad; saylaan.
Garab'aydo (-da) Cudur xoolaha garbaha kaga dhaca; (ama << garaa­ biido »).
Garabdaar (-ka)   1. Caqli badan oo
wax lagu maleeyo. 2. Wax xag llaah qof looga sheego; arooris. uur­ kubbaal!ennimo.
Garabgal (-ka)   Garabka  xllggiisa
bi  tiirin, ka teegaarid; kaalmo
ga,abgelid
Garahgelid (-cia) •-- Garab iyo tiir u noqosho; kaalmayn.
Garangoorri (-dal wcyn.
garaysi
Shilin  1,aa-
Garahgooyc ("hc1) -- Cudur xoolaha ku dhaca; garah'aydo.
Garabgoroyo (-da) ---- Labo qof oo diriraya, si aan muuqan oo mid loo­ gu hiiliyo; (ama « garbaggoroyo »,l. Garabkuta.aglayn (-ta) -	Amarku!aa-
glayn.
Garnbkutaagle (-ha) -	Amarkuraagle. Garabsad (-kal -- Gambsasho.
Garabsasho (-da)	Garab iyo liir bi
dhigasho: kaalmaysasho.
Garahyeel (-ka) -- Garab u noqod; taageero; kaalmo: hiillo; tiiris.
Garabyeelid (-da) - Gacan qahasho: u hiilin; taagecro iyo kaalmo siin: tiirin.
Garac (-al -  Nin iyo naag aan isu
dhixin. ilrnaha ay dhalaan: aan me­ her ku dhalan; wacal.
Garaddu: (-< la) --- Qallajis weyn.
Garan -- 1. /neef, v,ax) afka arna rnadaxa ama qai:irka hore, midab gaar ah ku leh. 2. (-kal funaanad; fccragga hi.
Garangar (-ta) --- I. Qalab ama daruur
wa cegsan oo iskll kor wareega oo bari'anka ku leh wadaagc isu ha;,a:
baabuurrada iyo wixii culus ama la doonayo in fuday< liyo dhaqso loo wado, baa loo yeelaa oo lagu dha­ qaajiyaa. 2. Wixii garangar qaab­ keed. ama dhaqaaqeed leh; ga­ dow.
Garangoor i-kal --- Dhiig iyo malax i ku jirn: malax adag.
Garannuug (-ta) --- llgaarta jaad ka
mid ah oo sur aa< lu dheer ]eh (arna ,, gerermuug »).
Garansiin (-ta) 1. Wax xusuusin: garwaaq iin: u haaqid: u digid. 2. Barid: dhacsiin.
Garansoon Xusuusan; garv,aaq,,w; og; aqoonsan.)
Garansoonaan l-la) - Xusuusnaan: ogaan.
Caras (-ka) -  Geed-abaareed  weyn
oo aan qociax lahayn; wuxuu lee yahay hoos wanaagsan iyo miro la cuno iyo qoryo wanaagsan oo alaab laga samaysto.
Garasho (-da) - Kartida wax lagu kala aqoonsado oo wax lagu ma­ leeyo; aqoon; kasmo.
Garav.·sad (-ka) Garav,sasho. Garawsho  (-ha)  •--  Gar  qaada<;ho;
xaajo )eelid; garaabid.
Garays (-ka) - Dharka dumarku qaato mid ka mid ah.
Garaysad (-kal -  Garaysasho.
Garaysasho (-da) -- In arrini gar tahay ama gar ku dhacday u qaadasho; garaysad; garaysi.
Ganl)'Si H!:a)   Garay<;a<;ho.
/69
garbab0
Garbab" (-ka) - Cudur lo'da ku dhaca (ama « garbaggarbow »).
Garbabbet-1 (-ka) -	Gaadiidka nool oo garbaha nabar ku yeesha.
Garbabbeelid (-da) -	(gaadiid nool) garbaha nabar ku ycclasho.
Garhadduub (-ka) -	Qor xoog lagu cududo  oo  gacnaha  iyo  garbaha
GARFAAD
xarig ama wax kale lagaga xiro; labaddible.
Garbadduubid (-da) ---· Garba.dduub u xirid ama u qabasho.
Garbadhac (-a) -	Barbarkadhac; bar­ barro; kalaggurad.
Garbaggale (-ha) -	Wixii garbaha la gashado; garbaggashi; shaali.
Garbaggashi (-ga) -	Garbagga!e.
Garbasaar (-ta) -	Maro aan weyneyn oo jilicsan oo dumarku huwado. Ge.rbasaarad (-ka) -	Garbasaarasho.
Garbasaarasho (-daJ -	Garbasaar ka dhigasho; garbasaar huwasho.
Garbi (-da) -	Geed cadaadda u cg, aadse uga weyn.
Garbin (-ta) -	Garab ku dhufasho, ku riixid; horay u tuurid.
Garbis (-ka) -	Garbin.
Garbo - !. (-da) Meel biyadhaca hoo­ stiisa. ka samaysanta oo biyuhu qo­ taan; ga.lxiddigaale; gebiga biyuhu ka soo jabayaan laftlisa. 2. (-ha) Xiddigaha daala!lid.i ugu horrccya oo u dhexeeya dirirka iyo baya­ xawda.
Garcasho (-da) - Garac qaadic; wacal uurki yeelasho.
Garceesaan (-ka)- Geed sida qadowga
gargelyo
< lhirta ka kor baxa oo la ganacsado; wax baa lagu midabeeyaa.
Garcid (-da) - Garcis; garcasho. Garcis (-ka) -  Garcasho.
Garcuneed (-ka) - Garka cunah.i ka baxa; dhuunxir.
Gardaad (-ka) - Oogada qaarkeeda sare oo dhabarka u tusrnaysan; gaaddo; laa.b; xaba< l.
Gardaadin (-ta) - (caado) xus loo sameeyo carruurta dhalata kolka afartan maalmood u dhammaato; nin dhalan wanaagsan baa inta tun­ ka ku qaada la or'orda, ama faras baa inta la fuuliyo lagu taxaabaa, arna siyaalo kale baa la yeelaa.
Gardadduub (-ka) - Garbadduub. Gardarraysad (-ka) -  Gardarraysa­
sho.
Gardarraysasho ( da)	Gardarro ku samayn.
Gardarraysi (-ga) -	Gardarraysad. Gardarro (-da) -  Wux aan gar ahayn;
xumaan; qallooc; dhabdarro; gef; gaboodfal.
Gardhalad - Risha J0ka maalmood ku dhalata ee aan 29 maalrnood ku dhalan;; aan toomaan ahayn; shindhalad.
Gardho (-da) - 1. Dhogorta ubadka geela. 2. Timaha jilicsan oo kolku
!a firo, rigrigada iyo hirarka yecsha. Gareeo (-ka) - (libaax-badeed) shiriid. Garfaad (-ka) -  Libaaxa badda jaud
k.i mid ah oo leh oogo xalleef ah oo la moodo shinbir duulaya oo baalasha  fidshey,  iyo  dabo  xarig
yaryar oo dheer u eg. ~ suumrniir.
Gargaar (-ka) - Wax loo baahan y.ihay oo la isa siiyo arna la irn qabto; kaalmo; taugccro.
Gargaarid (-da) -- Gargaar siin; taa­ geerid; kaalmayn.
Gargaarsimo (da) - Wax gargaar laga hclo; kaulmo; laageern; waxtar.
Gargelyo (-dal -  Qolo arrin adagi ku xiran tahay, diraal arna ergo loo diro oo la soo hadla, si heshiis loo gaaro: ergeyn; gelliirnid.
gargeyr
Gargeyr (.ta) - Waayeel!o; mad:ix; qaafo.
Gar-goorre (-ha) - Jaadadka kalluunka badda, jaa< lka mid ah.
Gargudub (-ka) - Labada dhinac oo wax Ice yihiin, isaga gudbid, ka mudbixid.
Garid (-da) - Caaradda ama afka, astaan ama midab gaar ah uga yeelid.
Gariir (-ka) - Ruxasho xoog \eh. Gariirad (-da) -  1. Qalab qaabab ba­
< lan loo ycelo iyo dhaqdhaqaaq ama iskusoorror, kan mergiga u eg, kol­ kii inta xoog laysugu cesho la sii
< laayona. soo booda oo qaabkiisii hore yeesha. 2. Bir yar oo marooq­ san oo buntukha gudihiisa ku jirta. Gariirid (-< la) -	Qarqaryo ama cabsi ama wax kale la ruxasho, la jarcayn,
la qarqarid.
Gariirin (-ta) Wax gariiraya ka dhigid.
Gariiriso (-da) I. Wax gariirisa. 2, Qan< lhada daran oo oogadu la ga­ riirto.
Garmaamayn (-ta) -  Garmaame cay­
aarid.
Garmaame (-ha) - I. Rogrogga iyo tabaynta < lagaalka. 2. Dagaal been ah; dhoollatusad.
Garmadoobe (-ha) - Garmadow. Garmadow (-ga) -  Nin aan w'Cli gar­
kiisu cirro yeelan; nin dhallinya­ rannimada dhaafay, odaynnimona aan gelin.
Gannalleyto (-da, -ha) - Ragga aan garku ka soo bixin.
Garmaqaate (-ha) -  t. Qofka --aan
gartu gelin; aan gartiisa qaadan; macangag. 2. Qalab higu dagaal­ lamo: ul labada afba ka fiiqan.
Garnaq (-a) -- Garsoor. Garnaqe (-ha) -  Garsoore.
Garniqid (-da) - Gar gelid oo cid ku kala saarid; garsoorid.
Garoob (-ka) -  Naag la guursadey oo la furay ama laga dhlntay: car­ mal.
g<1rraars<1sho
Garoobayn (-ta) - Garoob iska yee!i< l; guur danbe isu golaadin.
Garoobnimo (-da) -	Garoob ahaan; carmalnimo.
Garooc (-a)- Goosasho wax la goosto, sida cad hilib ab oo faraha lagu goosto; go'id yar; wax go'an; wax wax ka maqan yihiin; wax la'aan. Garoc,can -	1. La gooyey; go'an. 2.
GA-RIIR/\.l>
(af) aan hadalka si wanaagsan u sheegi karin; afla'.
Garoor (-ka) -	Caano dhaynnimadii ka tegey oo fariistay.
Garoorid (-da) -	Garoor noqosbo Garoorin (-ta) -	 Garoor ka dhigid, Garow (-ga) -	J. Cunno (hilib, badar)
biyo keliya lagu karshey; canbuulo.
2.	Miraha cawda inta ayan xeegada noqon. 3. Miraha aan weli bislaan guud ahaan.
Garowbutaale (-ha) - Badar isha iyo buunshaha laga baxsbo, oo la kar­ shey.
Garowkarin (-ta) - Garow ahaan u karin; canbuuleyn.
Garowkaris (-ka) - Garowkarin. Garqaad (-ka) - Garqaadid.
Garqaadid (-da) - I. Gar niqiddeed gelid oo dad ama cid kale ku kala saarid; garsoorid; garniqi< l. 2. Hog­ gaamin; wa< lid.
Garqayb (-ta) - Garqaybin. Garqaybin Ha)- Garsoorid; garniqid.
Garraar (-ka) - Hab dumarku dhiuka u qaataan: labo dacal oo dhabarka iyo laabta ka ka!a yimaada oo qar­ qarka midig korkiisa laysaga gunto.
Garraarsad (-ka) - Garraarsasho. Garraarsasho (-da) -  Garraar xirasho;
garraarsad: garraarsi.
garraarsi	gawaan
Garraan.i (-ga) -- Garraanasho. Garramid (-da) -  Gar isu heegasho:
dacwyid; doodid; eedaysasho.
Garraw (-ga) -- 1. Cav.ska xooluhu daqaan jaad ka mid ah. 2. Gebi ciidiisu dhanaan tahay oo ;..ooluhu xagtaan, oo ku darmadaan.
Carre (-ha) - Kalluun badeed. Carruud (-du) -  I. A\Hta waav.eyn,
2. Dadka waayeellada ah; madax; qaafo.
Garruumid (-da)- Labiyodheddig isu tegiddood qabyo ah, samayn.
Garruumo (-da) --· Lab iyo dhcddig isu tegiddood qabyo ah: abaahi aan la bogan.
Garruun (-ka) •  Ul madax buuran; bur.
Garsad (-ka) I. Qofka garta iyo dac,.,,adda loo haysto; qofka eeday­ san: ccdaysane: gaboodfale; mud­ dacala)hi.
Garsoor (-ka) -- Garia oo Joo galo si aan eexasho lahayn; n1aamulka iyo taliska garta iyo xeerka iyo qeydada; caddaalo.
Garsoorc (-ha) - Gana yaqaan oo n1aamula oo dadka ku kala saara; garnaqe; qaalli.
Carsoorid (-da)	Garta  dadka  u
Garweyn (-ca) Qalab bir ah oo leh daab iyo labo af (af fiiqan iyo af wax gooya) oo < lhulka lagu qodo wixii adagna lagu jebiyo.
Gas (-ka) -  1. Timo dadka korkiisa
ka baxa.,  Timo adag; dhogor; duf; gan.
Gasangas (-ta) -		Geed buruqdiisa, sida saabbuunta, dharka lagu mayrto. Casar (-ka)	Cudur lafdhabarla ku dhacll oo qaabab foolxun u yeda. Casariir" (-kaJ		- I. Abaar aad iyo aad u xun. 2. Jimicdarro; naxdin
la'aan; (ama « gescriir >').
Gafi:lriirid" (-da)		(qof) jimicii ivo raxmaddii ka dhammaatay oo aan waxba ka ni;,.in; dadka colaaddll, islaynla iyo isnebcallnta ku dhex dhasha on ku dhex kora oo qiimaha dadnimadu qalbigoodll ka cirantay oo kale noqosho (ama « gescriirid ,,). Gasayar (-ta)	-  Shacbaan;  soon-
dheere; waabberiis. Gash (-ka) -- Gesh.
Gashaan (-ka, -ta)	Nin iyo naag aan isu dhixin haddana \jdii dad isqaba isu jccel oo u wada dhaqma. Gashaanti (-da) -	Gabar guurgal ah;
in.in.
qaybin oo ku kala saarid.
Carsoornimo (-daJ --· Garsoor ahaan.
Gashaantinnimo (-da) ahaan; inannimo.
Gashaanti
Carsurra)'n (-ta) - (cayaar) garsurrc ca:aarid.
Garsurre (-ha) -- (cayaar) mccl san: oo inta lagu boodo gacnaha lagu qabsado on xoog kor la isugu qaado tan1yo inla mecl astaysan garka laga soo surto.
Caruddanba)'S (-ka) - Guruddanbays. Car'fl-aaqsi (-ga)	Wax la illowsanaa
00  laabta ku soo dhaca; XU5UUS.
Garwaaxcc(! (-ka) Garwaaxeedsa- sho.
Garwaaxeedsasho (-da)	Hab dharka loo hu\,ado oo jeeniqaarka u eg. Garwate (-ha) --  Qofka garta v.ata oo sheegana haya: qofka dacwada
\\ata oo eedda sheegana haya; mud­ daci: raai.:\hc: doodqabe: cedeeye.
Gashad (-ka)	Lebbis qaadasho.
Gashi (-ga) -	I. Dhar tolan oo k-1 qaato oo oogada qaarkeeda sure iyo gacnetha awda; shaati; garbaggale.
1. Qaan; mag; asaayo; deyn.
Cashiisho" (-da)  13adar la budccyey oo la karshey; budo; (ama « gcsh1i­ sho »).
Gashin (-ka) -	Geshin.
Gasiin" (-ka) - Cunno; calaf; dhcef; dhuuni, (ama « ge\in »).
Gasiir" (-ka)	Gesiir.
Ga o (-da)	Xerada ama aqalka salkooda danbc; duddo.
Ca'fl-·aamin (-la) - Mee] gawaan .ih ku tuurid. legdid: dibrin, (ama « gawaa- nin »J.
Ga'!l-·aan (-kaJ   Dhul bannaan oo
g wa,1nraac
cag'ada)g ah oo b.i.Janaa korreeya; dibir: digdigo: didib.
Gattwmruac (-at - Fardaha oo mid ama kuwo aan badnayn loo fuulo oo lagu dhawaaqo oo lagula cararo ama htgu ke>,,ecyo; gurdanraac.
Gawaanraacid (-da)  Fardo badan oo aan lagu joogin, oo inta ku'l'ro yar loo fuulo. dida.
Gawaanraacin (-ta) -- Fardo badan. inta kU\\O yar loo fuulo. didin oo eryid.
Gaw1° (-sha) Summad xoolaha loo yeelo; astaan dhegta looga dhigo (ama « gowl »).
Gawlallo" (-Ja) --- Gowla\lo.
Gaxandho (-da) - Geed yar oo qod"o leh oo geelu daaqo (arna <\ gocon­ dho »l.
gee,)
rnm,jado) hawada JhexdccJa rnara haya; hirarkaas dhawal!qu hadday hardiyaan gcbi dheer oo sinian, dib ba_v  u soo jinbacaan oo u soo laabtaan oo ko! labaad la m.-iqlaa.
Ged (-da) - Dhalanka iyo baxaalliga qof u gaar ah; alab: baxaalli; dabee­ cad; falfal.
Gedaad (-ka) -- lnta wax lt1 qoonsado, la caroodo: dhirif; dharns; diidmo; guhaa< l; gadood.
Gedaadid (-daJ - Carasho; dbirfid; dharsid: wax dii< lid; geyrasho.
Geddi (-gal - (webi. kd.) dhinac, daan, gow, gebi,
Geddis (-kaJ - Rogrogad; ganacsi; geddisasho; doorsad.
Geddisad (-kal --- Geddisasho.
Gai,;arbe (-ha)
Gai,;ash (-kal naagsan.
Kaxarbe.
K,dluun bad!;:t:< lwa-
Geddisan -	La geddiyey; rogan; door­ an; duwan: beddelan.
Geddisasho (-da) -- Alaabo ganacsi ah
Gayaan" (-ka)  - Geyaan.
Gayax -	l. (-a) Kalluun badeed. 2.
(-da) Aan sidig ahayn; xt1gjir. Gayi" (-gal --· Geyi.
Gayood (-kal	Geyood. Gayoodsiin (-tal -- Geyoo< lsiin. Gebaggebo (-Ja) -	Gabt1ggabo.
Gebi - • !. (-da) Wcjigt1 qaarkiisa kore: food. 2. (-ga) Bohol ama haadaan ama wt1x u eg, afkooda; gow; daan: qar; jar.
iibsasho. rogrogsasho.
Geddisley (-da) - Dad hawshoodu tahay iibinla iyo gaJidda alaabada la ganac ado: gana(;sato; baayac­ mushtar.
Geddisnaan  (-ta)	Wax  geddisan
ahaan; rognaan; doorsanaan: du­ wanaan.
Geddiyid (-da) - (wax) Dhinaca kale u dhigid; rogid.
Geddoomid (-da) -  1. Dhinaca kale
Gehidhac (-al ceelka	salkii a hadba gcbi lagu
Gebidhaclayn (-l< l) sii dhkid.
Aan boho ha ama toos loo aadine. sii dhaco.
Hadba gebi ku
u rogmasho. 2. Dib u noqosho. isu laabid. 3. Beddelmid; doorsoornid. Geddoon (-ka)	Dhinac kale isu rog:
rogmad; beddelan.
Gedef (-ka) --  l. Wax qt1ab wareegsan
Gcbidhacle (-ha) - Aan bohosha sa)­ kceda ama ceelka 5alkiisa toos loo aad)ne. haJba gebi laga dhaco. arna 1.-igu ii dhaco.
Gebiib (-ta) -- Dhul cag·actayg ah oo digJigo ah; (ama « gabiib »).
Gehikaycer (-kal --- Ycer ama cod ama dh.-iwaaq la san1ceyo oo had­ dana isla kolkaa dhegta ku oo noqda oo la maqlo; waxaa ku wa(;an. kolka la dhawaaqo \\H>,,aa samaysma hirar
!eh.	Wax wax kale dhawraarin u ah: dahaar.
Gedfid (-da). -- Gedef u yeelid; dahaa­
rid
Gcdiir (-kal -  Gadiir.
Gedma ho (-da) -  Tiro ama wax kaloo la tirina hayey, gefid, isku darmid, meeshi la joogey i\laa,,,,id: qaldamid.
Geed (-kal -- 1. Wax nool oo dhulka ka soo baxa oo yeesha xididdo dhul-
geed'abaareed
ka ku xabaalan, sal (gun, jirrid), dhex, laamo, ca!eemo, miro, ubax, qodxo, kd. 2. Wixii laabta ku soo dhaca oo dhan, ifyaal iyo uuryaal mid kasta ha ahaadcc, haddii dadka iyo naAcyda kale taga reebo; wax.
3. (koox: 1( geedo ))) waxyaalaha cunnada [agu daro oo udgoonka iyo dhadhanka wanaagsan u yeela;
dhir.
Geed'abaareed (-ka) - Geedaha aan calcemuhu ka dhicin doog iyo abaar midna; dhirta aan abaartu karin oo we!igeed calcenta caga.aran !eh; wc!igicagaar.
m:rn (I)
Geedaggable (-ha) -  Cayayaan yar oo baalal leh, baalkoraadku qolof yahay sida kan geesoolaha; sida bulunbulyada si ka daran buu al­ waaxda iyo qoryaha u cunaa, siiba kuwa qoyan.
Geedaggooyo (-da) -  Aqon gaar ah oo ku saabsan geedaha iyo waxtar­ kooda iyo sida wax loogu daweeyo ama dadka wax loogu yeelo ama wax loogu fa!falo.
Geedakaris (-ka) - Aqoon ku saab­ san sida geedaha, inta la karkariyo, dadka loogu daweeyo.
Geedbiciid (-ka) - Geed dhirta dawa­ da leh ka mid ah.
Geeddan (-ka) -  I. Colka danbeeya oo cadowga, laga yaabo inuu gadaal
geei
ka  yimaado,  celiya;  raacdarreeb.
2. Dib u hara; danbceya; dabaadi, haraa.
Geeddi (-ga) --- l. Beel ama dad kale oo daban oo wadajir meel inta ka
GHDDI
guura meel kale u guura; socodka inta cid meel laga raro meel kale loo raro. 2. Xarig yaryar oo clheer oo rarada iyo kebdaha, kd., lagu sameeyo ama siyaalo kale wax loogu qabsado.
Geeddi-gelin (-ta) -  Cid gceddi ah
.,.,adid; guurin.
Geed-hindi (ga) - Mirimmiri. Geedjinni (-ga) -  Ba!anbaal.
Geedsaar (-ka) - Geed aan gooni u bixin oo isu taagi karin oo dhirta kale isku mara oo kor u raaca; saar; saaq.
Geedxamar (-ka) - Geed yar oo dhirta
udgoon ka micl ah;	waxaa  aalaa
!agu shiilaa subagga,
TU!..UD (,HI.. All
Geegaali (-da) -- Waabaayo tan u claran oo aan laga kicin (ama i< gee­ gali )>).
Geel (-a) - Xoolaha la dhaqdo kan ugu weyn; wuxuu lee yahay sur aad
gee/caacis
u dhccr, kurus ama labo kurus, ad­ dimo dheerdhecr, cagfo balballaa­ ran; waxtarkiisa fama koobi karo; waa la rarta, waa la fuulaa; waxaa
\aga helaa caano, hilib, subag, ;,;uu­ ko; harag laga samaysto lammooyin, kabo, abxado, kolayo, xargo; dho­ gor laga dhigto aqallo, bu teyaal, dhar, kebdo, kd.; wax badan  buu
geesinnlmo
Geenyo (-da) -	Fardaha midda dhed­ dig.
Geeraar (-ka) --  Jaadadka maansada
mid ka mid ah oo gabayga u dhow ka e tixo gaaggaaban.
Geeraarid (-da) •-·· Geeraar tirin.
Geeraarshe (-ha) -	Ka[l gecraara ama geeraarka tirsha; geeraarshaa; gec­
raare.
biyaha ka qadaa. ~ Gaal.		
Geelcaacis (-ta) -	Farabbadan; dhcr­
taxaniinyo.
Geeldhugeeye (-ha) - Nafley yar oo qallajista u eg oo hadba midab isu yeesha; roor; jirjirroole.
Geeldooje (-ha) - (roob da'a haya) Daruur duuban oo sa)maha kor­ kooda guulaamaynaysa; heego.
GCt'ljire (-ha) -	Kan geela ilaaliya
arna haya.
Geelkacabaajis (-ta)	Qallajisaha waa1-1,eyn mid ka mid ah.
Geelmaanyo  (-da) -	Nalley  aad  u
GFEL[l!ll)GHYE
weyn oo badda ku noo!: waxay u eg tahay neberiga, sidiisoo kalena waxay leedahay caano; waxay cun- taa saaruqda  habarey-maanyo.
Geeltoosiyc (-ba) -·- Gorgorka waa­
»eyn jaad ka mid ah.
Geelwaaq (-da) -·- Geed yar oo labo burqood (»·an iyo ri) oo la cuno leh; (ama ,, gelwaaqis ))).
Geeri (-da) -- Wed; dhimasho.
Geeryood (-ka) - Dhimasho. Geeryoomid (-da) -  Naftu ka bixid;
dhimasho; go'id.
GCt's -  1. (-ka) a) Cad soo baxsan oo adag oo laf la moodo oo ka baxa madaxa lo'da, riyaha, ugaarta iyo [laAeyda kaloo qoobabka lch qaarkood. h) Dhinac, doc. c) Xub[lo labo labo ah oo ;,;asharaadka qaarki lee yahay oo madaxa ka taagan oo uu wax ku garto (baranbaro, quraa­ nyo,  balanbaallis,  kaneeco...). 2. (-ta) Barbar, dhinac, doc.
Geesaas ( ka) - Baroorasho, b.idanaa aan uurkajirin; baroordiiq aan dhab ahayn ama been ah; baroor cid Joo­ gu dan lee yahay oo jeesjees iyo digasho ku jiraan.
Geesaasid ("da) - Baroorasho; baroor­ diiqid.
Gcesarriyood (-ka) - Geed yar oo faalala oo leh miro sida gccsaha ariga u dhuudhuuban (ama « gce­ sarriyaad l>).
Gee eyn (-ta) -  1. Gceso u yeelid,
2, Gees xigid; doc xigid.
Geesi (-ga) - Nin aan cabsi aqoon; aan fuley ahayn; aar.
Geesinnimo (-daJ - Gcesi ahaan; aar­ nimo.
geesoo/e
Geesoole (-ha) Cayayaan sida door- shaammada • kuwa oog.i.da jiidan - u eg, oo qolof adagi baalkoraad u tahay; wuxuu lee yahay labo gees oo dheerdheer.
Gccstaan (-la) • Xanuun damn oo qabta sinta iyo bo,,.·daJa; inta badan wuxuu ku dhacaa xididka dheer oo
bo\.\dadajirjirkecda la roora; sinyaro (ama « gee,tahanyo »).
Geesxir (-ka) ----  I.  Neef  toojo ah.
2. (-ta) Qof dumar ah oo la qabo oo aan ninkeeda la dhaqmin.
Gef (-ka) --· L Wax aan run ahayn oo run la moodo; si qal!oocan oo
,..,ax loo garto; wax aan toosnayn oo la falo ama la sheego; ha] jaban; qalad; laaxin. 2. Xumaan; waxyeello; meelkadhac. 3. (senen) waxa qof Joonayo oo loo saadiyo (saad been ah) inuusan hela hayn, sida nin duullaan u  ocda oo lagu ·yiraahdo
« gee! soo heli meysid »; waxaa la qabaa in qofkii loo gefo uu wax helo (ama « gaf)>).
Gefer (-ka) -  l. Wax la sii Jaaycy; aan xirnayn (fardo). 2. Ceelka lagu sii daayo (v.adaan).
Gefid (-daJ - I. Wixii toosnaa oo la rabey in la sameeyo haleeli \\aayid; eegid. \I/ax gardarro ah ama xumaato ah. ku kicid; falid, yeelid; gaboodfalid, (ama « gafid ))).
Gefrid (-da) - I, (xoolo). sii deyn; xirid ama .\erayn la"aan. 2. Ceelka gudihiisa ku ii deyn (wadaan).
Geftin (-ka) --- Gee,; Jacal; dhinac: gov,-; af; qar; Jaan.
gendi
Gcgi (-da) -- Kob bannaan: mcel. Gelbin (-ta) - (aroos, kd.) kaxayn;
guriggeyn; wadid.
Gelbis (-ka) -	Gelbin.
Gelgelid (-da) --- In mar ka badan gelid.
Gelgelin \-ta) - I. In mar ka badan gelin. 2. Kob yar oo wareegsan oo bannaan. oo ku galgalashada xoo•
!aha ka waxaysama.
Gelid (-da) Wax: dhcxdi ama gudihi gaarid, tegid.
Gelin - I. (ka) a) Maalinta ama habeenka, kala bar oo bar; labada gelin oo maalintu waa: 0:00-12:00 iyo 12:00-18:00; labada habeenkuna waa  18:00-24:00  iyo  24:00-0:00.
h) Galmo; kal; gaaf; jil. 2. (-ta) Wax dhexdi ama gudihi. wax kale gaarsiin, ku ridid, dhigid, x:uluulin.
Gelliimid (-da) - Cid u ergeyn si heshiis loo hc!o.
Gelliin (-ka) - Dad wax isu qaba midkood oo ergo loogu tago. si he hiis loo helo; gargelyo.
Gelmi (-ga) - Cayayaan yaryar oo duula oo qaniinyo kulul; wuxuu u eg yahay dhurdaha iyo dhuunyaa­ laha.
Gelmidhabad (-ka) - Gelmidhabasho. Gelmidhabasho (-da) -	(x:oolo, kd.) Gelmiga iyo takarta iyo qaniinka kale iska eryid; takaradhabasho:
gilgilasho.
Genbi (-ga) -· Dagaal; dirir; geyllan. Genbisan -	Afka u rogan; geddisan;
gen boon.
Genbise (-ha) - I. Saab si qurux badan loo sameeyo oo kolka dhir udgoon guryaha loo shida hayo, s-iiba dharka, dabqaadka dusha laga saaro, si aan dabku wax u gubin.
2. Aqallada miyiga oo qaabkoodu u eg yahay genbise genhoon.
Genbiyid (-daJ - I. Afka u rogid; geddiyid; foororin. 2. Dagaal ku kicid: diririd.
Genboon -  Afka u rogan.
Ge11di (-ga) -- Cayayaan diqsiga u eg
gem
oo dadka iyo naneyda kaleba qaniina cudurrona u keena.	..
Geni (-ga) -  Laca!1; dahab ah  oo
lngiriisku soo saari jirey, lase joo­ ji)ey !813, oo ka dhignaan jirtey 21 ',_ shilin; (ama s< gini »).
Gensasho (-da) -	Dareensasho; qoon­
;,.asho; kahasho (ama "girnsasho »).
Gerennuug (-ta) -  Garnnnuug.
Gerger (-ka) - Kaalmo war.lajir loo bixina hayo, qaybta qofkiiba ku soo abbaaranta; xoolaggooyo; kaalo; taageero; diiqo.
Geri (-ga) --- Nafleyda adduunka joog­
ta kan ugu dheer, wuxuuna joogaa Afrika keliya; wuxuu lee yahay sur aad iyo add u dheer iyo lugo iyana dheerdheer; Dhererkiisu wuxuu gaa­ ra labo mitir iyo bar; waa uu daa­ qaa waana calannaqsadaa; wuxuu lee yahay guud yar oo jilicsan oo surka kaga yaal; wax labo gees oo yaryar la moodo oo dhegaha dhexdooda kaga yaal; harag aad u adag oo gaashaammo, kabo, kd., laga samay­ sto; qoobab qurux badan iyo midab gaashiyo badan oo googgo'an oo cawl ahi ku rogan yihiin.
Geribl:laxan (-ta) - Naag xagga guurka ka madax-bannaan oo aan la qabin.
Geseriir (-ka) - Gasariir. Geseriirid (-da) -  Gasariirid.
Gesh (-ka) - Wax kastoo wax lagu qabsado;  alaabo;  qalab;  (ama
« gash »).
Geshin (-ka) - Ladnaan iyo qurux, cunnada (iyo daaqa) uraadda iyo waxtarka  lihi, ay keento; (ama
« geshiga »).
Gesiin (-ka) -  Gaslin.
Gesiir (-ka) -- Dhex-xir ka samaysan dun iyo cabbaadyo ama kuul yaryar oo midabyo badan, ama wax kale, oo dumarku, xarrogo ahaan u qaa­ taan oo sir.la kuushu surka ugu xiran 1ahay oo kale, dhexda ugu xirtaan; (ama « gasiir ))).
Geyaan (-ka) - 1. (guur) inta i guur­ an  karta iyo inta aan is guur an
geyood
karin, ,iriirka u dhexecya iyo waxa ay kala mudan yihiin. 2. Xeerka maamu!a kufka; dadka isku hab­ boon inay is guursadaan iyadoo laga eega hayo xagga da'da, xagga dha­ qanka, kd.; kuf; (ama « gayaan >>)_
Gcye_ysiin (-ta) -  Bar.lid.
<,Htl
Geyfan -	Hawl qabasho ama wax kale u diyaar ah oo marada u xeytey. Geyfanaan (-la) -- Wax. geyfan ahaan­
sho.
Geyi (-ga) -	Dal; dhul; arlo (ama "gayi », « giyi >>).
Geyid (-dal - (guur) kuf u ahaansho. Geylaan (-ka) ---· Mee! ku kala dhicid: wax dheer oo i foolxun u dhaca. Geyllamid (-da) ·-  I. Aad u dadaalid.
2. Diririd.
Geyllan (-ka) -	I. Dadaal badan. 2. Dirir.
Geyn (-ta) -	Wax mccl ka qaadid oo
meel kale dhigid, gaarslin. Geyngeyn 1-ka) -	Baro uskag ah.
Geyood (-ka) -	Heer ama sl la is gaarsiiyo.
.., geyoodsiin
Geyoodsiin (-ta) -	Heer ama si gaar­ siin, ahaysiin; badid.
Geyr (-ta) -	Caro; guhaad: gedood;
·dharns; dhirif.
Geyrad (-kal -	Carasho; geyrasho. Geyrasho (-da) -		Carasho; guhaa­ dood; gedoodid; dharsid; dhirfid.
Geyre (-ha) -- Dabayl qabow oo ;,.agga badda ka tirnaa< lda; cooli.
Gibbaan (-ka) - Neef gurid< liisii dhow­
dahay  oo  caano  yareeyey; (ama
« gabbaan >>).
Gibbaannimo (-da) -- Gibbaan ahaan­ sho.
Gibil -· 1. (-ka) a) Oogada nafleyda dubkeeda; jirka dadka. h) Wixii ballaaran oo wax isku gudba oo qarsha; hir. c) Culays oogadu iska dareenw; habbiso. 2. (-sha) Marka a""rka rarka la wada saaro, sarta lagu dedo; !ammo.
Gibilcad (-daJ - Dadka rnidabkiisu cad :-ahay.
Gibilrnadow (-da,) - Dadka midab­ kiisu madow yaflay.
Gibin (-ka, -ta) -  l. Wax tiro yar:
>..ig, .>..oogaa. 2. Wax fi! yar; aan cta· "'e neyn. 3 Aan buurreyn; fo..a.ad )ar: (ama « gaban l)).
Gillaad 1-ka) - (xoolo, kd.) Gedaad. Gidaadid (-daJ -  (xoolo, kd.) Gedaa­
d1C.
Gidur 1-ka) -	Dcrbi.
Giddi -	Wa:i. aan	kala  maqnayn;
-..,adajir. oo dhan; kur-; dhammaan; kul:i.
Gidir (-tl).
Goggobey i (-gal -	Goggobt:ysad; goggobt::- asho.
Goggobo (-da1 --  I. Geed kulul oo
cudurrada qaarkood. siiba cadhada iyo \1i,ii la Jaa.d ah. lagu daweeyo.
2. Weesalia lagu "CC5ll)Sl0 ciidda
gofaadir,
habaa ka leh; booraysi; (am,1 « gag­ gabood »).
Coglad (-ka) -- Goglasho.
Coglan I. Gogol laga dhigay; l•i gogley, 2. Sida gogosha, dhulka ugu daadsan, ugu bilqan, ugu fid an.
Coglanaan (-Ht) - Goglanaansho. Goglasho (-da) -	Gogol ka dhigasho. Goglid (-da) -· Gogol dhigid.
Gogol (-sha) -	I. lnta la goglado oo
dhan: joodariyaasha, dharka sarli­ raha, kaddiifadaha. kebdah.i. der­ mooyinka, rarada kd. 2. Hadal gaa­ han oo laga hormariyo doodda, arna kitaabka la qora hayo lagu furo oo lagu sheego waxa kitaabku ku aabsan yahay, kd.; Arar, afeef; gogoldhig. 3. Shir yar arna fadhi loo dhigo in dad wax kala qabaa ku garrarnaan oo lagu hcshiisiiyo, ama gabdho laysku weyddiisto, kd. Gogoldhig  (-ga)	Gogol;  Arar:
Goobxaarad; hordhac. Cogoldhigasho (-du) - Ararasho; goob­
x.iarasho.
Go'id (-daJ - l. (xarig, dun. kd.) labo go· .ima labo cad noqosho, jiidid xoog loo kala jiidcy daneed. 2. Wax dhamrnaaday arna joogsadt:y ama irnan waayey, 3. (eccl. balli, kd.) biyo ka dharnrnaansho; gurid. 4. Nafcu ka hixid; dhirnasho; geryoo­ rnid.
Gojoxo (-da) -	Shafka gt:ela; xagalo. Gol (-sha) -	 I. Dharka dumarka qaarki. sida marsiinada, int.I laabta iyo naasaha iyo caloo ha qarisa. ga!.:anta midig hoosteedana ka furan; nabas. 2. (oogo) dhexda iyo lug1u kobtay i aga soo dhowaadaan; dhi­ nac 3. Dhul ku yaal webi dhinacya­ dii . 4. Dhul qaniin lch. 5. Buuraha dhinacyadooda aan soo baxsanayn ec xagga gudaha isugu riixan. 6. Dhul dib u ct: han oo baddu soo gudaggasho; khoori; garnn: guho.
7. (- lahaan) ulajeeddo; u wadasho: dan, muraad.
Golaadin (-ta) -	Wax dhi ·i doona
golayn
ama in la smneeyo la doona hayo, sidii loo maamuli lahaa iyo golihii lag1.i dhigi lahaa sii darbid: gola­ xaarid. 2. (u -) sidii qof, kd., u fali lahaa waxa la gudboon ama laga doonayo ama laga filayo ama laga sugayo. kansho u siin; ka rna­ lay asho: golayn.
Golayn (-laJ  I Go\ ka dhigid. 2. Golc
goobaare
Golongol (-ka) -- Dhib iyo lrn"'I had<1n oo uu galay la qooxmay, la gotey, labo qaar la noqday.
Golongolid (-da) -  Dhib iyo ha\>il
badan oo la galay. la qooxmid, la godasho.
Golxo (-da) Qaarka korc oo waxyar horay u godan; horay u qooxnaan yar: hongod.
ka dhigid. 3. Gole u dhigid; u		 fagaarayn: u golaadin.
Golcas (-ta) -  I. Jaad ugaarta ka mid
ah oo gollaha cas. 2. Qorrax ca ar. Goldaloolo (-dal -	Meel dhinac k<1 bannaan ama ka daloosha oo \\ax
laga baqaa (col, kd.) ka wo geli		 karaan ama ka iman karaan: meel
halis ah: haad: baylah.
Gole (-ha) --  I. Mccl banmian ama
dhis ku v.areegsan yahay oo korka ka bannaan oo laysugu yimaado; ardua. 2. Mee! lagu shiro oo arri­ maha waaweyn oo tolka lagu galo oo lagu maamulo; aqalka mudana­ yaasha: Barlamaan. 3. Gooh fagaa­ re; (ama «gale»).
Golgoley (-da) - Cayaar yaxaaska loo tumo kolka wcbiga laga soo saaro oo dibadda la kccno; cayaarya,rna .
Gollacas (-ta) -- Dawacada jaad ka mid ah oo gollaha cas.
Golli (-d<1) --- D<1,rncada jaad ka mid ah.
Golmaran (-ta) --· (naag) aan uurka iyo araxda midna wax ku sidin: aan uurna lahayn carruurna nuu­ jina hayn.
Gololo (-da) - I. Astaamaha sum­ madda mid ka mid ah. 2. Hadal si wanaagsan loo dhisay. badanaa hadal la dulmaro. xuhnihiisa iyo qodbihiisana la koobo oo la shcego.
3. (cilmiga dhi m<1h<1J c..lhi qaabka qaansada leh oo guryaha iyo kaa­ badaha iyo wixii la mid ah loo yeelo, culays eelin ama qurux darteed; qaanso. 4. Wax la qurxiyey oo qaab gololo  surnmad yare soo xoodan - loo ycclay.
Golxob (-kai	Billaawc wcyn: toor• rcy: ablcy; (ama ,, golxad »).
Gommod (-da) -	Cagta geel<1: cagaf. Gomoshaa (-ga) - Geed calcemo bal­ ballaaran 00 miro la cuno leh; (ama
,, gomo h 1>).
Go'naan (-ta)	(wax) go'an ahaan.
Go'naansho (-hal ·- (\>iax) la gooyey ama go·an ahaansho.
Go'niin (-ka) -· Go"naanta.
Goob (-ta) --  I. Dhul iska bannaan.
2. Kob la banneeyey oo (1his lagu warecjiycy ama iskaha furan oo Joo­ gu tal<1ggalay cayaaraha iyo dabbaal­ degga iyo wixi1 kale oo la mid ah oo la daawado. 3. Kob ,,._.ax lagu heero arna wixii ka soo baxa lagu kayd ho. badanaana la taalleeyo; beer, goof. 4.  Kob  dagaal "'eyni ka dhacay \>o labo col isku heshay.
5. Gegi dayuura< luhu ku dcgaan kana duulaan. 6. Mccl wcyn oo la qaybshey, qayb ka mid ah.
Goobaabin (-la)  Xarriiq sida gadow- ga u ....areeg an oo meel bannaan ku taal: dhibceheedu i ku in bay wadaageheeda u wada jiraan oo u­ ma kala dho1>-a.
Goobaare (-ha) - Nin aan doob ahayn:
nin guur adey. nin naag qaba.
goob,1yn
Goobayn (-ta) -- Goobo ka dhigid. Goobid (-da) -Wax maqan ama lumay raadin, cioondoonid, baadiggoobid.
Goobis (-ta) -- Goobid; raadin. Goobxaarad (-ka) -	Goobxaara ho. Goofornarasho (-da) -	Wax la doo-
nayo _in la sameeyo ama loo gol lee yahay, waddada u si bannaysasho:
ararasho; gogoldhigasho.
GOODIR (2)
Good (-ka) -- l. Halaq wcyn oo aad u dheerereeya: ko!kuu orda hayo xiin baa ka yeera. 2. (-0) Go'; maro. Goodaaddo (-da) -	I. Jaadadh qa!la­ jisaha jaad ka mid ah. 2. Laandeyr.
Goodasho0 (-da)- (roob) (soo -) x;igga qofka had!aya, ugu soo socosho.
Gooddi (-ga) - 1. Hadal ama wax kale oo loola jeedo in qof kale !agu cabsi geliyo; dhaar; cagajugle. 2. Dacal; iran; dhinac.
Gooddiyid (-da) -· Qof kale, hadal ama Wi!X kale oo cabsi geliya kula kicid; u dhaarasho; cagajug!eyn.
Goodir (-kal - I. Jaadadka geela mid ka mid i!h. 2. Ugaarta jaad ka mid ah oo .,ida diirdiirta daliigo ku dhilan yihiin.
Goof (-ka) - 1 Kob beer ahaan jirtey, oo inta 1.1ax ka bixi waayeen,lay ka daayey oo ca1.1s keliyihi ka haxo; beer  kagguur ah.  2. Ceel engegey.
3. Wcbi bi:ihi1 mari jirey ka leexdeen oo engegcy 4. [l dhacda) oo godkii oo daloolaa haray.
goon
Goofid (-da) -	Goof nc-qosho.
Googgaale (-ha) -	Hada] gaaban oo sida maahmaahda xaraf ku dhisan oo laysku xiro; habkiisu waa sidaan: Qofka \\ax xiraya: < s googgaa »; Qofka la xirayo: <, cadalc >> (ama
,, wax kale 11);
Qofka ""ax xiraya: « col ku dilcy ciidan mood »;
Qofka la xirayo: « waa qo­ daxda /l.
Googgarad (-da) - Maro haweenku qaarka hoose ka qaataan oo kur­ dadda ama garayska, kd.. ka hoo­ saysa.
Googgaradayn (-ta) -	Googgarad ka dhigid; sida googgaradda u tolid. Googgo' (-a) -  1. Wax la jarjaray oo la yaryarceyey. 2. (cunno) hilib si gaar ah loo samccyo. 3. Googgo'id. Googgo'id (-da) -- I. Wax is haystey oo cadad badan u kala harharay; jeexjeexmid; dildillaacid. 2. Diin­
diimid; madmadid.
Gooh (-a) - Ci gaar ah oo fardaha,... Goohid (-da) -- Ci gooh ah. ciiyid.
Goojin (-ta) - (geel, kd.J dabada kor u taagid.
Goojo (-da) - (geel, kd.) dabada oo kor loo taago: waxay calaamo u tahay inuu rimman yahay.
Gool -- 1. (-ka) a) Neef xoolo ah oo lab oo  cayiley  ama  la cayiliyey,
h) Waraaqaha doonyaha iyo maraa­ kiibla iyo dayuuraduhu ay sitaan oo lagu qoro magacooda iyo meeshay ka yimaadeen, iyo waxa ay sidaan, kd. cJ* (kubbadda cagta) kolka la dhaliyo oo kubbaddu yoolka gasho; yool; duq. 2. (-sha) a) Neef xoolo ah oo dheddig oo aad  u shilb.
h) Libaaxa. tan dhcddig; barnn­ barqo.
Goollawaraabe (-ha)	Bahal-higlo.
Gooloobid (-da)	(xoolo) neef gool ah noqo ho. goolow.
Goommon	Gaajaysan; baahan.
Goon	1. (-ka) a) Labada lafood oo indhaha hoo tooda ku yaal oo yarc
goonbaar
soo  6axsan middood. h) Gocoso.
2. (-ta) Qarar diiran iyo buuro dha­ gax ah oo badaha dhexdooda iyo xecbaha ku yaal; hacaab.
Goonbaar (-ta) - Naag aan hawlaha gurigeeda si wanaagsan u maamu­ lan aqoon; naag xun oo rasan; sun­ bc,,; baali; basari.
Gooni (-da) -	Meelaha la joogo ama loo socdo, kd., meel ka duwan; meel gaar ah; meel aan cid kale joogin. Goonjab (-kal - Madax-xanuun wcjiga qaarkl qabta; dhanjaf; (ama < i goo­
njebshe »).
Goonjebshe (-ha) -  Goonjab.
Coor (-ta) •- Waqti gudihiisa wax dhacaan ama waxyaalo dhacay u dhexceya, oo loo q.iybsho mid jooga, mid tcgey iyo mid soo socda (tagto, joogto, timaaddo); waqti; waa; had; kol; shin; wesin; samaan.
Goorma? - Hadma? Marma? Jeer­ ma? Waama? Shirma ?...
Gooryaan (-ka) -  Dixiri jaadad badan
ah oo xiidmaha gudohooda ku dhasha oo  ku  noolaada  oo !ala
bukoodo ~ masas.
Goosad (-ka) -  Goosasho.
Goosan (-kal -	I. Dad isku dan ah oo dadweynaha iska xiga, xeer ga11r ahna !eh. 2. Qaybaha xoogga dagaal­ lamaa u qaybsamo, mid )'ar oo ka mid ah. 3. Ari xayn ah oo wadajir arlga kale uga go·a oo u hallaaba. Goosarad (-da) -- Min timir ah; (ama
« koosarad » ).
Goosasho (-da) - I. Goyn, qof isaga darti wax u goynayo; goosad. 2. Mutaysasho.
Goo. ato (-da) - Kasoobbax xun oo oogada nabar weyn u yeela; boog xun.
Goosey (-ga) -- Geed weyn oo calee­ mo balba!laaran oo miro la cuno ka baxaan.
Gor (-ka) -  Wax danbar la moodo oo neefka rimman candhadiisa ku soo dhaca oo ku soo bata oo xidid­ dada  caanaha  iyo  qurxubta  wey-
gorin
neeya; caanaha danbarka ka hor­ recya; danbar rib ah.
Goray (-ga) - Goroyada kecda lab; haldhaa.
Gordan - Gorodda midab ku leh; gorod ah.
Gorgor (-ka) - Shinbir wcyn oo jaa­ dad badan u kala baxa oo wixii baqtiya cum1.
GORGOR
Gor-gorin (-ta) -	Wax iib u yaa!, qii• mahooda cid weyddiin; baayicid. Gorgoro (-da) -	 Waxa ganacsiga ah,
sicirka ay joogaan oo layska wa­ raysto; alaabada ganacsiga ah qii­ mcheeda oo lays weyddiiyo; baa­ yac.
Gorgortan (-ka) -- Gorgortamid.
Goriilla • -	Daayeerrada dadka !agu soo sooco oo adduunka kan ugu weyn; wuxuu ku nool yahay Afrika. Dhererkiisu wuxuu gaaraa labo rni­ tir iyo ka kor, culaysklisuna JOO (saddex boqo!) oo kg. Wuxuu lee yahay: madax weyn, sur gaaban, indho yaryar, san dulal waaweyn iyo dhogor oogadiisa ku wada rogan. Dabo ma laha. (ama « gooriilta »). Gorin (-ta) -  (neef rimrnan) gor yeela-
gorod
sho; candhadu soo weynaansho bi­ laabid; habaasin.
,Gorod -. 1. (-ka) Neef gordan; ma­ daxa m1dab gaar ah ku leh. 2. (-da) Midab kan oogada kale ka duwan oo madaxa ku kooban; madax.
Goror -- I. (-ka) a) Weel duugoobey oo in \\i!X danbc lagu qabsado gabay;
c;oRllll.A
1,1eel waxtarkii laga soo laystay. h) Haruub; toobte. 2. (-ta) Sicia Ja. Gorolleged (-ka) - -- Lugta geela mce­ sheeda lowga u eg oo jilifta leh. Gororsan -	Sida wee! gorof ah oo la nacay oo la xooray, meel iska
yaa]. isaga xooran.
Gorofsanaan (-ta) -· Wax gorofsan ahaan.
Goror (-ka) -· I. Dhiig yar oo sanka ka ) imaada. 2. Taagnaan badan ama dhaqdhaqaaq la"aan, dhiiggu meel oogada ka mid ah ku soo ururo.
3. Wa, shubma oo yar oo wccl salki ama meel kale ka yimaada, ka soo daata.
Gororid (-daJ - I. (Wax shubma) sida gororkJ u daadasho, u dindimid. 2. Sanka < lh11g ka immaansho. 3. laag­ naan badan ama dhaqdhaqaaq la"aan darteed, dhiiggu meel oogada ka mid ah ku oo ururid.
Gororin (-ta)  - Goror ka keenid.
gow,acato
Goroyaca""·I hha) -·- Goroyac.la teeda dheddig; booso; haldhurre.
Goroyo (-daj -- Shinbiraha hadda adduunka ku nool tan ugu weyn; waxay ku dhaqantaa Afrika iyo Ba­ riga DhO\\, wa:,;;ay leedahay sur dhuuban oo dheer iyo mada:,;; yar; lugo iyo bowdyo diiran oo mid wa­ liba ku dhammaato labo suul; baa­ Jal gaaggaaban oo ayan ku duulin, aadse u qurux badan (kuwa haklhaa­ gaj; warriile.
Gorros (-ka) - Madaxa oo hoos loo laallaadsho, islahadal darti; gebida oo la rogto, fekcr daraaddi.
Gorrosid (-du) - Madaxa hoos u laal­ laadin, fckcr iyo islahadal aawadeed; gebida hoos u rogasho.
Gow (-ga) -- Daan; qar; jar. Gowl (-shaj -- Gawl.
Gowlallo (-da) •··· Geed xabag iyo asal aad u wanaag,;an leh.
Go""-rac (-a)  •-· Biraynta xoolaha la
t,ORO\< l
birecyo kolka la qalana hayo. si hilibkoodu xalaal u noqJo; birays. Gowracan - La gowracay; la bireeyey. Gowracato (-da)	I. Cudur cagta cad gala siiha  faraqarrarka cagta oo u yeela dildillaac aan si fudud
u biskoon. 2. rin gaar ah oo hun­ guriga ka ,oo baxa oo xira oo bada-
gowre
naa loo dhinto. 3. Geed yar oo leh laamo buurbuuran oo aroorro leh.
G0WfC (-ha) - Dheel aad u qabow badan oo habeenkii soo dhaca.
Gowricid (-da)- Xoolaha !a qala hayo, mindi ama bir kale oo afaysan, hunguriga ku goyn; birayn.
Gowriir (-ka) - Wax ku kor foorar­ sad; qandood.
Gowriirid (-da) -  Kor kaga soo foo­
rorid.
Gows (-ka) -- I. llkaha danbe oo waaweyn oo wax lagu calaliyo, mid­ kood. 2. Surta intccda cillaanka ukunta u eg.
'-  Gowsdanbeed (-ka) -  Gowsaha gow­
ska ugu danbeeya.
Gowsdheero (-da) - (xoolo, kd.) gows inta dcbca wax yar kor u soo baxa oo dabadeed wax !ala calalin waayo: takhtar yaqaan oo baxsha haddaan loo helin xooluhu waa ku dhibtoo­ daan.
Gows'haysad (-ka) -  Gows"haysasho.
Gows'haysasho (-da) -  I. Arrin aan la jeclayn, ka hadalkeed, iska ilaalin, ka aammusid. 2. DiidUo.
Goyn (-ta) -  I. Wax is haystey. wax kala go·an ka dhigid; jarid. 2. (beer) miraha ka jarid; shafid.
Gu (-ga) -  l. Afarta nur oo s.-1nadu u q.-1ybsan10 midkood: wuxuu u dhexeeyaa diraacda (jiilaa!) iyo xagaaga, \ntan.-1 xilli roob. 2. 12-bi­ lood; sano.
Gubad (-ka) - I. Wax dab gaarey oo waxyeelay; wax shidmay. 2. Mee! dab gubey oo danbas iyo raad ku
reebay.
Guban -  1. La gubey; dab m.-lfay; gu­
bad noqday. 2. (-tal Dhul kulul oo badamia hooseeya.
Gubasho (-da) •- Saamays dab, darcc­ mid. wax ku noqosho. ku baabbi"id. GuD!lto (-da) -	I. Dhul ballaaran oo dab maray. 2. Dhul guban og oo
"'eligi dab u halis ah.
Gube (-ha) -  Xuub "'eyn oo xab ca i ka buuxo oo ilmaha dhalan.iya
gudban
iyo mandheerta  u dhexeeya; (ama
H guube »).
Gubid (-da) .-  Dab saarid oo wax ku yee!id; wax gubtey ka dhigid; dab ku dhejin, qabadsiin; dab ku shidid; (cunno) bisayl dhaafin; ku­ layl badan darecnsiin, gaarsiin.
Gubis (-ta) -  Gubid.
Gubnaan (-ta) -  Gubnaansho.
Gubnaansho (-ha) - Wax guban ama gubtey ama la gubey ahaansho; gubnaan.
Gubniin (-ka)- I. Wax gubid. 2. Saa­ mayska gubashada.
Gubnood (-ka) - Cunnada bisayl­ dhaafta intceda gubata, madoobaa­ rn.
Gubtahanyo (-da) -  Gccd- aar dhirta
isku marn; wuxuu lee yahay xaad iyo xajiio aad u daran; waa laysku daweeyaa; (ama « gubtaanyo >>).
Gucle (-ha) - Orod; xu ulduub; rude. Gucleyn  (-ta) -  Xusulduubid;  ru­
cleyn.
Gucummaale (-ha) - 1. Raan ama shaash gucummada u eg lch. 2. Li­ baax iyo \\ixii kale oo soo raaca oo gucummo Jeh.
Gucun (-ka) -- Daliig yar oo dhuuban
oo qabo ah, ama argceg ama may­ rax kale, oo weelk.-1. kd., lagu tolo.
Gud (-da) .. -- Geedka yicibtu ka baxdo;
gced-yicibeed.
Gudaal (-shal -  I. Qaan ama wax kale oo laysku lahaa oo la bixiyo, la gudo. 2. Habcenkii oo la socdo.
!a gudo, la guureeyo. 3. Gudidda carruurta. 4. (naag) habeen ku soo guurayn: mirid.
Gudan -  La gudey; buuryadii laga
gooyey.
Gudasho (-da) -· I. Wax a.-ino ama si kale u maqnaa, wax u dhigma sa­ mayn. 2. Wax laysku adkeeyey ama la is foray yeelid: la imaansho. falid; (ka -) ka aarsasho, ka jcebid, ka goosasho.
Gudban --  I. Gudub u dhigan; bab-
gudbanaan
can. 2. (-ta) (xiddigo) xiddigta u dhexaysa bayaxawda iyo libcasta;
,   xiddigta sadexaad oo daalallida.
1 Gudbanaan (-ta) - Gudub u dhignaan wax gudban ahaan; babcanaan.
God.bid (-da) - I. Meeshii la rabey in la gaaro oo dabadeed !a joogsado, sii dhaafid, ka sii shishammarid. 2. Ku joogsad la'aan; meel ka shi-
GUDUUOA1'1:
shaysa tegid; dhaafid. J. Ka hor­ marid; ka dheerayn.
God.bin (-ta) - Meeshii la rabey in la gaaro, shishay u sii dhaafsiin.
Gudboollllllll (-ta) -	Gudboonaansho. Gudboooaansho (-ha) -· I. Wax gud­ boon ahaansho; wax in la sameeyaa ay eg tahay ahaansho. 2. Isku si ahaansho; kala sokayn la'aan; isugu
mid ahaansho; sinnaansho.
God.cur (-ka) -	1. Bisha barkeeda danbe oo aan caddada ahayn. 2. lftiin
!a'aan; mugdi.
Gudcurin I-ta) -	Gudcur ka dhigid; mugdiycyn; madoobeyn.
Gudeuris (-ka) -	Gudcurin.
Guddi (-da, -ga) - Dad Joo magacaa­ bay inay arrin gaar ah galaan oo wax ka qabtaan; guurti.
Guddoomid (-da) - J. Wax !aysu dhii­ bey ama !aysa siiyey, si sharci ah u qabasho ama u qaadasho. 2. Gud­ doon dhacay qaadasho, oggolaansho. Guddoomin (-taJ -	l. Guddoon ridi< l.
2. Guddi madax u noqosho, u talin. Guddoomiye (-ha) -	I. Guddi madax u ah; guddoonka u haya; horfiiq u
guduudane
ah. 2. Qofka inuu guddoonka rido
!eh; m:idax; taliye; (ama (iguddoon­ she »).
Guddoon (-ka) -  I. Gar la naqayey
ama arrin la galay, waxa laga soo qaaday ama talada laysla gartay oo lagu heshiiyey oo lagu dhammecyey.
2. Wax talis gooycy oo jidceycy; shard; qaanuun; xeer; qeydo.
Guddoonsi (-ga) - Guddoonsasho. Guddoonsad (-ka) -  Guddoonsasho;
guddoonsi.
Guddoon.sasho (-da) - Guddoon sa­ maysasho; lalo ama arrin si ku dhammaysasho.
Gudid (-da) -- I. (dhaqan: muslin, yuhuud, kd.) carruurta, wiilal iyo gabdhoba, buuryada ka goyn; (gab­
dho) bilisayn. 2. Habeen socosho; guurayn. 3. Deyn ama qaan laysku Jahaa bixin. 4. Qiimaha ama wax­ tarka, qof ama neef xoolo ah, ama wax la ganacsadaa, yee!an karo ama lee yahay ama uu bixi karo,
Gudin (-ta) -  Godin.
Gudmo (-da) --·- Waddo; jid; dhabbe. Gudnaan (-ta) - Gudnaansho.
Gudnaansho (-ha) - Qof la gudey ama gudan ahaansho.
Gudniin (-ka) -- Wax gudid.
Gudo (-ha) - Wee! ama guri ama ceel ama wax !a mid ah dhcxdiisa.
Gudoodi (-ga) -- Sococl habeen; guurc. Guduh (-ka) -	l. Babac. 2. (waalo) labada siyood oo Jagu cayaara hayo middood (mi< lda kale waa « socod »).
Gudur (-ka) --- Hilibka geela intiisa adag.
Guduri (-ga) -- Haadka waaweyn jaad ka mid ah; qoormurux.
Guduud (-ka) -- I. Midab dhiigga u eg; midab casaan badan; dhiin. 2. (fardo) xamar.
Guduudan - Midab guduud ah kh; cas; dhiin ah; xamar ah.
Guduudane (-ha) - Bahal dummadda u cg kase weyn; wuxuu lee yahay addimmo dhcerdheer, dabo gaaban, dhcgo dhcerdheer oo timo ka taa-
guduudasho	gunaanad
gan yihiin; !abada can wuxuu ku
!ee yahay dhogor duf ah, waxaana la yira.ahda, w.ix ka arag dheer; jiifaa.
Guduudasho (-da) -	Midab guduudan yeelasho.
Guduudio (-ta)	Guduud ka dhigid; casayn.
Guduudo (-da)	Kalluun.
Guduudshe (-ha)--· Badar aan wanaag­ sanayn; (ama « guduudi >l),
Guf (-ka) - I. Wax weelasha afkooda ama daloollo kale la geliyo oo lagu awdo; fur. 2. Maro la qaato. 3. Wax yar oo soo hara; hanbo.
Gufaaco (-daJ -  !. Roob dabayli soo
harbinayso. 2. Hirar waaweyn oo dab.iyli ku dheehan tahay oo badda kacsani soo daacdo. 3. Ur ama da­ hayl weyn oo  xoog ku timaadda.
4. Butaaco.
Gufar (-ka) "- Waxa shubma, intooda deg1a oo sa!ka fariisata; faar.
Gufeyn (-ta) -  Weel afki ama med
kaloo da!oosha ama furan, guf gclin, ku awdid.
Gufeysan --  Furaysan.
Gufi (-da) - I. Geedka !a gooyey salkiisa dhu\ka ku aasan. 2. Sabuulb kolka iniinaha \aga daadsho; sa­ J:,uulka oo muruxsan.
Gu dd (-da) - Onkodid. Gu uc (-a) - Onkod.
Guhaa.d (-da) -- 1. Dhalan; baxaa!Ji; dabeeco. 2. Caro; kushad; dhirif; xannaaq; carnal.
Guho (-da) -- Gudo; laabad; guluc. Gujeyn (-ta) Gujo ku dhufasho.
Gujis (-ka)- Markab dagaal oo quusa. Gujo (-da) -	I. Gacanta oo duuban ama nafleyda yaryar oo wax nuugta gafuurkceda, oo xoog loogu dhufto candhada xoolaha, si caano kale uga soo dhacaan. 2. Tantoonyo ama feer, hoos ka yimaada oo kor u
socda.
Gula.al (-ka) - 1. Awr hadduu qooqo aan doobbada soo ridi karin. 2. Qof aan codkar ahayn.
Gula.an (-ka) - Geed xooluhu daa­ qaan.
Gulfid (-< la) -  Guluf ku duulid.
Gulgulo (-da) -- Xubinta geelu .ka doobbiyo.
Guluc (-da) - J. Rogrogmadka isha guruxeeda. 2. Mccl laabato ah; guho.
Guluf (-ka) -	Col yar oo faras ah. Gulungulco (-da) -	Qaab gaaban oo kankoonsan leh; kuusan; lucuuman. Guluuluc (-a) -  Gabay aan lagu dhee­
raysanayn oo la tirsho.
Guluulucid (-da) -	Gabay aan codka kor loo qaadayn tirin.
Gumaar (-ka) -	I. Kobta bisqantu ka
baxdo. 2. Oogada meesha gaati­ rowda.
Gumar (-ta) - Geed hah iyo ur lifaa­ qoon leh.
Gumeysad (-ka) -	Gumeysasho. Gumeysasho (-da) -		I. Gun ka dhiga­
sho. 2.* Addoonsasho; beelaysasho; isticmaarsasho.
Gumeysi (-ga) -· Gumeysasho.
Gumeyste (-ha) - Tolka ama qaranka ama qofka wax gumeysta.
Gummud (-ka) - Xubin ama wax kale oo qaar laga gooyey, inta soo harta. Gumuc (-a) -	Xabbadda cadka yar oo afka kaga jira oo kolkay qarxato xoog u ganma oo wax dhaawaca
ama \\UX dila.
Gun (-ta) - 1. Aan dadka sare oo gobta ah ka mid ahayn ee ka tirsan dad hoose oo la Iiido; aan nasab ahayn. 2. (ul.ijeeddo wanaagsan) dad­ weynaha maamulka dhaqanka iyo nolosha tolka ka arrimiya; taliska dadwe)naha. 3. Aan dhaqan-wa­ naagga iyo reer-magaalnimada la­ hayn ama aqoon. 4.* Dad shisheeyc u ialiyo oo la gumeysto; beel.
Gunaanad (--ka) - I. Qofka dhimana)a oo si wanaagsan quraan loogu sagoo­ tiyo; qofka intaan naftu ka bixin, quraanka lagu akhriyo; yaasiinka oo
!agu akhriyo qofka dhimanaya, 2, Dhammaystir; ebyi< l.
gunaanadan
Gunaanadan -- La gunaanadey; la yaasiimiyey.
Gunaanadid (-da) -	I, Qof dhimanaya gunaanad u samayn; yaasiimin. 2. (arrin; kd.) dhammay tirid; ebyid.
Gunaanadseeg (-ga) - Wax gunaanada loo \\aayey: gunaanadkii seegay, Gunaanadseegid (-da) -	Wax gunaa-
n.ida waayid; isagoo aan la yaasii­ min dhimasho.
Gunbur (-ta) -	Buur yar.
Gunburi (-ga) -	Damecr dibadeed. GundhaVr"r (-ka) - Gaashaanka bartan-
kiisa.
Gundhi (-ga) - Bir yar oo dhuuban oo caarad fiiqan iyo gowl leh, oo kabaha iyo funaanadaha kd. !agu tolo.
Gundhig (-ga) - Waxa la biirina hayo ama la tarmina hayo, inta ugu hor­ raysa oo laga bilaabo; sa!dhig; raa­ sarnmaal.
Gundhigad (-ka) - Gundhigasho. Gundhigasho (-da) -  Gundhig ka dhi­
gasho. u veelasho.
Gundhigid (-da) -	Gundhig u yeelid. Gundhin (-ta) -	1. Soo dhifasho; jii­ did; dhaqaajin. 2. Qandhuufasho;
ciddi ku jebrn.
Gundho (-da) - Gun; sal; gaso; raar. Gungumc (-ha)•--· 8.ihal godadb. dud­ dumooyinka gic!la oo addimo !eh.
Gunnad (-da) -	Kola) laga sameeyo harag ama dun ama wax kale oo
guraabbaas
lacag iyo uluabo kaleba lagu rito; kiish; qundul: qandi.
Gunnimo (-da)- Dhalanka iyo baxaal­
liga gunta oo la yeesho; gun ahaan­ sho.
Gunno (-da) -	1. Wax dheeri ah oo
gaar la isu siiyo arna loo lee yahay i.lma loo haysto; buro. 2. Wixii wax laga dooni. waxa la siiyo; callaal; (ama (< guno >>).
Gunre (-ha) --- Geed-quwaax wax lagu daweeyo; (arna « gumre )>),
Guntasho (-da) --- Gunti xirasho.
Gunti (-ga) •--· Hab Joo qaaLo dharka ragga qaarkii (sida hoo guntida).
Guntid (-da) - - (xarig, kd.) guntin ama gunud u yeelid; xirid; adkayn. Guntiino (-da) -	Dharka dumarku qaato mid ka mid ah oo sida garay­ ska inta gar loo yeelo, oogada lagu
duubo.
Guntin (-ta)- 1.Wax la guntey; wax guntan. 2. Gunud.
Gunud (-da) - Meesha labo xarig ama wax la mid ah, afafka inta laysugu maro laysaga rooriyo oo laysaga xiro; guntin.
Gunuunuc (-a/ - Hada! aun Jagu dhee-
<.iU1'UD
raysan oo hoos Jaga guryamo; (ama
« dunuunuc »).
Gunuunucid (-dal - H.idal gunuunuuc ah ku hadlkl.
Gur (-ta) -	I. Gacanta bidix. 2. Gar-
darro; jiddarro (gar iyo -	(( gar iyo garla'aan >>).
Guraabbaas (-kaJ  - Hadal aan macnc
gura;,bbaasid
lahilyn oo nan dhammaanayn; gu­ ryan.
Guraabbaasid (-daJ -	l-ladal guraab­ ba;' ah, ku had\id: guryarnid.
Gurad (-ka) --- Gurasho.
Guran	I . La guray: la uruurshey.
2. ('-'unno) lu bislccyey oo v.ecla hii lagu cuni lahaa lagu guray. 3. (xoolo) aan irmaanayn; galoof.
Gurasho (-da) - \. In la qaato ama la lalrnado wax u gurid. 2. (kala -) cayaar amu W'ax kale, kala badin­ v,aa; barbarradhac: is le"ckayn.
Gura)"n (-ta) - Gaadiid raran guro la fuulo u yee!id.
Gurbin (-ta) - Wax badan oo yaryar oo daadsan. mid mid u qaadid: uruurin.
Gurbood (-ka) -  Carruur; dha\laan.
Gurdamid (-da) - Gurdan la maqlo samayn.
Gurdan (-ka) -  Shanqarta ka yeerta
orodka xoogga leh, siiba kan fardaha. Gurdanraac (-al •- Gurdan yeeray oo layska raaeo; dad ama duunyo gur­ dumeysa, oo layska raaeo, iyadoo aan la aqoon meel loo socdo, wax
la doonayo.
Gurdanraacid (-da) --·· Gurdan yeeray iska raacid.
Gure(-ha)-- \. Fandhaal weyn; qaaddo.
2. Waxyaalihii kaloo wax lagu guro. Gurey (-gal --- Qof gacanta bidix wax ku qabsada ee aan. sida Joo badan yahay, gacanta midig wa;-,; ku qab­
san; qof gurran; labamm1digle. Gurgur (-ka) -  1. Alaabta guriga, kd.,
inteeda yaryar oo fudfudud oo aan surradda ahayn, 2. Wax mec\ laga qaada hayo oo meet kale la geyna hayo oo xoogaa xoogaa loo qaado: diqdiqo.
Gurgurid (-da) -·- Wax meel laga qaada hayo oo meel kale la geyna hayo, oo aan isku mar la qaadin ee hadba inta in yar !a qaado, loo soo noq­ noqona hayo; diqdiqayn.
Gurguurlld (-ka) -· Socod labada low, iyo Jabada gacnood lagu socdo.
gurr;,r,
Gurguurasho (-da) -  Labuda 101>, 1;0
labada gacnood ku oco ho.
Gurguurto (-da) - Cudur haweenka ummu\a ku dhaca; uuryaal.
Guri (-ga)  1. Meel ama aqal. qof ama cidi deggan tahay oo ku noo­ hahay: aqal; hooy; ruun; min: rug.
2. Cudur inta hor ugu dhacay aan
(,llRl'O (I)
looga yaabayn inuu ko\ danbe ku dhaco; kabbaax.
Gurid (-da) -	L Alaab ama wax kale
oo badan oo rneel ku sugan, midba mar qaadid, oo meel kale geyn. 2. Miro geed saaran soo Jarid. 3. Neef irmaanaa, caanihii ka dharnmaan­ sho; ga!oofoohid. 4. (cee\, kd,) biyi­ hii ka dhammaansho, engegid, go·id. Guriggeyn (-!a)	Labada is aroosay,
gurigooda cusub, gelbin ku geyn. Gurin (-ta),- I, Wax guray ka dhigid.
2. (xoo\o) ncef irmaan, wax caanaha ka joojiya oo galoof ka dhiga kula kkid. 3 (la -) la dhammayn; sal­ gaarid: !a wadid.
Gurmad (-ka) -	Meel wax v,.eyn oo dhibaato ahi ka dhacday (col yimid, dab, daa< l, kd.J eiidanka degdegga loogu soo diro.
Gurmaggo'an (-kal - (dhir) laamihii laga jaray: baargo'an.
Gurmasho (-da) --- Meel dhiillo laga keenay ama shil weyni ka dhaca;, degdeg didan ugu diri< l,
Guro (-da) - Mee\ godan oo raaxo lch, oo gaadiidka raran dushiisa laga samecyo oo dadku fuulo.
Gurrae (-a)-· Qal\ooe; sirgax. Gurracan -· Qallooean; sirgaxan. Gurran - Qof gurta wax ku qabsada;
wixii gaeanta midig lagu qaban jirey, gacanta bidix ku qabta.
gurranaan
Gurranaan (-ta) - Gurranaansho. Gurranaansho (-ha) -  Qof  gurran
•	ahaansho.
Gur'l"in (-ka, -ta) - Neef guga gudihiisa rimay.
Gurubsad (-kal -  Gurubsasho.
Gurubsasho (-da) - Gurbin wax ku uruursasho.
Guruddanbays (-ka) -  Carruurta kan
ugu dhalasho danbecya, oo aan aab­ bihi iyo hooyadi cid ka danbaysa dhalin; (ama « garuddanbays »).
Gurux (-a) -  I. Dhaqdhaqaaqa isha.
2. Kankoonka isha.
Gun.amid (-da) - Ci gurxan ah, ciyid. Gurxan (-ka) - Ci gaar ah oo naneyda qaarkeed samayso oo badanaa gu­ haad iyo wax doonis lug ku leh.
Guryamid (-da) - Hadal guryan ah tixid; guraabbaasid.
Guryan (-ka) - Hada! badan oo aan milgo  lahayn;  guraabbaas;  (ama
« duryan )>).
Guryannoqod (-ka) - (xoolaha yaryar) guriga laga guuro oo dib loogu soo noqdo.
Guryannoqosho (-da) - Guryihii laga guurey, dib ugu soo noqosho.
Gusoore (-ha) - I. Saddexda bilood oo guga tan ugu dhcxaysa; samoo­ lad. 2. Hoog; ba·.
Guuhaabin (-ta) - Hada[ guubaabo ah, cid kula hadlid.
Guubaabo (-da) - I. Hada! kulul oo saamay weyn ]eh oo dadka kiciya, badanaana, inta ka sheekeeya aa­ nooyin hore ama xumaato lays gaarsiiyey, ama ceebaha ka iman kara haddaan arrin !aga diririn ama laga aargudan, kd. 2. Hada] kastoo, cid lagu kiciyo ama lagu dhiirri gcliyo ama lagu boorriyo.
Guube (-ha) -  Gube.
Guud (-ka) - l. Timaha dheer oo fardaha, kd., surkooda, dhinaca kore, ku yaal. 2. Timaha weyn oo madaxa oo dadku dcysto. 3. Wax joog !eh, ama kor u dheer, madaxa ugu korreeya; kor; kore; sare; baar;
guuf/e
fiin. 4. Aan gaar ahayne, \>.·ax badan kooba.
Guudadlcy (-da) -  Qof dumar ah oo
guudad !eh.
Guudfuul (-ka) - Faras xakame iyo jare la'aan lagu fuulo.
Guudfuulid (-da) - (faras) xakame 1a·aan fuulid.
Guudmar (•ka) - (hadal) aan la wada shcegin cc in yar oo taataabad ah laga hadlo; isagoo kooban ama duu­ ban sheegid; dulmar; kormar.
Guudmarid (-da) - Hada! duuban oo kormar ah ku hadlid.
Guugguule"(-haJ- Shinbir cidiisu « guu guu » tahay; dhoor buu lee yahay; huct·hud.
Guul 1. (-ka) Habeenka xoolaha aroorka ah ceelka agtiisa Jagu hoyiyo, iyagoo ama we!i oomman (guul-oommane; oonguul) ama cab­ bey oo fulliin ah (guul-cukane; wabaxguul). 2. (-sha) dagaalka ama tartanka oo !agu adkaado; lib; Ji. bin; liibaan.
Guulaamcyn (-ta) - Wax guulaamey­ naya noqosho.
Guulaamo (-da) - I. Daruuro v,aa­ wcyn oo uuro ]eh oo is dhex xula haya. 2. Wax .kasta oo guulaamecya sida qiiqa, daadka, xliska bad< la.
Guuldarraysad (-ka) -- Guuldarray­ sasho.
Guuldarraysasho (-da) --- Dagaal ama
tartan ku jabid; guuldarraysad. Guuldarraysi (-ga) - Guuldarray asho.
Guuldarro (-da) -- Dagaalka oo aan lagu guuleysan; jab.
Guuleysad (-da) - Guuley asho. Guuleysasho (-da) -  Guul helid; Ii bay­
sasho; adkaan; liibaanid; rayn.
Guulguul (-ka) -	 Hada! ama wax kale oo loo\a jccdo in cid lagu cabsi ge­ liyo; fulabbajis; gooddi; cagajugle. Guulguulid (-< la) -	Hadal ama wax kale cid ku cabsiin; bajin: gooddiyid. Guulid (-da) -	1. Habeen ceel iyo aroor ku dhixid. 2. Dajin; cabsiin. Guu\le (-ha) --  Keligi guusha !eh oo
guulmid
cidduu doono siiya; Jlaah; Eebbe: Rabbi.
Guuris (-ta) -	Guurid. Guursad (-ka) -- Guursasho.
guxuun
Guulmid-(-da)  Sida \\ax la guuley oo cabsiYi ga hay dib u joogsasho. haka ho, leexasho, didid.
Guumeys   I. (-ka) a) Shinbir,  hin-
biraha habeenkii ugaarsada ka mid ah; wuxuu lee yahay madax ba\laa­ ran iyo labo indhood oo waaweyn oo ku yaal kax bannaan oo mid­ diiba baal adki ku xariiran yahay.
b) Nin qaabka guumeyska leh; guun gaaban oo foolxun; filkii guurka wax badan dhaafay. 2, (-ta) a) In.in gabowdcy oo aan la guursan. h) Sida l.aJ.
Guumeysoobid (-da) - Guumeys no­ qosho.
Guumis (-kaJ -- (geel) nirig lab oo qaalini ku curatay; (ama « guu­ bis »).
Guun (-ka) - Qof filkiisu wcyn yahay aanse laga garan, oo dhallinyaro la
moodo; coon; hoosubbax.
Guuntood (-ka) - Neef dhcddig, kolka uu inta awr u baahdo waayo oo sidaas darteed u rimi waayo.
Guur (-ka) - Nin iyo naag, si sharci ah, laysugu xiro inta laysu mchcr­ sho, si ay u wada joogaan oo u wada dhaqm:mn oo iyaga iyo car­ ruurta ay dhalaanba qoys u noqdaan oo u wad;i noolaadaan; aroos; ni­ ka;ix,
Guumyn (-ta)	Habeen socosho; gudid.
Guure (-ha) -- Socod habeenka gudi­ hiisa la socdo; gudoodi.
Guurgal (-ka) -- Qof da'da lagu guur­ sado gaarey; qof guur geli kara. Guurid (-da) -	1. Cid meel ay deg­
ganeyd ka rarata oo degmo kale aadda. 2. (cid. recr, dad) mccl !<1 degganaa ka tegid. 3. (ka -, u -)
Guursasho (-da) - Qof kale guur isugu xirid; qof wax qaba ama la qabo noqosho.
Guurti (-du) - Koox waxgarad ah, oo arrin adag inay ka garnaqdo oo v.ax ka qabato loo magacaabo; guddi.
(jUUMfcYS (I a)
Guuto (-daJ - 1. Ciidanka dagaallama qaybihiisa, qayb ka mid ah. 2. Dad aan yarayn,
Cuux (-a) -  I. Cod weyn oo culus oo uurka ka soo baxa. 2. Cod gaar ah oo geelu sameeyo. 3. Cudur geela ku dhaca. 4. Farax.
Guuxid (-daJ -  I. Guux soo saarid.
2. Farxid; wax u bogid.
Guuyo (-da) - I. Xoolo; maal; ad­ duun. 2. Qof kd., gaaban oo aan korriimadu u hagaagin. 3. Sagaaro iyo wixii sidecda u gaaban.
Guxud (-ka) -- Caws yaryar oo ka baxa dhulka deexda ah.
mcel ka rarasho; mccl u r.irasho. Guurin (-ta) -  I. Guur gelin; aroo in.
Guxuuman ran.
Gamuuxan;  gamuu-
2. Cid mcel k.i rarid. 3. Hada] qoran oo mccl ku yaal, mecl kale ku qorid.
Cuxuumid (-da) -- Gamuuxid; gamuu­ rid.
Guxuun (-ka) -	Gamuux; gamuur.
        

H

H (ha')

Xaratka siddecdaad oo alif-ka Soomaalida. Waa shibbane.

Ha

Erey ulajeeddada hadalka ama tixda kol, wax lays fara hayo ka dhiga (sida: wiilku hilibka "ha" cuno; wilashu hilibka "ha" cuneen). kolna wax laysu diida hayo (sida: "ha" cunin; "ha" nina).

-ha

(naxwe) toddobada qodob mid ka mid ah: wuxuu raacaa ereyada kelida ah oo lab oo "e" ku dhammaada iyo kuwa kooxda ah oo "o" ku dhammaada sida "fure" (furaha) iyo "faro" (faraho).

Haa

1. Haah; haaheey: haaheeyo.

2. Waa tahay; wad run.

Haabad (-ka)

Haabasho.

Haabasho (-da)

1. Waxaan indhaha lagu arkayn, gacan ku raadin, ku doonid.

2. Wax durugsan gacantogaaleyn; tiigsasho.

Haabhaabad (-ka)

Haabhaabasho.

Haabhaabasho (-da)

Waxaan 1oo jeedin, gacanta in badan ku raadin. ku doondoonid.

Haad

1. (-da) a)° Nafleyda inta duusha; wixii baal leh; shinbiro. b) Baylah; goldaloolo.

2. (-°ka) a) Sida la). b) (qof, kd.) sida haadka u fudfudud oo wax walba ku soo haada.

Haadaan (-ta)

1. Dhul jeexan oo hoos u fog oo laga dhaco; bohol ama qar, dhiniciis aad u dheer; gebi laga finiino; jar.

2. Geed caano leh oo dharkaynka la tol ah.

Haadey!

Erey, qof dhibaato weyni gaartey, inta is celin waayo, ku dhawdaqo; duulay!; hoogey!; jabay!

Haadid (-da)

Duulid; lalid; bidid.

Haadin (-ta)

Badarka la tumay, kd., oo inta kor la geeyo ama loo sayro hoos loo soo daadsho ama loo soo qubo si neecawdu u dhexmarto oo buunshaha u bitiso; duulin; buubin; (ama "haatin").

Haadka'adag (-ta)

Gorgor aad u weyn oo xoog badan: wuxuu leeyahay madax guduudan iyo bidaar iyo addimo iyana gudguduudan.

Haadsasho (-da)

Waxyeello ama xumaalo kale oo cid ama qof lala rabey in la gaarsiiyo, la eegashada lala eegto goor uu dhibaataysan yahay oo uusan wax iska celin karin.

Haadun (-ka)

Dad cayr ah; hoomo; haawey: manuus.

Haagid (-da)

Dhab u cunid; ka dhergid; ka xiisadhicid.

Haah

1. Haa; Haaheeyo.

2. Waa tahay; waa run.

Ha'ahaatee

Hase'ahaatee.

Haahey

Haa; haaheeyo.

Haaheeyo

Haa; haahey.

Haajirid (-da)

Dal durugsan aadid; dalaabid; (ama "haayirid").

Haaka -  Maha< lnaq; baga!
H!ull (-sha) -- lsxilsaar; aabayeel; agaa­ sin; maaro.
,Haalhayn Ha)	 Wax isu xi!saarid; u toogahayn; agaasimid; maarayn. Haalaati (-ga)	Qofkii shaaha lyo bunka iyo sigaarka iyo ,,,,_ixii la mid ah cabbi jirey, kolkuu rnbo uma v,,aa)o, \\axa \ areerka la moodo oo qabta ama haya; xaraarad; hamuun;
(ama "halaati )>).
Haamin (-ta) - Kasha iyo laabta arrin ku hayn, ka dhisid, ka maa­ mulid; hindisid; taawin: saababayn: maamin.
Haan -  I. (-bi) Dhuun; galow. 2. (-ta)
a) Wee! la tolo ama qori laga sa­ meeyo oo wab !eh oo biyaha lagu hubto. b) Weel kastoo weyn oo wax shubma lagu kaydiyo,
Haandhurwna (-da) - Geed sillan oo haan weynaatey u eg; waa wada buruq oo laamo la shcego ma !eh; xoolahaa lagu dhacariyaa oo inta loo jarjaro cuna oo ku oon beela.
Haaneed (-ka) - I. Dhinaca geela la iska taago ko!ka la lisa hayo. 2. Sida la isu taago kolkaas. 3. Hab wanaag­ san; habsami; qurux.
Haaneedid (-da) -- (gee!) haaneedka iska taagid oo lisid.
Haaneedin (-ta)	Haaneed ka dhigld; hab wanaagsan u yeelid; qurxin. Haar -	l. (-0ka) Dhuldhacdiid; we­
ref; harjad; madaxdhulladhac. 2. (-ta) a) Raadka nabarka iyo dhaa­ wacu oogada ku reebaan. b) Kob diiran oo aan timo, kd.. ku oo!lin. Haaraamid (-da) -	Wax sidii la rabey i aan ahayn u dhacay, dad kale ku eedayn, ku dagaali< l, wax kaga shee­
gid; hiitid; canaam1sho.
Haaraan (-ka)	Wax sidii la rabey si aan ahayn u dhacay ama noqday oo la isku eedeeyo, laysku dagaalo. wax laysaga sheego; hiif; canaan.
Haarayn (-ta) - Haar u ycelid. ka dhigid.
haawin
Haarid (-da) -- Dhuldhac ciiidid; v.-er­ lld; harjadid; madaxhu!ladhicid.
Haasaawayn (-ta) - Shceko, hadal ku maaweelin; haasaawin.
Haasaa"'"·e (-ha) -	Shccko,  hadal  la
i ku maawccliyo.
Haasaawin (-ta) -- (ci< l) haasaawe u sheegid; u qabasho.
llAAN (2u)
Haash (-ka) -	Jaada< lka \ arrnaha mid ka mid ah; qaash.
Haashaar (-ka) -	Muuqaal qurux iyo xarrago leh; mardaaddi; shoob.
Haatan -	Haddatan la joogo; had­ deer; hadda; eegga; amminka.
Haatif (-ka) -	Haatuf,
Haatuf (-ka) -	Wax hadalkooda la maqla hayo oo aan muuqan; (ama
« haatif 1>).
Haawad (-ka) -	Haawasho. Haawasho (-da) -  (weel. kd.) aan da­
bool saarrayn oo dabayl badani gu­ dihiisa geleyso; afkalahayn; da!oo­ lid.
Haa\ol·ey (-d<1) - Haadun; hoomo. Haawilood (-ka) -  Uurjiifka libaax­
badeedlrn.
Haawin (-ta) - (weel. kd.) daboolka ka qaadid oo docda urtu ka ima-
haawis
nayso u jeedin, si dabayshu gudi­ hiis.i u gasho; dabaylayn.
Haawis (-ka) - 1. (fordo) hardaf dheer.
2. (weel, kd.) ha.iwin.
Haayid (-da) --- Niyo; dan.
Haayir (-ka) - I. Col weyn. 2. Mrel laga !ago oo aad looga fogaado; haajir; da!aw. 3. Libaax-badeedka
H,\B,!,11, (2a)
waaweyn, siiba kuwa aad wax u laaya oo dadqaadka ah.
Haayirid (-da) - Dal fog a.id id; dalaa­ bid; (ama « haajirid >>).
Hab (-ka) - Sida wax loo qabto ama loo sameeyo; hannaan; qaab; tab. Haba - «ha>> iyo « ba >> baa kolkol lays xijiyaa oo laysku kabaa (sida:
« haba yaraatec >J  =  « ha yaraatee­
ba ;>), ulajeeddaduna ma baddalanto. Habaabid (-da) - Iska socosho, iyadoo aan dhulka la mara hayo, la kala
garanayn; tumid; anbasho.
Habaabin (-ta) - Qof, kd., dhul uusan kala aqoon ku dhex lumin; anbin.
Habaar (-ka) - Qof, kd., loo baryo in wax xumi gaaraan; inkaar.
Habaaran -	La habaaray; habaar ku dhacay; habaar qaba; inkaaran.
Habaarid (-da) -	Qof, kd., wax xun ugu duceyn; inkaarid.
Habaarraan (-ta) -	Wax habaaran ahaan; (ama « habaarnaan »).
Habaas (-ka) --- I. Ciidda budad.i <1h oo waddooyinka, kd.. ka kacda; boor; siigo; awaare; bus. 2. (xoolo) Jimic.
Habaasin (-t<1)- (xoolo: lo', kd.) neef rimman, kolka candhadiisa caano ku soo gurmaan oo soo weynaan-
habbinu
teeda la garto; jimic noqosho; go­ rin; xoornis; caris. 2. Siigo kicin. Habac (-da) -	Biyaha ku jira ceel duug ah oo aan kolkaa la qodin;
aan baxsiis ahayn.
Habar (-ka) -- Dabool: aabbur. 2. (-ta) a) Qof dumar ah oo waayccl uh. b) Hooyo; hiindo.
Habar'ari (-da) .. Xilliyada ama bilaha san.ida Soomaalidu u qaybsanto mill ka mid ah.
" Habar dugaag » -- Dugaagga guud ahaan.
Habarey-maanyo (-daJ	Gcelmaa- nyo.
Habarticaa (-ga) - Geed sal wcyn oo haandhurwaa yar u eg.
Habarticay (-ga) - Shinbir Joo qabo inuu keeno cudurka la yiraahdo "allaatu >>da.
H11.harwacad (-kaJ - Habarwacasho. Habarwacasbo (-da) -  lnta xagga ha­
barta wax laga wadaago oo dhan u q.iyladhaansasho; gargaar iyo hiil weyddiisasho.
Habarwadaag (-ta) Walaalo isku hooy9 keliya ah.
Habaryar  (-ta) -  Hooyada  walaa­
sheed ama abtiga walaashi.
Hahas (-ka) - Shinbir yar oo u badan inuu dhulka dhabbacdo.
He.haw (-ga) - (qof) meel uu u socdo aan aqoon; lunsan.
Habay (-ga) - Weel cusub oo la tolay (gocoy), kolka biyo ama wax kale oo la mid ah lagu shubo. sii dcynta uu sii daayo, oo dhibcuhu aayar aayar, daldaloollada tolmada uga soo Nlxbaxaan.
Habayn (-ta) -  Hannaan wanaagsan u yeelid; qaab !yo hab qurux badan u yeelid.
Habayo (-da) Wee! habya. Habays (-ka)  Habayn.
Habban - Sidii ckayd ah; toosan; habboon.
Habbanaan (-ta)	Si habban ahaan. Habbin" (-ta) ---- Wax culus oo bal­ laaran korka ka aarid; ku dhufa ho,
habbis
Habbls (-ka) --- Habbin.
Habbiso (-da) - Culays kolkol d), « Hayaa­ yad )>).
Hadoodil (-ka) - Dhis tabar yar. muuqaalkana lnuu roon yahay la moodo; hoosaas; balbalays.
Hadoodilan -  La hadoodiley.
Hadoodilid (-da) -·- Dhis hadoodil ah dhisid; hoosaasin.
Hadoodillaan (-ta) Wa;. hadoodilan ahaan.
Hadur (-ka)  Wax aan waxkasoo• qaad lahayn: duudsi.
Hafad (-kaJ  Biyo badan ama xoog leh dhexdood oo inta la gala ama lagu dhexdhaco, laga bixi waayo oo lagu dhinto ama lagu rafaado.
Hafaryo (-da) - Qof wax aan la siin, la yiraahdo \vaa la siiyey.
Hafasho (-da) - Biyo badan ama xoog leh ku dhexdhimasho ama ku rafaa­ did.
Hafid (-da) - l. Si kale u qaadasho; illaawid. 2. Si degdeg iyo boob ah wax u cunid, u qaadasho.
Hafin Hal -  Biyo badan dhexdood,
h1Jfrid
qof ama 1>rax kale oo nool ;,;oog u dhe;,;gelin, dhaya! ahaan ama kuba
< li!id.
Hafrid (-< la)   Qof wax aan la siin, in la siiyey been ah, shecgid, ku nabid.
Harriin (-taJ -  Hafaryo.
Hartibbax (-a) - Qofka aan xuurtoon; (ama « haftabbax )l).
Harto (-da) - Qof (ama naflcy kale) oo orda ama si kale u l;ayaara ama u hawshooda, neefta ku ceshanta oo dabadee< lxoog uga timaa< l< la: necftuur;  xuurto:  duhburyo,  xiiq.
Haftood (-kal Hafto qahasho, iska garasho; xuurtood,
Hagaag (-gal	!. Oogada dadka intce< la kore oo horny u soo jeedda: soojeed. 2. Horny oo toos loo aado.
3. Qummaati; toos: qallooc !a'aan; wanaag.
Hagaagid (-da) - J. Qallooc la"aan u socosho: si toosan u < lhaqaaqid. 2. Siddii \a rabey noqo ho: v-anaagsa­
naansho.
Hagaagsan - Sidii la rabey ah ama noqday; toosan; qumman; wanaag­ san.
Hagaajin (-ta) - Wax hagaagsan ka dhigid; wax ka qabasho; maamuli< l: wanaajin,
Haga.as l-ka) -· Xumaanshaha kor­ riimada hore on carruurta.
Hagaasid (-da) -  Yaraantii, korriimo
wanaagsan waayid; hagaas noqosho. Hagaasin (-ta) -- Hagaas ka dhigid, Hagahsi (-ga) -	!. (v-ax) Aan dhab loo aqoon; diriqsi. 2. Aan dhab wax
u arag; aragtiyari.
Hagag (-ga) - Hada! hadal ku gu< lub, ka hor keen; muran; asaraar; ogaal­ diid.
Hagagid (-< la) Hadal hadal ka hor kccnid, ku gudbid; murmid; asa­ raarid, ogaaldiidid.
Hagar (-la)   Hawl ama arrin ama
wax kale oo 'l'.-ax ka qabashadood lays- faray. oo laysku lado, si ay u xumaato ama ayan u wanaagsa-
naan: lillaahi-darro wax ku qabasho; aqoonta iyo xoogga hawsha qabasha­ deedu u baahan tahay ku bakhay\id; dhagar; xoogdhabiil.
Hagarbax (-a) -	lsku ladid la"aan; hagar la'aan: kal iyo laab; lillaahi. Hagarbixid (-da) -	Hav-1, arrin, kd., kal iyo laab u qabasho; )illaahi iyo hagar la'aan, wax ku qabasho, ku
xoojin.
Hagarbb:in (-ta) •·- Hagarta ka bi"in, ka saarid.
Hagardaamo (-da) .... Hagar ci< lwax
ku yccli< lama haw[ ku qabasho; luggooyo; (ama « hagar< laanyo >i).
Hagid (-da) -· Qof indhala' wadid, (taxaabid).
Hagis (-ta) -· Hagid,
Hagoog (-ta) - !. Si marada loo hu­ wado, oo cad, madaxa ka wo laal­ laada oo wejiga qaarki qarsha, hoo­ sna u yeela. loo yeelo. 2. Koofiya­ daha qaarkood, cad soo baxsan oo wejiga hoosiya oo loo yeelo.
Hagoogad (-kal - Hagoogasho. Hagoogan -  Hagoog lch: huwan.
Hagoogasho (-da) -	Maro. kd., si hagoog lch u huwa ho.
Hagoognaan (-ta) -· Wax hagoogan ahaan.
Hagrad (-ka) ·-·· Hagrasho.
Hagrasho (-da) - Si hagari ku jirto wax u qahasho: xoogdhabiilid.
Hah --·· I (-!) Erey la yiraahdo kolka wax la kahdo: caku! hohey! 2. (-da)
Dhacaan kulul oo afka guba oo gee­ daha qaarkood mayraxdoodu lec­ dahay; moobah.
Hakad (-kaJ - I. Joogsad yar oo uu joogsado ama !a joojiyo wax socona hayey ama dhccrayna haycy: iscelin yar. 2. (naxwe) astaanta (,/.
Hakasho (-< la) Joog ad yar joogsa- sho; i celin yar.
Hakin (-t,1)   Joogsad yar juojin.
Hal	l. (-ka) a) Tirada baabbahda iyo labada u dhexaysa; mid; kow. (1 ).
h) Erey; hadal; wax. c)  Mee), xag.
2.	(-sha) Neef gee! ah oo dhcddig.
' HaJaag (-ga) - Ba"; baabba'; 1c·asho. HaJaagid (-da) - Baabbi"in; layn.
Halaajin (,ta) -	Halaag ku rid id; halaagid.
Halaalac (-a) -	Qurux la hilhillaac; dhaldhalaal.
Halaalicid (-daJ -  Qurux la hilhillaa­
cid; dha!dhalaalid.
Halaammacays (-ka) -	Ha!aamma­ coodin.
Halaammacoodin (-ta)  -	Hilih, kd.,
dab ku ugid ama saarsaarid, si uu korka keliya uga bislaado; yacya­ cood ka dhigid.
Halaanhal (-kai -  Hee .
Halaaq (-a) • (xoolo) doonashada iyo ruugista lafaha.
Halaaqid (-da) -- Unuunufidda hadan oo xoolaha qaarkood, siiba lo"da, oo ay doontaan lafo dibadda lagu qubay oo ay ruugaan.
Halaaqood (-ka) -  Hamaansiga hur­
dadu keento.
Halab (-ta) - Timo r.Jheer oo badan. Halab:aysad (-ka) -  Halabo k.a < lhiga-
sho.
Halahaysa.sho (_-daJ -	Halabaysad. Halabaysi (-ga) -	Ha!ab!tysad.
Halabo (-da) - 1. Xoolaha nool oo ama la soo helay ama la soo dhacay oo la qasho; danmibc. 2. Hami. maal.
Halabsad (-ka) - Halabsasho. Halabsasho (-da) -  Faras kd. fuu!id,
iyaddoo aan rakaabka cagta la saarin.
Halabsi (-ga) -  Halabsasho.
Halac (-a) - 1. Warmaha waaweyn jaa,fadkooda jaad ka mid ah. 2. Qof aad u cir \1eyn. 3. Uumi kulul; hongorre: olol; hafeef (ama (< ho­ Joe l>).
Halacley (-da) -	Dhuurcaso yaryar. Hal'adayg (-ga) - Qofka arrintuu wa­ to ku adkaysta oo meel marsiin kara
kartidiisa, tayadiisa; hadal'adayg. Halakan -	Halka kan; kobtaan; mee­
shaan.
Halakayn (-ta) -	!'.abarro xummn gaarsiin; aad wax u yeelid.
hiJlgaadid
Halako (-da) -· Waxyeello daran oo qof. hL, !a gaar iiyo.
Halaq (-a) - I. Naf\cyda inta bogga ku socota sida ma ka iyo goodka; xamaarato. 2. Masaska mid ka mid ah.
Halaqdile (-ha) -·· Bahaldile.
HalaqjaHaysi (-ga) ... (cunno) halaqjaf\c ka r.lhigasho, cunnada weyn ku sugid. HalaqjaHe (-ha) - Cunnada yaryar oo qadada iyo cashada hortooda la sii
cuno oo lagu sii sugo.
Halase (-ha) - Dah hoos ka nool, korna ka danbasoobey; dhuxu! dan­ has huwan; digo gubatey.
Halhowle (-ha) - Xididdada waaweyn oo wadnaha dhiigga ka qaada oo oogada wada gaarisiya midkood.
Halcaanood (-ka) - Ha!aq weyn oo dheereeya oo dusha dhibco cadcad iyo caarcaar ku lch.
Haldhaa (-ga) - Goroyada kecda lab; goray.
Haldhac (-a) ---- I. Erey ama hadal aan la doonayn in la yiraahdo ama la shccgo oo si dagmid ah u soo dhaca. 2. Gcf; declqaaf; dhabaq; mcelkadhac.
Haldhacsad (-ka) -  Haldhacsasho.
Haldhacsasho (-da) •-- (ka -) Hada! xog ah oo la qarina hayey, si xirrib ah qof uga soo ridasho.
Haldhacsi (-ga) --  Haldhacsasho.
Haldhurre (-ha) -- Goroyada teeda dheddig; booso; goroyacawl.
Haleel (-ka) -	Wax ]ala kulmo, kan­ sho loo helo.
Haleelid (-da) -  Wax la kulmid; wax
la samayn lahaa kansho u helid; ku abbaarmid; secgid lu•aan.
Haleelo (-du) - 1. (caano) naAcy dhalmo cusayb ah, siiba gccla dha­ lay. 2. (dhiig, kd.) wax kastoo hub­ ma oo cusub.
Haleel5iin (-ta)	La kulansiin. ku
duwid: kaMho u siin.
Haigaad (-da) .... Tuuryo gacaneed.
Halgaadid (-da) -· Wax gacanta ku qabasho oo meel fog ku tuurid.
hafgamid
Halgamid (-da) Haw! ama wax kale qabashadood u tartamid, u dagaal­ lamid, loollamid.
Halgan (-ka) - Haw\ ama \I.ax kale oo qabashadooda loo tartamo ama loo dagaallamo; loollan.
Halhaleel  (-ka)	Dirqi;  degdeg;
<1haqso.
Halhays (-ka) - Erey ama lix gaaban oo aan ulajeeddo lahayn oo qof ku soo daro hadalkiisa had iyo goor; aalaa lnta maskaxdu hadalka isku duweyso baa la yinmhda oo lagu sii sugaa.
Ha!iilid (-da) - Wax hclidood, ama qof wax gaarsiinti, kd., u soo kicid, soo aadid, aan dib looga waa­ banayn.
Halis (-ta) - 1. Si kolkaas la yahay ama sah ko!kaas la joogo. oo kee­ naya wax laga cabsado; khatar; cab­ si. 2. Meel si fudud wax u gaari karaan ama wax loo yeeli karo. 3. Goldaloolo.
Halkaan -- Halkakan; mccshatan; meeshaan.
Halkaas -  Meesbaas.
Halkable (-ha) - I. Qofka aan maanso fiican oo badan tirin aqoonc, hadba hal soo riw. 2. Gabarey-maanyo.
HaJked (-da) - Kalluun (amtt <, hal­ kid >l).
Halkecr -  Mccsheer.
Halk.id (-da) -  Ka!luunka badda jaad ka mid ah (ama < s halked ))).
Halkiyo -- (halka i iyo) taniyo. ilaa. Halkoo -  Meeshoo.
HaJkudheg (-gal ---  fadal badan ama
gabay, kd., ereyga ama tixda mur­ tidiisu ku jirto; halka dulucdu ku uruur;an tahay.
Hallaabid (-da) - l. Xoolo ama alaabo aan la aqoon meel ay aadccn ama jiraan; baxsasho; !umid. 2. Waxyeel­ lo gaarid.
Halladaadin (-ta) -- Baylihin. HaJladaado (-da) -  Baylihis, baylah.
Hallayeelo (-da) - Hawraarsan; waa yahay; waa tahay.
Hallayn (-ta) -	I. Cid ama wax kale wax yeelid, wax u dhimid. 2. (isku
-, ku -) kalsooni buuxda cid u qabid; u talasaarasho.
Hallig (-ga) -	Halaag.
Halligid (-daJ --  Halaagid.
Hallow (-ga) - Hallaabid (ama (< hal­ law >)).
Halmaamid (-da) - 1. Erey halmaan ah, ku tiraabid; kammi'id. 2. l!laa­ wid.
Halmaan (-ka) -	I. frey aan la rabin in la yiraahrJo oo gef carrabku u boobo; gcfka carrabka; gefka hadal­ ka; kamma. 2. Jllow; xusuusanwaa. Haloo i (-ga) -		Waddo weyni iyo ballaar isku darsatay (arna ,, ha\­
loodi »).
Halo1'' (-gal - l. (rnidab) wax !a hal­ wiyey u eg. 2. Olol; dab.
Halqahan (-ka) -- Daboolka bir!a­ xooxeedda.
Halqooq (-a) - I. Qanaanta (dabada) fardaha. 2. Wax walba kan ugu wanaagsan oo u qurux badan.
Halrarad (-ka) -  Sababsi.
Halrarasho (-da) - Sabab u noqosho; eersasho.
Haltoddobaadyo (-da) -  Labo cuntub
oo xiddigo ah oo midkiiba toddoba xiddigood (aragga isha) ka kooban yahay. Waa isu dhow yihiin, waxay­ na ku yaalliin cirka docdiisa wo­ qooyi; waxaa lagu kala magacaa­ baa << haltoddobaadyada wcyn ,, iyo
« haltoddobaadyada yar ». Kuwa danbc xiddigohooda waxaa ka mid ah Xiddigga Woqooyi («Qudub» ama
« UrJubka Woqooyi>>) (ama (< haltod­ dobaaddo 1l).
Halwad" (-ka) - Daloollada iyo alaa­ bada la dhexgelina hayo kolka ayan is le'ekayne dalool!adu gudo weyn yihiin oo alaabadu badba gebi ku dhacayso.
Halwasho (-dal --- Halwad.
Halwin (-ta) --- Dab ku madoobcyn, ku midabayn; halo·....- ka dhigid. 2. Halwad.
Halyey (-ga) - !. Uubatada (ycydaf kccda )ab. 1. Geesi; wabar.
Hamawisad (-ka) -- Hamaansasho; hamaansi.
Hamaansasho (-da) - Afka kala jiidid. aan inta badan loo kasin, neef ba­ danna xagga sanbabbada loo diro. kolkii la iska dareemo daal ama hurdo ama v.ax la mid :ih.
Hamaansi (-ga) - Hcmaansasho; ha­ maansad.
Hamham (-ta) - Codad ama shanqar hugun oo kale ah oo aan si qee­ xan loo maqla hayn.
Hammi (-ga) -  Arrin weyn oo 11an v.-ax laga qaban karin saamayskecd lala ,,,,areero; walbahaar; welwelici; islahadlid.
Hammiyid 1-da) -  Wa!bahaarid; wcl­
\\Clid: islahadlid.
Hammuude (-ha) - Geed yar oo dhulka ku faalala oo miro la cuno leh.
Hamsa (-da. -ha) - Shibbane dha­ waaq)"ada hadalka ka mid ah; waa aammuus yar, wuxuuna dhashaa kolka xargaha codku si dcgdcg ah u xirmaan oo xiisadda dabaysha u
joojiyaan, degdegna u furmaan; astaantiisu waa « • ll (sida go"naan, bi"id, gam"id, lo'da, gama', gam'a)
(ama « hamse )), "hamso »).
Hamuu (-ga) - Digir la dubey oo la falfalliiray oo la karshey.
Hamuuman - Aan weli hammuntiran; aan ,..,eli q.:raacan; hamuuntii qaba; kamiin qaba; gaajaysan.
Hamuumanaan (-ta) - Hamuuma- naansho.
handuui
H11m1mntkasho (-da) - Hamuuntir cunid; hamuunta iska bi"in; quraa­ casho; afbilaabasho.
Hamuuntirid (-da) -  Hamuunta ka
bi"in; quraac siin.
Han (-ka) - Qab: niyo; islav.-eyni. Hanaayo (-da) - Ecd; utun; asaaye. Hana("un -- Boolicun.
Hanad (-ka) - I. Karti u lch inuu wax lahaado arna ycesho ami.l hay­ sto. 2. Dhul ama dad ama wax kale gacanla ku haya oo u laliya; beeldaaje: wabar; gob: diric. 3. ()of wax lagu hallayn karo oo hawshiisa ka adag; qof karti leh.
Hanaqaad (-ka) -  Filka wax lagu
hanan karo gaarey; tabarga!. Hanasho (-d.iJ -	Hantiyid; wax yee­
lasho; wax qabsasho; taabid. Hanhalyayn Ha) -	Hanbalyo gaar­
siin; qof ,s hanbal)"O » ku dhi hid.
Hanbalyo (-da) -- I. Qof wax loo bogey sameeyey ama helay oo hadallo diir­ ran oo dhiirriggeli ah lagu yiraah­ do; bogaadis. 2. ('id faraxsan oo hadal Jagu tuso in faraxooda lala wadaagayo arna lagala qaybgelayo.
3.	,, baga! >)  ama ,< kadabaa! >l cid
ku dhihid.
Hanbasho" (-da) - Calaacasha godan wax ku Jira (sonkor, badar, kd.) kol keliva afka ku ridasho; hanbad.
Hanba'yn (-ta) -- • l-lanbo reebid.
Hanbo (-da) · l. (cunno) weelka wax laga cuna ha)"O, waxyar oo cunno ah oo lagu reebo. 2. Wax kasta oo aan la \ ada laysane in yar laga reebo.
Hanboorri (-ga) -  Horny u riixis;
Hamuun  (-ta)
Gaajada
aroortii
harbis.
lala soo too o oo quraacda raysa.
ka hor-
Hanboorriyid (-da) -	Horny u luurid. u riixid, u harbin.
Hamuungorgor (-ka)
'ttamuun  d11-
Handad (·ka) -	I. Sas darti boodid
ran	oo	aan cunnada lala dhawri karin.
Hamuuntir  (-kaJ  -	Cunnada v.-axa
subaxdii la cuno ugu horraysa; quraac; afbilaw.
Hamuuntirad (-kuJ -	Hnmuuntirasho.
oo \\ax meeshii uga tegid, hanfaf.
2. Dooni ; weyddii ad.
Handadid (-da)	Si handad ah ku kicid.
Handuul (-ka)	I. Sariir aan lugo l11hayn. 2. N,r1.,-1 h.
har.faafuryo
Hanfaafuryo (·da) lnta aan cunnada weyn (« qado », ,, casho ») ama cay-
- aarta dhabta llh la gaarin, kuwa lagu sii sugo: halaqjaflaha cunnada: dheeldhedka hore.
Hanfad (-ka) --- Handad. Hanfadid (-du)	Handadid.
Hanfadin (-tal -	Handad ku ridid. Hanfaf (•ka) -·· Handad.
Hnnfariir (-kaj - Argaggax: didmo; sas.
Hanfi (-ga)	Dabayl kulul.
Hangaggurreyn (.ta) - Aad wax u canaanasho; hanqajin.
Hangaggurro (-da) •- Canaan di.I.ran: hanqajis.
Hangal" (-sha) -· Dhar gaar ah oo dumarka laga dhintaa qaato (kan Soomaalidu waa cad yahay). a ay. (ama (< hengel 1,).
Hangaraarac (-al - Cayayaan yar oo lugo badan leh: oogadii u waxay leedahay girgirro (xubno): midab­ kii u '>laa madow yahay. kolkuu v.ax darcemona \\Ua is galoolaa.
Han aralle (-haj --- Dihqallooc.
Hanuool (-ka)  Qalab qori ah oo laho gantood iyo gar soo godan teh oo reer-miyigu xoolaha ku ootaan.
Haniye !-ha)  Labada carrah oo yaryar oo ku yaal qo!alka '>ladnaha: dhiigga \ adnaha oo gcla haya bay soo daayaan oo ka soo wareegaan. innu dib u noqdona u diidaan.
Hanjahaad (-d;i) Hanj;ibo: gooddi: (am;i « hanjam;iad »).
Hanjahid (-da)   Hada!lo hanjah.1ad
h;,nqaloocsad
ah qof ku dhihid: (ama « hanja­ mid »l.
Hanjabo (-da) Hadallo act·actag oo loola jecdo inay qofka lala hadla hayo cabsi geliyaan: u dhaarasho: gooddi: cagajug!e,..n: (ama i< h;inja­ mo »l.
Hankaagid (-da) - - Mecl ku hungoobid,
v.ax ka waayid.
Hannaan (-ka) - Qaab ama dhismo ama maamu\ si la yaqaan Oo wanaag• san u agaasiman; qaah; hab; i.
Himnaanin (-Cal --- Hannaan iyo qaab '>lanaag. an u yeclid: hahayn.
Hannaansho (-ha) Hah: hannaan: qaabsami: qorraansho.
Himm11s (-ka) Mecl :,;.adaafiir ah: lamaddcgaan: ha\\ kar.
Hano (•da)	!.  Cudur ku  dhaca
haragga madaxa oo tirnuhu la hool­ maan. 2. Booli: Xaaraan.
Hanqaaran \-k.a)	Meel wax loo doonta)" ama lagu malayna hayey. wixii ka '>laayid: hungoobid: lug­ gooyo: (ama « hanqaran >)),
Hanqnarmid (-da)  ---  Meel ,,.,ax  loo
doontay arna lagu malaym1 hayey, wax ka soo waayid, ku soo hungoo­ bid: ku luggo'id: (ama (< hanqar­ rnid »).
Hanqal (-ka) ---- Oogada dadka qaar­ keeda kore oo hore oo rnadaxa iyo caloosha u dhexeeya: laab.
Hanqalaal (-ka) - Daloolka sank.a iyo afka u dhexeeya; mecsha sank.a iyo afku isaga furan yihiin.
Hanqaloocsad (-kaJ - Hanqaloocsa. sho, hanqaloocsi.
hanqa/ooo;asho	harbin
Hanqaloocsa.sho (-da) - Hanqalka oo la laal!aadsho inta yare lays qooxo oo caloosha dib loo dhigo.
Hanqar (-ka) - Onkod; guguc; \\iriq. Hantaaqo (-da) -  1. Nabar daran oo
ka yimaada kufidda arna qalab ga­ rnuuxan; jug. 2. Luggooyo.
Hantiiatac (-a) - Hada] aan rnilgo lahayn, si v.anaagsanna u taxnayn; cantar; (arna « hantatac »).
Hantaaturro (-da) - Horay u harbin; turaanturro.
Hanti (-daJ - Wax qof gaar u lee yahay; lihi.
Hantidhal\r* (-ka) -	Qaybaha rnaa­ mulka Dowladda mid ka mid ah oo hantida iyo lacagta Qaranka ilaalisa. HantiggOO:!iad* (-kal -	Hab dha­ qaale oo wix!i wax soo saara ama lagu soo saaro oo dhan (dhul.
\\arshado. kd.) dad gaar u lee yahay
oo gaar ahaan wax uga dheefo oo u rnaarnusho; Qaranka iyo xoogsa­ tada rnir.lna cod la shecgo kuma
]aha; ~ Raasurnrnaaliyad.
Hantihur (-ka) - Xoolo qof kale lee yahay oo la iska qaato iyadoo aan la isa  siin, i ku  hallayn  darteed.
Hlllltihurid (-da) --- Wax qof kale lee yahay oo uusan bixin, hanti ka dhigasho, isku hallayn dartccd.
Hantil\·adaag* (-ga) -· I. Hab siyaaso iyo dhaqaale isugu jira oo qaba in
,,,. ixii \\3X soo saara ama lagu soo
saaro oo dhan (dhulka, shaqada, hanrida....l xoogsatadu lahaa!O oo ilaaliso oo gacanta ku hayso, si mujtamacu u helo oo u gaaro sin­ Paan buuxda. xag siyaasadeed, iyo xag dhaqaale. iyo xag bulsho intaba.
2. Dhaqdhaqaaq arna xisbi siyaa­ sadeed oo ujeeddadaas lch. 3. (-cilrn1) Hantiv,adaagga. sida Marb iyo Lenin u arkeen oo u habceyccn;
~ lshtiraakiyad: hav.lwadaag.
Hantiyid (-da) -  Wax la lee yahay ka dhigid; qabsasho; yeelasho; la­ haansho; hanasho.
l-lantiyoobid (-da) -  Hanti noqosho.
Hanun -  Aad iyo aad; aan yarayn; si weyn; dhab; ba< lan.
Hanuun (-ka) - Waxa ,;un iyo waxa san oo inta !a kala garto, waxa san xaggooda loo hayro; dawga v,anaag­ san oo llaah loogu dhowaado oo xaggiisa loo leexdo.
Hanuunid (-da) -  Hanuun helid.
Hanuunin (-ta) - Waddada anaagga, samafalka iyo allakayaahka ku duwid.
Hanuuni (-ka) -	Hanuunin. Hanuunsan - La hanuunshey. Hanweyn -- Qab wcyn leh.
Haqab (-ka) -· Baahi. gaajo. Haqabbeel (-ka) .. Gaajabbeel; dhereg.
Har (-ka) - Waxa ifku qabto, hooska uu bixiyo; hoos; hoosiis.
Haraa (-ga) - Aan xoolaha socona haya rnadaxa ka raacin ee dib u hara oo gaahiya; aan caarad ahayn; dabaadi.
Haraaei (-ga) -  Biyo \\aran ama wax
la mid ah oo dabayshu aayar rux­ ruxayso.
Hara.an (-ka) -  Dhar la to!ay ama la iibshey cad ka soo haray.
Haraaryo (-da) ·-·· Hiraanhir.
Haraati (-da) - Cagta oo xoog la isugu dhufto nabarkceda; laad, (ama
« harraati >l),
Haraati-geelle (-ha) - Kobojaa. Haraati)·id (-da) -·- Haraati ku dhu­
fasho.
Harne (-a) - Wax qiro weyn leh arna cumur ah. hooska ay lee yihiin arna ay bixiyaan; hoos weyn oo qabow; hoos aan qorraxood ahayn.
Harag (-ga) -· Saanta kore oo naAeyda oogadeeda ku rogan.
Haramayn (-ta) - Beerta haramaha ka limid, ka Jarid.
Haramcad (-k;i.J -· Bahal dugaagga ka mid ah oo shabeelka u eg oo aad u  dheereeya;  (ama  ,, hararncas >l).
Haramc (-ha) - Cawska iyo nagaarka iskood u baxa oo beerta abuuran Jaga limo.
Harbin (·tu) -  I-foray u riixi< larna u dhaqaajin yar oo xoog  ku Jiro.
Hardaf (-ka) - Orodh fardaha oo saqlaha iyo kacdinka u dhexeeya; gaaddabbuur; qaatimays.
Hardafid (-da)- Orod hardafah ordid. Hardamid (-da) -		Hardi isla dhicid. Hardan (-ka) -- Oibida, kd., cayaar- tooda ama dagaallankooda, ay ma­ daxyada isa saaraan oo isla dhacaan. Hardi (-da) -	Madaxa oo xoog wax loogu dhufto ama laysugu dhufto. Hardiyid (-da) -	Hardi ku dhufasho; madaxa xoog wax ugu dhufasho;
l'id ma< laxa wax ku yeelid.
Hareer (-ta) - Barbar; dhinac; gees; doc.
Hareerayn (-ta) - Hareeraha ka ma­ rid; xerayn.
Hareeri (-ga) - Geed dhina wa.iweyn ka mid ah oo toos u baxa.
Hargaameyn (-ta) - Si hargaamo ku jlrto cid wax u yeclid; dhibid; dibin­ daabyeyn; silicdilyeyn.
Hargaamo (-da) - Si nae qarsooni ku jiro, oo cid ,,_.ax loo yeelo; dhih;
< libindaabyo; silicdilyo.
Hargaanti (-da) - 1. Qof Ub>aarashada iyo gabraarash.ida ku xoogsatla oo aad u yaqaan. 2. Hawlkar.
HARAMC'AD
Hargab (-ka) - Xanuun yar oo sanka iyo mee\aha u dhow ku dhaca oo qufac iyo hindhiso iyo duuf leh; durey.
Hargabid (-da) - Hargab ku dhicid. Hargabsan  -  Hargab  hayo; durey­
san.
Har !(-ka) -  ! . Harka soo geliddiisa.
harreed
2.	Harkit oo mee) l.i joogo ama la harsado.
Hargclid (-da) - 1. Hark ii soo gelid; harkii noqosho. 2. Harkii meel ku sugnaan, joogid, harsasho.
Hargo (-da) - Xuub jilicsan oo ilmaha dhalana haya ku wada daboolan,
Harid (-du) --  !. Wixii lala socdey
l!AROAMID
ama !aga mid ahaa ka soo go'id, raacid la'aan. 2. Waxaan we!i iman ama aan wax laga qaban.
Harimo (-da) - Cunnada wcyn oo maalinta kahibbarkt.-eda la cuno; qado.
Harin (-ta) -	Meel hoos ah, geyn. Harjad (-ka) -		I. Haar iyo weref; madaxdhu!hidhac; mintid; dadaal. Harjadid (-da) -		Werfid; mintidid;
dadaalid.
Haro (-da) -  Biyo badan oo fadhiya oo aalaa macaan oo dhinac wa\ba dhul kaga ...areeg an yahay: balli weyn; kaL
Harraad (-ka) - Sida la noqdo lw!ka biyo la cabbo la ,,_.aayo; oon; surmi; asqo.
Harmadan -- Harraadsun.
Harraadid (-da) -	Biyo la c11bbo u baahasho; oomid; 11sqoobid.
Harraadin (-ta) - Harraad badid; btyo la cabbo u diidid; oomin.
Harradsan -	Harraad qaba; harrnad hayo; harra1Jdan; oomman.
Harraaru.anaan (-ta)	Biyo ka qata- naan; oommanaan.
Harrnr (-ka) - Gogosha jaad ka mid ah oo ca.., ka laga samceyo; raar. Harreed (-ka) -- Timaha yar oo isu
hBrreel	h1Jwl
haya kuwa dhafoorka iyo kuwa garka; (ama << hareed >l).
Harreef -ta) -- Hiinaayo: dhib. 1-larsad (-ka) •- Harsasho: harsi.
Harsasho i-da)	Kulaylka qorraxda meel hoos ah ka gelid.
Harsi (-g.-1)	Harsasho.
Harsimo (-d.-1)	Maalinta dhexdceda kulul.
HM KHll
Hetaq (-a) Bohol yar; waraar; hog: haadaan: jar: booraan; gcbi.
Hewaan (-ka) -- Wax la is yeelsiiyo: xoog; dirqi; sandullc. khasab.
Hawaar Ha) -- I. ( ummadl jiitin: xarriq jiifo1. 2. Fadhi ballaaran; barraaq i.
Hawaurid (-da)	Fahdi hall.-iaran oo kala daadsan fadhiyid; harraaqid.
Hawaarin (-ta)  (summad) Hawaar ku dhigid: ul reebta raad hawaar u eg, ku daliigid, ku dhufasho.
Hawaawi (-gal - Alalad; dhadhab; riyo; hiyiwaale.
Hawaawiyid (-da) -  Alaladid.
Hawd (-ka) -	Dhul dhir v.aaweyn oo cumur ah leh: jiq.
Haween (-ka)--- Naagaha guud ahaan: dumar: dheddigood.
Haweene)' (-< la)	Qof  dumar  ah:
naag.
Hllrti (-gal -	1. Buntukh maadhiinka u eg oo xabbado ,,.aaweyn. 2. War.-in
Haweysad (-ka) wey i.
Hawcysasho; ha-
weyn.
Haruub (-ka) Aabburka dhii ha: doobi: bin:: galaas.
Haruuhgaal 1-ka)   Harrub "t:Jn oo aan dhiil lah<1) n oo geela lagu li-.o; toobke.
Haruubqori (-ga)  Haruub aan la tolin ee geed laga qoray: haruub qori ah.
Haruur (-ka)	B.-idar becrnha ka baxa oo la cuno.
Haryuuh (-ta) Wixii bisl.-iad dhaafa oo ,oo hiiqa. laallaab iyo godad oogadoodu yeelato: dadka aad u gabooba. duudduubka haraggoodu yec,ho.
Hasad (-du)		Dabayl duuban oo xoog kh oo ka samaysanta \\-ax qarxada: ama xoog ku orda haya. Haseyee hee	Hayeeshee: ha ahaa-
tee: la.-ikiin: -w.
Hasid (-da)	Cabsi gelin; bajin. Hataaqa n (-ta)		Horny u harbin;
hanboorriyid: turaanturrayn. Halaaqo (-da)	Hanboorri: harbis:
turaanturro.
Haweysasho (-da)	l u qaadid; bawo ka gelid: niyeysasho.
HinH•y i (-ga)		Ha>.1cysa ho. Ha,,dr t-kal	H,mirid.
Hal'l·irid (-dal	Wa, liita ka dhigid;
IIA.Kl/\d\
dhawrid la·aansho: xannaano-dar­ rayn; laayicid: luggooyn.
Hawker (-ka) Dhul joogiddiisa ama dhexmarkiisu dhib badan tahay: oomasoore; xadaafiir.
Hawl -- I. (-kal al Ha\ shii la qabto, abaalgudka layska siiyo ama laga qaato. hl Axan, agas, iyo wixii kaloo
la mid ah. oo dhimashada Jug ku leh. 2. (- ha) Farsamo kasta oo la
hebed
qab10; waxqabasho dhib iyo daal leh; xoogsi; sh'aqo: shiidaad.
Hal-l·lid (-da) --  Hawl u yeelid; wax
\a qab!o ku qaybin, ku jaadid. u dhiibld; dhibid; shiidaadin.
Hawlkar (-ka) -- Haw] badan oo adag. qabashadccd, karti u leh, u dhabar adag.
Hawlkarnimo (-da) •-- Ha\vlkar ahaan­
sho.
Hawlla' --, Aan hawl hayn.
Hal-l·Jlaawe (-ha) - I. Aan lahayn hawl uu qabto. 2. lslawareeg: maxoog­ sade: mashaqayste: mecrmccrti.
Hawlwadaag (-ga)	\shtiraakiya; hantiwadaag.
Hawlyar -  Dhib yar; fudud.
Hawlyari (-da) -  Dhibyari.
Hawo (-da) -  I. Ncccawda dhulka ku warcegsan dhammaanteed. 2. In­ ta cirka iyo dhulka u dhexaysa.
3.	Neecaw, layr. 4. Wax maanka
laga jeclaysto oo badanaa min suu­ roobi karin; damac; qab: niyo.
Hawraar (-ta) - Tix hadal ah oo ulajeeddo !eh: weer; oroh; hadal: dood.
Hawraarsan" -  (« Waa hadal wanaag­
san >l) hal!ayeelo; waa tahay; haye. Haw,.hood (-ka)- Hawl adag qabasho:
shaqayn.
Hav.·shoon -	Hawl haya; shiidaadsan. H11v.tulhamag (-ga) -· I. Cayayaanka duulduula oo habeenkii dabka iftiin­ kiisa soo raaca oo ku gubta. 2.
Qofka aan kala aqoon waxa u roon iyo waxa u daran: xagga waxgara­ hada ka indhala'.
Ha)·a:omid (-da) -  Meel fog oo abaari
;..a sokay o u guurid; kaynaanid.
Ha)·aamin (-la) - Meel fog oo abaari ka sokayso xoolo u kaxayn; kay­ naanin.
Hayaamiso (-da) --· Cudur riiraxyo
badan keena; hinjibis.
Hayaan (-ka) - Geeddi dhi;:cr oo dhib
Hayb (-ta) - Sheeg<1shada la shccgco in cid, reer, qolo, tol ama qaran laga dhashay ama la yahay.
Hayllin (-ta) -  I.  Hayb weyddiin,
2, Waraysasho; wax wcyddiin. Haybsad (-ka) Haybsasho; haybsi.
Hayllsasho (-da)	Qof haybtiisa weyddiin.
Haybsi (-gal -  Haybsasho.
Haydaarto (-da) -- I. Eed korka lay­ ska saaro: haaraan. 2. Dhibaato rafaad; (ama « haydaaro », « hey­ daarto »).
Haye•-- Waa tahay; hawraarsan; hal­ layeelo (ama « hayeh ))).
Hayeeshaale (-ha) •- Qofka wax kasta oo cid ka sarraysaa farto ama ka doonto. aan diidin ama hada! ka soo celinc yeela oo « haye » yiraah­ da: midiidin aan sharaf lahayn; haaheeyarraac.
Hayee,.hec -  Has-.eyccshce; laakiin:
-se.
Hayeesho (-da)   Hayeesh!X.
Ha:,in (-ka) -- Rati !a rarto oo aan layll ahayn; biyammaddaadshe; xaa­ swalwaal.
Hay1° -  I. (-ka) Miro iniino yaryar
oo madn1adow leh oo intll !a enge­ jiyo la ganacsado; wa;i miro udug wanaagsan leh, waxaana lagu dar­ sadaa shaaha (ama  « heyl ))).  2.
(- ha) Summad xoolaha !oo yeelo.
Hayn --- I. (-ka) Geed-abaarccd aan qodax lah<'yn; dalluug. 2. Ha) Qof agti joogid ama oollaan; gacan ku dhigid; qabasho; qabid.
Haysad (-ka) -  Haysa5ho.
Haysa ho (-da) - Wax lihi ah ama aan ahayn, qof u joogid. gacan ugu jirid: lahaansho: qabid.
Haysimo  (-da)  --  I.  (idaha)  filku
,1anka loo hayn karo. 2. Laboodka iyo dhedrJigga xoolaha isu hayn• tooda. 3. (dad) wa!1,1c (ama « hay- timo »).
badan.
Hayaa)·ad (-da)--- H<1do (ama « hadaa­ yarJ »).
Hebdid (-da f Hebdin (-la) Hehed (-ka)
Hebed noqosho.
-Hebed ka dhigid.
-(na11eyJ  dadka  '"
,hebednimo
joogid< liisa iyo la dhaqmiddiisa la bim1v oo aan ka cararin; kalsan; lalb;rnn.
Hebednimo (-da) -- Hebed ahaansho. Hebel (-ka)	Qof aan !a magacaabi karin ama in la magacaabo aan la
< looneyn.
Hee -- Erey " ku maqlay » ka dhigan oo qofka loo yeeraa yiraadho; (ama
(< heeh »).
Heecayn (-ta) -		limo rajo ah, hab;if kale oo nuujisa, u yccli< l, u dhiibid. Heed (-da) -Badar la cuno oo mir­
hiisu aad u yaryar yihiin.
Heetlhe - Ercy qofka lala hadla hayo lagu yiraahdo oo ulajeeddadiisu ta­ hay << hee dhch >>; <( iga wargur >l,
« i maqal >)),
Heegan -  1. Heeggan. 2. (rali. kd.) la heegey.
Heeggan (-ka) --- Col yar oo colka wcyni < lib u reebo inuu gadaal ka ilai:iliyo; raacdarreeb; (ama « hcc­ gan l>).
Heegganaan (-ta) - Hecggim ahaan (ama « heegani:ian »).
Heegid (-da) -	Rati ama wax kale
]ugti iyo geed ama wax kaloo negi,
;,;:arig iskula xirid.
Heegmid (-dal -	Heeggan u bixid.
Heegnaan (-ta) -	Wax la heegey ama heegan ahaansho.
Heego (-dal -  Daruurta saymaha da'a
haya ka korraysa oo aan weli di"in. Hceh -	Hee.
Heehaab (-ka) -·· Heehaabid.
Heehaabid (-da) - Hawada dhexdecda sabbi.yn.
Heekaheeko (-< la) - I. Si dhaqso lch; halhaleel. 2. Cabsi.
Heel (-ka) - lnta ceel, degmo, magaa­ lo, kd., u ogog !eh; agagaar; sabo; fagaag; heelad.
Heelad (-ka) - Guriga ama ceelka, kd., meesha ay ku fadhiyaan dhulka yar oo ku wareegsan; fagaag; sabo.
Heeli (-ga) -  Miraha higlada.
Heellan -Aan < lhega"adkayn, aan wax diidin; inuu wa:,; qabto u diyaar ah.
heerid
Hcellanaan (-ta)- Wax heellan ahaan. Hecllo (-da)- Hecsahajaad ka mid ah. Hecmaal (-ka) -  Habsami iyo qaab-
wanaag.
Heemaar (-ka) - !. Badar (budo, jiriir, buunshe) lagu daro burcadka la shiila hayo, si uu miidda iyo gufarka u kala sooco, dabadecdna weelka guntiisa ku hara. 2. Waxyar; din­ din; qarroor.
Heemaarin (-ta)  Caano ama wax. kale oo shubma oo sida heemaarka u yar, fuuq asho; hiinsasho.
Heemasho (-da) - I. (haad) degid isu diyaarina haya. 2. Wax badan oo
meel ama wax kale ku soo kor gow­ riirsanaya, ku soo shamuumaya.
Heemin (-ta) - Heenka ka dhurid. Heen (-ka) -  Fuudka dufankiisa kore:
dufanka lafaha geela.
Hecnsarraar (-ka) - Tiirar farraarro lch oo aqalka gudihiisa inta la teed­ sho. duubashida, kd., korka Jaga saaro.
Heensayn (-ta) -- (fardo, kd.) heense u yeelid, saarid.
Heensaysan -- Heense la saaray; la heenseeyey.
Heense (-ha) -- Tnta fardaha la saaro kolka la fuula hayo (koore, xakamc, kd.).
Heer (-ka) - I. Waxa qoyani meesha ay gaaraan, rnadka ay ku reebaan.
2. Jago; darajo.
Hccraab (-ka) - 1. Docda hoosc oo doonyaha iyo wlxii la mid ah, tiir dhccr oo ku yaal oo isu wada haya, shalmaankuna madaxa hoose ku wada hayaan: !afdhabarta doonyaha.
2. (dab) dab baxa haya oo aan weli ololin; hu!aaq.
Heeraar (-ka) -- Cod ama wax la mid ah oo dhawraarin darteed wax ku wareegsan; deyr; xero; sarsar; meegaar.
Heeran - La heeray; naafo laga dhigay.
Heerid (-da) ··- Naafo ka dhigid; goyn; dhaawicid.
heerin
Heerin (-ka) - Gabdho in la guursado darteed isu raaca oo da!ka u mara.
Heermid (-da) -	Wax heermay ama heeran noqosho.		• y-
Heeryeyn (-ta) -- Heeryo korksti ka saarid; rccrycyn.
Heeryeysan -	Heeryo la saaray; la
heeryeeyey; (ama « reeryeysan >>).
Heeryo (-da) --- Rarada, abjcdyada, kd., awrta kolka !a rara hayo du ha laga saaro. intaan gurgurka iyo dhi­ gaha iyo a!aabada kale la saarin; (ama « reeryo >>).
Hees (-ta) - Tixo yaryar oo sida ga­ bayga leh hab ay ku dhisan yihiin; waa jaadad badan. waxaana la qaa­ daa kolka la cayaara hayo ama hawl la hayo.
Heesaa (-ga) - Qof heesta tirin ya­ qaan ama qaadi yaqaan ama haw­ shiisuba tahay inuu heeso; lttashin;
heese.
Heeshi (-ga) -- (ceel, xoolo irmaan,...J caano ama blyo ama wax kale oo la mid ah oo aad u tiro badan.
Heesid (-da) -  Hees qaadid, tirin, ka
luuqin.
Heetin (-ta) -- I. Sida qof lug la" u socosho; dhutin. 2. (gabdho, gee!, kd.J si xarrago lch, labada !ugoodba uga heetin, socod xarrago leh, so­ cosho.
Heetis (-ka) -  Heetin.
Helid (-da) -	Wax !a waaycy ama Jumay la kodlid, arkid, kecnid.
Helloon -	La heli karo; la helo; faraha ku jira.
Helloonuan (-ta) -	Wax la helloon
yahay ahaansho. Hengel (-sha) -	Hangal.
Heshiin (-ta) - Arrin ama wax kale isku raacid, isku dhinac ka arkid,
isla garasho.
Heshiis (-ka) - Si ama arrin isku raa­ cis, isla garasho.
Heshiisiin (-ta) - Heshiis iyo i - afgarad dhex dhigid; eed iyo xuma.in laysu qahey ka dhex smirid, ka bi­ koodsiin: dhe;,,.dhexaadin.
higsasho
Hey'ad* (-daJ -- Maamul xafiisyo iyo dad u gaar ah leh: wakaalad.
Heybad (-da) -	Sharaf; cis. Heydaaro (-daJ -		Heydaarto. Heydaarto (-da) -·· Haydaarto. Heyl (-ka) -	Hayl.
Hibasho (-da) -	Wax hor u dhacay oo laga samri waayo,
Hibcyn (-ta) ·-- Hibo u bixin. Hibitiq (-al -	1-!ibitiqid.
Hibitiqid (-da) -	Biyo ama wax kale
oo shubma oo dhibic dhibic u soo baxa, soo deyn; darrorid yar; ha­ byid.
Hibo (-da) -	Deeq barax !a' oo aan
dan kale lagu wadan; wax la baxsho; huraal; diiqo; slin.
Hidde (-ha) -  I. Dhaqan fil weyn oo waa uu abuurmay iyo cid laga dhax_lay la maawcy oo aan taa­ riikhdu shecgi karin (J\eer, caado, sheeko, maahmaah, kd.) oo qolo ama tol u gaar ah, oo facba faca ka danbeeya gaarsiiyo oo u dawiyo.
2. Dhur; sinji; dir. Hiddiwaale (-ha) "-  Hiyiwaalc.
Hididdiilo (-da) "- Yididdiilo; himilo; toogo.
Hidin (-ta) -  Bixin ama dccq karti u !ahaan ho.
Hifasho (-da) - Wax hor u dhacay oo sidii la doona hayey aan !aga yeelin, isku canaanasho; isciilkaanbiyid.
Higaag (-gal - 1. Suumanka weelasha qaarkood lagu xirxiro. si ayan u blt­ qan. 2. Dibbiro: fuur.
Higgaad (-da) -- I Barashada dhigista iyo akhriska alifka. 2. Kicinta crcyga. Higgaadin (-ta) -	Erey qoran ama aan qorrayn, ima ,rnraf xaraf loo
sheego, kicin. akhriyid. Higgaadis (-ka)    Higgaa< lin.
Higil (-ka) -  Muuqaal wcyn oo ma­
dow oo aan qeexnayn.
Higlo (-da) -- Geed dhirta waa\ eyn ka mid ah oo attn qodax lahayn oo \\eligi cagaar ah.
Higsa ho (-da) -- Si laballixaadsi ah. oo v,-ax horrceya ama dheereeya oo
h.11f1d
la ,1oom1yo in laga < labalago arrn1 la haleelo ama l). Hiirtaayo (-da) -- Dhib: harreef (ama
« hiir »).
Hijra \-da,) •.,. Kolka Nebi Maxamed
IUUIJ.ll,\L\)f
mays ,1aran leh; geegaali ah; hun­ rwti: kaloolley.
Hiiju (-< la) - Utun; gashi: aano: godob.
Hiit - I. (-ka) Labo qof oo la kala go,1obsado oo mid. af ama addin wax laga taro, si uu kan kale uga adkaado; hiillo; danaano. 2. (-sha)
a) Digo ama saa!o badan oo xeryaha ariga ku ururta. h) Geed yar oo xoolaha cuna (aanohooda xaraar ka dhiga.
Hiilgurasho (-da) - Meel dhow u guurid; hiisha ka bixid: oodroga­ sho.
Hiilid (-dal -  Hiilin.
Hiilin (-taJ -	Dad dagaallama haya, mid, af ama addin ka teegaarid. Hiillo (-d.i) -- Labo qof oo dagaal­ lama haya oo mid ]ala safto, si ou
kan kale uga adkaado. Hiindo (-dal  Hooyo.
Hiinhiinsad (-k.i) -  Hiinhiinsasho.
Hiinhiinsasho (-dc1) - Wax yar oo (aano ah oo v.eel ku jira. ka fuuq­ sasho.
Hiin.,ad (-ka) --- Hiin asho.
Hiinsasho \-< la) -  (caano, kr.l.) in yar
iyo Abiibakar Maka ka haajireen oo Madiina tageen; waa kolka taa­ riikhda Muslinku ka bilaabato, wax• ayna ku abbaaran tahay sanada 622 oo Miilaadiga. (ama « hijro »).
Hil (-ka) - Wax dusha iska Sllarsaa­ ran; taallo: loun.
Hilan -- Wax korka !aga .,;aarsaaray; wax Iago hilay.
Hilasbo (-da) - Alaabo, kd., meel taa!laysasho; tuunsasho.
Hilay (-gal -  I. Raro amll gogol duug ah (abjed. cajil, hi!if, milif. kd.l mid ka mid ah. 2, Minka ti• mina ah. galkiisa.
Hilbawadaag -· I. (-ga) Hilib iwgu oollaansho: xigto ahaansho. 2. (-ta) Da,1 hilib i ugu yaal; xigm.
Hilib (-ka) - Jiirka iyo baruorta ka baxa oogada dadka iyo tan nafleyda kale; so·; cad.
Hilibdalqe (-ha) -  Cad yar oo hilib ah oo ji!icsan oo dalqada kore ka soo laallaada.
Hilible (-ha) - Kan hilibka ganacsada oo dadka b  iibsada; kav.-aanle.
HHibsafan (-ka) - Fulfullallc yaryar oo uu yeesho hilibka ku wareeg an dddiyaha.
Hilid (-da) -	Alaabo, kd.. dusha iska saarsaarid; taal!ayn; meel tuumin. Hilif Ha) - Gogol aad u dougowdey;
cajil; (ama « milif »).
Hilin (-ka) -	W<1ddo weyn oo haloosi
<1h.
h.Jlaac	h111raag1d
Hillaac (-.-1) -- lftiin xoog hadan oo daruuraha da'a haya ka dhex muuq• da ko!ka jacdu qarxato oo onkodku yeero.
Hillaacid (-da) ::c._.  lftiin :wog  badan
daruuraha da't1 haya dhexdooda ka muuqasho. kolka jacdu qarxato.
Hi11aayo (-da) Uurkutaallo. Hinbiriirsad (-ka)  l-linbiriirsasho.
Hinbiriirsasho (-da) Wcji tubid s.ida qof ooyi doona ama qawad an ania aan dhah wax u arag oo indhaha xoog ka raadina haya; wejiga biriir u yeelid.
Hilo (-dal -· Webiga. meelaha xoo• luhu kll cabbaan: malko.
Hiloobid (-da)	Dal hore oo la joogi
Hinbiriirsi (-ga)
Hindhisid (-da) -
sho. sii deyn.
Hinbiriir asho.
l-lindhi o ka ima.in-
jirey ama qof horay loo yiqiln arag­ tidi ama u tegiddi jeclaysasho: xii­ s.aqt1bid: buseelid: daltabyood.
Hilol\- (-ga) -  Jecayl la jcclaysto in la
jogo ama la arko. meel hor loo joogi jirey ama qof hor loo yiqiin; xiiso: huseel: daltabyo.
Hilqad (-da) -- I. Garang;u yar oo loo ycelo alaabla qaarkeed oo intt1 suun. kd., loogu xiro. lagu qaado.
:. Dhegaha dumarku qaataan mid­ dood.
Himhimmow (-gal   Haheenka  iyo
maalinta isgalkooda. kolka ifliinku yaraa< lo oo at1n si qumman wax loo arki karin. (ama « hiimammO\\ »).
Himilo (·da) I. Wax la haweysana hayo ama la hindisa hayo; hawo: qab: hindiso: toogo: niyo. 2. Shahwo; ragt1nnimo.
Himir Ha) - Geed leh miro wanaag­ san oo la cuno iyo qoryo laf adag oo alaabo badan laga qorto.
Himlin (•ta) - Wax kor u qaadid si Jagu ogaado culayskiisu inuu weyn yahay ama yar yahay; tijaabin: isku• deyid; baxnat1nin.
Hinaas (·ka) - Labo qof oo dagaal­ lama haya ama wax isku haysta oo mid af ama add in lagala safto. inuu adkaado darteed; hiil; hiillo; da· naano.
Hi11aasid (-da) Qof isgarabtat1gid. inuu qof kale kt1 adkaado dartccd; hiilin.
Hinaasin (-ta) --- Qof hinaas ka keenid.
ku rid id: hiilin; masayrin.
Hina.aso (-da) -- Hiil; hiillo: danaano: rmisayr.
Hindhiso (-da) -	Neef kedo ah oo xoog lch oo aun loo kasin oo sidii
\\ax qurxaday sanka iyo afka uga soo baxda.
Hindisid (-du) -	Wax aan hor u jiri
jirin kcenid. soo saarid. curin.
Hindiso (-daJ - I. Wax hor leh oo aan jiri jlrin ahaysiintood oo ma­ daxa ku soo dhaca. 2. Wax suurag­ gelimoodu .idag tahay ama ayan dhici karinba. iskula hadalkood; dha­ dhah; riyo. 3. Talo: Arrin.
Hi11firiir (-ka) --  Hanfariir.
Hi11gil (-ka) Dihhiro; buurnaan. Hi11gilan  Dibhirsan; huuran.
Hiugilid (-da)	Dibhirid; is"afuufid. Hingo (-da) -- Neefta xagga anhah- bada u socota. kala go·go·eeda;
waxaa ku wacan xuuhka xargaha codka daboola oo kolkol, u kasid Ja'aan. isku roora (ama « higgo >l). Hinmasho (-da) -	l-ladba caano yar wecl ku dhiijin oo ka kabbasho.
Hi11ifsi (-ga) -  Hinifsasho.
Hi11jibiso (-da) - Bahalhoosaad yar oo nirgadhoodka u eg oo kolkol dadka indhaha iyo sanka ugax ka gcliya. oo haddaan degdcg wax looga qaban lala bukoodo.
Hi11ji11 (-ta) - Wax culus kor u qaa- did.
Hi11,iis (-ka) --- Wax cul us kor u qaadis.
Hi11ni (_-gal -- Dhir sharccran; jiq. Hi11qad (-ka) ·--· Kicid u hollad.
Hinqasho (-da)	Kicid u hol!asho. Hinraai: (-ga) --		Neeftuur. xuurto;
hafto.
Hinraaa::id (-da)	Necftuurid: xuur- cood; haftood.
hiqhfq
Hiqhiq (-da) -· Haghakadka amajoog­ joogsiga oohinta oo hingada u eg. Hir -	I. (-ka) a) Hor iyo dib u so­ codka  ma kor iyo hoos u socodka ka samaysma badda korkceda, hawa­ da iyo wixii la mid ah; mowjad; waddac. h) Muuqaal weyn oo hirka badda u eg (xiriirka buuraha, cirka,
H()HBODBORO
kd.). 2. (-ta) Ariga (riyaha) jaad ka mid ah.
Hiraab (-ta) - 1. Habeenka gelinkiisa danbe, intaan waagu beryin. 2. Cun­ nada kolkaas la cuno oo bisha soon­ qaad: suxuur.
Hiraabad (-ka) -  Hiraabasho.
Hiraabasho (-da) - .. Cunnada hiraabta oo bisha soonqaad cunid: suxuu­ rasbo.
Hiraahir (-ka) - Haraaryo; neeftuur; (ama « hiraanhir »).
Hiraahirid (-da) - Haraaryood; neef­ tuurid (ama « hiraanhirid »).
Hirasho (-da) - Wax ama mccl la gabbaadsado ama wax lagaga nabad­ galo. ama dan kale loo lee yahay, gaariddeed ku dadaalid, u socosho; tammadin.
Hirgelid* (-da) - Dhaqan gelid. Hirgelin* (-ta) -  Dhaqan gelin.
Hiriimaale (-ha) - Cayaar ragga iyo dumarku \',Uda tuntaan oo ulo Jagu cayaaro.
Hirqad r-kaJ -  Hirqa ho.
Hirqasho (-da> - Weel ama mecl go­ dan bi)O aad uga buuxid, ceegaagid; buuxdhaafid: ka dhergid.
Hirrig (-ta) - Meel dhir badan; jiq; hurrun.
Hitayn (-ta)  Waxkasheegid; cee- bayn.
hogeysasho
Hito (-da) -  Waxkasheeg; ceeb.
Hiyi (-ga) - Kasha dadka oo wax waliba ku soo dhacaan; kal; laab; qa!bi, Cindi.
Hiyikac (-a) - Kasha oo kicitin galo; tegid ama socod oo laabta ku soo dhaca; kalkaggeeddi.
Hiyi icid (-da) - Hiyiga ka kicid; kalkaggee< ldi gelid.
Hiyiwaale (-ha) - Kasha waxyaalo saldhig iyo xasilloonaan u diida. ku soo rida; hiyiga waala oo kiciya; hiddiwaale.
Hobay (-gal -	Meel dhirteedu sar­ maan iyo qansax u badan tahay. Hohbobboro (-da) --·- Jaadadka nebe­ riga mid ka mid ah oo yar oo caano leh; waxay leedahay gafuur afka shinbiraha u qaab eg oo qalka kore keliya ilko ku leh, hilibkana waa ay
cuntaa; (ama "hoonbaro »).
Hodan (-ka) --- Qof xoolo badan lch; maalqabeen:  tanaad;  taajir;  (ama
« hodon l)).
Hodantooyo (-da) -	Hodannimo; ta­ naadnimo; taajirnimo.
Hodid (-da) -	Dagid; khatalid. Hodmid (-da) -  I. Xoolo badan yee­
!asho; hodan noqosho; tanaadid; taajirid. 2. Ku dagmid; ku kha1al­ mid.
Hodon (-ka) -  Hodan.
Hog (-ta) -- 1. Meel hoosaysa; god; booraan; hataq. 2. Dhis ama god si gaar ah loo sameeyey oo inta dab lagu shido. hilibka iyo cunnada jaa­ dadkeed lagu bislecyo; furnn; ti­ naar; muufo.
Hogad (-ka) -  Hogasho.
Hogasho (-da) --· (xoolo, kd.J mee! in door ah istubid, istaagi< l; taag­ naan.
Hogeyn (-ta) - Hilib ama cunno kale, hog ku < lubid.
Hogeys (-ka) - Hilibka iyo cunnada kale oo hogta Jagu dubey.
Hogeysad (-ka) -  Hogeysasho.
Hogey asbo (-du) - Hilib ama cunno kale, hog ku dubasho.
hogeysi
Hogeysi (-ga) -	Hogeysasho.
Hogfo (-ha) -	(magac kooxeed; keli
« hogof>)) iin cagaha gasha: laba­ dooda madax -baa toostoosnaanta iyo sinsinnaa'ntu ka ba'daa oo inti mid waliba xagga gudaha u soo qalloocato. isku soo jeesta; qal­ laafo.
H02gaamin (-ta) - Hoggaan ku qa­ basho, ku wadid.
Hoggaan (-ka) - Xarig, int!i awrta surka lagaga xiro oo lagu keenneeyo, Jagu wado; jiide.
Hogo (-da) -  Xilli kulu!; kaliil.
Hogob (-ka) -- Dhul hooseeya; dooxo yar.
Hogol (-sha) - Daruur hoortay; hoor- rimaad.  '
Hogoggolin (-ta) - Qaabkii danbe oo la rabey xaggiisa u soo dhoweyn, u soo qalloocin.
Hoh! - Erey yaabka iyo baqdinta iyo xanuunku ay dadka ka soo saaraan; hohey!, caku!, hah!
Hohob - I, (-ka) - Kebed qurux badan. 2. (-ta) Geed bixiya miro la cuno oo aad u wanaagsan oo kuwa gomoshaaga u eg.
Hojin (.ta) - (naAey, kd.) meel tubid, joojin.
Hojis (-ka) -  Hojin.
Holgan - Aan qaybtii uu lahaa la wada siin ee wax lagala haray; dulman.
Holganaan (-ta) - Qof holgan ahaan­ sho.
Holid (-da) - lsku deyid; tijaabin; sharri6id.
Holis (.ta) - Holid. Holled (-ka) -- Hollasho.
Hollesho (-da) -  Wax la damcay in la waxeeyo oo haddana durba laga joogsadey ama  dib looga noqday.
Holliin (-ka) -  Hollin.
Hollin (-ta)- lsku deyid; holid; shar­ ribid; tijaabin.
Hollob (-ta) - Galka haragga kore ka kaca ama ka dhaca; toxob; agool.
Holoc (-a) -	Kulayl; dab; olol.
hooddi
Holon (-ka)- Dabayl kulul; hongorre. Hongorre (-ha)- Dabayl kulul; holon;
(ama « hongor »).
Honog (-ga, -ta) - I. Dhtig joogsan waaya; dhiigbax. 2. Goror badan.
3. Madowga dibiga ama  naAeyda
kale qaarkeed, qaarka hore ku yee­ shaan.
Hontorro (-da) -- Geed bixiya miro kulkulucsan oo kuwa liinta u eg oo macaan badan kolkay bislaadaan; (ama « ontorro »).
Hoo! -- I. Qabo!; Qaado. 2. (-da) Waxsiin; deeq.
Hoobaale (-ha) -  Hooyaale.
Hoobaan (-ta) - Miraha bislaada; dhuguc.
Hoobad (-ka) - Mee! ]aga degto oo dululub ah; hoos u degad.
Hoobal"' (-ka) -	I. Qof farshaxanni­ mada iyo falsamida u go·ay ama yaqaan ama jecel. 2. Shayddaanka cayaaraha la tunto, aabbaha u ah. Hoobasho (-da) -		l. Meel deged ah marid; hoos u socosho; daadasho; qubasho. 2. Baabbi'id; dhimasho. Hoobin (-ta) -	Gurid; uruurin; daa­
din; baabbi'in.
Hoobsad (-ka) -  Hoobsasho.
Hoobsasho (-da) - (caano) si hoobsi ah n dhamid.
Hoobsi (-ga) - I. Hab caanaha la lisa hayo loo dhamo: hadba kolkii weelku buuxsamo baa la qurquriyaa oo la dhimaa oo haddana lagu lisaa; sidaasaa !agu wadaa taniyo lnta laga dhergo ama caanaha la lisa hayaa ka dhammaadaan. 2. Xaab­ sasho.
Hoobsiin (-ta) - Si hoobsi ah, qof caano u siin.
Hoobsiis (-ka) -  Hoobsi.
Hoodaar  (-ka) -  Diric; rag (ama
« hodaar »).
Hooddi* (-da)- Erey la yiraahdo kolka la doonayo in la galo guri, kd., cid kale leedahay; ulajeeddadiisu waa: (< ama soo geli karaa? ►>(ama ,i hoo­ di >>).
hoodo
Hoodo '(-da) -		Ayaan; nasiib, cawo. Hoog (-ga) -	Ba"; baas; belo.
Hoosh (-ka) -	Boob. Hoosbid (-da) - lJoobid.
horatibyeyn
Hoogaansi (-ga) - Soo foorarsi; qoo- raansi.
Hoogid (-da) -	Hoog ku dhicid.
Hoojin (-ta) -	Hoog ku ridid, badid. Hoolan -	La hoolay.
Hoolato (-da) -	Cudur madaxa ku dhaca oo timaha ka hoola.
Hoolhool (-ka) -	Hoolhoolid. Hoolhoolid (-da) -		In badan hoolid;
si xun u xiirid.
Hoolid (-da) - Dhogor ama timo, si farsamo xun u xiirid; bir aan af lah.ayn ama qalab la mid ah, xoog wax ugu xiirid.
Hoolis (-ta) - Hoolid. Hoolliin (-ka) -  Hoolis.
Hoomaayid (-da) - Eegi< l; dh.ugash.o; ollogid; qooraansi.
Hoomo (-da) -  Haadun;  haawey;
maato.
Hoor (-ka) - 1. (roob, kd.) di'itaan; soo daadad; soo qubad; tiix. 2. (-") jaadadka gee!a mid ka mid ah.
Hoorid (-da) - (roob, kd.J di'i< l; tiixid.
Hoorin (-ta) -  I. Wax da'a haya ama
shubma haya, wee] u dhigid. 2. Qu­ ranka ama xubnaha hcesaha dham­ maadkooda, wad::.jir u wad.i qaadid.
Hooris (-ta) - Hoorin. HOOf"SS.d (-ka) - Hoorsasho.
Hoorsa.sho (-da) - Wax da'a haya ama la shuba hayo, weel ama sacab u dhigasho; hoorsi.
Hoorsi (-ga) -  Hoorsasho.
Hoos -	l. (-ka) Waxa ifku qabto harka ka baxa; hoosiis; har. 2. (-ta) Xagga dhulka xiga; aan kor ahayn. Hoosaasin (-ta) -	I. Hiillo, haddana la qarinayo; garabgoroyo; garab­ hagoojin. 2. Hoos u ycelid, ku ro­
gid; qarin.
Hoosayn (-ta) -	Docda hoose xigid, jirid.
Hoose -	Meel hoos ah jlra ama ku sugan; meel aan korrayn jooga.
Hooseeya -	Docda hoose xiga, jira.
Hoosid (-da) -  Hoos u ycelid.
Hoosiis (-ka) - Daruuraha qorraxdu qabato, hooska ay bixiyaan.
Hoosjooge (-ha) - Qofka qof sare ka hooseeya oo hawsha u qabta; kaa­ liye; gacanyare.
Hoosjoogid (-da) - I. Hoosjooge ahaansho. 2. Ku hoos dhaqmid, ku hoos noo!aansho; ka tirsanaan.
Hooso (-da) -	I. Dhis yar oo !a har­ sado ama hawlo kale lagu qabsado, 2.(*) Oh.is haw!o waaweyn oo tolka lyo qaranka waxtar u !eh lagu qabto dad badanina ka xoojiyo (bir tumid, baabuurro soo saarid....); masnac. Hooto (-da) -		I. Waran yar; eebo.
2. Baaqimo.
Hooy -	1. (-!) Dhawaaq dadka lagu soo jeediyo; waryaa! naayaa! 2. (-ga) Mee] loo hoydo; aqa!; guri; min. Hooyaalayn (-ti:i) -	Tix hooyaalc ka dhisan ka luuqin; gabyid;  hoo­
ballayn.
Hooyaale (-ha) - Erey inta laysku celccliyo, jaangooyo looga dhigo tixaha gabayga iyo heesta; gabay; hees (ama <, hoobalc )>,  << hoobaa­ le ))).
Hooyid (-da) - Wax la isa siiyey ama la !su soo  taagey, qaadasho; wax
« hoo » laysku yiri, qaadasho.
Hooyo (-da) - Qof dumar ah ama nafley kale oo dheddig oo ilmo dhalay; habar; hiindo.
Hooyonnimo (-da) - Hooyo ahaansho. Hor (-ta) -	1. Had la soo dhattfay; hore ah. 2. Docda loo jecdo; ha­
gaag; fool.
Horaad (-ka) - 1. Naasaha xoolaha labada horreeya oo xagga xuddunta xiga midkood (kuwa danbe midkiiba waa danbeed). 2. Tiro badan ugu horreeya ama u hor dhacay; ko­ waad.
Horatibyeyn (-ta)- Wax, xilliguu dhid
lahaa ka soo hormarln; deddejin; (ama « horutibyeyn »).
horatibyo
Horatibyo (-da) -· Hormarin; wax xilligllu dhici lahaa laga soo hor­ mariyo; deddejis; soo hormaris; (ama « horutibyo »).
Horay (-da) - Docda loo jeedo; ha­ gaag; hor; fool.
Horayn (-ta) - Wax yaaca haya ama orda haya oo inta horta laga maro ama dhinac walba lagaga yimaado, dib loo soo celceliyo ama la xereeyo_; hareerayn.
Hordhac ( a) 1. Dhicitaanka dhaca goortii la filayey goor ka soo hor­ raysa; shinkiisa ka soo hormara. ka soo dheereeya. 2. (xoolo,... ) kuwa la socda weligi ka soo horreya; aan dabaadi ahayn; caarad. 3. (suugaan) hadal kooban oo hadalka· weyn laga soo hormariyo oo lagu caddeeyo; arar; gogol.
Hordhalad (-ka) - 1. Curad. 2. Meher­ kaweyne.
Hore - I. Horreeya; docda loo jeedo xiga ama jira; ("aa0J fog la soo dhaafay. 2. (-ha) Qofka xoolaha ceelka laga shuba hayo horn, oo hadba hormo soo daaya.
Horfiiq (•a) - Nin dad ama qolo ama guddi u madax ah; waayeel; ta!iye: guddoonshe; hormuud.
Horid (-da) -  (xoolaha la shubayo)
hadba hormo ama xayn ceelka u soo deyn.
Horin (-ta)-· Koox; xayn; hormo. Horis (-ta) -- Horid.
Horkec (-a) -- Xoolo ama dad is dabajooga oo qoodeyna haya, oo mid iyaga ka mid ahi u horrceyo oo horsocdo, inta kalena dabasocoto, si aan waddada looga habaabin.
Horkicid (-da) -  (xoolo, dad) inrn
kale hortooda socosho, si loo dabag­ galo oo mccshuu maro loo maro; wax qoodeyna haya wadid iyadoo hortooda la socona hayo.
Horle --  Hor leh: kale.
Hormayn (-ta) --- Hormo hormo ka dhigid; hadba hormo soo deyn.
Hormo (-da)	Xayn; koox;jab; qaar.
hotee/t
Hormuud (-ka) -	Madax; .horfiiq; ammaanduule.
Horor (-ka) - Si bareer ah, kan xoog iyo gardarro wax u qaata.
Hororid (-da) -	Xoog iyo bareer wax ku qaadasho.
Horrayn (-ta) -	Horay jirid, xigid.
Horreeya - Docda hore xiga ama jooga ama jira.
Ho ed (-ka) - Kan kolka la dega hayo horay loo diro oo meesha la dega hayo iyo berrinka cidda u wanaagsan sii asteeya.
Ho edid (-dll) -	Horseed u bixid. Horta --- ! . Erey la yiraahdo kolka arrin cusub, haddana waxa laga hadla hayo lug ku !eh, la doona hayo in meesha la soo geliyo; aadkeeda; sideeda; bal. 2. Wax walba ka hor. Horudhelow (-ga) --	Fool beenaad xoolaha ku dhacda oo calaamoonkii fooshoo dhan leh, kolka sidku dham­
·maado; waa laga biskoodaa; daba­ deed fooshii runta ahayd baa ti­ maadda; jajabow; fooldiin.
Horujeed (-ka) -	(dugsi) weli wa:,i.­ barashadii Joogu talaggalay ku guda­
jira oo aan dhammayn; aan naqtiin ahayn.
Horukac (-al - Horay u kac; horum- mar; kasoorrayn: horusocod.
Horummar (-ka) -	Horukac. Horummarid (-da) -			Horukicid. Horummarin (-ta) -		Horay u marin;
horay u dhigid.
Horusocod (-ka) - I. Ku ka soo rayna haya oo soo ilbaxa haya. 2. Horay u socosho.
Horutibyeyn (-ta) - (arrin, kd.J horay u ridid; dcddejin; mindirraacin.
Horweyn (-ka) -  Xoo!o guran u ba­
dan oo aan cidaha la joogine, bulsho dibad ku hayso.
Horyaal (-kaJ -- Ma< lax; horfiiq; hor­ muud.
Horyaelnimo (-da) -	Madaxnimo; hortiiqnimo; hormuudnimo.
Hoteel* (-ka) -	Aqal socoladu degto oo wax ka cunto.
hoyaad
Hoyaad (-ka) -	Mee! habeen joogid; hoyaatin.
Hoyaatin (-ka) -	Mee] habeen ku baryid; hoyad.
Hoyad (-ka) -	Mee! habeen ku bari; cid habeen marti u noqod.
Hoyasho (-da) -	Meel habeen ku baryid; cid habeen marti u noqosho.
HUD'HUD
Hoyin (-t.i) -	Mee! !agu hoydo siin. Hu (-ga) --  Dhar; maryo; marashi;
hub: marriin.
Hub (-ka) --- 1. Qalabka lagu dagaal- lamo. 2. Dhar; marashi.
Hubaal (-sha) -- Wax !a hubo; hub.anti.
Hubanti (-da) -	Wax hubaa! ah. Hubayn (-ca) --  I. Qalab lagu dagat1l-
lamo siin, u yeelid; qalabayn. 2. Dhar la qaa!O siin; marashiyayn; arratirid. Hubid (-da) -	Runteeda dhab loo og yahay; aad wax uga warqabid; ka warhayn aan shaki ku jirin; sugan.
Hubin (-ta) -  (war, arrin) runteeda
gaarid: shaki ka bixin; salgaarid.
Hubqaad (-kal -- Filka Jagu geli karo ciidanka qalabka sida, gaarey; gaa­ shaanqaad.
Hubsad (-ka) -	Hubsasho. Hubsasho (-da) -			Hubin. Hubsiino (-da) -		Wax hubsasho.
Hud (-da) - 1. Xubnaha uurkujirta midkood oo inti! xuubkii ku rognaa soo jeexa. meel ka soo buurta. 2. Xuddunta soo buurata; buuf.
Hudaanhuto (-da) -  Wax hoos isaga
< laldaloola.
huleelid
Huddamid (-da) -	Socod tabar yar socosho; luudid.
Huddan (-ka) - Socod tabar yar; luud. Hudeec (-a) -	Socod gaabsi ah; h11-
daaf.
Hud'hud (-ka) -  Shinbir yar oo dhor
!eh; guugguule.
Huduf (-ka) -  Kalluun aad u yaryar oo la jecel yahay, badanaana isagoo saliideysan daasado la geliyo; sar­ diin; baaqe.
Huf (-ta) - Shinbir hilibka cunta; dafo; dhuuryo.
Hufan - La hufey; intii xumayd laga reebay; la jafay.
Hufid (-da) - Kala soocid; inta xun ka reebid; jafid.
Hu£naan (-ta) - Wax hufan ahaan; jaf­ naan; nadiifsanaan.
Hugmid (-da) -  Hadal hugun ah, ku
hadlid.
Hugun (-ka) - Dad badan hadalkood hooseeya oo isagoo isku duuban oo aan kala soocnayn, meel durugsan laga maqlo.
Hujuum (-ka) - Weerar. Hujuumid (-da) -  Weerarid.
Hui (-ka) -	Mee] daloosha ama god u eg oo ciriiri ah.
Huleeq (-a) -	Dab la shiday, qii qaabi< ldiisa hore.
Hulaaqid (-da)	Qiiqaabidda hore oo dabka.
HlJDlH
Hulan" -	La huley; hul loo yeelay. Hulbin (-ta) -  Hawl degdeg u qabasho;
wax gurgurid.
Huie (-ha) - Cudur xun oo qanjirrada ku dhaca oo oogada xula.
Huleel (-ka) -	Socod cagajii< lah. Huleelid (-da) -		Socod cagajiid ah,
socosho.
hulk.amid	hunri
HuJkamid (-da) -	(dab) shidmid; bixid.
Hulka:n (-!rn) -	(dab) shidaal;  bixi­
taan.
Hulkujir (-ta) -	(hilibka geela) cad
ku yaal kellidda korkeeda oo misigta raacsan; dhuumato.
Hullaabad (-ka) -	Hullaabasho.
Hulla.abasho (-da) -	Hab dharka loo huwado.
Hullasho (-da) -- Wax wax isugu soo
toosin; ugu soo dhuumasho.
Hu.lqe (-ha) -- (qof) waxmatare; liid. Hululuf (-ta) - Maro weyn oo dumar­ ku qas,to; marsiino; saddexqeyd.
Hu.Juul (-sha) - Meel jiq ah ama iyadoo la taagan yahay aan la mari karin, oo isgaabin ama gurguurad keli)"a lagu maro; xuluul.
Huluulad (-ka) -  Huluulasho.
Huluulasho (-da) - ls gaabin ama gurguurad meel huluul ah ku marid; xuluulasho.
Huluuq (-a) - Talmo debecsan oo kala fogfog.
Huluuqan -  Si huluuq ah, u tolan; la huluuqay.
Huluuqid (-da) --- Si debecsan oo kala fogfog, u tolid.
Humasho (-da) -  Calallo ama wax
la mid ah, toltolasho.
Humid (-da) - (calal, kd.) toltoli< l. Hummaagsad  (-ka) -  Hummaagsa­
sho.
Hummaagsasho (-< la) - Arag aan fiic­ nayn wax ku eegid; malluug aan qeexnayn oo durugsan fiirin; bici­ riirsasho.
Hwnmaagsi (-ga) -- Hummaagsasho.
Hu.mmaajin (-ta) - Gacan ama nabar u taagid; gaacin.
Hummaajis (-ka) -  Hummaajin.
Hunbaalle (-ha) -	Hab loo ordo ama loo socdo.
Hunbaalleyn (-ta) -	Socod hunbaalle ah, socosho.
Hunbul (-ka) -	Wax leh qaab ama muuqaal buuxa ama hilan.
Hunbulan -	(qaab)  Hilan;  kuusan.
Hunbulid (-< la) -· Wax hunbulan ka dhigid.
Hunbuluuluq (-a) - Murmuruxa iyo biyaha gala oogada gubata.
Hunbuluuluqid (-da) --- Hunbuluuluq yeclasho.
Hunbuqo (-da)- Ulaha iyo laablaabka tolmada xuni, maryaha u yeesho; canyayuub; qonbor.
HlJ!sGURl
Hunburuq (-da) Shinbir yar; qool- ley; ceelaljoog; adar; curcurri.
Hungeyn (-ta) -  Hungo ka dhigid,
badid; quusin; qadin.
Hungo (-da) - Qof ama mcel wax loo doontay. oo wixii, Jaga waayo; eber.
Hungoobid (-da) - Qof ama meel wax loo doontay, wixii ka waayid; ku luggo'id; qadid.
Hunguri (-ga) - 1. Dhuunta afka iyo sanka iyo isu haysa caloosha oo cunnadu marto (hunguriga madow).
2. Dhuunta neeftu marto oo afka iyo sanka iyo isu haysa sanbabbada (hunguciga cad). 3. Cunno, oomati. Hunguri-juqjuq (-a) -	Muuqaalka iyo udgoonka wanaagsan oo cunnadu, waxa ay dadka ku kiciyaan oo in
la cuno lala jeclaysto.
Hunguriyeyn (-ta) - Hunguri ka gelid; wax ka damcid; cuquulayn,
Hunnuhunnu (-da) - Hadal aan si wanaagsan dadka loo maqashiin ee hoos hoos laysugu qarsado.
Hunqaacid (-da) -		Mantagid. Hunqaaco (-da) -	Mantag.
Hunri (-ga) ·- Kulayl; uumi; oomaar.
huraaJ
Huraal (-kal -- Wax la isu huro. Hurdamid (-da) -  Hurdan cayaarid.
Hurdnn (-b) - Cayaar gaar ah oo haraati ama laa< lbabcan, laysla dhaco.
Hurdeysan -  Hurdo hayso; lulmaysan.
Hurdid (-da) - Hurdo dhex gelid, ku jirid; seexasho; gama'sanaan.
Hurdo (•da) -  Nasasho oogada iyo
!lUUlll
maankuba u baahan yihiin, inta !agu jirona, ay aad u yaraadaan ama u baabba'aan wax-garasha< la maanka iyo wax-dareenka iyo dhaqdhaqaaqa oogadu.
Hurgufid (•da) - Habaas ama wax kale ka daadin, ka jafid.
Hurgumid (-da) - Hurgun yeelasho; caal!irid; fasasid.
Hurgumin (-ta) - Caallirin; fasasin. Hurgumo (-da) -  Hurgun.
Hur-gun (-ka) -  Caallir; fasas.
Hurid (-da) -	t. Wax bixin; wax dhii­ bid; wax quurid. 2. Ka maarmid; deyn. 3. (dab) Bixid; ololid; shidmid. Hurin (-ta) -		(dab) Bixin; ololin;
shidid; noolayn.
Huriweyto (-da) - I. Wax aan laga maarmi karin, !aga fursan karin, la  huri  karin;  ]agamamaa.rmuan.
2. Dad isku xiran oo aan kala maar­
min.
Hunnadow (-ga) - (digs!, dhuxu! cee­ riin, kd.) madowga kore oo dabku u yeclo weelka wax \agu karsado iyo dhuxusha ceerin iyo wixii la mid ah; gubnood.
huyun
Hursan ·- (dab) La huriyey: shidan.
Hurti (-da) -	Wax la huri karo, laga maarmi karo.
Huruud (-da) -  1. Nagaar ubixiisa laga
sameeyo asal wax lf1gu midabceyo; mi< lab ci!laan-guduud ah. 2. Asalka gcecika laftiisa oo waxyaalo badan
!aga dhigto (dawo; sabbakh, dhirta cunnada lagu daro, kd.); Sada­ raan.
Huryo (-< la) - Shinbir yar oo gafuur cas oo geela garbaha ka cunta; jirri.
Hus! - Aammus! shib dheh! us! Huunyo (-da) -  Dhamiijada shlnbi­
raha siiba qaniinka diyaadka.
Huur (-ka) - Meesha dabaysha iyo neecawda ka xiran sida ay noqoto; uumi; cawd; kulayl.
Houri (-ga) -  Gaadlika badda mid
ka mid ah, oo baden ka dha b uga yar.
Huurid (-da)- Kulayl ka yimid neecaw iyo dabayl la'aan !a dhididid; huur dareemid; dhididid; kululaansho.
Huurin (-ta) -  Mcel huur ah dhigid.
Huuro (-da) -	Uskagga afka aan la nadiifini yeesho.
Huursan -- La huuriyey; meel huur ah fooga ama la dhigay.
Huwad (-ka) --  Huwasho.
Huwasho (-da) -·· Maro ama bu<;te ama wax la mid ah, korka ka qaa­ da ho, isku daboo!id.
Huwin (-ta) •·- Dhar ama maryo ku daboolld, ku dedid, korka ka saarid. Huwis (-ka) - 1. Dhar tolan oo ba­ danaa culus oo qaali ah, oo kolka
la lcbbisto, kor Jaga qaato (huwis roob; huwis dhaxaneed; huwis xar­ rago;...). 2. Wax la huwado oo dhan.
Huyun (-ka) - Geed-abaareed xabag. wanaagsan dbala.
        

I

I (i')

1. Xarafka sagaalaad oo Alifka Soomaalida. Waa shaqal.

2. Uyaalka qofka hore oo keli ah oo wak la taarana hayo oo falku xaggisa aada hayo; aniga.

-i

Ereyada ay raacdo, kuwa ugu badani waa

1. Tilmaanta magaca wax laga sheegayo ama lagu sheegayo (oo kolka uusan tilmaanta wadan oo keligiis yahay qaata qodobbada -ku, -tu iyo wixii ka farcama) sida wiilka wanaagsan, wilka wanaagsani waa walaalkay, waa Soomaali, waa uu bukaa, waa uu shaqeeyaa; naagta quruxda badani waa boqorad; ninka deeqsiga ahi wax buu bixiyaa.

2. Waxay kaloo raacdaa magacyada dheddig, oo kelida ah, oo shibbane ku dhammaada, oo aan qodob wehelin, magacyadaas oo iyaguna ah kuwo wax laga sheegayo ama wax lagu sheegayo (dani waa seeto; lafi ma jabin; doodi ma furna;). 3. Haddii magaca tilmaanta wax la taaranayo oo falku xaggiisa aadayo, -i(du) markaas raaci ay mayso, oo la oran kari mayo 'wiilkaasi u yeer; libaaxaasi dil; inankaasi anigaa dhalay; hashaasi lis. Waxay la macne tahay "-u".

Ib (-ta)

Daloolka yar oo naasaha oo caanuhu ka soo baxaan; kuwa kaadida, biyaha iyo wixii kaloo la mid ahi ka soo baxaan; ibta surta.

Ibliis (-ka)

Uun xun oo Ilaah ku fallaagoobey oo dadka duufsada oo xumaanta iyo wixi llaah lagaga dheerana hayo u horkaca; jinni xun; shayddaan; indhaxamil.

Ibriiq (-a)

Weel biyaha iyo wixii la mid ah, lagu karsho, oo siddo iyo naas leh; kirli.

Ibtileyn (-ta)

Ibtilo ku ridid; hoojin; beleyn; silcin.

Ibtilo (-da)

Dhibaato aad u xun; belo; belaayo; hoog; ba'.

Ibtiloobid (-da)

Hoogid; silcid; dufoobid.

Iclaan (-ka)

War la sheego oo aad loo faafiyo oo dadka la wada garsiiyo; ogeysiis.

Icraab (-ta)

(naxwe) Rogrogidda ereyada iyo tixaba.

lctikaaf (-ka) - Fadhi masajidka gudi­ hiisa muddo la fariisto oo la niyoodo, oo carnal san lagu samceyo.
Ictiqaad (-ka) -  Rumaysad.
IctiraaJ (-ka) - 1. Qirau.l. 2. Aqoonsi. lctiraafid (-da)- t.Qirasho. 2. Aqoon-
sasho.
Id (-da) -  Is; (iddiis, iSkiis).
-id - Tiraab, magaca iyo falka qaarkii lagu dabakaro oo ulajeeddo gaar ah u yeela; (dhis = dhisid; dar = daridl. •
Idaacad (-da) - Wiirka raadyaha laga sii daa)'o; (ama <( idaaco 1>).
Idaa111.o (-da) - ldaacad.
Ida.ad (-da) - Xarig adag oo yaryar oo inta jilib lacaaf leh afka lagaga xiro. badda, kd., !agu tuuro oc kal­ luunka lagu qabto.
Idan (-ka) -  I. Oggolaad; rukhso.
2. Weel yar oo inta dhuxulo nool lagu gurc, dhirta udgoon oc la shito lagu qiiqiyo; dabqaad; (ama (< idin >)).
lddaaro (-da) - Urur ama maamul, madaxda u talisa; (ama << iddaa­ rad ►>).
Id.if (-ka) - Timaha salxaanyaha kor­ kocda ka baxa co wejiga ku soo dhowaada; foodsharecr.
Idiin - I. Uyaalka qofka !ala hadla hayo oo kcoxah; dartiin; daraaddiin.
2. (-ta) Haragga megcdda laga dhi­ go oo aad loo jilciyo; maas.
Id.ii - Aan wax ka maqnayn; dhan; giddi; ebyoon; kur-.
Idin -	Lyaa!ka qofka lala hadla hayo oo koox ah oo wax la taarana hayo (falku xaggiisa aada hayo); idinka. Idinka -	U;,aa!ka qofka !ala hadlayo oo koox ah oo falku xaggiisa aada
hayo.
ldlaad (-ka) -	Dhammaad; wax ka harid !a'aan.
Idlaansho (-ha)	Dhammaansho;
daba-go'id.
Idlayn (-la) - Dhammays 1irid; wada dhammayn; v.ax ka reebid la'aan; marin.
iibis
ldmid (-da) -  Idan siin; in la falo, kd., oggolaansho.
ldo (-ha) - (magac wadareed) riyaha maahee jaadka kaloo labaad oo ariga; waxay lee yihiin cthogor ba­ dan iyo harag idiin laga dhigo iyo caano aan badnayn; waa• calannaq­ sadaan.
If (-ka) - Waxa u sal ah aragga; aan la'aantiis wax muuqan karin; iftiin; ilays; bi< lhaan; kaah.
lfid (-da) - lftiin wax lagu arko yee­ Jasho, ilays soo saarid; iftiimid.
lfin (-ta)	If u yeelid; iftiimm; i!aysin.
lfiso (-da)  I, Iftiin ka dhigta; wax aan  muuqan  muujisa. 2. \.Vax la
qoro ama la akhriyo oo wixii lumav lagu helo; birbiriso.
lftiimid (-da) - lftiin ycclasho; llay wax lagu arko; ycclasho; ifid.
Iftiimin (-ta) - Iftiin u yeelid; ifin; llaysin.
Iftiin (-ka) - Waxa u sa!ka ah aragga oo aan la'aanti wax la arki karin· if; ilays; bidhaan; kaah.	'
Iftiino (-da) --  Goor iftiin ah.
Jga -  Uyaal qofka hadla haya oo keli ah oo falku xagga laftiisa ka tcga hayo oo ka socdo (sida (< iga tag1>).
lgaar (-ka) -  Wiil; kuray; inan.
Igar (-ka) - Neef xoolo ah oo kolkuu dhalay ilmihii laga qalay oo loo sameeyey cubcub, (gandaal, kd.) oo iska irmaan oo la maalo.
lgu -	Uyaal qofka hadla ha)'a lee yahay oo keli ah oo falku xagga laftiisa u socdo: « marada igu rog ». lhaaneyn  (-la)	Xurmaddarrayn;
muunajebin; liidid; dulleyn. lhaano (-da) -	Xurmaddarro; muu­
najebis; dulli.
Ii -	I. Uyaal qofka hadla haya oo keli ah oo aalaaba fa.lku < lartiis u dhaco. 2. Xarafka « j >loo dheer; li). lib (-ka) -	Ganacsi; geddi ; rogrog.
Iibin (-ta)- Alaabta, kd., la ganacsado rogrogiddeeda.
libis (-ka) -- libinta.
iihsad
Iibsad (-ka)-- Iibsashada.
libsasho (-da) -	Alaabta, kd., ged­ diska rogrogasho.
Iibsi (-ga) -	Alaabta, kd. ganacsiga rogrogashadeeda.
lid (-da) -	Maalmaha waaweyn oo diinka oo la xuso oo la nasto;
(ama « ciid »).,
lidaamid (-da) - C nnada iidaan u yeelid, ku darid.
lidaan (-ka) -- Waxa cunnada korsaar Iooga dhigo ama yaabisnimada looga bi'iyo (caano, subag, fuud,...).
Iidid (-da) - Malmaha iidda ah ka qaybgelid; (ama « ciidid »).
Iii (-ka) _!_ I. Godka xabaasha dhi­ naciisa hoose oo inta la barbarqodo qofka dhintay la gesho. 2. Mee! leexsan.
Iilasho (-da) - Doc u dhcc!liyid; liicid. Iilid (-da) -  Barbar u lecxin.
Iimaan (-ka)-1. (diin) llaah, malaa'ig, nebiyo, kd. jiriddooda rurnaysasho.
2. Wixii la helo, in kasta ha lc'ekaa­ decne, oo lagu laabsamaado ee aan la saluuging; qaneeco. 3. Ugaas, lslaan, Wabar.
limaandarro (-da) - Jimaanxurno. limannxumo (-da) - Iimaandarro. Iimayn (-ta) - Jin u yeelid.
Jin (-ta) - Wax la qoonsado; ceebaal. Iiqasho (-da) -	Ciriiri gelid.
Iiqayn (-ta) -		CirHri gelin. Iiqo (-da) -	Mee] ciriiri ah.
Ijaabid (-da) - Yeelid; maqlid; ajii­ bid, aqbalid.
Jjaabo (-da) - Duco la iska yeelo; arrin Ilaah aqbalo; baryo lagu lii­ baaney.
ljaar (-ka) - Aqal, kd. aan hanti ahayn oo wax lagu qabsado, qofkii lahaana lacag lagu heshiiyey bi! bi! ama si kale loo siiyo.
Ijaarid (-da) - Aqal, kd. ijaaro ka qaadid.
Jjaaro (-da)- Lacag, kd. lagu heshiiyo oo qofkii aqal ama wax kale oo uusan lahayn, wax ku qabsana hayaa bixiyo,
Jjaaso (-da) -  ldan, ruqso, fasax.
Jjmaac* (-a)-Afarta tiir oo waaweyn oo sharciga Js!aanka, kan sadde­ xaad; kuwa kale waa: Quraan, Xaddiis iyo Qiyaas.
ljtihaad (-ka) -  1. Arrin sharci ah oo aim Quraanka iyo Xaddiisku ka hadlin, oo ra'yi, qof dadaalay oo mujtahid ahi lee yahay Jagu med
< fa'
IL (!)
mariyo. 2. Dadaal badan; hagarbax.
3. Mujtahidnimo.
Ijtihaadid (-da) -- 1. Shuruudda mujta­ hidka laga doonayo ama siduu u dadaalo u dadaalid. 2. Wax la qa­ banayo, hagarbax u qabasho; da­ daalid; mintidid.
Ikhtilaaf (-ka) - Isweydaar; ismaan­ dhaaf; heshiis la'aan (ama « iskhi­ laaf>>).
lkhtilaafid (-da) - Isweydaarasho; ismaanr.lhaafid; (arrin) isku diidid; (ama « iskhi'iaafid »).
Ikhtiyaar (-ka) - Wixii la doono ama la rabo yeeliddooda karti u lahaan­ sho; wax kala doorasho karid; (ama
<, khiyaar »; " istikhyaar >>).
lkhwaan (-ka) - Walaal (xagga diin­ ka); waxaana aalaa isyiraahda wa­ daaddada.
lkhyaar (-ka) - Qof isku darsaday bulshannimo iyo reermagaalnimo iyo fiicnaan; wabar, reermagaal; bul­ shey; gob.
Ikhyaarnimo (-da) - fkhyaar ahaan­ sho; sansaanka iyo falaadka ikhy­ aarka; wabarnimo.
II (-sha) - I. Xubinta aragga oo dadka iyo nafl.eyda kale; dhaayaha wax lagu
ilaa
arko rniddood; (koox (< indho »). 2. Daldaloollada yaryar oo dhulka oo biyuhu ka soo burqadaan. 3. Siriq; (2 & 3 - koox: « ilo »). 4. (senen) kartida ishu cid wax ku yeeli karto; dhabato. 5. Aqoon, waxgarasho, il­ bax (nin il !eh). 6. Dabool iniinaha badarka doc kaga dhegsan.
Uaa --  Taniyo, h.alkiyo.
llaah (-a) -  Kan waxa jira oo dhan
!eh oo abuuray oo maamula; Eeeb­ bee; Rabbi.
Ilaahninio .(-da) -  Ilaah ahaansho.
Ilaal (aka) - Ku hawshiisu tahay inuu wax ilaaliyo; Ilaalo ah; ciidan; ask11ri.
llaalin (-ta) - Raacid; dhawrid. Ilaalis (-ka) ··- Raacis; dhawris.
Ilaa\iye (-ha)•- Kanxoolaha ama wax kale raaca oo dhawra.
llaalo (-da) I. Ciidanka taliska col ka mid ah oo nabadda gudaha ihi.aliya.
2. Cuntub yar oo colka hisheeyaha soo eega oo war ka keena.
Ilaaq (-da) -	Muran; dood; jiriib­ ban; (ama ,i cilaaq »).
Ilaaqad (-da)	Dalool yar; du!"; ilauqeen.
Ilaaqecn (-ka)		Dalool aad u yar; du\" (ibta naaska, irbadda;) ilaaqad. Ilaaqid (-da) -	I. Murmid; doodid; jiriibbamid  (ama  «cilaaqid »).  2.
Arkid; dhugasho.
Hayn (-ta) - 1. Tl ama siriq samayn, waxayn; siriq ku roorin. 2. (senen) Dhugasho wax ku yeclid; dhaba­ taysi.
Ilays (-ka) -  I. Waxa aan hl:aantiis
wax la arki karin; if; iftiiu; kaah. Ilbaadsasho (-da) - Ilbaadsi.
Ilbaadsi (-gal -  Qof ama wax kale oo dusha Jaga ilaaliyo, si isagoo da­ gan loo helo.
Ilbax (-a) - Si wanaagsan oo lagu noolaacio oo Jagu dhaqrno; kasmada iyo aqoonta dadka oo heer aad u wanaagsan gaara; horusocod; ka­ soorrayn; reermagaal ahaan; gal­ tibbax; ii.
ifiindi
Ilbaxnimo (-da) - Ilbax ahaan; galti­ bbaxnimo.
Ilbixid (-da) -·  llbax gaarid; galtin­
nimo ka bixid; nolol reer-magaa!­ nimo ah ku < lhaqankeed gaarid.
Ilbixin (-ta) - I. Kasrno sare iyo nolol wanaagsan oo Jagu dhaqmo gaarsiin; galtinnimo ka bixin. 2. (ba­ dar) isha ka bixin.
Ildarro (-da) - Dhibaato weyn qaba; aad u liita.
llduuf(-ka) ·- Gefka isha; wixii la doo­ na hayey waxaan ahayn, gef u ycclid, siiba cayaaraha '(shax, turub...).
Ilduufid (-da) - Ilduuf ku kicid; gelid. Jlduulin (-ta)-- Gefsiin; i\duuf ku ridid. Hey (-ga) -  II la' ama wax ka gaa-
reen; illaawe.
llfajaas (-ka) -- Cudur ishu karayso oo dibadda u soo booddo.
llfashaq (-a)- I.Xishood; xi\: Jaxyax.
2. Waxa aragtidooda ishu kahalo oo laga xishoodo; ilinnacday.
llfashaqid (-da) ··-- Xishood darti u samayn waayi< l; xilyaxyaxid.
Ilfuur (-ta) - Wax qarsoodi Jagu sa­ mayn lahaa, v.ax kuu diida, oo lm< liyo goor ku kor taagan oo isha kugu haya.
Ilgaal (-ka) -- Geedsaar miro kulku­ lucsan oo la cuno leh.
Ilgal (-ka) - I. Cudur lndhaha ku dbaca. 2. Xarriiqo midabyo \eh oo isku dhafan.
llgiir (-ta)	Aan had!i karin; aan wax iska celina haync isha uun ka mirigsiina hayn; ilmirigle; ilmadow. llgoon (-ka) -	Lafaha   koodadka oo indhaha ku warcegsan. (ama
« goon 1>).
llig (-ga) -	Afka du< lka iyo na!1eyda riciraha ]eh badankccd, dhis ku sar­ can oo lnfaha u eg oo wax lagu gooyo oo lagu qaniino oo lagu calaliyo midkood; ilkaha dndku waa 32 (foolal, < lhoolal, miciyo, gowso). Iliindi (-da) -	I. Dhar gaar ah oo Dcnaa< ldir laga s;irneeyo. 2. (iliindi) wad< looyin bahallo yaryAri sameey-
ilikuwareertay
aan  (quraanyo, jirac) oo  buula!l­
!ooyinka isu haya.
Ilikuwareertay (-da) - Dhulka inta ishu qahan karto :,,;arriiqda soo k:oob­ ta ama la moodo in dhulk:a iyo drku iska qabtaan.
llixir (-ka)- Daah qolalka gudohooda
lagu kala gooyo si aan laysugu muu­ qan. (mTla « ilxir »).
llka'adag (-ta) - Kalluun. llkaddawaco (-da) -  Xanuun-canuu­
reed, ilkaha caanannuug soo bixid- doodu ku wacan tahay.
llkaysad (-ka) - Ilkaysasho. Ilkaysasho  (-da)  -  llko  yeelasho;
tabaraysasho.
1119.a - Ercy yaab ku jiro (illaa Cali waa gcesi!: haddaan soo ogaaday, ama, hor uma ogeyn in Ca!i geesi yahay!).
Illaacayn (-ta) -  Cunir.l; ilayn; dha­
bataysasho.
Illaacdo (-da) -	Qurux; ilwaad; ilqa­ bato.
lllaaco (-da) -	11; dhabato.
lllaawid (-da) - Jlloobid; xusuusan­ waa; laabta ka bixid.
Jilin - I. (-ka) Meesha furan oo guryaha, qolalka, xeryaha, kd. laga galo; irrid; albaad. 2. (-ta)  iyaha
indhaha; ilmo.
Illoobid (-da) - Xusuusasho waayir.l; illaawi< l; laabta ka bixid.
Illow (-ga) -  Wax la ogaa oo la
:,,;usuusan waayo; garwaaqsiwaa; laabta ka bax.
lllowsii11 (-ta) -  Xusuusasho u diidid;
in la soo garwaaqsado scejin. Jlmaggaleen (-ka) -  llmasideen; rim­
may; min.
Jlmarrogad (-ka) - Ilmarroga ho. lmarrogasho (-da) -  Dhaqdhaqaaqa
ilmaha uurka ku jira.
llmasideen (-ka) -  Xubin muruq ah oo gudo leh, oo nafleyda caanaha
]eh, kuwooda dheddigi lee yihiin: gudihiisa ugaxdaa ku samaysanta oo ku bacrimowda oo uurjiifku noqota; ilmaggaken; rimmay, min.
imaam
Ilmayn (-ta) - 1. lndhaha biyo ka keenid; ilmo qubid. 2. limo is­ dabajoog ah dhali< l. 3. (Faal, kd.) isku sii jarjarid.
Ilmirigle (-haj -- Aan far nuuxina haync isha keliya uun ka walacsiina haya; ilgiir; ilmadow.
Ilmirigleyn (-ta) - Isha uun ka walac­ siin.
limo -  I. (-da) Dhibco biyo ah oo
tlhanaan· oo qanjirrada indhaha ka yimaada; illin. 2. (-ha) (keli iyo koo:,i:ba); dhal; dhallaan; carruur; ubad; gurbood.
Jlmud (-ka)- Cudur indhaha ku dhaca. Ilqabato (-da) -	lshn ku joogsato; qurux; ilwaad; illaacdo (ama •< il­
qabar.l l>).
Ilqayto (-da) -- lin indhuhn yeeshaan oo ayan isku wa:,i:, kol keliya, toos u wada qaban karin.
liqod (-ka)- Cudur indhaha ku dhaca. llqoorecd (-da) -	Godka isha, dhina­ ciisa karingaaba< lka ah oo xagga
dhegta :,i:iga.
Iltiran -	Aan mccl hannaan !ahayn; wada shakaran; buuxa.
Iltirid (-da) -	11 bannaan u diidid; wada shakarid; buuxin.
Iltuke (-ha) -	Geed yar oo dhulka
ku faalala oo miro yaryar oo la cuno !eh.
Ilwaad (-da) -  Ishu u bogto; wanaag;
toolmooni.
llxmul (-ka) -	Ki.ifri; gaalnimo.
Jlxaax (-a) -	Wax aragga indhaha ka bata oo uu ku wareero; indhawi­ riq; indhasarcaad; indhaddaraandar. llxaaxid (-da) - (aragga) indhaha ka badasho, wareerin; indhawirqid; in­
dhasarcaadid; indhaddaraandarir.1. llxumo (-da) -	Ildarro.
ll)'ar (-ta) -	Masarka dumarku xir­
taan jaad ka mid ah oo ilo badan oo yaryar !eh; ganbo; maskan.
Ilxayr (-ka) -	Koodka dhafoorka ku yaal xayrta ku jirta.
Imaam (-ka) -	1. Ninka salaadda tujiya. 2. Madax; waayeel.
imaansho
Imaansho (-ha) -·  Meel la yimaado;
- imaatinka.
Imaatin (-ka) -	Meel laga soo kaco oo meel kale la yimaado.
Imminka --- Goorta la joogo; hadda; haddeer; eegga (ama i< amminka »).
Immisa --  lntee; mccqa.
lmlixaan (-ka)- Aqoonta ama tabarta qof ama wllx kale lee yihiin oo la
INDHAC.GASHI
eego 11'fiay gaaraan; tijaabo loo sa­ mee)ey in arrin, kd. runteeda lagu gaaro; salgaar; baxnaanis.
lath.aanid (-da) - Salgaarid; tijaabin; hnnaanin.
In - l. Uyaal/xiriir ulajecddooyin badan ]eh. 2. (-ta) Tiro; wax; qaar; cad; xoogaa; xig.
-ia - Tiraab magaca iyo falka qaarki lagu dabakaro oo ulajecddo gaar ah u yeela  (sida:  mari,  marin; tali,
::alill).
1- - I. Uyaal uu lee yahay qofka h.adlaya oo kooxda ah oo kan ]ala hadla)aa ku jiro, oo wax la taaram1 "c.ayo; innaga. 2. a) (ina) Kii uu dhala : inankii; wiilkii. h) (ini'l.) Tii uu dhalay; inantii; gabadhii.
I.nan - 1 (-k:al a) Will, barbt1ar (ha la dhalo ama yaan la dhalin). h) Wiilka la dhalay (ha yaraado ama ha v.ey·naadol. 2. (-ta) a) Gabadha la dhalay. haba yaraato. h) Gabar (la dhalay ama aan la dhalinba) la gudey v.elina aan la guursan.
lodha:adag -  Aan cecbta ka biqin,
,;ishood yar: meeshii la rabey in laga madaxmeersho. iska taga.
lndha'adayg (-gal - Aan cecbtu ka­ rin; waxa laga xishoodo ku dhiir­ rad: xishooddarro; shecxla'aan.
lndha.'adkaao (-ta) -Ahaanta la yahay v.ax indha'adag.
indhasaab
lndhabbeel (-ka) - Indhaha oo wax arki waaya oo dhaca.
lndhabbeelid (-da) - Wax arki waayid­ da indhaha; indho ka dhicid.
lndhacagaarshe (-ha) - Cudur dadka ku dhaca midabka indhuhuna cagaar u ekaadaan; indhacaseeye.
lndhaddaalis (-ka) - Xarad yaryar oo qurux badan.
lndhadhaa!Jo (-da) - Dhibcaha dufan­ ka oo fuudka korkiisa, kd. ka muuq­ da, sabbeeya.
lndhadduub (-ka) - Dhuub maro ah ama wax kale oo indhaha Jagu duubo i ayan wax u arag; indhasaab.
lndhadduuban - 1ndhaha wax !agaga duubay oo aan wax arka hayn; indhasaaban.
lndhadduubid (-da) -  Maro iyo wax la mid ah, indhaha kaga xirid; in­ dhasaabid.
lndlwdhuuri (-ga) - lndhaxanuun. lndhafirqoonaao (-ta) -  Aragti dheer
lahaan; Indhafiiiqnaan.
lndhaggashi (-ga)- Labo cad oo dhalo gaar ah laga sameeyey oo intU. da­ ruur lagu saabiyo, indhaha la ga­ shado; aragga indhahay kordhiyaan ama dhawraarin ahaan keliya baa loo qaataa.
Indhahabeeoo (-da) - Aragga ishoo xumrnaada oo wixii fog aan dhab u arki karin oo ciiro isku rogto.
lndhakuul (-sha) - Budo beycad ah oo dhawr jaad oo isku dardarsan ah oo !a moodo dha!o la tumay oo birbirta; waxyt1alo badan bay tar­ taa: wax ku dawcyn; wax ku aslid; alaabo kale ku darid oo ku adkayn; dumarkoo indhaha ku kuusha.
lndhal (-sha) - Daliig yaryar oo dhuu­ ban oo suun ah oo aad loo jilciycy. fodhala' -	Aan wax arag; indhihii
ka dhcceen.
lndhala'aan (-ta)	(qof) lndhala' ahaan.
lndhala'aansho (-ha) -	Qof indhihii ka dhycccn ahaansho.
lndhasaah (-ka) -	lndhaba  labada
indhasaaban
sacab ama wax kale ku-daboolka, si ayan wax u a rag; waxa wax lagu indhasaabo; indhadduub.
Indhasaaban -· La indhasaabay; indha­ saab lagu xiray.
[ndhasaabid (-da) -  Indhaha sacabbo
ama wax kale ku daboolid; indha­ saab ku xirid.
lndhasaabnann (-ta) - lndhasaab ku xirnaan; (qof, kcl.) lndhasuaban ahaan.
lndhasarcaad (-ka) -- Arag bata oo aan si wanaagsan looga bogan ka­ rin; muuqaal lagu wareero; indhawa­ reer; ilxaax; indhawiriq.
lndhasarcaadid (-da) -	lndhasarcaad ku dhicid; ilxaaxid; indhawirqid. Jndhashareer (-ka)-- Masar ama dhuub kaloo maro ah oo wax laga arki karo, oo dumarku wejiga ku xirtaan,
ku sharecrtaan.
lndhashareeran -	lndhashareer ku xiran yahay; la indh:isharecray. lndhawiriq (-a) - lndhasarcaacl; ilxaax.
Jndhoole (-ha) - Indhali,'; aan wax arag; indha!aawe; cammolc.
Iniifan •-- (ku -) aan ka dheerayn kana gaabnayn; la !e'ekeysiiycy.
lniilid (-da) --· (k.u -) aan laga dhce­ rayn, lagana gaabin ee qa.rka qcirka loo saaray; 1e·ekeyn.
Iniin (-ta) -- Abuur yar oo adag; lafta miraha; ha! ciid ah ama badar ama wixii kaloo sidaas u yar.
Iniq (-< lit) - Wax aan badnayn; xoo­ gaa; wax yar; (ama << ciniq »).
Injiil (-sha) -		Kitaabkii Nebi Ciise llaah u soo dejiyey oo Kirishtaanku hadda ku doodaan inay haystaan. Jnjir (-ta) -	Baha!hoosaad yaryar oo aan baalal lahayn oo dadka aan aad
u hufnayn timaha iyo dharka ka gala oo dhiigga dadka ku nool.
Inkaar (-ta) - (qof) in wax xumi gaa­ raan oo loogu duceeyo; habaar; aweyli.
Inkaaran - fnkaar qaba; habaar qaba; habaaran.
lnkaarid (-da) -- Habaarid.
inta
Jnkir (-ka) - Asaraar; dafir; qira­ shaddiid; ogaaldiid.
lnkirid (-da) - Wixii laysu sheegana hayo qirashaclooda diidid; asaraarid; dafirid; ogaldiidid.
Inna - (in+ na) waxna; waxba. lnnaba - (in ---;- na  I- ba) haba yaraa­
tce.
Jnnaga -  (annaga, aynnu, ina, inoo,.. )
lNJJR
dadka hadla haya ama wax qora haya; waxay (< annaga » kaga du­ wan tahay, ceg (< annaga ».
lnqilaab (-ka) -  Afgenbi.
Insaaniyo  (-da)  -   Daclnimo  (ama
(< insaaniyad »).
lnsaarax (-cla) - Xoolaha dhowaan dhalay oo karreebta ah, kolkay xoofo.hay la foofeen kasoo cara­ Ta; << Jacagtaan inti (uu) qaado, cunno ha soo gado >>. 2. (inta) Ha\ka; meeshaan; kobtaan.
Jntaas - Tiradaas, waxaas, qaybtaas; cadkaas.
Intee? -  I. Immisa? 2. Xaggee?
Intifaac (-a) - Wax ka dheef; wax ku qabsi; waxtar.
lntifaacid (-da) -  Wax ka dhccfid;
wax ku qabsasho; \Vaxtarid. Intikhaab (-ka)- Is-cioorasho; cubtan. lqtira.ax (-a) -	Arrin la soo jeediyo;
talo; fikrad; ra"yi. Iqtisaad (-ka) -	Dhaqaale.
Iraahid (-< la) - I. Hadal ku liraabid; hadlid; < lhihid. 2. Sharqan ka soo saarid, ka keenid, ka yeersiin (sida dhegihii baa « qam l> i y(ri; xab­ baddii baa «jug» tiri;... ). 3. Doo­ nid; damcid; maagid; falid; yee­ Jid;... (sida « kolkaan hinqo iri... »).
4. Lahaan (sida « maxaad lccda­ hay? >) = maxaad shccgcysaa? Max­ aad ku hadlaysaa ?).
Iran (-ka) - I. Daliigaha, meeriska weelasha la tola hayaa, ka J...oob­ ma.an, oo gucunku hadba korka ka maro. 2. lsha birteeda. 3. Kobta banka iyo dhirtu dhinaca isaga hay­ aan oo labadaba Jaga gaari karo; aftin.
lrbad (-da) -  Bir yar oo dhuuban oo
caarad fiiqan iyo dalool !eh, oo inta dun la gesho, wax lagu tolo; (ama (( cirbad »).
lrbadayn (-daJ -  1. Irba< lka dhigid.
-i Irbad gaar ah oo dhexda ka daloosha oo dhuun dhalo ah wa­ data, in1a dawo socota lagu shnbo, oogada ku mudid oo dawadii ku dhiijin.
Irdhayn (-ta) - Fiigtaal ka dhigid; cabsi !ala tiigo gelin.
lrdho (-da) - Wax la dareemay ka digtoonaan; cabsi; dhawr; is'ilaalis; baydad.
lrdhoobid (-da) - irdho dareemld; fiigid; baydadid; digtoonaansho; feeyig noqosho.
Irkasho (-da) -	Kol danbc wax ka dhccfid ama u aayid.
Irmaan -	L (-ka) NaRcy dhc< l< lig oo caano lch; aan gurrayn. 2. (-ta) (Shaxda) kataan; weddin.
Irrid (-du) -	Med furan 00 laga soo galo guryaha, qolalka, xeryaha. lrsaaq (-da) --  Wax la cuno oo Jagu
noolaado; rJheef; cunno; ir iq; calaf. Jrsaaqad (-da) •-· Trsiq, irsaaq. lrsaaqid (-da) -- Irsaaq siin.
lrtid (-ka) -	Geesi aan digtoonaan ku darsan; abaddar.
lrtidnimo (-da) -	lrtirJ ahaansho;
abaddarnimo.
Is -  id-, laf-, naf-, kd. (iskiisa, iddiisa,
\aftiisa, ... ); wadar ahaan, wadajir; midba midka kale, kuwaba kuwa kale; kd.
Is! - Erey xoolaha lagu yiraahdo; kolka la doona hayo inay dib u noqdaan ama leexdaan.
ls- - Erey ereyada kale qaarkood horta lagaga kabo oo falka ku ce­ liya qofka ama waxa wax fala haya ( ida « isdilid »; i< istaagid l>;
« ismayrid »).
-i'i - Dabakar fa\ka magac ka dhigta (qaad-is; keen-is; mar-is).
Isaga -  1. (isD.ga) Uyaa\ka qofk.a aan
!ala hadlayn oo lab oo keli ah.
2. (isag.i) lskaga; ka.
ls'aqoon (-ta) - Qofba qofka kale garanayo, yaqaan.
Is'arag (-ga) - Qofba qofka kale arkay ama arkayo.
lsasuran •- Midba midka kale meei ka suran yahay; isasuro badan !eh; aan fudayd loo furfuri karin.
lsasurid (-da) - Midba midka kale surid; islrn rakibid.
lsbarasho (-da) - Midba midka kale aqoon u yeelasho, barasho.
Isbig (-ga) - Afarta jaarJ oo tun.ibku u kala baxo midkood; saddexda kale waa: Dhccmman; Hadhiin iyo Karaawil.
lsdabajoog (-ga) -  Jsdabasocod.
lsdabajoogid (-da) -  Jsdabasocosho.
isdabammar	iskaanbe*
lsdabammar (-ka) -	Iska Jabakal­ laabad; iska dabawarccg.
Isdeyn (-ta)-·- Qofba qofka kale deyn, faraha ka qaadid.
lsdhawrld (-da) -	Qofba qofba kale
dhawriJ, ilaalin.
Isdhimid (-da) - (cabbir, tiro) wax wax ka maqan yihiin noqosho; wax dhimman noqosho.
Isdil (-ka/ -- Jsdilid.
Isdilid (-da) - Wa,._ is yeelid, nafta iska qabasho.
lsfanji (-ga) -  I. Nalley yar oo baJda
ku nool, oo ]eh oogo jllicsan oo dalda!oosha. 2. Oogada bahalkaas oo inta la nadiifiyo waxyaalo badan lagu qabsado.
Isgowlid (-da) --  (su garaabid la'aan;
is mahadin la'aan; isu baas noqosh.o; is eedid.
Isgoys (-ka) --- Kobta labo waddo oo
is goynayaa iska taabtaan.
Isgurid (-Ja) -·- (tiro,...) midba midka kale Jib u riixid, mccshii ka qaadi< l, wax u dhimid.
Ishaafalad (-ka) -  Waxa la fala hayo
ISBIG
ama la qabo kolka lagu xiro hadba saha joogaa siduu yahay.
lshaafalatayn (-ta) - Siyaasadda ku dhisid hadba saha jooga.
lshaafalato (-daJ - Dadka wixii la fala hayo, ama la qabo, hadba saha jooga kolkaas sida uu yahay, ku xira.
Ishaarid (-da) - Baaqid; far ku fiiiqid; ast1:1yn.
Ishaaro (-da) -	Far ku fiiq; baaq; tusmo.
!shin (-ka) -	Ishkin.
Ishiqaate (-ha) -	Ishaafalato.
Ishkin (-ka) -	Xoo\aha waawcyn: geela iyo lo'da (ama (< ishin >1).
JSKAANBE
Ishtiraaki (-ga) -	Qof ishtiraakiyada rumaysan.
Ishtiraakiya (-da)- Hawl-iyo-hantiwa-
daag.
Isim (-ka) -		Magac (ama «!sin»). Isin (-ka) -	Isim.
Isir (-ka) -	Awoowihii hore oo !aga
soojeedey; wa\can; absaxan; wasiir;
< lir.
Isir-u-dhaleen (-ka) - Awooweyaashii hore wax ka Jhaxlid sida: qurux; foolxumo;  geesinnimo,  cudur,  kd.
Isjeclaan (-ta) - Jacayl isu qabid. lska -  I.  Laftiisa,  kd.;  dantiisa;
iddiisa. 2. Aniga ka; adiga ka; isaga ka, kd.
lskaa -  (iskay,  iskiis, iskeed, kJ.)
qofka laftiisa; nafta tii ah, kd.
Jskaanbe* (-ha) -  Nafley badda u jirta oo jaadad bar.Ian ah oo hilib­ kooda aad loo jccel yahay; w1.1xuu
iskaashad	is'ogaan
lee yahay geeso dheerdheer iyo toban lugood; abuu-maqas. (ama « kaan­ be »).
lslaamid (-da) - Diinta rnuslirninka soo gelid; muslin noqosho; musli­ rnid.
lskaashad (-ka) -	Wax wada qabsad; isteegaar.
lskaashato (-da) -	Urur danwadaag
lslaamin (-ta) - gelin; muslin min.
Diinta muslinka soo ka  dhigid;  musIi-
ah; shirkad; daawo.
Iskaashi (-ga) - Wax wada qabsi. Jskaggal (-ka) -  Meesha labo xub­
nood iska gasho; kalaggoys.
lsku - Midba midka kale (ku); laf­ tiisa; kd. (ku) sida: « labo baabuur baa isku dhacay >>, « Cali xanuun buu isku ark<1y ».
Jskubbi:xis (-ka) - La isku bixiyey; aan la kala goyn; (ama « isugub­ bixis )>).
Jskuddar (-ka) -  'Wax kala jaad ah
Islaan I. (-kaJ -· a) Diinta muslinku haysto; (ama « islaam )>). b). Ugaas; suldaan; \\1aayeel. c). Oday; nin fil weyn. 2. (-ta) Qof dumar ah oo fil wcyn; habar.
Islaan11imo (-da) - I, Muslinnirno; lslaarn hays.isho. 2. Ugaasnirno; Suldaannimo.
lslaaxid (-da)	lslaax ku samayn. lslaweyn --- Qab weyn isu qaba. lslaweynaan (-ta) •- Qab weynaan. lslaweyni (-da) - Qab weyn isu qabid;
oo !a isku dardaro oo meeyo.
daray; cunno 1<1 isku si  gaar  ah  loo  sa-
qab weyni.
lslayaab (-ka) -· Islayaabid. lslayaabid (-da) - Gefka iyo xumaan­
lskuddaran (-ka) - Qof waayeelnimo ama bugto darteed, garaadkiisa ama waxgarashadiisa wax u dhinmeen, oo hadalka isku dara, ama hadal aan milgo lahayn taxa; daroori.
Jskudhaf (-ka) - Waxyaalo kala jaad ah oo isku darsan, isku barxan; isku dhafan.
lskudhoon (-ka) - 1. Wax xubno ka!a jaad ah ka samaysan. 2. Geed iyo
duddumo isku baxa.
Jskujoog (_-ga) - 1. (dhar) in la i1u qaato. 2. In is leh; (ama «joog »).
Iskummid (-ka) - Isku mid ah. lskunnug (-ga) -  llmihii hore oo weli
nuugaya oo ilmo kale dhasho. lskushub (-kaJ -  I. Dermo sl gaar
ah loo falkiyo oo qurux badan. 2.
Jaddad badan oo shubma oo isku darsan.
Jskutun (-kaJ - Jaadad badan oo inta la isku tumay la midceyey.
Iskuwareeg (-gaJ - Dhaqaaq waree­ gaya sida kan kiriiriga.
lslii -  (is -  la) Is; Jd; Wada. lslaam (-ka) •-  Diinta Nebi Maxamed
loo soo dhiibey oo rnuslinku haysto; (arna << islaan >l).
ta qof falayo, kol danbc, garasho iyo ka xishood isku darid.
Isle'ekaan (-ta) -	Wax is le'eg ahaan.
lsliqdaar (-ka) -	Toos isu taagid; lig isasiin.
Jsmaqal (-ka) •- Habka wadajirka iyo
wada dhaqanku ku dhisan yihiin; wax-iskayeel.
Jsmiidaamis (-ka) -  Iskiis meel aan la rabin ama xun isu < lira; naftiisa miidaamiya.
Isniin (-ta) - Maalinta u dhe;,;aysa axadda iyo talaadada.
lsnoolayn (-ta) - Nolol ama naf isku soo celin; wax nool iska dhigid; wax is tarid.
Jsnuug (-ga) - 1. Nafiey caano !eh, oo meeshii laga maali lahaa ama dhashoodu ka nuugi lahayd, iyagu isnuuga. 2. Jnta isnuugta (irmaanka iyo dhashooda).
lsnuugid (-da) - Xoolaha irmaan oo caanaha candhadooda ku jira, iyagu nuuga; isjaqid.
Jsnuuxin (-ta) -  ls dhaqaajin yar;
nuuxnuuxsi.
Is'ogaan (-ta) -	ls ilaalin, iska war­ qabid.
isqaamid
lsqaamid (-da) -- Is xilqaamid. Jsqaan (-ka) •-- Is xilqaan.
Isqabasho (-da) - I. Isku dhegid; iscelin. 2. !ska hor imaansho; arrin ku doodid, ku heshiin waayid.
Israac (-a) •··- lsku dhinac ama isku mec\ aadid.
lstaag (-ga) ·- (qof, kd.) Fadhiga ka kaca oo jr,iogsada, ama socona haycy oo joog ada; joogsi.
lstaa itl (-da) -  Fadhi ka kicid; joog­
sasho.
Istaahil (-ka) - Qof la muunaynayo ama la eedsiinayo, waxa uu falay iyo waxa la siinayo arna lagula ka­ cayo, isuqalmicldood; galabsi; mu­ taysi.
lstaahila - Galabsada; rnutaysta; mu­ dan.
lstaahilid (-daJ -  V cuntamid; galab­
sasho; rnutaysasho; u qalmid. Jstaajin (-ta) -  Fadhi ka kicin; joo­
jin; taagid.
lstallaah (-ta) - Xarriiq xarriiq kale oo Je'egi babac u dhcxmarto; laan­ qayr.
lsticmaal (-ka) -  Wax ku qabsad;
adeegsi.
Isticmaalid (-da) -	Wax ku qabsasho; ku adeegasho.
lsticmaar (-ka) -	Toi kale beelaysa­ sho; beelaysi.
Istiil (-ka) -	Xoog kale ama dadaal
kale oo aan la lahayn, iska doon; lsdhib; mintid; adkaysi.
Istiilid (-da) -· Xoog kale ama dadaal kale oo aan la iahayn iska doonid; isdhibid; mintidiO; xoog hor !eh iska raadin.
fstijo (-da) -  Blyo yar oo lagu dar­
bado.
lstikhaaro (-da) - Duco gaar ah oo llaah lagu weydcliisto in tawfiiqda ama labo talo tan wanaagsan la waa­ faqo.
Istikhyaar (-ka) -- Wax kala doorasho
kart!  u  !eh;  (ama  « ikhtiyaar ));
« khiyaar >►).
IstiqaaJo (-da) ._ - Xii ama mas·uuliyad
isyeel'(ee/
qof saarrayd oo qofkii weyddiisto in laga qabto, in laga wareeji)o.
Istiqfaar (-ta) -	Denbidhaaf llaah laga baryo.
Istiqlaal (-ka) -	Madax-bannaanaan; isutalis.
Istun (-ka) ·  Xus weyn oo Soomaa­
liyeed oo sanadiiba kol ka dhaca magaalada Afgooye: Saddex maal­ mood buu socdaa wuxuuna lee yahay cayaaro ulo laysla dhaco iyo
l IALLAAB
banbaxyo kale; dabshid; dabtuur; neyruus.
Jstus (-ka) -	Ha lagaa sheego kcliya
wax u fal; (dad) isu geyn, si ay isu arkaan.
Jsukeen (-ta) -	Meesha 2 qori ama
2 xarriiqood iska taabtaan ama isugu yimaadaan.
lsutalis (-ka) -	Xornimo; rnadax­ bannaam.
Isweydaar (-b) -	lsdhaaf; iska-hor­
imaad.
Isweydaarasho (-da) -	ls garab dhaa­ fid; is dabammarid.
ls\ot·eydaarsi (-ga) -	Isweydaar; is-
dhaaf i.
lsxilqaamid (-da) -	Xii isa saarid. Jsxilqaan (-ka)- Xilka oo la isa saaro. Isyeel (-kaj -  Wax isgaarsiis; wax isu-
dhirnid.
lsyeelid (-da) -  Wax isgaarsiin.
Jsyeelyeel (-ka) - Sansaan iyo falaad aan run ahayn oo lagu kaco, ha lagaa sheego, ama wax ku dhagar
isyee!yeefid
darteed; ismagangad; si au.n Uhab
Jtifaaq (-a)  -  Heshiis. iyo
ahayn wax u qabasho.
Jsyeelyeclid (-da) -	lsyeelyccl ku kicid.
Itaal (-ka) - Xoog; tabar; maaro: t.iag. Itaaldarro (-Ua) _,_ Tabardarro; Xoog­
darro; xoogxumo; (ama > iyo s< iyada ») dad ama naflcy kale ama waxyaalo mid ka badan oo hor loo heegay ama loo ogau..
Iyo ---· i. Erey tixda labackcda dhinac
:i1iriiriya. 2. Astaanta (+ ).
        

J

J (jiin; ja'*)

Xarafka tobnaad oo alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Jaabbiyad (-da)

Dar; berked.

Jaabo (-da)

Inta wax u liidata; xaabo; burbur.

Jaad (-ka)

1. Tilmaan ama astaan wax gaar u lee yihiin; nooc; cayn; qaar; qayb.

2. Qaad.

Jaadid (-da)

1. Jaad cunid; qayilid.

2. (ku -) Hawl gaar ah u yeelid, siin, ku qaybin.

Jaah (-a)

1. Magac-weyni; sharaf.

2. Fool, weji.

3. (bad) woqooyi.

Jaahil (-ka)

Qof aan wax agoon; kasgaab; caamo; makas.

Jaahilbixin (-ta)

Jahliga ka saarid.

Jaahilnimo (-da)

Jaahil ahaansho.

Jaa'ifeyn (-ta)

Jaa'ifo gaarsiin.

Jaa'ifo (-da)

1. Nabar lays gaarsiiyo oo la simi karo ama waxkasooqaad leh.

2. Aflaggaaddo ama waxyeello guud.

Jaa'ir (-ka)

Nin taliya oo jowr badan.

Jaajaale (-ha)

Qof ku hadla hadal aan milgo lahayn oo uu dadka kaga qosliyo; maadeeye.

Jaajaaleyn (-ta)

Jaajaale iska dhigid; sida jaajaalaha yeelid.

Jaajuus (-ka)

Jaasuus.

Jaajuusid (-da)

Jaasuusid.

Jaajuusnimo (-da)

Jaasuusnimo.

Jaal (-ka)

1. Dagaalka ama cayaarta ama tartanka, inta isu hiilisa oo isku barbarka ah, mid ka mid ah.

2. Wadey; saaxiib; rafiiq: (ama "Jaalle").

Jaalabbuud (-ka)

Jaadadka doonyaha jaad ka mid ah.

Jaalle (-ha)

(jaal + le, sida walaal - walaalle)

1.(*) Erey ulajeeddo siyaasadeed loo yeelay oo dad gaar ah keliya - sida xubno xisbi ka wada tirsan - ay isugu yeeri karaan.

2. Wadey, saaxilb; rafiiq; (ama "jaal").

Jaamac (-a)

1. Kitaabka Quraanku ku qoran yahay.

2. Masaajiddada magaalada kan ugu weyn.

Jaamacad (-da)

Dugsiyada wax laga barto kan ugu danbeeya oo ugu sarreeya oo doktoornimada markhaatigeeda laga qaato.

Jaamayn (-ta)

1. Jaamo ka dhigid; cad cad ka dhigid.

2. Jaan la dhicid; kabayn; cagayn.

3. Sacab tumid.

Jaamuus (-ta)

Gisi.

Jaan

1. (-ka) a) Caano dhanaan; jinaw. b) Ciid dhano ah. c) (°) Uuman aan la arkayn: jinni.

2. (-ta) a) Kob wareegsan. b) Cad harag ah oo qaab gaar ah leh (sida jaamaha kabaha). c) Waraaq ama wax la mid ah oo wax la qaban doono jaangooyadood ku qoran tabay. d) Cad; kar; gabal.

Jaangooyo (-da) - l. Wax la dhisi doono ama la toli doono ama si kale loo qorshayn doono, oo intaan la bilaabin la asteeyo oo la muujiyo qaabka loo yeeli doono, waxa ku bixi doona, kd.; qorshe. 2. Jaan; kar; sargoys.
Jaangoyn (-ta) -  Wax la dhisa hayo
ama la to la hayo, qaab u yce!i< l; habayn; hanmianin; sargoyn; qor­ shayn.
Jaanqaad (-ka) - l. Qaadidda ta!laa­ bada shanqarta ka yeerta (qof kabo qaba). 2. Saanqaad; socod; tegis.
Jaanqaadid (-da) -- I. (qof kabo qaba) qaadista ta!laabada, shanqar ka yeer­ siin. 2. Saanqaadid; socosho; te­ gid.
Jaansaar (-ka) - Karkarka kabaha iyo wixii la mid ah.
Jaansaaran - La kabay; jaan !a saa­ ray; la karkaray.
Jaansaarid (-da) - Wax duugoobey oo karid u baahan, jaan cusub ku tolid, ku dhcjin; karkarid.
Jaar (-ka) -  1. Xakame yar. 2.o Deris.
3.	Haruub; bire. Jaaraan (-ka) - Jiiraan.
Jaariyad (-da) - Gabar adeegta ama la lee yahay.
Jaarri l-ga) -  Muran, jactad.
Jaarrin (-ta) -	Hada! muran ah ku hadhd.
Jaaseyn (-ta) -	Abaalmarin.
Jaaso (-da) -	Abaalmaris; eedslis.
Jaasuus (-ka) -  l. Qof hawshilsu tahay (v.ax ha ku qaato ama yuusan ku qaadane) inuu qarsoodi u baaro oo u soo ogaado oo dabadee< lsheego
,vax qof ama dad ama qaran (kiisa ama ku shisheeye) sir u ah oo haddii la ogaado dhibaato ka imanayso. 2. Qof dadka hadalka isaga qaada oo isku dira; basaas; dhexsocoto; war­ xnngee; (ama « jaajuus >l).
Jaasuusid (-da) - Hada! jaa uusnimo ah cid ka geyn, ka sheegid; (ama
« jaajuusid »).
JRWiuusnimo (-da) -  Jaasuus ahaan-
jabti
sho. 2. Hawsha jaasuusku qabto; basaasnimo; (ama «jaajuusnimo »). Jaawe (-ha) -	Uunsi la shito oo udg­
goon; (ama <).
Jaav,fo (-ta) - (suul -) suul iyo far gacneed oo intH. lays kor saaro oo xoog laysugu qabto, shanqar laga yeersiiyo; suuldhabaale.
Jaaxid (-ka) - Nin bareer iyo ogaal wax u asaraara, wax u inkira.
Jab (-ku.) - l. Wax dhan cad ka jabay; in; cad; qayb; gabal; qaar.
2. Dhul go·ay gebiga dheer oo "ka samaysma; biyadhac; jar. 3. Guul­ darro.
Jabad (-ka) - Serrin waa hore laga guurcy oo ooddii hore raadkeedii yaal; degel.
Jaban -  l. Wax is haystey oo dhexda ka kala jabay; kala duulay; lafi ka jabtay. 2. (weeso, kd.) burley; gadan­ tay. 3. (geddis) aan qaali ahayn; qiirne yar !eh; lacag yar joogta; raqiis.
Jabdh[UI  (-ka)  -  (cunno  engegan)
kayd; dhigaal.
Jabhad (-da) -		!. Wcji. 2.* Dad wada­ jira oo xiriir gaar ah !eh; Jamaaco. Jabid (-da) -I. Wax mid ah oo adag, wax xoog leh oo ku dhacay darti
u kala haadid, u kala duulid; bur­ burid. 2. (ganacsi) qiimc sarc, hoos aadid; raqiis noqosho. 3. (col; dagaal kd.) guuldarro ku dhicid; laga ad­ kaan; baqasho.
Jahnaan (-ta) - Wax jaban ahaan. Jabnaansho (-ha) -  Wax jaban ahaan­
sho.
Jabniin (-ka) - 1. Wax is hasteey oo kalajab ku dhacay. 2. Meesha nabar­ ka wax jcbshey ku dhacay.
Jabo (-du) - I. Xaabo ama qoryo yaryar oo qallalan. 2. Herrin waa bore laga guurey oo ooddii jabtay oo isku dhacday; jabad; degcl.
Jabqin (-ta) - Waxyaalo badan oo yaryar isku dardarid, med isugu "keenid, biirin.
Jabti (-da) -  Jabto.
jabto
Jabto (-da)- Cudur ku dhaca xubnaha dha!mada iyo kaadida: waxaa ka yimaada malax iyo carun, waana lays qaadsiiyaa; (ama « jabti >1).
Jae (-da) -- l. Xoog aan muuqan oo ka dhasha kolka waxyaalaha qaar­ kood la isku xoqo ama kulaylkoodu is aaro ama ay danabaysan yihiin ama ay xoog isu soo jiitaan ama u kala cararaan oo u h.la filqadaan, wuxuuna lee yahay saamays daran oo u eg fallaaro olola haya oo yaaca haya; koronto. 2. Biyaha roobka oo danabku kululeeyo. 3. Danab; wi­ riq. 3. Cccb weyn.
Jacayl (-ka) - Rabitin weyn oo wax ama qof loo qabo.
,Jac11ys11n - Jaci saamaysay; dana­ baysan.
Jacbur  (-ka) --  I. (suugaan) gabay
ama wax la mid ah oo ulakas loo dee\qaafiyo. 2. Wax si qaab xun isugu rakiban; wax gurracan.
Jacburan_ ...  Jacbur ah.
Jacjuun (-ka) - Qof aan wcji furfur­ rayn, aan bashaash ahayn.
Jac an - (ku -) Wax la qabana hayo ama arrin kale, jacayl u qaba, raalli ka ah.
Jacsanaan (-ta) - (ku -) Rabitin wehesho; jacayl ama kal iyo laab wax la qabana hayo, ama lays fa­ ray, kd., u qabid; raalli ka ahaan.
,lactad (-ka) - I. Muran foolxun; ji_riibban; ogaaldiid. 2. (dhar, kd.) aan si wanaagsan !oo kala bixbixin oo si ciriiri ah isugu duudduuban; canyayuub; canbus.
Jactadan - (dhar, kd.) la jactadey; canyayuub [eh.
Jactadid (-da) - I. Hada! jactad ah ku hadlid; as<1raarid. 2. (dhar, tolmo) j<1ctad ka dhigid; duuddub u yeelid; canbusid.
Jactadnaan  (-ta)  -  Wax  jactadan
ahaan.
Jadeeco (-da) - Cudur lays qaadsiiyo oo badanaa carruurta ku dhaca; wuxuu lee yahay qandho ku!ul iyo
Jaffe
qumankoo barara oogadana waxaa ka soo yaaca nabarro iyo finan badan.
Jadeer (-ka) - 1. Geed naqkubbax ah, oo xooluhu d<1aqaan. 2. Mee! dhecr
aadid.
Jadeerwac (-a) -  1. Tegis me.el fog la aado. 2. Oggolaad la'aan; diid­ do.
Jadeerwacad (-ka) -	Jadeerwacasho. Jadeerwacasho (-da) -		1. Meel fog aadid. 2. Oggolaansho la'aan; wax
diidid.
Jaf(-ka)-· I. Garaac; tumid. 2. Qolof­ ta geedaha laga jafto (int.i la garga­ raaco). 3. Orod u eg wax la ganay; kuddo; fag.
Jafaal (-ka) - 1. Nin Jixaad weyn; tiirri. 2. Dubka kore oo dhirta qaar­ keed, laga jafo.
Jafaan (-ka) -- Qa!ab bir ah ama wax kale, oo geedaha xijiga oo irmaan lagu sarsaro.
Jafal (-ka) -  Iniinaha bunka, kolka
ay dhan yihiin oo beerkii ku guda­ jiro.
Jafaliil (-ka) -  Wax aan qaab wanaag­
san lahayn; foolxun.
Jafaliille (-ha) - Shayddaan; indha­ xamil.
Jafan -  La jafay,
Jafeeco (-da) - Nagaar weyn oo weligi si hunbulan u baxa; wuxuu bixiyaa ubax cillaan ah oo aad u qurux badan.
Jafid (-da) -  1. Wax adag ku dhuf­
dhufasho, si habaas ama wax kale uga soo daataan; garaacid; tumid; hufid. 2. Hurdo ka kicin; toosin. Jafjaf (-ka) -	Dhul socod xun oo dhagax iyo burunbuur iyo dhirhoo­
saad leh.
Jafjafan -	La jafjafay; la tuntumay; la gargaraacay.
Jafjafid (-da) -- 1n badan jafid; gar­ garaacid.
JaHayn (-ta) -	(xoolo) lugaha danbe
,,.,ax ku haraatiyid, siiba lo'da. JaHe (-ha) -	(xoolo) lugaha danbe
jago
oo wax !agu haraatiyo, siiba lo'da la lisa hayo oo kirtanka badan.
Jago (-da) -	1. Kob; meel. 2. Heer; darajo.
Jaguug (-ga) -· Madax adayg; dcbcc la'; qallaf an; macangag.
Jaguugnimo (-da) -	Madax adkaan; rnacangagnimo.
Jahaad (-ka) --  Oagaal muslin  iyo
JALAMMAP
gaalo loo dagaallarno, diinta islaam­ ka dha\Hiddeed iyo ilaalinteed dar­ teed; (arna i>).
,Jalaqley (-da) •-- Kalaggoyska ama
iskaggalka dhudhunka iyo sacabka u dhexccya.
Jalbeeb (-ta) -	Hada] hufan oo lays dhaaf ado; haasaawc macaan.
JaJbeebtamid (-da) - - Jalbeeb iswey­ daarsasho.
Ja1bcebtan (-ka) -	Jalbccbtamid.
Jaldhaf(-ta) -·- Shanqar ka yecrta qofka socona haya kabihiisa, iyo ciddiyaha iyo curnaacumaha nalleyda qaar­ keed.
Jaleefan (-ka) -- Geed cadaadda u eg oo xabag wanaagsan. I
Jaleelo (-da)  Geed yar oo aan qodax lahayn oo ca!eentiisa laysku
dacarfaalo.
Jalfin (-ta) - Jalfis ku dhufasho; jal­ win.
Jalfis (-ka) - Kolka la socona hayo oo lug lugta kale lagu dhufto; jal­ wis.
jalii/ad
Jaliilad (-da) - Wee] xiran oo gudi­ hiisa wax qan:adaa ka buuxaan oo ama gacanta lagu tuuro ama mad­ fac ama gantaal ama dayuurad; qunbulad; bunbo.
Jallaad ( ka) --· Buug ama wax kale
•	oo intU laysku tolo, korka lagaga rogo xaashi adag ama maro ama harag; dahaar.
Jallaadan -- Jallaad lagu rogey; ia dahaaray.
Jallaadid (-da) -	Jallaad ku rogid; dahaarid.
Jalladmid (-da) -  1. (ii) Haragga xal­
Jeefsan oo isha ku rogan oo kor u laabma. 2. Xuub rogmada oo doc­ diisa ca!oosha ahi soo kor marto; (ama ,< jillad »).
Jalleecid l-da) - Wax dhinac ama gadaal Jira, dhugasho madaxa la wareejina hayo; eegid yar, dhinac ama gadaal eegid.
Jalleeco (-da) -- Daymo gaaban oo dib ama dhinac la eego.
Jalxad (-da) -- Weel biyaha lagu shub­ to oo dhoobada laga sameeyo; mal­ bo; aashuun; shaanbi.
Jamaad (-da) Qurux jilicsan oo macaan.
Jamasho (-< la)   Wax jau u qabid;
qof aragtidi ama wax kale hetid­ dood, rabitin aad u badan oo bugto ku dhow, u qabid; wax u waa­ la5ho.
Jamee (-ha) - Toddobada maalmood oo toddobaadka mid ka mid ah oo u dhexaysa khamiista iyo sabtida; (ama «jimce l>).
.Jamciyad (-da) - Urur, xisbi. Jameecaad (-ka) -  Wadajir u tuka­
sho; jameeco.
Jameeco (-da) -  I. Dad badan oo meel wada jooga. 2. U rur diineed.
3. Horin kol wada tukata.
Jamhuuriyad* (-da)--Tol, dowlad ama qaran dadxeyuuhu xukunka gacanta ku hayo, oo hadba lnta talada loo dhiibayo, uu doorasho xor ah ku doorto; qaran aan boqor u talin.
1aranjaro
Jammaamuur (-ta) - Waayeello; ma­ dllx; qaafo.
Jammirid (-d.a) - (doon, kd.) shiraaca oo aan la soo gaabine, meesha u korraysa la geeyo; shiraacbuuxin.
Jan (-ka) -- 1. Jacayl ama rabitin daran oo in lala bukoodo u dhow.
2. Wax iska jeclaysi ku dhaca naa­ gaha uurka ]eh ama wallaca ah
Janaaso (-da) -- l. Waxa meydka loo sameeyo, kolka uu dbinto taniyo kolka laga aaso. 2. Qaadidda meyd­ ka, meesha uu ku dhintay, taniyo xabaalaha. 3. (salaad) tukashada meydka lagu tukado; (ama « jinaa­ so >;).
Jfi.nan• (-ka) -  (darajo  askarccd)
sarreeye.
Janjal (-ka) -	(qof) Dheer oo dhuu­ ban.
,Janjeerid (-da) -	Doc ama dhinac u
qa\loocid, u < lheelliyid, u liicid, u leexasho.
Janjeersi (-ga) -	Dhinac u liicid, u
qalloocasho, u dheelliyid. Jannayn (-ta) -- Janna gelin.
Janno (-da) _, Aakhiro, meesha dadka
wanaagsan la geeyo.
Jaqal (-ka) - Daanka hoostiisa; (ama l(jiqil ;:,).
Jaqaqari (-da) -	Geedo intay biyo aad u cabbeen, jilcay.
Jaqid (-da) -		Afka wax ku nuugid. Jaqle (-ha) -	Cudur maqasha laaya. Jar - 1. (-ka) a) Xoolaha la cayiliyo oo la ganacsado; ahmin. h) Daruur duuban oo hir la moodo. c) Bohol weyn gowgeed; qar; haadaan. 2. (-ta)
a)	Sida le. b) Sh.axda marka sad­ dex hal oo isku barbar ahi isku beegmaan; jarc.
Jaraf (-ka) - Timo gaaban oo gab­ dhuhu deystaan.
Jaran - 1. La jaray; go'an. 2. (-ka) Qiro; baaxad.
Jaranjaro (-da) -  I. Xubin aqallada
iyo dhisaska kale ka mid ah oo dabaqyada kore Jagu gaaro ama la­ gaga soo dego. 2. Dhis gacanta lagu
jarayn
qaato oo ka samaysan labo tiir iyo cagasaaro bacian oo isu haya, oo meeshii dheer lagu fuulo, ragaad; sallaan.
Jarayn (-ta) -	I. Fardo jarabbarid;
jebin. 2. Shaxda, jare helid. 3. Garii-
•	rid; jarcayn; burunjiycyn. Jaraysa.d (-ka) -	Jarays.isho.
Jamysasho (-da) ·-  J. Fardo la lee
JARANJARO (2)
yahay jarabbarid. 2. Shaxda, jare yeelasho, samaysasho; jaraysad.
Jareayn (-ta) -	I. Qarqaryo darteed ama xanuun la gariirid, jarayn, bu­ runjiyeyn. 2. (ari) cadho ka dhayid.
Jarco (-da) - Sar neef xoolo ah laga ba,..shey oo la dhisay; ]ammo.
Jare (-ha) - 1. Xarig lo'd.i iyo fardaha iyo, lagu qabto. 2. Sha;,;.. a) kolka saddex isku dhacdo. b) Shaxda laf­ teeda.
Jareer (-ta) - Timaha adag oo dho­ gorta u eg.
Jareexayn (-ta) - Hada] jareexo .ih, qof ku dhihid.
Jareexo (-da) -   Hada! waxkasheeg
ah; xifaalo; kaftan.
Jarid (-da) - Wax is haysta, \abo cad ama ka badan u ka!a goyn; goog­ goyn; jarjarid; kidfid.
Jariir (-ta) -  Jiriir.
Jarjar (-ka) - Wax is haysta oo cadad yaryar laga dhigo; googgo.
Jarjaran -	La jarjaray; googgo'an; kidfan.
Jarjarid (-da) -	Googgoyn; kidfid.
Jarmaadid (-da) - Arooryo hore soco• sho; kal!ihid.
jaws< >
Jarmaadin (-ta) -Arooryo hore wad id; kallihin.
Jarmaado (-da) -	Arooryo socod; kallahaad.
Jarrad (-da) -- (bad) shiraac durkin ama dhifasho yar.
Jarrayn (-ta) - Wax ka filasho; cu­ quulayn.
Jarraysimo (-da) -- Qof ama meel wax ka filad; cuquule.
Jarrttro (-da) -	I. Ladnaan. 2. Fila­ sho; raJo.
Jarriin (-ka) -	Jarid.
Jasaar (-ka) -	Qofka wanaaggii loo galo ka abaal dhaca.
,Jasaarnimo (-da) -	Jasaar ahaansho. Jasiirad (-da) -  Dhul badi ku wareeg­
san tahay.
Jasuur (-ka) - Aqal dhagax ah; daar; sar.
Jawaab -- l. (-ka) Heesta la qaado kolka xoolaha la shuba hayo. 1-
(-ta) Wax lays weyddiiyey hadalka laga cesho; waxkadheh; kadheh.
Jawaabid (-da) - L Xoolo la shuba hayo, ku heesid. 2. Wax lays weyd­ diiyey, hadal ka celin; waxkadhihid; kadhihid.
Jawaan (-ka) - Kiish ka samaysan liilammo ama xargo yaryar oo la isku falkiycy; joonyad.
Jawdheer (-ta) - I. Geed leh caleemo yaryar no madmadow iyo laamo dhuudhuuban, oo asal wanaagsan
!eh. 2. Laamo la jaray oo engegey oo la shito.
Jawr0 (-ka) - Xukun aan xaq ahayn; ta!is ama guddoon, xoog iyo irnq­ darro ku dhisan; julul; dulmi; (ama
«jowr »).
Jawrar (-ka) - Wax engeg darti la dildil!aaca, la qawrara, la koga.
Jawrarid (-da) -  Engeg la kogay, la
qawraray.
Jawrid0 (-da) -	Qof jawr ku falid; jululid; dulmiyid; (ama «jowrid ►>). Jaws0 (-ka) -- Miro yicibta iyo gara­ ska u eg, oo shaaha lagu darsado;
(ama ;( jows ►>).

Jaxeer (-ka) -	Fil weyn; guun; hoo­ subbax; (ama H jexcer »).
Jay (-ga) - Qof dhuuban oo aan lafo waaweyneyn; qof weligii wcyd ah. Jaynaf (-ka) -- Dhaaddanaan Ja'aanta oogada oo baahida iyo dhibaatadu
kee'naan.
Jaynafi.d (-da) -	Oogo aan dhaad­ danayn yeelasho.
Jaynnimo (-da) -  Jay ahaansho.
Jebin (-ta) -	1. Wax is haysta xoog u kala duu!in; labo cad ka dhigid.
2. (ganacsi) qiime hoos u dhigid;
raqiisin. 3. (wceso, kd.) gadid; burin.
4. (guddoon, qiil, kd.) burin. 5. (c.iy­ aar) dhibcihii ama intii lagu adkana hayey, intaan la gaarin, laga recbid. Jebis -	1. (-k.i) a) In is-haysata oo kol meel ka jabta ama ka go'da.
b)	Ood weyn oo is-haysata oo kot la gooyo; tis. c) R.irada, kd., kobta
.ima afka laga jebiyo, laga bilaabo (sida taxtaxa kebdahaJ. d) Waddo aan la falin. e) Jebin. 2. (-ta) Jebiso. Jebiso (-da) -	Halaq weyn oo dheer oo waxay qabato, inti isku duubta burburisa oo disha; waxay leedahay
JHllSO
harag qurux badan oo la ganacsado, waabaayona ma leh; (ama <).
Jeegaxiir (-ka) -· Timajar.
jeegayn
Jeegay11 (-ta) --	Biyaha korkooda jirjir u jiifsasho, u dahaalasho.
Jeego (-< la)- Madaxa docdiisa danbe; qadaad.
Jee! (-ka) -	Wixii dhab loo jecel
yahay, araggooda ama maqa!kooda ama d hadhankooda ama raaxad ooda, kd., u bogidda, jamaadda 1yo ma­ caanka laga he!o.
JEER (2)
Jeelbax (-a) •- Wax. jeelka bi'iya. Jeelbixid (-da) -	Jee! goyn; xusa­
dhicid.
Jeelbixin (-ta) -	Jee! ka bi'in.
jeexjeex
Jeeqaaqid (-da) - Fiirin; eegid; dha­ wrid.
Jeer -  1. (-ka) Goor; waa'; waqti;
ammin 2. (-ta) NaAey naaso leh oo daaqda; waxay leedahay harag qiro weyn oo adag, oogo aan dhogor lahayn iyo addimo waaweyn; waxay weligeed ku nooshahay, gudaha iyo agagaarrada webiyada Afrika.
Jeeraarin (-ta) - (fardo) kolka iyagoo xarig dheer Jagu hayo, ay qofka jaraynaya, ku etg wareega hayaan, ama durdurina hayaan.
,Jeeraaro (-da) -  (fardo) dunluro, ba­
danaa kolkay qofka jarayna haya, ku gaafwareega hayaan.
Jeerin (-ka) - Geed gumarta u eg; wuxuu dhalaa xabag iyo miro wa­ naagsan (quulle).
Jeerjeer (-ka) - (xoolo, kalluun) I. Dhasha yaryar oo in la qasho dar­ teed loo kobciyo, loo cayiliyo. 2. Hilibka dhashaas. 3. Malkhahadaha
Jeelgoyn  (-ta)  --- Xiisaggoyn;  jeel­ +,. dumarku qaato jaad ka mid ah.
bixid.
Jeelid (-da) - Wax u jeel qabid; y,·ax xii ayn.
Jeellan -	Jee! hayo; jeel qaba.
Jeeni (-ga) - Labada addin oo hore midkood.
Jeenicalaf (-ka) - Jeeni dhan, aan wax ka maqnayn.
Jeeniqaar (-ka) -  Maro ama suun, inti qarqarka Jaga rido, kilkilada u tusmaysan hoosteeda, afafka laysugu xiro: garwaaxaysi.
Jeenhrnreen (-ka) - Cudur daran oo naaska hoostiisa ku dhaca; oof­ wareen.
Jcensad  (-ka)	Jeensasho;  (ama
« jeedsasho », « jcesad l►).
Jeensasho (-da) - Dib ama dhinac wejiga ama oogada oo dban u jee­ din, u  duv.id, u v.areejin;  (ama 1( jeesa ho ,,).
Jeensi (-ga) - Jeensasho; (ama < ijeed­ si »J.
Jeeqaaq (-a) -  Dhugasho; fiiro; beeq­
aaq.
Jeerma? - Goorma? Hu.dma "/ Kol­ ma "/ Waama? Shirma?
Jeermi* (-ga)-Waxyaalo aad u yaryar
oo miikroskoobka keliya lagu ark! karo oo cudurro keena.
Jees (-ka) - Reer meel gooni ah deg­ gan.
Jeesasho (-da) -- Jeensasho.
Jeesjces (-ka) -  1. Cayaar; likaa­ co; dheeldheel. 2. (qof ku )	di­ gasho.
Jeex (-a) •-- 1. Wax ht kala dillaacshey C->).
Jidib (-ka) - Bir daab lch oo dhirta lagu jaro; mc1saar; godin: faas.
Jidiimasho (-da) - Jidiinqallal ka dha,Hid.
Jidiin (-ka) - !. Hunguriga madow oo cunnadu marto oo isu haya afka iyo caloosha, 2. Cunnada laftecda.
Jidiinqallal (-ka) -	Jidiinjab. Jidiinqallalid (-da) -- Jidiinjabid. Jidmar (-kal-- l. (qof) Dalmar. 2. Sa-
hay, ji cin.
Jidoobid (-daJ - Ji< lama wax la jidey­ stcy noqosho.
jifi
Jifi (-< la) -	I. Jifo. 2. Xayr la shiilay.
Jiidis (-ta) -  Jiidid.
jiinguurin
3.	Bir yar oo ga!oolan oo ulaha iyo samayooyinka warmaha salka laga geliyo oo lagu xoojiyo.
Jifo (-da) -	Magta (diyada) inteeda
!a hormariyo (saddex meelood oo meel); (ama «jifi >1).
Jigo (-da) -	Mecl la mari jirey ama
JIDITN
wax la fali jirey, oo laga joogsado, la diido, laga maagto.
Jigre (-ha) -  Buntukh xabbadkclyaale
ah.
Jihaad (-ka) -  Jahaa< l.
Jiib (-ka) - 1. Hoorinta iyo isla qaa­ didda heesaha cayaaraha; cayaar gaar ah.
Jiibin (-ta) - Cayaar la tumayo ama hees la qaadayo jiibkood wax ka qaadid.
Jiic (-a) - Geed-abaareed aad u dhce­ raada oo aan qodax lahayn oo xoo- 1uh u d·daqaan.
Jiidad (-ka) -  Jiidasho.
Jiidan - Li jiidey ama la kala jiidey; fidsan; togan.
Jiidasho (-da) -  1. Docdiisa u jiidid.
2. Wax la tegid, iyadoo dhulka lagu jiida hayo. 3. Mee! fog aadid, tegid.
4.	Dhima ho.
Jiide (-ha) - Xarig wax lagu wado ama 1agu jiido; hoggaan.
Jiidid (-da) - Wax jiitama haya xoog ku wadid.
Jiidjiidid (-da) - In badan ama dhawr jeer jiidid; hadba jiidid.
Jiidmid (-da) -	Wax jiidma ama la jiidayo noqosho.
Jiidnaan (-ta) -	Wax jiidan ahaan.
Jiif (-ka) •- J. Aan taag ama joog ahayne, dhu!ka korkiisa ama meel kale babac Joogu dhereran yahay ama !oogu kala baxsan yahay. 2. Dhacadiid ama dhabbac ama dhinac loo yaal. 3. Hurdo; seexad. 4. Dhu!­ dhac; dhulqabad.
Jiifaa (-ga) -  Guduudane.
Jiifid (-da) - 1. Dhacadiid ama dhab­ bac ama dhinac u oollaansho. 2. Hur­ did; seexasho.
Jiifin (-ta) - I. Dhinac u dhigid; 2. seexin.
Jiifsad (-ka) -  Jiifsasho.
Jiifsasho (-da) -  1. Dhinac dhigasho;
2. seexasho.
Jiifto (-da) - I. Qaybaha maansada mid ka mid ah; masafo. 2. Dad laysu diro oo wax soo basaasa.
Jiil (-ka) -. 1. Lakab xalleef ah iyo qolfo qa.llalan oo afku yeesho kolka la harraado ama la bukoodo; luun.
2. Wax afka lagaga xiro dhasha yaryar oo xoo!aha, si ayan wax u nuugin; sees; afduub.
Jiilaal (-ka) -  I. Afarta nur oo sanada,
!abada engegan oo aan roobka lahayn, (xagdaga iyo diraacda); xilli kastoo aan roob iyo barwaaqo la­ hayn. 2. Afarta nur mid ka mid ah, oo u dhexeeya dayrta iyo guga; diraac.
Jiilaashad (-ka) -- Xilli kuln! oo aan roob lahayn gelid; abaarsad.
Jiilaashi (-ga) -- Dabaylaha diraacda ama jiilaalka; (ama «jiilaashin >1). Jiin (-ka) -	I.("') Xarafka tobnaad oo alifka Soomaalida. 2. Ag; coon;
qar; af.
Jiinbaar (-ta) --- Sariir yar. Jiingad (-da) --· Tirniig.
Jiioguurhi (-ta) •-- Mee! isugu keenid, ku soo ururin, ku soo koobid,
jiiq
Jiiq (-a) - Geed qodxo !eh oo gumarta u eg.
Jiiqjiiqle (-ha) - 1. Geed jeerinka iyo gumarta la bah ah oo !eh qo< lxo dhecrdheer, xabag iyo miro quu1\e
ah. 2. Bahal jirriqaaga u eg.
Jiiqo (-da) ··-- Meel dhurnucda ama ballaca ama qira< lu isku soo roorto
·oo ka yaraato; dhiico.
Jiiqsa.d (-ka) -	Jiiqsasho.
Jiiqsasho (-da) - Xoog u shecgasho. Jiiqsi (-ga) - Jiiqsasho.
Jiir -- I. (-"ka) a) Bahal yar oo dhir­ xagatada ka mid ah oo leh dhego waaweyn iyo < labo dhecr; doolli.
b) Hilibka intiisa aan baruurta ahayne;> gu< luudan. 2. (-ta) Dhul sarreeya oo babac ah.
Jiira.an (-ka) - Deris; jaar; (ama (.da u dhcxaysa.
Jimayn (-ta) -		Isu foo< lin; simid. Jimce (-ha) -	Jamee.
Jimcoon -	Dhaaddan; dcbecsan; la­ dan.
Jimcoonaan  (-ta)  -	Wax  jimcoon
ahaan.
Jimic (-a)	I. Turaal; naxariis; jixinji1,.. 2. (xoo!o) sidkii ii dham­ maad ku dhow yahay; habaasiyey.
Jimicd.arro (-da) -·- Jimic la"aan. Jimicsad (-ka) - Jimicsasho.
Jimicsasho (-da) - I. lskala bixin. 2. Jimicsi cayaarid.
J)micsi (-gal - l. Oogada daashey ama curuqday oo la kala bixbixiyo. 2.(•) Hab gaar ah oo dhaqdhaqaaqyo kala du"'du,...an iyo cayaaro ka koo­ ban, oo loogu talaggalay in oogada. siiba muruq)ada. lagu dhiso oo lagu adkeeyo.
Jimiimic (-al  Rabitin iyo doonis jacayl ku jiro. wax jecl loo qabo samayntood dooni,; \\a1,. la ramana hayo.
Jimlo (-da) (xi aab) iskuddar; isug­ geys.
Jin -- 1. (-ka) a) Uun 11.iahay oo aan isha dadku qaban karin (ama "Jin­ ni >l). h) lsku da'; isku fac; is le'eg.
2. (-ta) (weligeed koox: «jinaha>,; ama magac kalay ku kaban tahay sida s>, <)).
Jiriirico (-da) - Firiiric yaryar oo daldaloollada oogada ka soo yaaca, kolka dhaxan la dareemo.
Jiriiricood (-ka) -· Jiriirico qabasho. Jiritaan (-ka) -	Wax jira ama jooga ama abuuran ama run ah oo sugan
ahaansho.
Jirjir (-ka) -  I. Mindida iyo wixii la mid ah, dhinaca ay afka ku lee yihiin maahanc, kan kale oo aan wax goyn. 2. Dh.ibar; dhacadiid.
,Jirjirreyn (-ta) - Jirjir u jiifid, u sec­ xasho, u dabaalasho.
Jirjirroole (-h.i) - -· Geeldhugeeye, roor. Jirmo (-da) --- Geed laf adag oo ud­
goon.
Jirnax (-a) -	Jimic. jixinjix; raxmad Jirrab (-ka) -		Kadeed; dhib.
Jirrabid (-r.l.i) --- Jirrab ku markasho, badid; kadeedid; dhibid.
Jirrabnaan (-ta)	Waxjirraban ahaan­
sho.
Jirran -  Xanuunsan; buka.
Jirrid (-da) Dhirta laamaha iyo xididda< la inta u dhexaysa; dhcx; sal; gun.
Jirriqaa (-ga)  Bahal yar oo kobo- jaaga u eg; warriiq.
Jirro (-da) fayoobi la'aan; cudur; bugto; xanuun.
Jirroole (-ha) - Bukaan. Jirroorsad (-ka) -  Jirroorsasho.
Jirroorsasho (-da) - Muruqyada ooga- da oo la uruursho oo la xoojiyo si aan xanuun loo darcemm; gowsaha isku qabsasho; adkaysasho.
Jirroorsi (-ga) - Jirroorsasho. Jirsad (-ka) -· Jirsasho.
Jirsasho (-da) -- Roob meel ka gelid; okorasho.
Jirsi (-ga) -- Jirsasho.
Jirsiin (-ta) -- 1. Wax jira ama abuuran ka dhigid. 2. Roob meel ka gelin. Jirxumayn (-ta) -- Weji aan furfur­ rayn iyo caro, cid kala hor-ima.in­
sho.
Jirxuroays (-ka) -	 Jirxumayn. Jirxumo (-da) --	Wejitub iyo caro
Jayska	muujiyo, si cid Jagu fo­ geeyo.
Jisakaddare (-ha) -  (qof) abaalkii loo
galay, wax xun ku guda; qofkii wanaag u gala, ka abaaldhaca.
Jiscimid (-da) - Jiscin siin; sahay siin. Jiscin (-ka) -	Jicsin.
Jiso (-da) -	Abualmaris; mutays.
Jisyo (-da) - Canshuur muslinku ka qaadi jirey dadka ehlu-kilaabka ah (kirishtaanka Jyo Yuhuudda,
i, Dimmi )>); (ama s1).
Jitaabin (-da) --· Baxnaanis; imtixaan; (ama « tijaabin 1,).
Jitayn (-ta) -	lsku meegaar; xerayn; hareerayn.
Jixinjix (-a) -- Jimic; turaal; naxariis;
arxan; naXdin; jeefaaf.
jixinjixid
Jh:injbdd (-da) - Jimic u gelid; u turid; naxarisasho; arxamid.
Johor0 (-ka) --- Dibi ama orgi fil weyn oo weyd ah.
Johorad (-da) -·· I. Win Jaysku qur­ xiyo oo ka samaysan dhagxanta qaa­ liga ah, siiba kuwa quruxda ku dar­ saday dha!aal iyo if. 2. Wax kastoo
J00DARI
qurux  badan  ama  aad  loo  jecel
)ahay.
Joodari (-ga) - Gal weyo oo maro ah oo sariirta dherer Je'eg, oo inta waxyaa!o ji]jilicsan (dhogor, cudbi, baal, kd.) laga buuxsho oo si gaar ah loo qodqodbo, sariiraha la saaro oo lagu kor seexdo; kashkaash; (ama « goodari l,).
Joor (-ka) -	Timo adag oo taagan. Joog (-gal - I. Dhererka dhu!ka sa!ka ku haya, xagga cirkana u taagan;
/ jiif iyo - = gudub iyo taag). 2. lskujoog.
Joogajooge (-ha) -	Cubeub.
Joogid t--daJ -	I. Mee! ku sugnaan, degganaan. 1. Jirid; noolaan.
Joogis (-tal -	Joogid.
Joogjoogle (-hal - Legdanka labo qof oo kala xoog badan oo kan xoogga badani labadiisa gacnood laabto oo lugaha keliJa ku lcgdamo.
Joogjoogsad (-kaJ -- Joogjoogsasho.
JoogjooJ:sasho (-da) - 1. Wax ku kor istaagtaagid. 2. Jirnicsi gaar ah oo qofkii daal hayo arna  rnuruqyadu
Jucin
xanuuna hayaan, inta la jiifiyo oo qof kale cag xoog korka uga saar­ saaro. lagu ladnaado. 3. Hadba kala go"id, joogsasho, istaagid; xiriir la'­ aan.
Joogjoogsi (-ga) - Joogjoogsasho. Joogsad (-ka) -  Joogsi; joogsasho.
Joogsasho (-da) - I. Sida loo socona hayo. istaagid. 2. Sida loo fadhiyo, kicid. ,
Joogsi (-ga) -- l. Joogsasho. 2, (astaa­ maha farta) astaan dhibic ah, (,) oo tixda is-haysata clhammaadkeeda la­ gu dhigo; hakad dheer. 3. Meelaha gaadiidku istaago oo laga raaco ama Jooga dego.
Joogteyn (-ta) - Wax jooga ama joog­ to ah ka dhigid.
Joogto (-da) •-- (waqti, kd.J had iyo goor joogta.
Joohaar (-ka) - (sheekaxariiro) mas johorad if badani uurka ugu jirto, oo habecnkil int.i !a soo baxa ilay­ skeeda ku ugaarsada; masjoohaar.
Joojh1 (-ta) - Wax socona haya ama dhaqdhaqaaqa haya qabasho; istaa­ jin; celio; taagid; reebid.
Jookh (-a) -	Dhogor ama dun la midabeeyo oo wax lagu qurxiyo,
Joonyad (-da) - Kiish ka samaysan maro, dun, mayrax oo wax lagu rito ama lagu shubto.
Joqofey (-da) -  Boog aan si fudud u biskoon,
Jowhar (-ta) -  I. Dhagax qaali ah. 2,• Waxa wax ka samaysan yihiin oo u salka ah. 3. Johorad.
Jowr (-ka) -  Jawr.
Jubbad (-da) -  Dharka ragga mid ka mid ah oo gacno dheerdheer iyo jeebab leh; boray bay ka furan tahay waxayna awddaa qaarka sare taniyo sinaha; koor.
Jucid (-da) - lsbggaJka Jafaha siiba kalaggoysyada faraha, kolka la jim­ ciyo, «juci >► ka yeerid.
Jucin (-taJ - «Jue» ka yeersiin !afaha iskaggalkooda siiba kalaggoysyada faraha.
jug
Jug (-ta) -	I. Qalab gamuuxan nabar­ ki. 2. Wax qarxaday yeertood.
Jugeyn (-ta) -	Jug gaarsiin; nabarro. badan oo jug ah, ku dhufasho; ga­ raacis; tumis.
Jugley (-da) -	Shinbir weyn.
Ju'in (-ta) -	(rati) ) ku dhihid; fariisin.
JUBBAD
Julul0 (-k,a) -	Gardarro: gaboodfal; dulmi.
Jululid (-da) -	Ku gardarrod; ka eexasho; dulmiyid.
Jundi (-ga) -	Col farabbadan oo qalab sida; jeysh; ciidan; askar.
Juno (-da) -	(xoolo) DhaqayO',
Junuf (-ka) - Neef dhaqayo ah oo caano yar; glbbaan.
Juqayn (-ta) -  I. Wax caarad leh, ku mudmudid. 2. Daandaansi; xuma­ kaddoon; ku aabyood; maagid.
Juqid (-da) -  Liqliqid; cunid.
Jurmi (-ga) -  Dhumuc; qiro; baaxad.
Jurxeyn (-ta) -  Hadallo jurxo ah ku dhihid.
juur
Jurxo (-da) - Hadal!o lafajebis ah, oo cid lagu yiraadho.
Jus --·· I. (-0ka) a) Soddonka qaybood oo Kitaabka Quraanku u qaybsamo middood. h) Kitaab weyn oo dhawr qaybood Joo kala daabacay, mid­ dood. 2. (-ta) War yar.
Jusbax (-a) - Jus quraan ah barasho iyo waxyaalo kolkaas farax Joo sameeyo.
Jusbixid (-da) ··• Jusbax samayn.
Juube (-ha) -- Jaadadka warmaha mid ka mid ah.
Juuc (-a) -	Juucjuuc.
Juucjuuc (-a) -	Xanxanuun yar. Juudaan (-ka) -		Cudur lays qaad-
siiyo oo qofka uu ku dhaco ku raaga (wate), oogadana googgooya; wuxuu ku dhacaa haragga iyo sooha oogada iyo faraqmaskaxeedka wax lagu garto; wuxuu kaloo oogada u yeelaa: kasoobbax badan oo oogada ka soo yaaca iyo buurbuur guntimo ah iyo jaamo gaatir cad yeesha; baras.
Juuq (-da) - Hadal yar; dhawaaq; tiraab.
Juuqjuuq (-a) - Daandaansi; xuma­ kaddoon; maag; aabi.
Juuqjuuqid (-da) - Daandaansasho; qodqodid.
Juur (-ka) - (cayaaraha, cubtanka) karti qof la siiyo inuu labo jeer cayaaro ama labo jeer cod dhiibto (badanaa waa kolka aan lays tiro le"ekayn)  !aba"eef.
Juuri (-da) - Walaayatida jaadkeed xun.

        

K

K (Kaal, ka'*)

Xarafka kow-iyo-tobnaad oo Alilka Soomaalida. Waa shibbane.

Kа

Erey tixda ulajeeddooyin badan oo kala gaar ah u yeela; wuxuu badanaa muujiyaa: meel laga dhaqaaqay, meel laga yimid ama laga soojeedey, wax kala go'ay ama kala durkay. Wax la isu foodinayo ama la simayo, kd. (Balcad buu ka yimid; alif-ka-ya'; qalin buu jeeb-kiisa ka soo baxshey; ceelku aqalka waa ka fog yahay; arrinta wax ka qabo; Marka waxaa ka weyn Xamar: magaaladii qofna waa aan ka garan waayey; baqdin baa ilmaha ka dhawaajisay; afar labo ka gooya; wiilka beenta ka daaya;...) kolka shaqal aan loo dhexayni ka hormaro, wuxuu noqdaa "ga", (sida: Guuleed iga weyn; naga taga;)

-ka

(naxwe) LabadA qobod oo dhabta ah (kan kale waa "-ta") oo qodbaha kale ka farcamaan, midkood; waxaa ka farcama -ga, -ha, -a; wuxuu raacaa magacyada lab oo ku dhammaada B, D, F, L, N, R, S (sh).

Kaa

Kaas.

Kaabad (-da)

Dhis waddada la siman oo laga kor dhiso meelaha karingaabadka ah ama go'an ama webiyada iyo togagga iyo wixii la mid ah, korkooda, si gaaddidka iyo dadku uga gudbaan; raar; buunto.

Kaabi (-ga)

1. Meel dhow; ag.

2. Rigrigada dermooyinka.

Kaabid (-da)

Wax ka maqan ku darid, ku kordhin, siin; kabid.

Kaad

1. (-da) Habeennada aan dhaxanta lahayn oo oogadu u jeesho; jamaad.

2. (-ka) illinka, xagg gudaha, labadiisa dhinac; xatabadda agteeda oo gudaha ah.

3. Kii aad; kan aad.

Kaaddhal (-ka)

Neef kol keliya dhalay.

Kaadi (-da)

Biyo cawl ah oo kelyuhu soo saaraan oo inta kaadi-haysta ku urura, hadba kolkay bataan, kaadimmareenku qaado oo dibadda loo saaro.

Kaadicaso (-da)

Cudur kaadida midabkeedu casaado.

Kandidhiig (-ga)

Cudur kaadidu dhiig noqoto.

Kaa.dihays (-ta) - Kolay xuub adag ah oo sida mergiga u kala jiidma oo < ladka iyo naflcy badani lee yihiin; kaadida kelyaha ka timaadda baa ku ururta, oo daba< lecd kolkay hadba badato, xagga clibadda uga b1xda.
Kaadimmareen (-ka) -  Xididka kaa­
dihaysta ka baxa oo kaadicla diba< l­ da u saara.
K.aadin (-ta) - (u -) u sugid; dib u dhigid.
Kaadiqabad (-ka) - Cudur kaadida soo bixiddeedu dhib noqoto ama ay imanba wcydo; kaadikudheg.
Kaudishiil (-ka) -  Cudur kaadidu aad u kululaato oo wax gubto; (ama <( kaa< lishid )>).
Kaudsasho (-da) - (u -) < lib u dhiga­ ho; u sugasho.
Kaad,hid (-da) - Kaadi ka lmaansho, iska keenid.
Kaadsi (-ga) -  Kaa< lsasho.
K.aadsilnyo (-ha) -	(arrin, k< l.) aan lagu soo  boodin ama aan dcgdcg
\agu mindirraacine, loo sugo; di­ budhig.
Kaaf (-ka) -	Xarafka l ld oo A!ifka Soomaalida magaciisa; (K).
Kaafi (-ga) -	(wax) wax ku  filan
uma dceqa ama wada gaara. Kaafir (-ka) - (qof) aan llaah rumay­
snayn; gaal.
Kaafiyid (-da) - Ku tillaansho; wada gaarid; dccqid.
K.aafuur (-ka) -- I. Geed Shiinada Koofure iyo meelahaas ka baxa; wuxuu lee yahay calecmo weligood cagaaran iyo ubax midabkiisu yahay caddaan waxyar oo cillaan ahi dheeho oo « kaafuur ,1 udgoon laga soo saaro. 2. Dhacaan geedka kaa­ fuurka Jaga soo saaro oo waxyaalo badan oo kala geddisan laga ame­ cyo siiba dawooyinka (waa dhacaan­ xabagccd aad iyo aad u udgoon, oo ololi og, oo cad).
Kaaga -- I. Kan adigu aad leedahay (sida: ,,faraskaaga; aqalkaaga; qalin
kaanad
kee? Kaaga; »). 2. (kaa r- ka) (waxaa biyaha kaaga roon caano; maxaa Jacag\ii kaaga haray?; Ani­ gaa kaaga marag ah; ... ).
K.aah (-a) -- lftiin, wixii ku wacnaa (dab, qorrax, kd.) ayan muuqan ama ayan weli soo bixin.
Kaahid (-< la) - lftiin kaah ah yeelasho, soo saarid.
Kaahin (-"ka) -  1.  Nin ku dooda
inuu wax ka yaqaan ama ogaan karo sirta qarsoon iyo waxyaalaha dhici doona; qaryaan. 2. (-ta) Kaah ka keenid, u yeelid.
Kaaki* (-ga) - J. Miro dhulka Jab­ baanka ka soo jeedey; korka waa ka  cawl  Yraana  macaan  yihiin.
2. Dhar adag oo la tosho oo midab­ kiisu u eg yahay kan mirahaan.
Kaai -  I. (-"ka) Waran weyn. 2. (-sha)
a) Kaalo; deeq. h) Qayb. c) Qaaddo weyn; qarsin; qudde.
KaaJay! -  Imaw; agtayda imaw.
Kaalin -	I. (-ka) Dhis wareegsan oo ccclka agtiisa \aga sameeyo oo darka wax lagu waraabina hayo la saaro. 2. (-ta) a) Haw! guud, mec­ sha ama inta qof gaar u lee yahay oo ku qaybsan yahay. b) Kaalo. Kaaliye (-ha) •-- Gargaare: taagcerc. Kaalmayn (-ta) -	Wax qof u baahan yahay wa:,; kala qabasho; kaalmo siin; u gargaarid: taageerid; wa:,;­
tarid.
Kaalo (-daJ - Wa:,; wadajir loo urnr­ sho oo cid ama arrin, gargaar ahaan loo siiyo ama wax loogu qabto: siin; diiqo; rnolaggooyo.
Kaammil (-ka) - Aan wax ka maq­ nayn; cbyoon: dhan.
Kaan (-ka) - l. (kala -) Jaad; cayn; midab. 2. Daloo!lada ku ka!a yaal doonnida miilkeeda danbe iyo ma­ da:< a shukaanta.
-kaan (-ka + kan) --- Kan; kuwaan;
(sida: « faraskaan; wiilkaan »).
Kaanad (-da) - Qori dheer oo mada­ Xll ).
Kacsad (-ka) -  Kacsasho.
Kacsasho (-da) -  Jsutegidda ragga iyo dumarka rabiddeed dareemid, iska garasho, jeclaysasho.
Kacsi (-ga) -  Kacsasho.
Kadaalli (-ga) -	Xasil la'aan, joog iyo fadhi didid; kirtan.
Kadaalliyid (-da) -	Xasilid \a'aan; joog iyo fadhi diidid; kirtamid.
Kadab (-ka) -	Ca!af; dheef; quu< l; risiq.
Kadaf (-ka) -	Bahal dhirxagatada ka mi<;[ ah oo dabaggaal\aha u eg.
kafaaraggud
Kadafjiir (-ka) -  Kadafka jaad ka mid ah oo cunlub cuntub i u raaca oo u yaaca, ida dabaggaal!aham1 hadba labada danbe isku taaga; (ama (< kadafshiir »).
Kadalloob (-ka) - Fadhi aan '>alka dhulka lagu hayn oo kubabka iyo cagaha \agu fadhiyo.
Kadalloobid (-da) - Kadalloob u fadhiyid.
Kadalloobsad (-ka) - Kadalloobsasho.
Kadalloobsasho (-da) -	Si kadalloob ah u fariisasho.
Kadalloobsi (-ga) --  Ka< lal\oobsasho.
Kadankood (-da) -	Kood; burco. Kadhasho (-da) - Kadab ka dhigasho. Kaddib -(ka -- dib) aan ka hor ahayn;
xagga danbe ka xiga; dabadeed; gadaal; dib.
Jtaddiifad (-da) - Gogol laga falkiyo dun aad u adag oo dhogor ah ama cudbi ama mayrax oo marriin iyo xarad qurux badan loo yeelo; wa­ xrut lagu goglrut guryaha gudohooda; (ama << qaddiifad >l).
Kadced (-ka) - Dhib; saxariir; si!ic; rafaad; cadaadis; jirrab.
Kadeedan - Kadced la baday; la kadccdcy; dhibban; jirraban; xadan. ,
Kadeedid  (-da)  ---  Kadeed  badid; ·,/
silcin; saxariirin; cadaadin; jirrabid. Kadeednaan (-ta) -- Kaddeed ku su­
gnaan; silic ku jirid.
Kadin (-ka) -	1. Xero ama guri meesha furan oo laga galo; irrid; illin; albaab. 2. Xero muggecd oo gee\ ama lo' ah; xero; illin; far.lhi. Kadlayn (-ta) - (fardo) ka< lle u orod.
Kadle (-ha) -  (fardo) orod aayar ah; saqlc; (ama « kadlo »).
Kafaalaqaad (-ka) - I. Kafaalo qaa­ did. 2. Cid dammiinasho, lam­ maanasho.
Kafaalo (-ha) -" 1. Qof ama wax taladooda iyo eeddoodaba la qaado.
2. Dammiinasho; !ammaano. Kafaaraggud (-ka) - 1. Kafaaro bixln.
2. Wax kafaaro Jaga dhigi karo ama geli kara ama guda.
kafaaro
Kafaaro (-da) -  Wax I!aah horti loo sameeyo ama loo baxsho (soon, sadaqo, kd.) oo gef ama denbi la falay daboola.
Kafad0  (-da) -  Kefed.
Kafafid (-da) -	(wax qoyan) wax yar engegid; kawrixid.
Karan (-ta) -	Marada cad oo meydka la uasa hayo lagu duubo.
Kafeyn (-ta) -	Ku fillaan; deeqid.
« Kafool kafool 1, -  Bareer iyo qar­ soodi la'aan isaga horim<1ansho.
Kaftamid (-da) - Hadal ama waxyaalo k.ale oo k.aftan ah ku kicid, isdha­ afsasho.
Kaftan (-ka) - Hada! wax laysaga sheego, xumaanina ayan ku jirin, oo qosol iyo dhcyel looga dan lee yahay; majaajillo.
Kaftandhable (-h,1) - Wax dhab ahaan loo falayo kaftanse loo ekaysii­ nayo.
Kaftanlow (-ga) -			Qof kaftan badan. Kafuufo (-da) -		Dhereg; barwaaqo. Kagguur (-ka) -	I. Magaalo ama meel kale oo la degganaan jircy oo Jaga guurcy, oo raadkii keliyihi haray.
2. Med malab ama suri ku jiri jirtey oo maran, shinnid< lii iyo hur­ dihii mcel kale uga guurcen. 3. (beer) goof.
Kahasho (-da) - Waxa la qoonsado sida laga noqdo; jeclaysa< l la'aan; nebcaysasho; gensasho; qoonsasho.
Kahor -  (ka--,- hor) Hor.
Kajamid (-da) - Hada] kajan ah ku hadlid.
Kajan (-ka) - Hada] hafaryo been ahi ku jirto oo kaftan iyo cayaar u eg; jeesjees; likaaco.
Kakabin (-ta) - Wax dirqi meel ciriiryoon ugu cryid, u ge!in; mag­ makayn.
Kakabo (-da) -  Wax dirqi loogu eryo ama loo geliyo, meel ka yar oo ciriiryoon.
Kai - 1. (-ka) a) Waa'; goor; sano; shin. b) Miile; moog; jil. c) Lafaha
< lhudhummadda middood. 2. (-sha)
kalatag
a)	Hiyi; laab; qahli. b) Tibta mooyah<1 wchelisa oo badack.<1 lagu tumo.
Kala - Erey muujiya wax is-haystey ama wada joogey oo qaybsamay ama midba midka kale ka dha­ qaaqay ama ka durk<1y ama ka soocmay (waa la kala. tegey; Ber­ bera iyo Baraawe waa kala fog yihiin; yaa shinbiraha kala yaqaan? Xariggii waa kala go'ay; cunnadii bay kala boobeen).
Kalaankal (-ka) -		Hilbo yaryar oo la geedeeyey oo si gaar ah loo shiilo. Kalabbar (-ka) -	1. Labo wax ama labo meelood ama labo waqti, kd., dhibicda ama xarriiqda bartanka kaga abbaaran oo ay isku in ama qiyaas is le'eg u wada jiraan; bar­ tame;  wadaagc. 2. Wax  mid ah oo labo inood ama qaybood ama cad oo is le'eg laga dhigo. 3. Kalab­ bar oo bar, la sameeyo ama la
buuxiyo.
Kalabbarid (•da) - I. Bar iyo bar ka dhigi< l; labo qaybood oo is le'eg ka dhigid. 2. Bar keliya qabasho ama buuxin.
Kalabbayr (-ka) - Meel labo dhabbe ama labo xarriiqood isku weyda­ artaan, ku kala bayraan.
Kalabba)·rid (-da) - Kala leexasho; kala weecasho.
Kalabbixid (-da) -	 Kala tegid; kala furasho; kala go'id; kala soocmid. Kalaggoys (-ka) - Labo xubnood oo lafo leh, meesha ay iska haystaan. Kalaggurad (-ka) -	Barbarro; garba­
dhae.
Kalasooc (-a) -  Wax kala jaad ah oo isku darsan oo intii is lehba gooni loo saaro.
Kalasooc:an -  La kala soocay.
Kalasoocid (-da) - Waxyaalo isku darsan, intii is lehba, gaar u saarid; kala bixin.
Kalasoocmid (-da) - Waxyaalo isku darsan, intii is leh ama isku jaad ahiba, gaar u bixid.
Kalatag (-ga) -  Wax wada Joogey
kalax
ama meel ku wada dhaqma hayey oo qaarba doc aado.
K.alax (-a) -  Wee! badanaa qori ah oo biyaha !agu cabbo.
Kalhad0  (-da) -  Kelbed.
Kale - J. (qof. wa:,,:) aan ahayn midka laga ha< llay ama laysla yaq­ aan ama la magacaabay; ka duwan;
aan !ammid ahayn; hor \eh. 2. (oo -) U eg; lammid.
Kalgacal (-ka) -	Jacayl; gacalo; rabitin.
Kaliil (-sha) -	Xi!li kulul oo roobka ka soo horreeya,
Kallwal (-ka) -	Gargaar; kaalmo; taageero; waxtar.
Kalkaalid (-da) -	Garga1uid; kaal­ mayn; taageerid; wa:,,:tarid.
Kalkaggeeddi (-ga) -	Socdaal ama geeddl laabta ku soo dhaca, uurka
]aga jeclaysto.
Kallah (•a) -  Aroor hore oo socod loo kaco; hiiraysad; hiir; jarmaado; (ama < s kallahaad ►>).
Kallahaad (-da) -  Kallah.
Kallaho (-da) -  Kallah; jarmaado.
. Kalleeti (-da) - 1. Kaadi la dhiijiyo, oo sida qaanso-roobaad yar isu qaroofta. 2. Gantaal xoog leh oo biyo ah ama wax kale, oo meel fog gaarta; talleji.
Kalleetiyid (-da) -  Klladi ama wa.\ la mid ah, oo kalleeti ah, sii deyn, dhiijin, ganid.
Kalli£ (-ka) - Wax aan la qaadi karin ama aan  maaro loo hayn,
kafsan
oo Jaysku qaybsho ama dusha fay­ ska saaro; dhib.
Kallifid (-da) - Wax aan maaro loo hayn, cid dusha ka saarid, ku qaybin; dhibid.
Kalluumaysad (-ka)	Kal!uumay- sasho.
Kalluumaysa.sho (-da) - Kalluunka qabashadiisa iyo ganacsigiisa hawl ka dhigasho; kalluunshasho.
Kalluumaysato (-da) - Dadka ka!­ luumaysiga hawl ka dhigta, kallu­ unsaLo.
Kalluumaysi (-ga) - Kalluumaysa­ sho; kalluunsasho.
Kalluun (-ka) - Naftey dhiig qabow oo jaadad badan ah oo biyaha ku dhex nool: wuxuu lee yahay !af­ dhabar iyo xubin la yiraahdo « qo­ onbiyaal » (qoomishaashyo; waaf0) oo uu ka neefsado, iyo dhego (tuuro); qaar waa yaryar oo waa kalluunka dhabta ah (huduf, tebe­ diin, tarraaqad) qaarna waa waa­ weyn oo waa libaax-badeedka (sa­ raacimo, shiriid, godgoddo) iyo kuwo kale (neberi, geelmaanyo); ma!laay.
Kalluunle (-ha) -  Ka\luunsade.
KALLl.:UN
Kalnugeyl (-ka) - Kasha ka jilicsan, ka nugul.
KaJsami (-da) -- Laabta ka deg­ ganaan; wax shiddo yar ahaan; kalsooni qabid; hebednimo; kal­ baxnaan.
Kalsan - Laabtiisu deggan tahay; aan shiddo ku jirin; kalsooni qaba; hebed ah; kalbaxan.
kafsoonaan
Kalsoonaan (-ta) -	Qalbi wanaag­ sanaan; laabqaboobaan.
Kalsooni (-da)	Kalsoonaan. Kaltan (-ka), -	 Moogtan; jilaysi;
mccrtaysad.
KaJtidn (-ta) - Wax rimman sidkood u maalmo tirin; xoolaha, goorta la shuba hayo iyo intay hadba qada hayaan, tirin.
Kalxan (-ta) -  Karrays. Kamandhuur (-la) -  Kuudud; yoxoob.
Kamas (-ta) - Labada indhood iyo sanqaroorka dhexdooda oo hoos u ceshan.
Kamiin (-ta)	Hamuun (gaajo; harraad) daran.
Kamma' (-a) - Waxaan kas loo falin ama loo oran; gef.
Kammid -  Ka mid (ah).
Kamuun (-ta) - Nagaar laamo badan, ubaxiisuna guduud iyo caddaan yahay; wuxuu lee yahay miro dhu­ udhuuban oo leh iniino udgoon oo cunnadana lagu darsado dawona Jaga dhigto.
Kan - 1. Qof ama wax lab oo qofka hadla haya u dhow. 2. Goor ama had joogta ama qaarkeed tegcy ama imau doono. 3. (-ka) Xayrta kelyaha .korkooda ka baxda.
-kan - Ereyga « kan » kolka uu tilmaanta yahay oo magac ka daba­ dhaco, kolka magac qodob lihi ka horreeyo, inta «kl> la tuuro baa la isku gaabin karaa (sida: ninka kan - ninkaan; guriga kan = gu­ rigaan; dayaxa kan .. dayaxaan; fu­ raha kan = furahaan).
Kanbalid (-da) -  Naf1a  ka goyn;
dilid.
Kaneeco (-da) - Bahalyaryarka duula jaad ka mid ah; waxay lcedahay laho baa! iyo lix lugood, afkana waxaa ka taagan, siiba tan dheddig, wax filqan oo mudac la moodo aansc ahayn ee ah gal, gudihiisa ay ku jiraan miinshaaro yaryar oo afaysan oo ay ooga< la na11eyda ku jcexdo  iyo dhuumo  ay qaarkood
kankoonsan
dhaawaca ku calyeyso qaarkooda kalena dhiigga kaga soo nuugto; qaarkeed waxay keentaa cudurro xunxun oo duumadu ka mid tahay; dhilmaanyo.
Kanguuro* - Nalley (caanaley) ka mid ah kuwa uurk.a ku leh ko!ay ay dhashooda yaryar ku qaataan, oo ku nool Austraalya iyo Tasmaa-
KANGUURO
nya. Waxay leedah11y: madax yar, oogo qaarka danbe u weyn oo u xoog badan, jeenyo gaaggaaban oo tabar yar, Jugo waaweyn oo bood­ dada loo sameeycy iyo dabo dheer oo xoog badan. Waxay boodi kar­ taa sagaal mitir oo dherer ah, iyo saddex kor ah. (ama « kanguur »). Kanjab (-ka) -	Nabar ama waxyee!lo kale oo xayrta kanka wax g11arsiiya
oo burburiya.
Kanjabid (-da) - Dhaawacmidda iyo burburidda kanka, cudur ama nabar gaarcy darti.
Kankamid (-da) - Ur badan urid. Kankan (-ka) -  Ur badan.
Kankoon (-ka) - L Wax sida kub­ badda u warecgsan ama u qaab cg. 2. Gumaar. 3. Qanboobka qaarki.
Kankooru;an -  Qaabka  kubbaddoo
kale leh.
kansho
Kansho (-ha) - Sah ama goor ama waqti u cuntama arrin ama haw! la qaban !aha; kasaad; munaasabo. fur,sad.
Kansi" (-ga) -  Kensi.
-Kar - l. (-ka) a) Aburka kulaylku biyaha iyo wixii la mid ah, ka soo saaro. b) Cad wax lagu karo. 2. (-ta) Gabal yar oo har.ig ah ama xaashi adag ama wax kale oo la mid ah.
KARAAWIL
Karaab (-ta) - Qoryo yaryar oo xal­ xal!eefsan oo shabaagta badda Ju. dhigo lagu xirxiro, si ay u sab­ bayso oo u muuqato.
Karaahiyo (-da) - Wax naftu kahato. Karaam.aysan -  Karaamo lch; am­
ran; calman.
Karaamo (-da) - 1. Arrin wixii la arki jirey weydaarsan oo qof amran ama barakaysan xaggiisa laga arkO; barako. 2. Sharaf; xurmo.
Karaan (-ka) -  Awood; karti. Karaar (-ka) -  1. Cayil; shish!aan.
2. Buux; badasho.
Karaawll (-ka) - Afarta jaad oo turubku u kala baxo mid ka mid ah (saddexda kale waa: isbig, had­ hiin iyo dheemman).
Karab (-ka) -  Kob bannaan oo caad
siman ah siiba badda mee!aha aan barroosinku qaban karin.
Karad (-da) - Roobka xooggiisa. Karan -  l.  (-ka) Martisoor wcyn;
diyaafad. 2. (-ta) Roob da'a xagaaga qaarkiisa danbe oo dayrta ka soo horreeya.
K.arantiin• (-ka) -  Waqti tirsan oo
karkabo
qof cudur xun oo la is qaadsiiyo qaba dadka laga dhexsaaro; wee!­ duwid.
Karasho (-da) -  I. Adkaysan; du!;
karti. 2. Riiq.
Karbaash (-ka) -	l. Suun duuban oo dheer oo dabo la qabto leh, oo wax lagu kaxeeyo ama lala dhaco; shaabuug. 2. Abjed; kebed.
Kareeb (-ka) - Dharka dumarka qaarki.
Karid (-da) -  1. Maaro u hayn; awo­
odid. 2. Rogmashada iyo abur soo saaridda biyaha iyo wixii la mid ah oo la kululeeyo. 3. Wax dil­ laacay jaansaarid; kabid.
Karin -	I. (-ka) a) Raadka rari< lda badani u yeesho awrta kuruskceda,
b)	Xiriirka buuraha duudkooda sare, mcel inta kale ka gaaban. 2. (-ta)
a)	Wax bislayn. b) Cad wax lagu karo; karmo.
Karingaahad (-ka) -	Buuraha is­ haysta duudkooda korc oo siman,
meel !nta kale ka gaaban.
KARBAASH (I)
Karis (-ka) -	Karin. Karkabadayn (-ta) -		Karkabayn. Karkabad (-da) -	Karkabo.
Karkabayn (-ta) -- Cid haw! qaba- naysa karkabo ku ridid; qarba­ qarbayn..
Karkabo (-da) -  Wax la qabanayo oo kansho iyo waqti ku fi!an loo
karkar	kaskaasbixid
diido oo dabakarriix iyo dirqi iyo dhaqso lagu marsiiyo; qarbaqarbo; deddejis.
Karkar (-k.a) - a) Karka iyo rogma- shada biyaha iyo wixii la mid ah
•	oo kululaada. b) Kabkabniin badan.
_c) Qof ku!ul; diric.
Karkarid (-da) - Karkar badan u yee!id.
Karkarin (-ta) -  J. Dhawr jeer karin.
2. (biyo, kd.) karkar gaarsiin; bi­ slays.
Karmaandho (-da) - Kalluunka badda jaad ka mid ah.
Karmayn (-ta) - (dayax) meel labo xiddigood u dhexaysa oo aan midna u bursanayn, fariisasho.
Karmo (-ha) - (weligi koox) kolka dayaxu uusan xiddig la fariisan oo u dhoweyn (aragga isha) ee uu labo xiddigood kalabbarkood fariisto.
Karoor (-ka) - Dhis dhagax ah ama dhirta korkecda laga sameeyo oo badarka beeraha ka go·a !agu shubo oo !agu kaydiyo; (godadka dhu\ka laga qodo oo badarka lagu kaydlyo waa ' bakaaro ').
Karraani (-ga) -	Nin xafHs ama dukaan ka xoojiya oo buugagga iyo xisaabaha haya, wixii qorid u baa­ hanna qora.
Karrays (-ta) -  Lafaha labada ah, oo mid waliba dhinac madax kaga hayso Jafsakaana, dhinacna meesha lafta garabka iyo cududda mada­ xceda kore ku kulmaan, middood; kalxan.
Karraysad (-ka)  -  Karraysasho.
Karraysasho (-da) -  Si hore oo xun oo lagu jirey, si dhaanta oo ka wanaagsan ku sugnaan.
Karreeb (-ta) - I. Geela dhalay oo ubadka laga reebo. 2.• Warqad la qora hayo, tan dheeriga ah oo laga reebo.
Karriimo (-da) - Karti wax lagu qaban karo.
Karriin (-.k.a) -  I. Raadka caanaha iyo  waxa  kaloo  qoyani  afka  ku
reebaan. 2. Karti. 3. Wax laysku kabay; karmo.
Karriinlarroor (-ka)- Qofka aan cun­ nadu waxtarin, haw! ka badatay
darteed.
Karshimid (-da) -	Karshin gaarid; bisayldhaafid.
Karshimin (-ta) -	Karshin gaarsiin;
bisayldhaafsiin.
Karshin (-ka) - I. Sida cunnada loo karin jirey si ka sii xeeldheer; bisay­ ldhaaf; (ama « kashin »).
Karti (-da) - Awood; itaal; xoog; tabar; karaan; maaro.
Karuur (-ka) - Caano geel oo dha­ naan; jaan.
Kas (-ka) -  I. Garaad; caqli; m11an.
2. Aqoon; garasho; .kasmo. 3. Maag; ulakac; bareer; aan gcf ama kamma' lagu samayn.
Kasa.ad (-da) -  K:ansho.
Kasab (-ka) - Wax heliddooda loo dhibatooday; tacab; xoogsi.
Kasbasho (-da) - Xoogsi iyo kasab ku helid; tabcasho.
Kasbid (-da) -  Kasab iyo xoogsi ku keenid; tabcid.
Kashif (-ka) -  I. Daboolkii saarnaa ka qaadmay. 2. Ceeb; (ama « ka­ shifaad >l).
Kashifaad (-da) Kashif. Kashifon -  La kashifay.
Kashifid (-da) - 1. Muujin; qaawin; feydid. 2. Ceebayn; fadeexayn.
Kashifmid (-da)	Wax kashiflln noqosho.
Kashiito (-da) - Caanaqub; yaadaddo. Kashkaash (-ka) - l. Joodari. 2. Caws iyo waxyaalo kale oo ji!icsan oo
dhulka adag laysk.a xijiyo.
Kasid (-da) - I. Garasha; aqoonsa­ sho. 2. (u -) a) Kas iyo ogaal u falid. b) U garasho (badanaa xag llaah).
Kaskaasbax (-a) -	J. Ka soo rayn; soo fiicnaansho; isku-dalabtirasho; intii hore dhaamid. 2. Baxnaanis. Kaskaa.sbixid (-da) -		Wax kaskaa­
sbaxay noqosho.
kasmo
Kasmo (-da) -	I. Aqoon; garasho.
2. Aqoon hab agaasiman ku dhisan oo loola jeedo in wax kasta run­ tooda iyo baxaalligooda iyo sal­ kooda la gaaro; cilmi. 3. Laamaha kasmada mid wa!ba gaar ahaanteed.
Kasoobbax (-a) - Nabllr oogada ka soo baxa; fin.
Kasooreen (-kal -	Caano dhay ah oo dhowaan la lisay; kafoofecn. Kast.a -	I. Mid walba oo ka mid ah wax wada jira. kala reebis la'aan.
2. Dhammaan, mid mid loo ccga hayo.
Kastaa -  (kasta + -a) mid wa!ba oo ka mid ah wax wada jira, oo falka samaynaya ama uu xaggiisa ka imanayo (nin kastaa arag; arday kastaa farta waa yaqaan).
Kastoo -  Kasia oo.
Kataan (-ta) -  I. (shaxda) labo jare oo isxigsada oo ha[ ka dhexeeyo oo hadba mid laysugu dhacayo; weddin; irmaan. 2. Dhiqlc.
Kati (-da) - Bir af dhuuban oo ulaha iyo samayooyinka salka laga gesho; (ama (( taki »).
Kaw (-da) - Erey ulajeeddadiisa'laga garto wax go'ay (xarig go·ay; naf baxday); kaf.
kayd
Kawaamid (-daJ -- Xoolo in hi!ib­ kooda la iibsho darteed u qalid; (ama H kawaanid »L
Kawaan (-ka) - Mee! ama dukaan hilibka lagu iibiyo ama lagu gado.
Kawaanle (-ha) -  Hilible.
Kawir (-ka) - I. Hab gaar ah oo dumarku timaha u firtaan oo u ganbaystaan. 2. (bad) doonni ama markab, meeshii loo socdey meel aan ahayn u weecin, u leexin.
Kawirasho (-da) -  Hab gaar ah oo
<( kawir >> loo yaqaan oo dumarku timaha u firto, u firasho.
Kawkab (-ka) - 1. Tyadoo gaajo arna harraad arna baahi kale oo daran la qabo, oo biyo ama wax kale oo badan dhaqso iyo xoog caloosha loogu sii daayo, sida la noqdo. 2. Xiddig.
Kawkabid (-da) -·- Kawkab wax yeeli< l. Kawn (-ka) -	Waxaa la abuuray oo dhan wadajirkood; (ama ,, koon »). Kawrax  (-a) --	(wax  qoyan) qal­
lajin yar; kafaf.
Kawrixid (-da) - Kawra:,, 9-oqosho; kafafid.
Kawrixin (-ta) -	Kawrax ka dhigid. Kawt.amid (-da) -			Kawtan cayaarid. Kawt.an (-ka) -		Cayaar quruurux lagu cayaaro oo jada< lad badan u sii
ka!a baxbaxda; shamako.
Kax (-da) - Meel bannaan oo aan dhir iyo aqallo rnidna ku ool.
Kaxarbe (-ha) - Qolofta sanaanidu ka baxdo.
Kaxayn (-ta) - Wax nool oo socona haya meel ka wadid iyadoo aan la hoggaaminayn Jana horkacayu cc gadaal laga wado.
Kaxaysad (-ka) -  Kaxaysasho.
Kaxaysasho (-da) - Wax nool oo socona haya wadasho, la tegid.
Kaxaysi (-ga) -  Kaxaysasho.
Kayax (-a) -  Kalluunka badda mid ka mid ah; carabi; shirshirto.
Kayd (-ka) - (cunno, lacag, kd.) wax meel loo dhigto in waa danbe la cuno ama wax lagu qabsado darteed.
kaydin
Kaydin (-ta) -	(cunno, lacag, kd.) kayd ka dhigid.
Kaydsad (-ka) -		Kaydsasho. Kaydsasho (-da) -	Kayd ka dhigasho;
kayd ahaan mcel u dhigasho. Kilyga -	Kan i:inigu aan lecyahay. Kaykayle (-ha) -	Harag, dhar, kd.
adag oo qo!ofsan	oo aan weli wax laga qaban.
Kaylli0  (-ga) -	Keylli.
Kayo (-ta) -	Mee] dhir badan; hawd; jiq; toon.
Kaynaan (-h) -	Geeddi mee! fog
loo guuro; hayaan. K.aynaanid (-da) -	Hayaamid.
Kaynaanin  (-ta)  -	I.	Hayaamin.
2. Tuurid; ridid; xoorid.
Kaynmadow (-da) -- Qof aan hoodo lahayn, nasiib daran.
K.aynroobaad (-da) - Qaanso-roo­ baad; jeegaan.
Kebbin (-ta) - In kabbo le'eg, keb­ bisiin.
Kebbis (-ka) -  1. Lakab adag oo ka samaysan dhagax iyo dhoobo ama qoryo ama wax kale oo inta qol ku fadhiyo, Jagu simo oo lagu qurxiyo. 2. Mee! kasta oo ciid­ decdi:i la adkeeyo; digdigo ka dhi­ gid; (ama <( kabbis »).
Kebbisan - Kebbis loo yeelay; la kebbisey; (ama « kabbisan )>).
Kebbisid (-da) - Kebbis u ycelid; (ama J( kabbisid >)).
Kebbisiin (-ta) - Caano ama wax kale in kabbo le'eg ka siin, i:ifka u saarid, dhadhansiin; (ama <( kab­ bisiin »).
Kebbisnaan (-ta) - Wax la kebbisey ahaan; (ama « kabbisnaan >>).
Kebed (-da) - Gogol badanaa mayrax
ke/bed
laga falkiyo oo marriin ama dun midabyo !eh, lagu qurxiyo.
Kebriid (-ka) -	Kabriid. Kedi (-ga) -- Shillin; quud.
Kedin (-ta) -	Si kedo ah u dhicid, u imaansho, u tegid.
Kedis (-ka)	Kedin.
Kedo (-da) -	Wax si degdeg iyo
KELBED
lamafilaan ah ku dhaca; aan la iska jirin; lamii.filaan.
Kee? -  Kuma?; iyama? ayo? yaa?.
Keeb (-ka) -  (Buntukh, kd.) bir yar oo qaroofan oo kolka farta dib loogu soo jiido, qarxiyaha ka wareegta, oo xabbaddu dhacdo; farged; riishad.
Keeda - Kan iyadu leedahay. Keenayn (-ta) -  Kceno u yeelid, gelin.
Keenid (-da) -  I. Mee\ durugsan wax ka soo qaadid oo meesha ko!kaas la joogo soo dhigid, soo joojin, soo t11agid. 2. Wax aan hor u jirin abuurid, curin, hindisid.
Keenis (-ta) -  Keenid.
Keenna - Waxa ama kan innagu aynnu lee nahay.
Keeno (-d11) - Siriq hoggaanka loo yeelo oo geela, int8. gafuurka loo suro, lagu wado.
Keer - Erey tilmaama wax lab oo qofka hadla haya ka fog, « kaas » iyo (< koo ))fla, ka weecsan.
Kefed (-da) -	I. Miisil.anka labadiisa saxan, midkood. 2. Madaxa ba!­ laaran oo saayibta; (ama <• kafad >>). Kelbed (-da) -		Qalab ka samaysan labo birood oo istallaabsan, iskuna qodban  oo  kolkii  laysku  qabto
kefbi
afkoodu 1su yimaado, (ama i< kal­ bad >>).
Kelbi l-ga) - Libaux-badeedka waa­ weyn mid ka mid ah.
Keli - I. (-da) Mid ah, aan la we­ helin. 2. (-ga) a) Biyammareen yar; far; kanaal. b) Geed yar oo leh laamo wada bun.1q ah oo aroorro
!eh oo dhirta dawada ka mid ah.
KELLI
Keligillabe (-ha) - I. Nin haw! walba iyo si walba ku fiican oo yaqaan.
2.	Keligitaliye; duunkiycel.
Keligitaliye (-ha) - Qof to! ama qaran keligi u taliya; taliye jiitaa ah; duunkiyeel.
Keliya -  keli ah.
Kelli (-da) -	Mid ka mid ah labada cad oo digirta qaabkeeda !eh oo uurka ku jira (lafdhabarta laba­ deeda dhinac) oo waxa oogadu nacdo iyo dhiigga ka!a sooca, oo kaadi ahaan, dibadda ugu soo saara. Kellibalow (-ga) -	Dheregsanaanta iyo gaajaysnaanta meel u dhexaysa ku sugan; aan caloo hu dhab u
buuxin; qarraacan.
f.haanad
Kelmcd (-da)	- Erey; tirn.ab; hadal. Kelya'adayg (-ga) -- Cabsi la'imn; ge­ csinnimo; dhiirranaan; calool'adayg.
Kelyaciirsasho (-da) --	Kclya·adayg
iska doonid; geesi iska dhigid. Kelyaciirsi (-gaJ -	Kelyaciirsasho. Keni (-ga) -	I. (waqli) in door ah;
wax badan. 2. Ka!; qalbi. Keni'adayg (-ga) -- Kal'adayg; gec­
sinnimo.
Kensi (-ga) - Lacag hadan ama alaabo qaali ah oo meel ku kayd­ san, ku qarsoon, ku aasan; (ama i, kansi »).
Key Iii (-ga) - 1. Xanuun ku!ul. 2. Suus wax lagu beego oo weyn oo afar shoodoo< l qaada.
Keyrkeyr (-kaJ -· Cabsi la gargariir. Kh -	(	kha') dhawaaq alifba'da ka mid ah oo astaantatani (< kh >l ca
laamo u tahay, Wa shibbane. Khaaddin (-ka) -	Adeege; midiidin;
ciidan.
Khaafsan - (qof) caqligiisu meel kale jiro u eg; maahsan.
KHAANAD
Khaufsanaan (-ta) -	Maahsanaan.
Kh11a'in (-ka) -	(qof) Khayaano badan.
Khaa'innimo (-da) -	Khaa'in  ahaan.
Khaalis (-ka) -	Aan wax kale dhee­ hin; saafi; miir; miid.
Khaanad (-da) -	Qalab ama alaab wax lagu rito oo qaybo badan gudi-
khaarij
hiisu u qaybsan yahay, qaybahaas middood.
Khaarij (-ka) -- Dhulalka shisheeyaha wadajirkootl: dibad.
Khaas (-ka) --·-; Gooni; gaar.
Khaash (-ka) - (cunno, rniro...) urka iyo dhadharrku ka tloorsoomecn; raagey oo xumaaday.
Khaashid (-da) -  Khaash noqday.
Khaasiyo (-da) -	Karti ama waxtar gaar ah oo wax gooni u lee yihiin. Khaati (-ga) - ( H - baa laga joogaa »: dhib baa Jagu qabaa; mtftii buu
dadka u keenay).
Khautimo (-da) - Waxa ama sida wax waliba ku dhammaatlaan, ku danbeeyaan; cirih; ciribdanbeed.
Khaatir (-ka) -  Qof dhagar ba- dan.
Ktrnbaar (-ka)- War; (ama (< khabar >l).
Khabar (-ka) --· Khabaar; war.
Khabarsi (-ga) -- Khabaar helid, war cusuh soo dhicid.
Khil.hiir (-ka) -- Laamaha cilrniga mid ka mid ah, aqoon gaar ah oo dheer u lt!h.
Khad (-da) -- Wax shubma oo madow ama mitlab kale \ch oo wax lagu dhigo ama wax lagu daahaco; an­ qaas.
Khaddif (-ka) -- Meeshii la mari lahaa oo inta la gefo meel kale la maro; gef; habaw; ilduuf.
Khaddiib (-ka) -· Kan khudbada akhriya.
Khafiif (-ka) - 1. Aan qallcyf ahayn; jilicsan; xalleefsan. 2. Qof wax u dhimman yihiin.
Khafiyad (-da)  - Cayaari.
Kha! (-ka) -  Waxyaalaha la cabbo oo aalkolku ku jiro, oo inta kal<1 go"a, dhanaan u rogmada.
Khalaas - Dhammaad; ldlaad; baab­ bah; eber.
Khalfad (-da) - Dariishad; daaqad; shabaako.
Khaliif (-ka) - 1. Taliyaha u sarreeya qaran muslin ah. 2. Qof jago qof kale  fahaa  dhaxla  ama  fariista.
khamraysan
3.	Afartii madax oo Nebi Maxa­ med ku xigtey (Abuu Bakar,.Cumar, Cismaa□ iyo Cali), darajada iyo magaca loo yiqiin. 4. Shiikh urur tliin, sida dariiqada, u madax ah.
Khaliifan -	Khaliif laga dhigay. Khaliifid (-dal -	Khaliif ka dhigid. Khaliifnimo (-da) -- Khaliif ahaan.
Khalji (-ga) - Qoryo dhuudhuuban oo aqallada tcariishyo) lagu dhiso ama bedemmada, kd., !agu awdo; sarab; sadaq.
Khalkhal (-ka) - I. Qalab, xubno bada□ ka kooban, oo adkaantii iyo is-haysashadli ka ba'do; kha­ raab. 2. (qof) iskuddaran.
Khalkhalid (-da) - Khalkhal □oqosho. Khalqi (-ga) -	Uun; abuur; d<1tl.
Khalqid (-da) -	Abuurid; uumitl. Khalwo (-da) -·		Khi!aawo.
Khamaas (-b) -	(bll) toomman.
Khamaasid (-da) - (bil) Toomma□ noqosho.
Khamiir (-k.a) - I. Baqa ama kalag­ go'a ka samaysma badarka iyo miraha u rogrnanaya, waxa ay aha­ ayeen wax ka duwan oo hor leh.
2.  Waxyar  oo  dhanaan  (salsa],
gundhig, qaah,...) oo wixii lagu daro ka dhiga dhanaari, karuur, baq, cajiin,...
Khamiirid (-da) - Khamiir noqosho. Khamiirin (-ta) -  Khamiir ka dhigid;
(ama « qamiirin »).
Khamiis - I. (-ka) Dhar tolan oo korka laga qaato oo mid gaaban iyo mid dheerba ]eh; gashi. 2. (-ta) Maalmaha todtlobaadka mld ka mid ah oo arbacada iyo jameaha u dhe­ xaysa.
Khammaar (-ka) - C<1yaaro wax \agu kala helo oo guushu ku xiran tahay nasiib.
Khammaarid (-da) - Khammaar ca­ yaarid.
Khamraawi (-da, -ga) -	Xargaha waaweyn oo faarmaanka midkood.
Khamraysan - Khamro cabbey oo wareersan; cabsan.
kh1Jmriyacab
Khamriyacab (-ka) -	Aan khamrada afka ka qaadin; khamro dilootey. Khamro (-da) -	I. Wax la cabbo oo aalkol ku jirto oo laga saiheeyo miraha canabka !is !aga miiro oo la khamiiriyo. 2. Wax kastoo la cabbo oo aalkol ku jirto oo la ma­ caansho, dhir udgoonna lagu daro;
(ama « khamri »).
Khanni (-ga) - I. (markab, doonni...) qolalka iyo hulalka alaabada ]agu guro.
Khaosiir (-ka) - Doofaar (ama « khin­ siir >>).
Kharaab (-ka) - Wax kharriban. Kharaabid (-da) -  Kharaab noqosho;
kharribmid.
Khanwbin (-ta) -		Kharaab ka dhigid. Kharaabsan -	Kharaab ah.
Kharaar (-ka) -	Dhadhan la kahdo oo aan macaaneyn; xaraar; qaraar.
Kharar (-ka) -  (qof) caqligiisa wax u dhinmeen; iskuddaran.
Khariiddo (-da) -		Warqad ama wax la mid ah oo korkeeda lagu ma­ sawiro dhulkoo dhan ama qaark.i ama cirka, kd. (ama « khariidad l>). Khariir (-ka) -	I. Afarta nur oo sanada midk.ood; dayr. 2. Meel dhoof lagu tegey oo lagu xayirmo,
urta oo rogmata darteed.
Khariifid (-da) -	Doonyaha shiraaca
]eh iyo dadka la socda oo mee! dhoof lagu tegey ku xayirma, urta oo isbeddesha oo rogmata darteed.
Kharqaan (-ka) - Qalab dharka iyo wixii la mid ah, lagu to!o.
Kharqad (-da) -  Cad ama jeex yar oo maro ah.
Kharrib (-k.a) - Dhis ama a!aabo arrta wax kale oo wanaagsan oo la xumeeyo, la burbursho, kharaab laga dhigo; k.harribaad.
Kharriban - Kharaab noqday ama laga dhigay.
Kharribid (-da) - Kharaab ka dhigid. Khasaanad (-da) -  ¥/eelka ama qa­
labka khasnadda la geliyo. Khasaarid (-da) -  (ganacsi) wax dhe-
khasnad
efid la'aan; k.hasaaro ku dhicid; wax beelid.
Khasaarin (-ta) - (ganacsi) si kha­ saaro ah, ku bixin, ku lumin.
Khasaaro (-da) - (ganacsi) qiimaha iyo sicirka xoolaha la ganacsanayo oo jaba ama wax ka hooseeya lagu iibsho.
Khasab (-ka) -- I. Xoog; dirqi; hawaan; sandul!e, 2. Geed sonkorta laga sameeyo; (.ama « qasab »).
Khasbid (-da) -  Arrin xoog meel ku marsiin ama • cid, wax ayan ka raalli ahayn, ku yeelsiin.
Khashabad (-da) - Gaadiid badeed, siiba doonyaha.
Khashiin (-ka) - (qof) aan ilbax ahayn; aan reermagaa! ahayn; galti.
Kha.shiinnimo (-da) --- Khashiin ahaan. Khashin (-ka) -  Qashin.
Khashkha.sh (-ka) -	Khashkhashid. Khashkhashid (-da) -		Hada\ badan oo been ah iyo mardabo qof wax kaga qaadid ama ku sccjin; qof
madaxiisa manjo u rogid.
Kha.sir (-ka) -  Rogidda, dhulka cid
]ala rogo, ama ]ala gooyo, ama ciiddu cunto.
Khasifid (-da) - Dhulka la rogid, la goyn; ciiddu cunid; baabbi'in.
Khasiis (-ka) -  (qof) xun; liid.
Khasir (-ka) -  I. Maal lacag ah oo si aan habboonayn lagn bixiyo ama lagu lumiyo. 2. Ganaax; xaal; yake.
Khasiraad (-da) _:_ I. Lacagta la kha­ siro. 2. Ganaax lacageed oo qof la saaro.
Khasirid  (-da)  -  l.  Lacag  bixin;
lumin. 2. Ganaax lacageed saarid. Kha.siyad (-da) -	Wax la qoonsado oo gardarro ah, oo cid lagula kaco;
maag; xumakaddoon.
Khasiyadayn (-ta) -  Wax khasiyad ah cid kula kicid; maagid.
Khasnad (-da) -- I. Weel adag oo waxa qaaliga ah oo la dhawra hayo iyo  waxa  la  kaydsana  hayo, la
khatal
'ge!iyo. 2. Maalka la kaydina hayo laftiisa; kensi.
Khatal (-sha) -- Dhagar; khayaano: sir; xeelad.
Khatalan --  I. La khatalay; la siray.
2. (-kaJ Khatalmid.
Khatalid (-d11) ·- Dhagrid; khayaa­ nayn; sirid; ;,.:eeladayn; hodid.
Khatalmid (-da) -- Qof la khatalay noqosho; sirmid; dagmid; kahata­ lan: hodmid.
Khatar (-ka) --  Wax v.axyeello ama
dhibaato kale ka iman karto; cabsi; ha.lis.
Khatimid (-da) - Wax socona hayey dhammaystirid, ebyid.
Khatin (-ka)- I. Dhammaystir. 2. Qu­ raan ama wax kale oo la akhri­ yey oo loo sameeyo xus iyo qurbaan. Khawaysiin (-ta) -	Mukhawi ka dhi-
gid; wareerin.
Khayaanayn (-ta) - Khata!id; sirid. Kbayaano (-da) -  Dhagar; sir; mar­ " dabo; (ama « khiyaano »).
Khayli (-da) - Maro midabyo badan oo la huwan jirey (- cad; - man­ dheeri; - madow).
Khaymad (-da) - I. Aqal fudud oo kolna la dhiso kolna la furfuro oo
!ala guuro; buul. 2. Taanbuug; teendho.
Khayr (-ka)  Wax wanaag lu jiro oo dhan.
Khaysaraan (-ta) -  Geed cawska lagu tiriyo; waa dheer yahay, laami­ hiisuna waa ulo dheerdheer oo xubno leh oo sida dhuumihii, dhexda ka daloola; waxyaalaha laga waxe­ eyo lama tirin karo; waxaa ka mid ah: maacuunka iyo gurgurka guriga, kuraas, kolayo, dhuumo, dhis wax lagu dhiso, gogol, daahyo..., ubaxa iyo laamihiisa curdanka ah oo la cuno...; (ama ,< qaysaraan »).
Khibrad (-da) - Aqoonta khabiirku yeesho; farakuhayn; waaya'arag; (ama <( khibro »).
Khibro (-da)   Khibrad.
Khidmo (-da) •- I. Soddonka jus oo
khudbo
Quraanka oo kol isku meel lagu wada akhriyo. 2. Haw\ cid loo qabto; adeeg.
Khilaa( (-ka) -	1. Heshiis la'aan; is-afgaran-waa; ismaandhaaf; wax isku diidid. 2. Kala duwanaan; kala dhignaan; cagsi; beddel, hddi. Khila.a.fo (-da) -		Muddada khaliif
!a yahay ama uu talada hayo.
KHAYSARAAN
Khilaafsan - 1. Ka du wan; ka dhi­ gan; weydaarsan. 2. Aan oggo!ayn; diiddan.
Khila.a.wayn (-ta) -		Khilaawo gelid. Khila.a.wo (-da) -	Ducooyin iyo sa­ laado gaar ah oo dan loo lee yahay oo meel ama guri cidla' ah, !ala
galo; (ama  « khalwo )>).
Khiyaar (-ka) -	lkhtiyaar; khushi. Khooba.r (-ka) -		Libaax-badeedka v.aaweyn mid ka mid ah;	hob­
bobboro.
Khoori (-ga) -- Gacan yar oo bad ah oo birriga soo gudaggala; (ama
« khoor ))).
Khudba.sireed. (-ka) -	Guur qarso­ odi ah.
Khudbo (-da) -	1. Hada! dad badan
horti laga jeediyo; baanise. 2. Ha-
khudrad
dalka loo jeediyo Jabada qof oo is guursana haya; guur; nikaax.
Khudrad (-da) - Dhiryaryar caga­ aran oo ka kooban ubax iyo C< l­ leemo iyo xididdo oo dadku cuno.
Khuluc (-a) -  Hab gaar ah oo fur­
riinku. ka mid ah. Khushi (-ga) --;- lkhtiyaar.
Khushuuc (-a) - I. Tsweyneyn !a'aan; hoos isu dhigid. 2. Xag Ilaah u jeensasho, wax kale laabta laga saaro. 3. Wax maqalkooda, kd., loo bogo oo laabtu raacdo.
Khushuucid (-da) - Khushuuc la imaansho.
Khuuri (-ga) -  Geed magaci. Khuurin (-ta) -  Khuuro ka yccrsiin.
Khuuro (-da) - Sharqan aan loo bogin oo kolka la hurdo neefsa­ shada la socota, badanaana, afka la kala hayo.
Kibin (-ka) -  Qol mark.ab ku yaal.
Kibir (-ka) - Qab iyo is!aweyni foolxun.
Kibis (-ta) -  Cunno Jaga sameeyo
bur ama budada badarka oo biyo ama C<1ano ama wax kale lagu qaso oo dabadeed int.i qaabab badan loo yeelo, la dubo; laxoox; rooti; mu­ ufo; (ama « kimis »).
Kibrid (-da) -	Kibir ku kicid; qof kibrey noqosho.
Kibrin (-ta) -	Kibir ku abuurid; qof kibrey ka dhigid.
Kicid (-da) -	I. Istaagid; joogsasho; sarakicid.  2. (u •)  Tegid;  aadid.
3. (ula -) Kas u yeelid; maagi< l. Kicin -	I.  (-ka) lsbeddelka  daru­
uraha iyo hawada gala kolka xil­ liga roobku bilaabana hayo; kacaan.
2. (-ta) a) Kor u qa<1did; joojin; istaajin. b) Hurdo ka toosin. c) Dad badan baraarujin, si ay kacaan u sameeyaan. d) Erey qoran akhri­ yid, ku dhawaaqid.
Kicitimid (-da) - Mee! u kicid; SOC-0· sho; socdaa!id.
Kkitin (-ka) -  1. Istaag; joogsad.
kilfaal
2. Toosid; baraarug. 3. Meel'aad; socod; socdaal.
Kidaar (-ka) -	Kimis, muufo.
Kidfan -	La kidfay; jarjar badan oo yaryar laga dhigay.
Kidfid (-da) -	 Wax is-haysta, jarjar yaryar oo badan ka dhigid; qurbid. Kidif (-ka) -	(wax) la jarjaray oo aad loo yaryareeyey cad ka mid ah;
jab ama go' yar; qurub.
Kifaayo (-da) -- In wax ku filan; wax deeqda.
Kii - Qof ama wa,_ laysla ogaa oo maqan oo aan magaciisa la shec­ geyn, oo lab.
-kii -	a) Kii. b) Qodobka 'ka' oo noqda '-kii ' kolkuu ka dabadhaco magac qofka hadlaya iyo qofka
\ala hadlayo isla og yihiin ama yaqaanniin.
Kiil (-ka) -	Beeg; miisaan; qiyaas; cabbir.
Kiilid (-da) -	Beegid; cabbirid. Kiilo* (-da) -  Kun garaamme culay-
shood; (kg.) (ama « kiilogaraamme>l). Kiilomitir* (-ka) -	Kun mitir (km.).
-kiin -	Kiinna.
Kiinna -	Waxa ama kan iclinku u.a< lleedihiin.
Kiintaal • (-ka) -- Boqol kiilogaraammc culayskood.
Kiis (-ka) -	Kolay; kiish.
Kiisa -	Kan isagu uu lee yahay. Kiised (-da) -	Kiis; kiish; kiishad.
Kiish (-ka) -	Wee! yar oo tolan oo wax lagu rito.
Kiishad (-da.) -	Sunn la xirto oo jeeb lacagta iyo lagu rito !eh.
Kiisid (-da) -	Bunxin.
Kilkilayn (-ta) -	Kilkilada ka xada­ tayn (xanatayn); ka qoslin.
Kilkilid (-da) -	Si xoog iyo dadaal
!eh, waran ama samayo u ruxid, u ridid; dedejin.
Kilkilo (-da) -	Godka ku yaal mee­ sha cududda iyo garabku isaga yaalliin, dhankeeda hoose; shaqfal.
Killaal (-ka) - Mecl ciriiryoon oo aan laga bixi karin; xa bsi.
kimis
Kim.is (-ta) - Rooti; laxoox; mu­ ufo; (ama H kibis »).
Kimiscun (-ka) - Wiil aan weli suqayar gaarin.
Kimisdhaal (-sha) - Kimis, sida casii­ sadda u geecleysan, oo si gaar ah, loo dubo.
Kiniini* (-ga) - 1. Dawo laga soo saaro geed la yiraahdo « kiina » qoloftiisa, oo duumada iyo cuclurro kale loo doono. 2. Dawada inii­ naha laga dhigo, guud ahaan. (ama « kiniin »).
Kiniisad (-da) - Aqalka kirishtaanku Ilaah ku caabudaan, oo masaaj­ idka muslinka ka dhigan.
Kireyn (-ta) - K.iro gelin; kiro ka qaadid; ijaarid; ijaareyn.
Kiriiri (-ga) - I. Geed qodxo iyo iniino kulkulucsan oo sun ah !eh.
2. Waxyaalo jaadad badan ah oo salka loo dhuubo, oo iota faraha lagu wareejiyo ama xarig salka lagala dhaco, lagu cayaaro oo aad u xiima oo u dheereeya. 3. Waxa sida kiriiriga iskuwareeg u xiima; (ama <( kariir )>).
Kirishtaan  (-ka) -   Nasaaro  (ama
<( kiristaan »).
Kirkir (-h) - 1. Mindi (ama qa\ab kale oo) aan af lahayn sida ay wax u goyso. 2. Goynta jaadkaas ah, raadka ay reebto.
Kirkiran - La kirkiray; kirkir loo yeelay.
Kirkirid (-da) -	Mindi ama qa]ab kale oo aan af lahayn wax ku goynteed ku celce!in; kirkir u yeelid.
Kirkirnaan (-ta) - Wax kirkiran ahaan.
Kirli (-ga) -  lbriiq; jalammad.
Kiro (-da) -	Lacag ama wax kale oo Jaga baxsho, wax lagu adee­ gana hayo oo aan la lahayn; ijaar. Kirtamid (-da) -		(xoolo) kadaal!iyid. Kirtan (-ka)		(xoolo) xasil \a'aan;
kadaallL
Kis (-ta) -	In yar; xoogaa; kistoo. Kisi  (-ga) -		Tiro  aim  qaybsami
kogsan
karin oo weligeed wax soo haraan sida; 5, 7, 13; aan dhaban ahayn.
Kistoo -  Kis yar; xoogaa.
Kiswad (-da)	Marashi; arratir; dhar.
Kitaab (-ka) - Buug; (kitaabka iyo buugga, Soomaalidu waa kala duw­ daa: haddii fartu « carabi » tahay
ltlt-.lJSAD
waa (< kitaab », hadday far kale tahayna waa « buug >>).
Kitaabgaab (-ka) - Nin kutubta wax yar ka yaqaan, haddana wax ka sheegsheega oo wadaad iska dhiga; fiqidduur; qa!induurre; (ama (< ki­ taabgaablow »).
Kix (-da) - Cudur badanaa car­ ruurta ku dhaca oo !eh qufac iyo neefraac xiriira oo qaylo dheer; xiiqdeer.
Koh (-ta) - 1. Mee! kooban oo la tilmaami karo. 2. Daliigo caw laga falkiyey oo dheerclheer ballacoo­ du yaryar yahay oo k:olkii laysk:u toltolo dermada noqda middood.
Kobcid (-da) - Koboc noqosho. Koboc (-a) -  dhasha yaryar oo cay­
isha ama la cayiliyo.
Kobojaa (-ga) - Bahal yar oo jir­ riqaaga u eg oo geeso dheerdheer
!eh, oo lagu yaqaan ci aad u dheer; haraati-geelle; (ama « k11bajaa »).
Kogid (-da) - Kulayl darti iskula soo roorid, soo ururid, isku soo­ yaraansho; qonbobid.
Kogsan -  La kojiyey; qonbobsan.
kohasho
Kohasho (•< la) -	Dccq laysla maago. Kojin (-ta) -	Wax kogsan ka dhigid;
qonbojin.
Kol (-ka) -	1.  Waa;  waqti; jeer.
2. Mar; kow.
Kolay (•ga) -	Kiish ama qandi ala- abta lagu rito.
Kolayfiiq (-a) -	Kolayga fiiqa. Kolba (kol + ba) -		Kol walba; mar ' walba; kol!cyba.
Kolka -	Marka;  haddaba.
Kolkol - Aan joogto ahayn ee waq­ tiyo kala durugsan ama gaar ah gudohood dhaca; gooro kala dur­ durugsan; marmar.
Kolla -  (kol -f na).
KOBOJAA
Kolley -  Kolba.
Kolma? - Goorma? Hadma? Wa­ ama?.
Kolmayn (-ta) - Kolmo u yeelid; (ka -, iska-) sida kolmaha uga laa!­ ladin, uga la!min.
Kolon (-ta) - Labo cad oo yaryar oo dhuudhuuban oo cunaha ariga qaarkiis ka baxa, midkood; buro.
Kolonbaawi (-da) - Macawiso raggu qaato oo midabyo  kala gaar ah
!eh, oo Kolombo ka yimaada.
Kontomttye (-haJ -	Tiro kontonka ku dhow; (ama « kontomeeyo )>). Konton (-ka) -	Tiro shan tobnaad ka kooban; shan meelood oo me­
eshiiba toban tahay; (50).
koofiyad
Koo -	Erey tilmaama wax ama qof jooga meel kan hadla haya ka fog. Koob (-ka) --· W<.-el yar oo badanaa dheg iyo see ar Jeh oo wa,; !agu
cabbo; fujaan.
KOOi!
Koobimbid (-da) - Xarriiq ama seere ama wax la mid ah kor kaga soo wada wareejin, ku soo meerin; goobaabin ku soo wareejin.
Kooban - La koobay; wax lagu soo meershey; dhinacyadiisa lala soo wareegey oo la yaqaan; la soo yareeyey.
Koobid (-da) - Ogaal iyo aqoon wa,; ku garasho; wada gaarid; wada tirin; taabid.
Kood -- I. (-0da) meel yare taagan; buur yar; burco. 2. (-ka) a) Lafaha gebiga ah oo indbaha ka korre­ eya oo sunnayaashu ku yaalliin, midkood; goon. b) Hada] laysku qarsado; fag. c) Xodxodo.
Kooda -  Kan iyagu ay lee yihiin.
KOOflYAD
Koodin (-ta) -- I. Badal ku qarsa­ sho; la fiqid. 2. Xod,i:odasho.
Koofaar (-ta) -	Naanays.
Koofiyad	(-da)	Madaxgashiga ragga iyo wii!asha.
koofur	korin
Koofur  (-ta) -	Qofka  woqooyi  u
jeer.la, docda dhaharkiisa ku ab­ baaran; (ama <( koonfur »).
Kool (-sha) -	Ammaan; faan. Koolin (-ta) -			Ammaanid; faanin. Koon (-kal -	Kawn.
Koor -  1.* (-ka) Dharka ragga jaad ka mid ah oo horny ka furan, gacno  iyo  jeebabna  !eh;  jubba< l.
2. (-ta) Dawan qori ah oo xoolaha Jagu xiro.
Koorayn (-ta) - Koore dusha ka saarid; koore u yeelid.
Koore (-ha) -- Heensaha fardaha mid ka mid ah; wuxuu u badan yahay idiin hoosta waxyaalo ji!icsani kaga jiraan, qaabab badanrm waa uu lee yahay; wuxuu lee yahay moqo­ tinno iyo rakaabyo iyo wegered ka lusha, shalmad ka hoosaysa iyo baridhawr korka laga saaro; fora­ ska dhabarkiisa baa la saaraa oo qofka fuulayaa ku fariisttt.
Koorin (-ta) - Koor ka dhawaajin; k0ordhebid.
Koorrib (-ta) - Kuul madow oo quraarad ah.
KOOR (2)
Koos (-ka) - Dabaylaha lagu dhoofo oo ka yimaada koofur-galbecd.
Koosaar (-ta) - Hilbaha, kd. sanu­ unadaysan oo cunnada la iidaama hayo korka laga saaro.
Koosayn (-ta) -		Ordid; kadlayn. Koose (-ha) -	Orod; kadle.
Koow (_-da) -	Kow. Koowaad (-ka) -- Kowaad.
Koowi (-ga) -·- t. Qoryo gcedquwaax ah oo shabaagta la dhiga hayo lagu xiro si uu u sabbeeyo oo meel fog looga arko. 2.* Wixii sabbeeya oo waddada maraakiibtu marayso lagu asteeyo oo dhan.
Koox (-da) - Tiro isku duuban oo aan badnayn; xayn; horin.
KOORE
Kor (-ka) -- 1. Docda cirka xigta; (wax) sare; du!. 2. Oogo; jir.
Koranwaa (-ga) -	Sugiwaa; dha­ wriwaa.
Koranwaayid (-da) -	Sugi waayid; dhawri waayid.
Korasho (-da) -	Sugid"; dhawrid.
Kordhid (-da) - Wax kale ku sii darmid; badasho; biirid; bulaa­ lid.
Kordhin (-ta) - Wax hor !eh ku sii darid; badin; biirin; bulaalin.
Kore - I. Mee! korraysa ku sugan; sare. 2. (-ha) Daayeer yar oo aad u fudfudud; korow.
Korid (-da) - 1. Kolkii hadba fil kordhoba. weynaan kordhid; dhe­ eraansho; soo bixid. 2. Mee! sare lug ku fuu\id; (wax) dusha ka fuulid; tafid.
Korin (•ta) - I. Wax dhashay ama yar dheefin si uu korriimadiisa u dhammaysto. 2. Mee! sare gaarsiin, gcyn, saarid. 3. Dhibaato ka bixin, ka s¥rid; nabadgelin; samatab• bixin.
Korjad (•da) - (harag, libaax-badeed, kd.) labaatan xabbo.
Korjoog (-ga) -  (col) Ilaalo.
korjad
Korjoogc (-ha) --- Kan ama kuwa dusha cidaha ama colka ka ilaaliya. Korjoogeyn (-ta) -	Dusha ka ilaalin.
Kormc (-ha) -- Faraska qoorqahka ah oo fardaha loo hayo.
Kormeer (-ka) - Xoolo ama maamul kale oo hadba laga soo korwareego oo la eego bal waxay ku sugan yihiin ama u baahan yihiin.
KUS
Kormeerid (-da) - Hadba kormeer ugu tegid; dusha ka maamulid; ka ilaalin.
Kornayl* (-ka) - (darajo askareed) gaashaanle (gaashaanle dhexe iyo gaashaanle sare).
Xoron (-ka) -  Rati la dhufaanay.
Xoronkor (-ka) - Badar garowkarls ah, aan la budayn; canbuulo.
Koronkorro (-da) -  Ayaxa dhashiisa
aan  weli duulid baran.
Koronto* (-da) -  I. Xiisadda jacda.
2. Jacda laf1eeda.
Kororsad (-ka) - Wax kororsasho. Kororsasho (-da) -  Wax badsa ho;
kordhisasho.
Kornrsi (-gaJ -  Kororsasho.
Korow (-gal - Jaadadka daayeerka mid ka mid ah oo yaryar aadna u fududud; kore.
Korrayn (-ta) - Wax kore ahaan; meel kore ku sugnaan, joogid; jago ama heer sare gaarid; sarrayn.
Kors.aar (-ta) - Faa'ido; dulsaar; rubisaar; jil; dulsocod.
Korsaarid (-da) - Dusha wax ka saarid (faa'ido, kd.).
kubadhagaxow
Korsad (-ka) -	Korsasho.
Korsasho (-daJ -		Dad ama xoolo (badamia yaryar) dhaqaalaysasho. Korsocod (-ka) -	Korfuul; rubisaar·.
Kortag (-ga) -  Suuli; musqul.
Kortegid (-da) - Suuli aadid; saxaro fogcyn.
Kow (-da) - 1. Lanbar midnimo iyo qaybsanaan la'aan shcega haya: keli. 2. Lanbarka waxtirinta laga hilaabo, oo lahad,-1 ka horree:ra, mid; hal (1) (ama (( koow »).
Kowaad (-ka) - Wax is dabasocda ama xiriira ama qoodeyna haya. kan ugu horreeya; kan kowda ah; ld (ama « koowaad ))).
Kowkabin (-ta) - Kow iyo labo dhi­ hid; tirin.
Koxdin (-ta) -  Xiddig naafaha ku
jirta: waxay u dhexaysaa majin iyo dirirday.
Koyto (-da) - Dad yimid oo degey dhul ayan ku dhalan; aan ab'ogaa ahayn.
Ku -  Ercy lch ulajecddooyin hadan oo ay ka mid yihiin. a) Adiga (sida: :raa ku diley'? Cali miyaa marada ku siiyey'? h) Isaga/iyaga (k11 dheh). c) Wax wax lagu qab-­ sado; (markabka ku dhoof; irbadda k11 mud; qalinka wax ku qor; fandhaalka wax ku cun;... iyo kuwo kale oo badan).
Kti-Qof amawax keliya oo lab; mid.
-li.11 ---  Qodobka « ka >> oo  noqda
« ku )> kolkuu ka dabadhaco magac la tl!maama hayo ama wax laga sheega hayo (sida: aqalku waa weyn yahay; qalinku waa jaban yahay; wiilk11 waa buka.i; ninku waa gccsi »...).
Kub (-ka) - Cagta iyo lowga xubinta u dhexaysa.
Kubaddawaco (-da) - Caloosha xoo­ loaha dhinacecda lakabyada leh; kubabbaalalley.
Kubadhagaxow (-ga) - Kolk.a caloo­ shu qallasho oo saxarada imaatin­ keedu  yaraado  ama  dhib  noqdo.
kubadhagaxoobid
" ,J(ubadhagaxoobid (-da) - Kubadha­ gaxow qabi< l, ku dhicid.
Kubbad (-da) ···•· Geed kankoonsan oo ka sarnaysan cinjir arna harag ama wax kale oo in lagu cayaaro loogu talaggalay; qaar waa waa­ weyn oo waxay ka kooban yihiin
,labo waxyaalood oo isku gudaj­ ira oo midka kore adag yahay midka hoosena ji!icsan yahay oo ncef laga buuxin karo (wa:,rna ka mid ah: kubbadaha cagta, kolayga, laliska, sacabka, dabaasha, kd.) qa­ arna waa yaryar (oo waxaa ka mid ah: kubbadaha kabrada (11:ee­ gada), tenniska, iyo kuwo kale oo badan).
Kuhbayn (-ta) -  Mee! bugLa kub­
bay ku daweyn.
KuhhaYs (-ka) -	Raran  kulu!  oo
\Veel loo samccyey ku guntan ama biyo kulul oo .kolay cinjir ah ku jira oo mccl bugta oo oogada ka mid ah la aarsaaro oo xanuunka yareeya dhiigana dhaqaajiya; kubbo.
Kubkusiigaale (-ha) - Qof socoto ama tubkujoog ah.
Kubo (-da) -  Calool.
Kud (-ka) -- Cudur dadku iyo xoo­ lahaba ku dhaca oo ba< lana.i aan laga kicin.
Kudaal (-sha) -  I. Faras aan la lah­ ayn oo inta  la fuulo lala ca­ raro oo dhul fog ]ala .iado. 2. Kudi< l.
Kudaalid (-da) -   I.  Faras aan  la
lahayn fuulid oo la cararid oo dhu! fog la aadid. 2. Ku< li< l.
Kuddaafad (-da) - Meesha fiiqa iyo qa hinka lagu qubo; qashinqub; (ama s( dukaafa< l1>).
Kuddayad (-ka) -  Kuddayasho.
Kuddayasho (-d.i) -- Si ama wa11: qof kale samaynayo, inti loo bogo, iyagoo kale samayn.
Kuddo (-da) - Orod booddo ku anbabbaxa oo xawli dheer !eh.
Kudhac (-da) Suuqa bacaadlaha. Kudid (-da)	!.  (lo',  gamrnaan)
kugu
boodid; kudaalid. 2. Orod kuddo ah or< lid.
Kudkude (-ha) --  Jaad  shilinta  ka
mid ah oo waav,,-eyn, cudurrona keena.
Kuf (-ka) -	Laamaha  guurka  mi< l
ka rni< lah oo ku saabsan dadka isu dhigma oo is guursan kara iyo
. kuwa aan is guursan karin, iyadoo
KUBBAD
laga eegayo dhinacyo badan (dha­ lasho, xirfo, caafimaad, kd.); geyaan. Kulid (-da) -	Wax soconaya ama ordaya ama boodaya, dhulka ku
dhicid; kuftin.
Kulin (-ta) - Wax .. soconaya ama ordaya ama boodaya, dhulka ku ridid, ku tuurid.
Kufkufid (-du) - Hadba kufid. Kufniin (•ka) -  Kufid.
Kufri (-ga) -	(< lad, qof) aan l!aah jiriddiisa rumaysnayn; Gaal.
Kufrkalooleed (-ka) -	Munaafaq­ nimo. (ama « -ca!oolo >l).
Kufriyid (-da) -	Kufri noqosho; gaa!oobid.
Kufsad (-ka) -	Kufsasho.
Kufsasho (-da) -  naag ama gabar la xoogo oo loo tago; qof dumar ah oo la qabsado isagoo aan raalli ka ahayn; qahsasho; xoogid.
Kunin (-ta) -  Kufid.
Kug (-ta) - Waw walba oo fiiqan, meesha ugu korraysa; dhalo; dha­ ko; fiin.
Kugu -  Ku... adiga (yaa usha kugu
dhuftay? biyaha galaas ma kugu siiyaa? Shalay magaalada dhexde­ cdaan kugu arkay).
kuhaamld
Kuba.amid (-da) - Waxyaalo aan wcli dhicin waxkasheegid, ka war­ ramid.
Kuba.an (-ka) -  Kaahin.
Kul (-ka) -	Dabka iyo qorraxda iyo, waxa laga dareemo; kulayl.
Kula.a] (-ka) - Dab ama wax la mid ah oo kulul oo int8. loo dhowaado
' dhaxanta laysaga bi'iyo.
Kulaalid (-da) -  Dab ama wax la mid ah oo kulul ag fariisasho, dhaxanta isaga bi'in.
Kulan (-ka) -- I. lsu'imaad meel Jaysugu yimaado; urur; shir. 2. Geed weynaada  oo  miro wanaagsan oo
kurbo
jiro; dhiislrn caano ma ku shub­ tay; Kum.i shubin;...).
Kumaad (-ka) -	Tiro taxan, kan jagada kunka ku abbaaran. (1000d.). Kummeelgaar (-ka) - Meel lagu gaaro ama in waqti ah wax lagu qabsado oo aan dabadccd loo baahnayn;
kusime (ama 1( mcc!kuggaar »).
Kummeelgaarid (-da) - Kummeel­ gaar ahaan u haysasho ama wax ugu qabsa ho; kusimid.
Kun (-ka) -- Tiro ka kooban toban meelood oo meeshiiba boqol tahay oo laysku daray; toban boqolaad; (1.000).
la cuno !eh; shillin.
Kunbin (-ta) -	I. (hilib)
Kun bis sa­
Kulanti (-dji) - Kulan. Kulayl (-ka) -  Ku!.
Kulaylin (-ta) - Kulayl ka dhigid; kululayn.
Kuljiir (-ka) -  (wax la cabbo) kulayl
aan badnayn; kul dhexdhexaad ah oo fartu garato; qandac.
Kullaab (-ta) - Qalab afka ku leh gan qaroofan oo wixii culus la suro oo kor loogu qaado.
Kullaabi (-da) - I. Xiddo weyn oo ballaaran. 2. Marada xiddadaas !eh, lafteeda.
Kulli - Aan wax ka maqnayn; giddi; dhammaan; kur-.
Kulliyad • (-da) -·· Dugsi sare, oo laamo ka!a duwt1n oo cilmi, lagu barto. Kulmid (-dt1) -- Meel isugu imaansho;
ururid; isgaarid; shirid.
KulmiIJ (-ta) -	Mee\ insugu keenid; shirin; isgaarsiin.
Kulul -	Aan qaboobeyn;	kulayl saameeyey; kul badan.
Kululaad (-ka) -		Kululaansho. Kululaan (-ta) -	Wax kulul ahaan. Kululaansho (-ha) -		Wax aan qabo-
obeyn oo kulul ahaansho; kululaan. Kuma -	l.	(ku --- ma = weyddiiri) kee? lyama?; Ayo? Yaa? Kumaa?
( = kuma _;... ayaa). 2. (ku + ma =
diiddo) waxay ka jawaabtaa weyd­ diinta: i< ma i taqaan? kuma aqaan; wiiilkii aqalka ma ku jiraa? kuma
mayn. 2. Dhunbin. 3. Kunbis ku daweyn,
Kunbis (-ka) - 1. Hilib !aga dhigo cadad bagbagafsan oo subag lagu shiilo oo kayd gala. 2. Hab xoolaha cadhada qaba loo daweeyo; jar­ cays.
Kur   I. (-ka) Madax; unuun. 2. (-ta)
a) Duco iyo qurbaan yar oo du­ marka uurka lihii sameeyaan kolka sidkoodu dhammaad ku dhow ya­ hay; kuraysi; sagaalaysi; taraaraysi.
h) Mee! taag ah; kood. c) Xeero yar; kurbin. 3. (kur-: sida kurtood;
-tiin; -tiis; kd.) giddi; kulli; dham­ maan.
Kuraankur (-ta) -	Laf wareegsan oo lowga korkiisa ku taal.
Kuraar (-ka) - Biyo culus oo dhanaan yari ku jiro lase cabbl karo.
Kuray (-ga) -	Wiil aan wcH qaan­ gaarin.
Kuraysad (-ka) -	Kuraysasho. Kuraysasho (-da) -		Kur samaysasho;
sagaalaysasho.
Kuraysi (-ga)	Kuraysasho; kur; sagaalays.
Kurbayn (-ta)	Kurbo gelin.
Kurbaysan -	Kurho qaba; kurbo hayso.
Kurbin (-ta) -	Xeero yar oo qori ah oo bun-sharuurka lagu shubo.
Kurbo (-da) -	Naxdin iyo wclwel.
kurbood
Kurbood (-ka) - Kurbo qabid; kur­ baysnaan.
Kurd.ad  (-du)  -  Gashi  dheer  oo
KURDAD
haweenku qaataan oo googgaradda qariya; canbuur.
Kureeddo (-da) •- (magac kooxeed; keli: kureed) suuqadda dumarku dhegaha ku qaato jaad ka mid ah; dhego; hilqado.
KUKS!
Kurid (-da) -- Goyn hagaagsan oo kol keliya wax madaxa ama afk.a looga gooyo.
Kurmaan (-ka) - Cadad yaryar oo isqabqabsada oo aan hislaan oo burka iyo budada la karsho, laga dhex helo.
Kursi (-ga) -  Qalab, qaabab badan
loo yeelo, oo lagu farlisto.
Kurtun (-ka) - Qori ama jirrid geed oo gaaban oo ama dhulka ku aasan
kuud
oo afkiisu soo. taagan yahay ama laamaha dhirta ka soo taagan.
Korus (-ka) -  Cad baruur ah oo weyn
oo geela dhabarkiisa ka baxa.
Kurxin (.ta) -	Qurxubta naasaha iyo candhada.
Kuryeysan -	Qaab- kuryo ah leh; kankoonsan; wareegsan.
Kuryo (-da) -	Qaab sida kan kub­
bada u wareegsan, u kankoonsan.
Kushad (-ka) -	Ku! iyo caro isk.a dareemid; dhiidhiyid; xanaaqid.
Kusime (-hll) -	Kurnmeilgaar.
Kusimid (-da) -	Kummeeigaarid. Kutub -	1. (-ka) Kit11ab. 2. (-ta)
(mag11c kooxeed) kitaabyo badan; buugag.
KURUS
Kuu -  Erey leh ulajeeddooyin ay ka mid yihiin: u) Adiga (sida: Yaa kuu sheegay?). b) Adiga dartaa (sida: yaa kuu doonay? Yaa k1111 dhisay?).
Kuud (-ka) -  Dhis adag oo salkiisu
KUUO
wareegsan yahay ama afargees ya­ hay, oo ballaciisa iyo dhererkiisa kore, dhererkiisu wax  badan,  ba-
kuudud
Uan yahay; in lagu dagaallamo iyo qurux labadaba waa loo dhisaa.
Kuudud (-ka) -	Fadhi foohun; yo­ xoob; kamandhuur.
Kuududid (-da) -	Kuudud u fac.Jhiyid; yoxoobid.
Kuududin (-ta) -	Kuudud u fariisin; yoxoobin.
Kuududshe (-ha) -	CuUur dac.Jka 1yo
KUUL
duunyadaba ku dhaca oo Jala kici waayo; (ama s( kuududiye 1,).
Kuugu (Kuu + ku) -	Adig<1 dartaa;
""iilashaada kee kuugu roon? cun­ nad<1 subag ma kuugu daraa? Yaa warkaas kuugu wanamay?
Kuukiyaan (-ka) - Bocoosha badda qaarkeed  midabyo  badan;  (ama
« kuuki l').
Kuul (-sha) - Jniino dha!o ah ama wax kale oo dhexda ka daldaloola oo intci. dun Jagu taxo, surka lagu xirto oo lagu xarragoodo.
Kuulan - I. (il) indhakuul la mar­ shey. 2. (sac, kd.) indhihiisa madow ku v.areegsan yahay oo la moodo in loo indhakuulay.
Kuulid (-da) - (indho) indhakuu! marin, ku qur:>,in, ku madoo­ beyn.
Kuuni (-ga) - (senen) wax aan la lahayn oo wanaaggooda si buun­ buunis ah loo faalleeyo oo Joo cawryo.
Kuunyid (-Ua) -  (Senen) wax aan la
kuwoo
lahayn, wanaggooda, si buunbu­ unis ah, u faall<1yn oo u cawryid.
Kuur (-ka) -  Kaabi. ag; cimil.
Kuurgal (-ka) --- Cid aan war hayn oo meel aad ugu dhow, loo oo fariisto; cimi!gal.
Kuurgclid (-da) --- Cid sou korfarii- sad; kaabiga u imaansho, dmilgelid. Kuurin (-ta) -	Ku soo dhowaansho. Kuurkuur1,ad (-ka) -·- Kuurkuursasho. Kuurkuur!.:lsho (-da)	lyac..loo la fadhiyo, dhaqdhaqactqid, nuuxnu­
uxsasho.
Kuurkuursi (-ga) -	Kuurkuursasbo.
Kuus (-ka) -	Wax leh qaab buuran ama kankoonsan.
Kuusad (-da)	Weel dhoobo ah oo
biyaha !agu  hubto.
Kuusan -	(v.ax) Buuran; yuucan. Kuusid (-da) -	Wax kuusan ka < lhi­
gid; soo buurid; yuucid.
Kuusmid (-da)  Wax kuusan no- qosho.
Kuutiyad (-Ua)   Doonyo waav.eyn oo qanja< lc..la u eg: oo dalkct hindiga Jaga samecyo.
Kuwaa -  K uwaas.
KLUSAD
Kuwaas -  Erey tilmaama oo farla ku fiiqa waxyaalo ama dac..l ama nalley kale oo qofka ha< lla haya ka fog; kuweer; kuwoo.
Ku\ol·cer - Erey farta ku fiiqa c..lad ama waxyaalo ama nalley kale, labada qof oo wac..la hadla haya u muuqc..la; kuwaas; kuwoo.
Kuwoo -  Kuwaas; kuweer.

        

L

L (Laan, laam, la'*)

Xarafka 12d. oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

La

Erey ulajeeddadiisu tahay. a) "Dad ama cid aan la aqoon ama aan la magacaabayn ama aan la caddaynayn" oo qofka wax falaya ama lagu falayo ama si ah ama si ku sugan, aan la sheegeyn (sida: waa la yimid; Cali baa la arkay: gabadhii la guursey: ha la is (=- lays) laayo,...). b) "Qaadasho, wehelin, wax ku qabsasho", iyo waxyaalo kale (sida: la tag; ninka wiil baa la socda; bahal bay ul la dhacdey;...).

La'

Aan haysan; aan lahayn; ka maqun; dhimman;... (sida: nin lug la'; waa lacag la' yahay; toban saddex la' waa toddoba;...).

La'aan (-ta)

La la' yahay; aan la lahayn; aan la hayn; li'i.

La'aaneed

La'aantu leedahay, keento.

La'aansho (-ha)

Wax la la' yahay ama aan la haysan ama aan la lahayn, ahaansho.

Laab

1. (-ka) a) Maro ama waraaq ama wax kale oo la isku soo rogo, la isku soo laabo. b) isku-soo-laabkaasi raadka uu reebo. c) Meel weecsan oo dhuuban oo hareeraha ay ka xigaan geedo ama buuro ama guryo; luuq. d) Wax la laabay oo gudo wax la gelin karo loo yeelay; jeeb; gol.

2. (-ta) a) Oogada qaarkeeda kore, inta u dhexaysa surka iyo bogga; soojeedka saabka iyo feeraha; gaaddo; xabad; shaf. b) Kartida wax lagu garto; garaad; firo; caqli; qalbi; kal; xirgi.

Laabad (-ka)

Laabasho.

Laaban

1. Aan kala baxsanayn; la isku laabay; aan fidsanayn; godan; galloocan;

2. Aan weli dhicin ama wax laga qaban; aan weli iman; haray; danbeeya.

Laabasho (-da)

(ka -, ku -, soo -) wax fidsanaa oo qof xaggisa u laabo; meel ka noqosho ama ku noqosho; soo noqosho.

Laabato (-da)

1. Kalaggoysyada xubnaha.

2. Meel laab ah.

Laabid (-da)

Wax kala baxsan ama fidsan isku soo celin, isku soo rogid; (soo -) soo qalloocin; dib u soo celin.

Laabis

1. (-ka) Qalab dhenged yar oo dhuuban u eg oo inta af laga fiiqo wax lagu qoro; waxaa dhexda kaga jira miiq adag oo ka samaysan dhuxul madow oo la jilciyey oo birbiraysa; qalin-rasaas.

2. (-ta) Laabid.

Laabjecx (-a) - Halac jidiinka iyo caloosha laga dITT"eemo, dheregdha­ csi wanaagsan Ja·aan ama sabab kale darteed; laab-qarrar.
Laabla' - Kartida xusuusta iyo wax garashadiisu yar tahay; wax kasta oo loo sheego ama la ogeysiiyo illaawa.
Laabla'aan (-ta) - Qof laabla' ahaan. l.aablaabud (-ka) -  L1ablaabasho.
Laablaabasho (-da) - Noqnoqosho; warwarccgid; leexleexasho.
Laablaabid (-da) - Dhav.-r jeer isku laabid; duudduubid.
Laabniin (-ka) -	Laabid. Laabqoyan (-ka) -		Laadqoyan.
La.abraa.c (-a) -	Wax loo bogo oo
\aabta laga r co, laga jeclaysto.
Laabraacid (-da) - Wax maqalkoodda ama araggooda loo bogey, laabta ka raacid, ka jcclaysasho.
Laabxuunsho (-da) -	Lafsakaarta ca­ araddeeda hoose oo fiiqan; !abxo.
Laac (-a) -	Muuqaalka guud oo geedaha cagaaran.
Laacda.m.id -	(-da) Laacdan cayaarid. Laacdan (-ka) -	Garmaama--cayaar;
dheel.
Laacib (-ka) - Cayaar aad u yaqaan; xariif.
Laa.cid - (-da) 1. (dhir) laac muuqda yeelasho. 2. Gacan fidsan in wax durugsan lagu gaaro damcid; ga­ cantogaaleyn; tiigsasho.
Laad (-ka) - Nabar cageed oo wax horreeya, ama horny loo tuura hayo, Jagu dhufto; haraatL
Laadid (-daJ -	Laad ku dhufasho. Laadqoyan (-ka) -	Aan si fiican u cngegine Jidda ka qoyan; laa­
bqoyan.
Laafyo (-ha) -	(\1 eligeed magac koo­ xeed) sayrinta iyo jiljilicsanaanta gacnaha (kolka la socona hayo). Ltafyood (-ka) -- Si qurux iyo xar-
/aalaadsan
rago !ch, laafyaha u sii deyn, u banaanadin.
Laag •-- l. (-ga) Qof isku fil la yahay; fac; asaag; mataan. 2. (-ta) Mee] jeexan oo biyammareen ah; far. Laahi (-ga) -	(qofJ aan waxba da­ nayn; aan shiddeysneyn; aan  is
dhiba hayn; aan xilkas ahayn.
Laahinnimo (-da) -	L1ahi ahaansho. l.aaji* (-ga) -	Qof dalkiisa ka taga ama laga eryo, oo dal kale magan­
gal u jooga.
Laakiin Ha) - Erey xiriiriya \abo tixood oo ulajeeddooyinkoodu is diiddan yihiin ama tan danbe she­ egcyso arrin kale, oo lagama­ maannaan ah oo mcesha ku jirta, oo in la ogaado 11ma wax laga qabto u baahan; -sc; illowse; ha'­ ahaatec; haseyeeshce.
Laal (-ka) -  1. Cayaar !abo qolo loo cayaaro oo orod iyo isaseemid ku dhisan; lool. 2. Labada goo­ baabinoo< loo cayaartaasi leeda­ hay middood; yool.
Laalac (-a) - Mee] kore oo inta gacnaha lagu qabsado laysa soo laallaadsho; lulad; lalmad.
Laalacshoobid (-da) - Laalacshow cayaarid.
Laalacshow (-ga) - Cayaar ama jimi­ csi ku dhisan mcelo kore oo inta lagu boodo gacnaha Jagu qabsado oo la iska soo laallaadsho.
Laalan - I. Mee! korc suran. 2. Aan wcli iman ama soo degin. 3. (arrin) aan weli wax laga qaban; laaban; heehaaba haya; danOCeya.
Laalid  (-da)  -   I.  Laa! cayaarid.
2. Mee! kore surid, ka soo laalla­ adin. 3. Wax laalan oo mrn weli dhicin ka dhigid; dib u dhigid.
Laallaad (-ka) -	Laallaadid.
Laallaadid (-da) - Meet sare sumaan, ka lu!asho.
Laallaa.din (-ta) -	Mee] sarc surid ama ka lulid.
Laallaadsan -	Mee[ sare suran; laal­ laada; lusha.
laaluush	laayaan
Laaluush (-ka) - Lacag ama wax kale oo loo bixiyo ama loo qaato in arrin aan gar ahayn lagu qumiyo; baqshiish; callaal.
Laama* -  NaAey caanaleyda kammid
ah, oo gecla isku bah yihiin, oo ku dhaqanta Ameerikada Koofure. Wa­ xay lecdahay. sur dheer oo dhuu­ ban, dhego dheerdheer iyo dhogor cumur ah oci dheer oo jilicsan. Waa la rartaa, oo hilibkcedaa la eunaa, dhogorteedana dhar baa laga samay­ staa.
Laamaddood (-ka) -  Hurdo yar.
L11Dmallooye (-ha) - Geed laan keliya ka kooban; \ugtool (ama « laa­ malloosh l)).
LILDmi (-ga)  Wax sida einjirka u cu!us oo u adag oo madow oo dufan ku jiro; wax laga samceyo qoryaha iyo dhuxusha iyo lafaha, kd., iyo \vax dhulka laga qodo ama betrolka gufarkiisa laga soo saarona  waa lee yahay; jaadkaan
l.AAMA
danbe waxtarkiisa waxaa ka mid ah dhismaha waddooyinka iyo me­ elaha dayuuraduhu fariistaan; da- amir.
Laamin  (-ta)  -  Sadar  karsamaya
laan ku walaaqid.
Laan -  I. (-ka) a) Mag.a.ca xarafka s< L ». b) Geed lugtool ah. r) Geed laysku  dawecyo.  2.  (-ta)  a)  Cad
gacan  u eg oo gecdka wcyn ka
\eexda oo dabadeed kuwo kale oo badan oo yaryar u ii qaybsama oo ca\eemo iyo ubax iyo miro yeesha.
b) UI ballaaran oo badarka la karina hayo lagu laamiyo; laaqe; irbe. c) Dhenged; ul.
Laan-eigaleed (-da) - I. Qalab wa­ ayadii  hore lagu  dagaallami jirey
LAA1'.-ClGAALElD (1)
oo dhagaxa lagu tuuri jirey. 2.* Qa­ lab jaadkaas u eg oo dayuuradaha kaca haya, siiba kuwa maraakiibta dushooda ka kaca haya, anbab­ bixiya oo xoog xiimiya u yeela. Laandeyr (-ta) -	Laan xoog !eh, oo inta xarig siriq !eh lagu xiro, wax lagu dabo, oo kolka godka dabinka la taabto 11kata oo boodda
si siriqdu wax ugu roorto. Laanqayr (-ta) -  lstal\aab.
Laaq (-da) - Hees; luuq; dhawaaq. Laaqin (-ta)- Heesid; luuqin; luuqayn.
Laarri (-ga) - Wax dhiba; laayaan. Laas (-ka) -  l. Ceel yar. 2. (0) Xariir.
LILDshin - 1. (-ka) Qof hees ama gabay tiriya ama ka luuqiya; hee­ saa; gabyaa. 2. (-ta) Labo laamood
oo mataano ah, middood.
LILDsin (-ka) - 1. Suuqadda dumarku luqunta ku xirto, mid ka  mid ah.
2. Xuddunka tusbaxa.
Laaxin (-ka) - Hada\ si aan toosnayn loo qoro ama loo kiciyo; gef; de­ elqaaf; qalad.
Laayaan (-ka) -  Waxyeello badan;
laarri.
laayac
Laayac (-a) - 1. (qof) xoolaha lumiya oo  aan  si  wanaagsan  u  i!aalin.
2. Layac.
Lab (-ka) - I. Labada qaybood oo inta wax dhashaa u kala baxdo, qaybta wiilasha iyo nimanku ka mid yihiin; labood; rag. 2. Wareer; qas; walaaq.
Laba'aabbur (-ka) -  Wed iyo aab-
LABAKl.JIWSL[
(g I)
burki, sida dhiil iyo haruubkeed, oo int.i labadaba la wada buusxho, laysku aabburo.
Laba'aabburan - La !aba'aabburay. Laba'aabuurid (-da) -  Si laba'aab­
bur ah, u  buuxin.
Lahaad (-ka) - Tiro taxan oo isda­ bajoogta, kan Jabada jagadeeda ku abbaaran; kan kowaadka iyo sad­ dexaadka u dhexeeya; (2d,).
l..abaaJe (-ha) - Labo waxyaalood ama astaamood !eh.
uhaao (-ta) -  l. Wax lab ahaansho.
- Wanaag; liibaan.
Labaatameeye (-ha) -	Tiro labaatan ku dhow; (ama « !abaatameeyo »). Labaatan (-ka) -	Tiro ka kooban labo tobnaad; labo meelood oo
meeshiiba toban tahay; (20). Labac (-al -  L Gaaddo, laab, naaso.
2. (xoolo) Candho.
Labacaloolya.a (-ga) - Geed-nagaar aan qodax lahayn, oo badanaa xooluhu ayan daaqin, hadday da­ aqaame ay ku bukoodaan.
Labacanlayn (-ta) -  Si labacanle ah
wax n cunid. u boobid; xagga iyo xaggaba ka qaadid.
Labacanle (-ha) -  1. Labada can oo la  buuxsho kolka v,ax la cunayo.
labal!isid
2. Xaggiyo xagga ama labo meeloocl oo isku kol wax !aga cuno; boob.
Labaclabac (-a) -	Qof aan hal'adayg lahayn; aan sal lahayn.
LabacJul (-ka) -	Laba!laabow.
Labacqooye (-ha) -	Geed nagaar ah oo wax Jagn daweeyo.
Labadderyaale (-ha) -	Aqa!lada reer­ guuraaga jaad ka mid ah.
Labaddible (-ha) -	Garbadduub.
Labaggalle (-ha) - Qofka hadba qofkuu la joogo isag.i dhiga inuu lillaahi iyo daacad u yahay, koikii la kala tagona, siyaaso ka dhan ah, ku kaca; labawejile; muuaafaq.
Labaggalley (-da) - Beenta, runta u cg. Labajibbaar (-ka) -	In, in kale oo le'eg lagu daro; labo jeer tlro isku
dhufad; laballaab.
Labajibbaarid (-da) - In, in kale oo le'eg ku darid; labo jeer tiro isku dhufasho; laballaabid.
Labakaclayn (-ta) - Labo jeer kicid ama boodid ama soo noqosho.
Labakacle (-ha) -	Wax labo jeer kaca ama booda ama soo noqda. Labakelyood (-ka)		Labo  kelyood
!eh; geesi; aar.
Labakurusle (-ha) - Geela labada kurus !eh.
Laba.Ila.ab (-ka) -  (wax) Labo isugu
!aab; isugu jebis.
Laballaabid (-da) - (wax) Labo isugu laabid, isugu jebin.
Laballuabow (-ga) - Labo arrimood oo gudban ama wax kale, wax ka qabashadood u tallamid; labo laa­ bood ycelasho: ma sidatan baad yeeshaa masc sidatan kale?; wa­ laac; shaki.
Laballabo (-da) - l. Laqanyo, wad­ nabbaab; liidaanyo (ama « lalla­ bo l>). 2. Tirooyin badan oo mid­ diiba !abo ka kooban tahay.
Laballegdeyn (-ta) - Gogosha dushe­ c< la ama meel kale isku rogrogid, ku galgalasho; gam'iwaayicl.
Laballis (-ka) -  Laballisid. Laballisid (-da) -  Labo qof ama labo
fabalfixaadsad
gacnood ku wada lisid; xoog iyo dhaqso u lisid; darandoorriyid.
Laballixaadsad (-ka) -	Laballixaad­ sasho.
Lahallixaadsasho (-da) -	Xoog  u
socosho; dheerayn.
Laballixaadsi (-ga) -	Laballixaad­ sasho.
Lahallugood (-ka) -	1. Qof socoto
ah oo aan gaadiid wadan, lug ah.
2. (rnrig, kd.) labo dhudood ah. Labammidigle (-ha) -	I. Qof gacanta midigl iyo tan bidix isku si wax ugu qabta, ugu adeegta. 2. Qof
gurran, guu< lahaan. Labashub (-ka) -	Labashubid.
Labashubid (-da) -- J. Labo qof cee! ku shubid. 2. Hawl degdeg iyo wog	u dabaqho; darandooniyid. Labasuulle (-ha) •-	Muruqyada ku yaal cududda docdeed kore iyo
bowdada docdeeda hoose. Lahawejile (-ha) -	Labaggalle. Labayn  (-ta) -	1. Labo ka  dhig'.d.
2. limo lab dhalid. 3. Tallamid; shakiyid.
Labaysad (-h) -- Labaysasho. Labaysasho (-< la) -	Labo ka dhiga­
sho; labo jeer qaadasho, helid. Labaysi (-ga) -	Labaysasho.
Labbis0	(-ka) - 1. Dhar jaadad badan ka kooban oo qof kol qaato; iskujoog. 2. Dhar guud; marashi; marriin; maryo; arratir; (ama S( leb­ bis »).
Labbisad0 (-ka) - Labbisasho. Labbisan° -  Labbis qaba.
Labbisa.sho (-da) -	Labbis qaadasho. Lahbisid0 (-da) -		 Labbiis u gelin. Labeeb (-ka) -	Qof astaamihii labo- odka iyo dheddigoodka, labadaba
leh; labeebyo.
Labeebnimo (-da) -	Labeeb ahaan. Laheebyo (-da) -	Qof xnbnaha laga dhalo, knwa laboodka iyo kuwa dheddiggu, ku wada yaalliin; la­
beeb.
Labcen (-ta) -	I. Lakab xalleefsan oo dufan ah oo ba< lanaa caanaha
fadan
dhayda ah, dusha ka fuula. 2.* Cunno macaan oo ka samaysan ukun iyo bur iyo sonkor.
Labid (-da) - I. Wax kala jaad ah isku dhex darid, isku qasid, isku walaaqid. 2. (arrin, kd) wax mu­ rugsan ka dhigid, wareer gelin.
Labnaa,n (-ta) - Wax laban ahaan; qasnaan.
Labo (-da) - Tirada kowda iyo saddexda u dhexaysa; mid iyo mid Jaysku daray; (2). (ama < s Juba,>).
Labxo (-da) -  Laabxuunsho.
Lacaaf (-ta) - I. Wax la cuno oo jilibka idaadda la suro oo kallu­ unku soo raaco. 2. Wixii la mid ah oo wax lagu soo jiido oo \agu dhagro oo dhan; callaal;
r!;ertQ: cantalaal; (ama <( callaaf»). Lacag (-ta) -	I. a) Cadadi dahab ah ama qalin ama naxaas ama nikel ama wax kale oo inti qaran tumo wax laysku dhaafsado ama wax lagu kala iibsado. b) Xaashiyo qaran ama banki, karti u lihi daa­ bacay, oo sidoo kale, wax loogu qabsado. c) Macdan cad oo jilic­ san oo qaali ah, oo lacagta ka sokow, waxyaa\o badan laga same­ cyo (alaabada wax lagu cuno ama lagu cabbo, suuqadda iyo waxya­ alaha lagu xarragoodo, kd.); Qulin.
Lacagced -  Lacag ku saabsan, lug ku ]eh.
Laciif (-ka) - Aad u tabar yar. Ladaab -  1. (-"ka) leg. 2. (-ta) (ca­
bidda xoolaha) maalin walba; had iyo goor; kalaggo'id la'aan; dur­ duur.
Ladaabad (-ka) -  Ladaabasho; dur­
duurad.
Ladaabasho (-da) - (xoolo) maalin walba cabbid; qatin la'aan; dur­ duurasho.
Ladaabin (-ta) - Ladaab u shubid; durduurin.
Ladaadyo (-da) -  Laqanyo.
Ladan - Ladnaan qaba; aan bukin; fayow; fiican; roon.
ladid
l,adid (-da) -  L Ledid. 2. (isku -) u hagarbixid la'aan; fududaysasho: sahlasho; dacdarrayn.
Ladnaan (-ta) - Ladnaansho. Ladnaansho (-ha) -  Wax !adan aha­
ansho: fayoobaansho; roonaansho; fiicnaansho.
Ladnayn (-ta) - Wax ladan ka dhigid. Ladqabo (-da) -  Laqdabo.
LAFALLAF0 (I)
Laf (-ta) -- Qaybaha ad'adag oo cad­ cad oo uu ka kooban yahay dhi­ ka  nafleydu, mid ka  mid ah.
:!. Buur yar. 3. Qolo, jilib.
Laf- - (laftayda, -taada, -tiisa, k.d.) erey sii adkayna haya qofka laga hadlay, oo sheega haya in qofku qofkaas yahay ee aan cid kale la sheegeyn; qofka naftiisa.
Lafaggur (-ka) -  Lafaggurid.
Lafaggure (-ha) - Qofka lafagguridda aqoon dhcer u !eh. siiba lafaha madaxa.
Lafaggurid (-da) - Jabka lafaha, siiba kuwa madaxa, wax ka qaba­ sho, farsamayn, kabid.
Lafajebis (-kal -		(hadal, kd.) saa­ mays >\eyn leh oo wax dhaawaca. Lafallafo (-ha) -	I. Oogada nafleyda riciraha Jeh, oo dadk.u ka mid yahay, iskujooggeeda lafaha. 2. (qof, kd.) caato lafihii qayaxan yihiin.
lalsakaar
Lafawey11eeye (-ha) -	Cudur Jafaha ku dhaca oo waaweyneeya.
Lafayn (-t11) -	Lafaha madaxa jebin.
Lafaysan -	Lafaha madaxa wax laga yeelay; la lafeeyey.
Lafaysnaan (-ta) -	Qof madaxa ka Jafaysan ahaan.
Lafdhabar (-ta) --  Xiriir lafo ah. oo
oogada xoog iyo ji!jileec tara; wa­ xay ka kooban tahay riciro yaryar oo is-hayh.aysta oo isku xiran (tunka taniyo dabaggihinta); \afduud; xi­ riir.
Lafdheer (-ta) - Lafaha oogada, kuwooda dh.eerdheer, sida k.uwa bowdada, shanshada, cududda, k.d., middood.
LAFDHADAR
Lafdhumuq (-da) -		Lafta dhumuqa. Lafduud (-da) -	Lafdhabar;  xiriir.
Lafmadax (-da) -	Lafta madaxa oo gudaheeda maskaxdu ku jirto.
Lafo (-ha) -	Raasammaal.
Lafoobid (-da) -	Lafaha madaxa ka jabid; daqramid.
Lafsakaar (-ta) -	Laf fidsan oo laabta bartankeeda ku taal oo kar-
lofti
raysaha iyo feeraha kore ku go­ tomaan.
Lafti (-da) -	Dhalad; gob; nasab. Laga (la + ka).
Lagamamaarmaan (-ka) - Aan laga maarmi karin; aan laga fursan karin; aad loogu baahan yahay; loo hurti la'  yahay; lamahuraan.
Lagu -  (la+ ku) (ama dugu »).
- Lahaan (-ta) - 1. Wax !eh ama wax uu lee yahay haysta ahaan; wax gaar  ah  haysad,  yeelad, gabid.
2. Wax ku hadlid, wax dhihid, wax ka yeerin, wax sheegid (waxaan idin ku leeyahay = a) Waxaad iga
gabtaan, ama. b) Waxaan idin oran hayaa).
Lahaansho (-ha) - Lahaanta wax la lee yahay; wax lihi ah ama hanti yeelasho, haysasho, gabid.
Lahan (-ka) - I. Arami, gush. 2. Ha­ laati, xaraarad.
Lahasho (-da) - Laabta wax ka jec\aysasho.
Lahjad* (-da) - (Ti!maamo aan wada sal lahayn). 1. Xagga siyaasadda, hadal rasmi ahaan garan u gaatay, mid ka duwan. 2. Xagga suuga­ anta, hadal aan suugaan iyo murti goran yedan. 3. Af yare duwan oo qof lee yahay, ama degmo, ama xirfo, kd.  Afguri.
Laji (-da) -  Alee] yaryar.
Lajiide (-ha) -  Geed aan weyneyn oo miro dhanaan leh.
Lajnad* (-da) - Urur; shir; guddi. Lakab (-ka) -  In is-haysata oo fid­
san oo isku giro ah; baa!; da­ bool.
Lalid (-da) - Hawa< la dhexdee< la marid; duuli< l; bidid; heehaabid; buubid.
Lalin (-ta) - Hawada dhexdeeda marin; duulin; bitin.
Lallabo (-da) -  Laganyo; yagyagsi.
Lalleemo (-da) - Gariir xubnaha oogada qaarkood yeeshaan; (« gac­ naha, indhaha; ))).
Lalmad (-ka) -  Lalmasho.
laqinidl
Lalmasho (-da) - Wax me.el ka lusha ahaansho; lulmasho.
Lalmin (-ta) - Meel ka laallaadin, ka lulid, ka raaricin.
Lamaddegaan (-ka) - Dhul ballaaran oo aan biyo iyo dhir midna lahayn oo ama qafro ah ama bacad ku rogan yahay, oo aan dad iyo du­ unyo midna joogin kuna dhaqmi karin.
Lamafllaan (-ka) - Kedo ah. Lamahuraan (-ka) -  Wax aan la'aan­
tood !agu geli karin; aan la huri karin; aan laga fursan karin; (ama
« mahuraan »).
Lambar (-Ira) -  Lanbar.
Lammaan - 1. (xoolo) neef ilmo weheliyaan. 2. (-ka) Labo weligood wada socda; labo is-dhalay.
Lammaanaan (-ta)- Lammaan ahaan. Lamma'o (-da) -  Lammo.
Lammid (la + mid) -  Aan ka duwa­
neyn; u eg; la mid ah.
I.ammo (-da) - Labo sarood oo lo'aad oo isku midab ah iyo sar saddexaad oo midab kale ah oo iyagoo si farsamo ah isugu dhafan, layshu tolo oo mid laga dhigo.
Lanbar (-ka) - In aan tirsanayn; tiro; nambar (ama « lambar »).
Lanbarin (-ta) -  Lanbar u yeelid, ku dhigid.
Lanbarsan - Lanbar loo yeelay, lagu dhigay.
Lagan (-ka) - Qof yar oo laayaan ah. Laqannimo (-da) -		Laqan ahaansho. Laqanyo (-da) -	Kacaan baruurta iyo cunnada subagga badani ca­ loosha geliso, oo !ala mantago ama
!agu sigto; liidaanyo; ladaadyo.
Laqbayn (-ta) - Kitaab carabi ku goran, ardada iyo xerta, af-Soo­ maali ugu fasirid.
Laqbo (-da) - Kutubta diinka ah oo carabiga ku qoran, fasirka wadad­ dadu Af-Sooma11li ku fa.siraan.
Laqdabo (-da) - Mardabo; dhagar; sir; (ama (S ladqabo »).
Laqinid (-da) -  I. Qof wax la barayo,
275
n.
laqmo
wax uu bMaL.: ka dabo yiraahdo, u marin. 2. Qof buka oo dhimasho looga yaabayo ashahaadada u ma­ rin, u akhriyid.
Laqmo (-da) -	Dhallinyaro ahaan ku dhimasho.
Laqwi (-ga) -	Hada! gef ah oo ba­ rcer loo yiraahdo.
Laqwiyid (-da) -	Hada! laqwi ah ku hadlid.
Laran -	La laray; wax lagu daray.
Larid (-da) -	Wax, wax kale oo tiirsha ama bila, ku darid.
Larnaan (-ta) -		Wax laran ahaan. Lasow (-ga) -	Dhadhan.
Lax (-da) -	I. Neef ido ah oo dhed­ dig. 2. Laxlaha rugtiisa.
.._ Laxaar (-ka) -	Buste ama wax la mid ah, oo la huwado.
Laxaad (-ka) -  Lixaad.
Laxaamad (-da) - Macaadinta dhulka Jaga qodo'jaad ka mid ah oo birta aad uga jilicsan oo marka la kulu­ leeyo dhaqaaqa oo biraha isku dhejiya; alxan.
Laxa.amadan - Laxaamad iskula dhe­ gsan.
Laxaamadid (-da) -  Laxaamad isku­ la dhejin.
Lax.aw (-ga) -  Xanuun; kaar.
Laxle (-ha) -	Baba! yar oo shinnida u eg oo qaniinyo kulul; xoon.
Laxmar (-ka) -	(xiddigo) Cadaad; galgaal.
Laxni (-ga) -	Laaxin.
Laxo (-ha) -	(xiddigo) Lixo; urur. Laxoox (-da) -		Kimis badanaa bal-
ballaaran oo xalleefsan oo bur ama budo la dubey ka samaysan.
Laxooxeed -	Laxoox ku saabsan ama lug ku !eh.
Layaab (-ka) -	Yaab. Layaabid (-da) -		Yaabid.
Layac (-a) - Wax laysku lado oo aan si \1 anaagsan loo i!aalin; da­ yac; (ama « laayac »).
Layacan - La layacay; aan la ilaa­ lin ee layska sii daayey; daya­ can.
lebl
Layicid (-da) - (xoolo, kd.) ilaalin la'aan; lumin, dayicid.
Layiig (-ga) - Wax shubma oo sida malabka u culus oo isu haysta; ann sida biyaha khafiif u aha­ yn; rib.
Layiignimo (-da) - Layiig ahaan. Layli (-ga) -  I.  Waxbarista  hore;
carbis; tababbar. 2. (rati) aan weli rarkii baran; buubaal.
Laylyan -	'i.a laylyey; la carbiyey; la jebshcy; la jareeycy.
Layl)id (-da) -	Layli bixin; carbin; jarayn; jebin; tababbarid.
Layn (-ta) -	(Wax badan) dilid; baabbi'in; warjeefid.
Layr (-ta) -	Dabayl jilicsan oo qa­ bow; neecaw.
Layrasho (-da) - Dhabashada iayrla; babbasho; ruxasho.
Layrin (-ta) -	Layrta u dhigid; bab­ bin; neecaabin.
Layrsad (-ka) -	Layrsasho. Layrsasho (-da) -		Layrta u  bixid,
isu dhigid; ku qabowsasho; nee­ cawsasho.
Laysasho (-da) , Wada idlaysasho; Dhammaysasho.
Laystaan (-ta) - Waxyeello iyo wax jejebin badan; Jaayaannimo; la­ qannimo.
-le - Erey aan keli isu taagin ee magacyada qaarkood Jagu daba­ karo, ulajeeddadiisuna tahay: leh, haysta; kd. (sida: dukaan/e; hili­ b/e; alif/e).
Le'asho (-da) - Wax Je'day ahaan­ sho; baabbi'id; dabaggo'id.
Lebbed (-da) - Suuqadda dumarku surka ku xirtaan, jaad ka mid ah.
Lebbis (-ka) -	Labbis; dhar. Lebbisan -	Labbisan.
Lebbisasho (-da) -		Labbisasho. Lebbisid (-da) -	Labbisid.
Leben (-J.,a.) -  1. Caano. 2. Dhoobo si gaar ah loo dubo oo qaabab badan loo yeelyeelo oo sida dha­ gaxa wax lagu dhiso.
Lehi (-ga) -  Geed dhirta waaweyn
ledid
ka mid ah oo aan qodax \ahayn; ubax qurux ba< lan buu lee yahay.
Ledid (-da) - u jeelid; macaan ka helid; (ama ,i lac.lid»).
Lee (lee-) - (waa aan leeyahay, (lee(y)ahay), waa uu lee yahay, waa ay lee yihiin, waa aad leedahay, waa ay leedahay, waa aad leedihiin; waa aannu/aynnu lee nahay) wax lihi u yihiin; haysta; qaba.
Leeb (-ka) -  VI yar oo < lhuuban oo afka bir fiiqani kaga jirto oo qaansada laga gano; gamuun.
Lecddo (-da) - Faras aan koore saarrayn oo la fuulo.
Leefid (-da) - Carrabka wax ku tirid, ama ku tirasho.
Leefin (-ka) -  Wax la leefo.
Lc'eg -	La sirnan; la mid ah; la fil ah; aan ka yarayn kana weyneyn. Leeglcegsad (-ka) --	Leegleegsasho. Leegleegsasho (-da) -		Socosho, iya­ doo aan waxba la sidan oo la faro
maran yahay.
Leegleegsi (-ga) -	Leeg\eegsasho. Le'ekaan (-ta) -  Wax is le'eg ahaan;
isku Iii arna isku culays ama wax si kale isu le'eg ahaan.
Le'ekaansho (-ha) -	Le'ekaan.
Le'ekayn (-ta) -	La ekayn; la mid noqosho; la sinmid; isku in keenid. Le'ekaysiin  (-ta) -	Ku  jaangoyn;
wax le'eg ka dhigid; la simid. Leellccl (-ka) -	Rafaad; dhibaato. Lcclleelid (-da) -		Leelleel mudasbo;
rafaadid.
Leelleelsan - Leelleel qaba; dhibaa­ taysan; rafaadsan.
Leelleelsanaan (-ta) - Wax \ee!leel­ san ahan; rafaadsanaan.
Leelleeltir (-ka) - Wax xoolo ama wax kale ah, oo midiidinka iyo dadka aJeega iyo ciiJanka waa­ yeelooba, abbaalgud ama kaalmo loo siiyo.
Leelleeltiran - La leelleel tiray; lecl­ leeltir la siiyey; kolkii uu haw! gabay, wax ku filan oo abaalgud ah la siiyey.
leg
Leelleeltirid (-da) - LeeIIeel ka eegid, ka dhawrid; ciidan haw! gabay, abaalgud ku filan oo uu ku noo­ laado siin.
Leelo (-da) -- J. Qiiqu hadduu meel kore oo gudo ab ku umro oo noqdo wax qiro !eh, oo kolkol waxyaalo wargo la moodo ka soo laallaadaan. 2. Wixii biyuhu sidaas oo kale gebiyada iyo godadka gu­ dohooda ugu sameeyaan: kokol waxay yeeshan filgimmo dheerdheer oo waaweyn oo xagga dbulka u soo laallaada. 3. Xayaabo biyaha deggan  korkooda  ka samaysanta.
4. Cunnada la karshey oo qaboo­ baysa, xayaabo ama xuub dusha ama boos kaga samaysma.
Leex (-a) -  Cad caano adkaaday ah oo is-haysta oo inti mantagga soo raaca xagga afka ka yimaada.
Leexad (-ka) -  Leexasho,
Leexasho (-da) - Meeshii loo soc­ dey. ama dhabbihii la hayey doc ama gees uga weecasho, uga bayrid.
Leexaysad (-ka) - Leexaysasho. Leexaysasho (-da) -  Leexo samay-
sasho, cayaarid.
Lcexaysi (-ga) -	Leexaysasbo. Leexin (.ta) - Doc u weecin, u duwid. Leexleexad (-ka) -	Leexleexasho.
Leexleexasho (-da) - 1. Laallaaba- sho, noqnoqosho, warwareegid, me­ ermeerid. 2. (ka -) Arrin qabasha­ deed ama wax kale, ka madax meerin.
Leexo (-da) -  1. Dabayl kacda oo
cirka mudda. 2. (cayaar) xargo geedo isu dhow madaxyada loogu xiro, oo carruurtu fuusho oo isku rmdo. 3.* Xargo iyo shabaag sidoo kale, inta geedo isu dhow labada madax loogu kala xir.o, lagu kor seexdo.
Leexsan -	La leexshey; weecsan.
Leexsanaan (-ta)	Wax leexsan ahaansho.
Leexsasho (-da) -	Soo duwasho. Leg (-ga) -	Xubin ka kooban laf-
!egdamid
sakaarta iyo baruurta iyo hilibka korka ka saaran, qaama ka Iaal­ laado; shaf.
Legdamid (-da) - Legdan isugu bixid. Legdan (-ka) -	Cayaar labo qof ku dadaalaan in midba midka kale
dhulka dhigo.
Legdid (-da) - Qof !ala lagdama hayo, dhu\ka dhigid.	'-,
Lewfin (-ta) -	Qof dhul dhigidda legdanka.
Legriix (-a) -	Cudur lo'da aad u c.ayisha ku dhaca.
libcas
(aarka) wuxuu qaarka hore ku yeeshaa dhogor dheer oo faro ba­ dan iyo shaash duf ah; wuxuu cunaa oo ku nool yahay dadka
LIBAAX
UHO  (3)
Leh - Ercy ulajeeddooyin badan yeesha. a) Lahaansho, yeelasho, hayn; haysa.< iho, hantiyid, hanasho, qabid,... (lacagtaan yaa !eh? Nin xoolo  !eh;  meel  dhaxan  !eh;... ).
b)  Hadlid;  wax  dhihid;  iraahid;
yeerid; (qof « wax ha la barto »
!eh... ) eeg « lahaan >>, «lee>>.
Lexejeclo (-da) - Kalgacalada maalka iyo xoolaha loo qabo; waxa qofku hantidiisa u qabo; !ihijeclo.
Lib (-ta) -  Dagaal ama wax kale oo loo tartama hayo oo lagu ad­ kaado; guul; liibaan.
Libaad (-da) -  Idiin qurux badan oo kore-Soomaaliga docdiisa hoose lagu dhejiyo.
Libaax (-a) - Bahal dugaag ah oo weyu oo xoog badan oo jooga Afrika iyo meelo Aasiya ka mid ah; wuxuu lee yahay midab caw! ah iyo dabo bu! !eh, kiisa labina
iyo duunyadaba; aar; goo!; ba­ ranbarqo.
Libaax-badeed (-ka) - Magac kooba na:fleyda waaweyn oo badda ku jirta oo .ka!luuuka qaabkiisa !eh oo wax dadka cuna iyo wax .ka­ leba !eh.
Libaaxow (-ga) - jaadadka baraska (juudaanka) mid ka mid ah oo qofka qaba wejigiisa wax buurbu­ urani ka soo yaacaan oo muuqaal libaax ]ala yeesho.
Libayn (-ta) - Lib siin; guu! siin. Libaysa.d (-ka) -  Libaysasho.
Libaysasho (-da) - Lib helid; adka- ansho; guulaysasho; liibaanid.
LlBAAX·B,\DEED
Libaysi (-ga) -  Libaysasho.
Libcas (-ta) - (xiddigo) xiddigta u dhexaysa gudban iyo marecgad­ heer; xiddigta afraad oo daalallida.
libdhid
Lihdhid  (-da) -  Qarsoomi< l (ama
<( librid >)).
Libdhin (-ta) - Wax, meel, ama wax ble, xoog u dhexgclin ama ku mudid oo ku fogeyn taniyo intuu ka qarsoomo (ama « librin >)).
Libdho (-da) - Qorrax; cadceed; gabbal; qundhac.
Libin ( ta) - Guul; !ib; adhan; lilbaan.
Libiq (-a) -  Dhoobo ama wax loo
ekaysiina !;J.ayo oo qoyan. Libiqsashol-cta) -  Si degdeg ah,  i!
isugu qabashO· oo u kala qaadid. Libiqsi (-ga) -  Libiqsasho.
Libirsan - Mee[ gudaggalay oo ku qarsoomay.
Librid (-da) -  Libdhid.
Librin (-ta) - Mee! ku wada eryid, wada gelin.
Licig (-ta) - Carar ama asal fa same­ eyey oo aan blyabbiyo ahayn ee miir ah, oo aad u guduucfa.n.
Lid - I. (-da) Gudaha, uurka. hoo­ sta; ]if. 2. (-ka) Ka dhigan, ka soo horjeeda, ku diran, ka dhan ah;
!iddi; cagsi; dhig.
Liddi (-ga) -  Lid; cagsi; dhig.
Lifaaq (-a) -  L Liilan yar oo dun ah oo maryaha lagu tolo. 2. Wax la baara hayo oo aad loo eego; wax dhab ugu fiirsasho; jeedaa!o; fiiro. 3. hannaan-wanaag; qaab.
Lifaaqid (dal --  I. Lifaaq u  yeelid.
2. lndhaha wax ku fagiijin; u sii fiir asho.
Lifato (-da) -		Xilliga dayrta qaarki. Lig (-ta) --	Wax kor u tagan oo toosan oo aan soo !aabma hayn aha.an; wax likaysan ama liqdaaran. Liglig (-gaJ -			l. Saabka wcelasha qaarkood loo samccyo iyo gadov.­ giisa kore, ilkaha ka soo taag­ taagan.. 2. Qoryo iswcydaarsan oo
qunbaha afkiisa lagu samccyo. Ligligid (-da) -	Liilliijin; dhaqdha­
qaajin; ruxruxid.
Lihi (-da) - -Wax qof gaar u lee yahay; hanti.
filmonaato*
Lihiin (-ta)	A< lkay an, karti.
2. Waxtar danbe; meecaad; liil. Uhijeclo (-da)  lexejeclo.
Li'i (-da) - - La"aan.
Liibaan (-ta) Guul; lib; khayr; wanaag; < lhur.
Liibaanid (-da) -- Liibaan he!id; guu­ leysa ho; dhuroobid.
Liicid (-da) - Doc u dheelliyid; dhi­ cid ku dowaansho.
Liicsan - Doc loo liiciyey, loo qal­ loociyey; wax liita ama dhaca haya laga dhigay; khatar ku jira.
Liid (-ka) -	I. (qof) laga wanaag­
san  yahay;  nacas;  doqon;  xun.
2. Cad yar oo xarig ah ama dun ama mayrax, kd.
Liidaanyo (-da) -  Laqanyo; ladaadyo,
Liidasho (-da) -  Qof ama wa.x Hid ah, ahaansho.
Liidid (-da) - Wax liid ah ka dhigid; tixgelin  la'aan; quursasho;  yasid.
Liidnimo (-da) -  Liid ahaansho.
Liif (-ka) -  Cayaar dhagxan gaar ah ama kubbado qori ah oo la tuuro ama la < lilindilleeyo Jagu cayaaro (ama (( Juuf >>).
Liifod (-da) - Cad yar oo xarig ah ama daliig kale oo ama xirmo yar oo liilammo ah, oo feynuuska ga­ aska ku baxa ama shimica iyo w:i.xyaalo kale. la dhexgcliyo oo inta daarma olola.
Liifid (-da) --  Liif cayaarid.
Liig (-ga) -	Garannuugta keeda lab. Liil (-sha) -		l. Sooh wanaagsan; mayrax jilicsan oo aan go'in. 2. Wax­ tar	danbe oo loo aayo; cirib;
meecaad.
Liilan (-ka) -	Dun la soohay oo miiqan.
Liilliijin (-ta) --  Marmaarriyid; dha­
qdhaqaajin; ruxruxid.
Liilo (-da) - Hees la qaadi jirey oo hore oo Soomaaliyeed.
Liimo* (-da) -  Liin.
Liimonaato* (-< la) - Wax la cabbo oo laga sameeyo biyaha liinta 1yo sonkorta. (ama <( liimonaata »).
liin	litir*
Liiu (-ta) - I. Miro yaryar oo dha­ naan badan oo Fitamiin C ka bu­ uxdo.  2. Geedka  ay  ka  baxaan
!aftiisa; -  liimo. 3. Asalka ama mi­
kale beer ku falid; beer, abuurid u darbid.
Liqdaar (-ka) -	Si dherer ah meel isu taag.
dabka dharka la geliyo oo kolka la mayro ka baxa.
Liiqliiqad (-ka) -	Liiqliiqasho.
Liqdaaran --,----· nuuxsanayn; Jig ah.
Taagan oo aan nuu:,,:­ dhereran;	likaysan;
Liiqliiqa.<;ho (-da) -	(ilko,  kd.) deb­
cid la ruxasho; dhaqdhaqaaqid.
Ln:--1 (I)
Liire (-ha) -  Lacag dhulal badan ka socotc1, gaar ahaan dhulka Ta­ lyaaniga.
Liisha.a11 (-ka) - Toog; nishaab. Liitir'" (-ka) -  Litir,
Likaaco (-da) -  Jeesjees; cayaar.
Likayn (-ta) -	Sida likaha kor u soo taagid.
Llkaysan -	Sida likaha kor u soo taagan.
Likaysnaan (-ta) -	Sida likaha kor
u taagnaan.
Like (-ha) - 1. Geed yar oo dhulk.a ka soo fuura oo aan caleemo iyo ubax iyo midab cagaaran midna laha)n. 2. Jaadad badan oo gee­ dahaas ah oo qaarkood sun yihiin qaarkoodna la cuno.
Lillaahi (-dal - llaah horti; Ilaah darti; aan dhagar iyo laqdabo, midina ku jirin; daacad.
Lillaahiddarro (-daJ - Aan lillaahi ahayn; daacaddarro; laqdabo.
Lillaahinnimo (-da) - Lillaahi iyo daacad ahaan.
Liman -  La lima).
Limid  (-da) ---  Yaanbq ama qalab
Liqdaarid (-da) -	Wax liqdaaran ka dhigid.
Liqdin (-ta) -· In k.ol la liqo.
Liqid (-da) -	Wax !a cuno ama la cabbo,  jidiinka  marsiin;  dhunjin.
Liqmo (-da) - . Liqdin.
Lis (-ta)··-- 1. Caano kolkaas la Jisay.
2. Wax kastoo caano ama dha­ caan leh sida :,,:abagta iyo cinjirka iyo dhiinka miraha, oo la soo tuujiyo.
Lisan - t. Caanihii laga lisay; la maulay. 2. Lisin ama wax kale lagu afeeyey.
Lisid (-da) - l. Neef xoolo ah oo irmaan, iyadoo naasaha laga tuu­ jina hayo, caanaha candhada ku Jira ka keenid; maalid. 2. Mindi ama wax la mid ah, lisin ku afayn.
Usin (-ka) -  Dhagax gaar ah oo
UKE (2)
mindiyaha iyo wixii la mid ah lagu afeeyo; loo!,
Listan (-ta) - Xiddigaha raqaha oo dayuxu maro, tooda labaad oo u dhexaysa godinta iyo Jixaha.
Litir* (-ka) - Qiyaas lagu cabbiro waxyaaluha  shubma sida caanaha
iyo biyaha, iyo weelasha lagu shubo muggooda; (ama i< liitir 11).
fix
Lix (-da) •- Tirada u dhexaysa shanta iyo toddobada; (6).
Lixaad (-ka) -  1. Xoog, itaa!; tabar,
baaxad. 2. Tiro taxan oo is-daba­ joogta kan Hxda jagadccda ku ab­ baaran; kan shanaadka iyo toddo­ baadka u dhexeeya (6d.) 3. (lixda -) Oogada naflcydu xubnaha ay ku garato oo ku darecnto waxyaalu.ha dibadda ka clhaca haya ama • uga iman haya; - (ama « laxaad :>>).
Lixaadsasho (-c1a) - 1. Lixaad yee­ lasho: tabaraysasho. 2. (laba -) so­ cod xoog leh socosho; socodka labajibbaarid;  dheerayn; -  (ama
« laxaaclsasho >>).
Lixaadsi (-ga) -- Lixaadsasho. Lixadhaqo (-ha) -- Xilliga guga qaar­
kiisa danbe; cawlikudhashay.
Lixdaineeye (-ha) - Tiro lixdan ku dhow.
Lixdan (-ka) -  Lix meelood oo me­
eshiiba toban tahay oo laysku da­ ray; (60).
Lixle (-ha) - Lix waxyaa\ood ama astaamood ]eh.
Lixo (-ha) -  Xiddigo cuntub ah oo
raqaha ku Jira oo u dhexeeya Jistanta iyo caclaadka; urur; (<1ma
<( laxo »).
Lo' (-da) - Xoolaha dadku dhaqdo, jaadka ugu v.axlar badan; waa ca­ lannaqsataa; waxay leedahay caloo\ afar qo! ah, geeso dhexda ka da­ loola ,iyo qoobab; qaarkeed tuur bay lccdahay; waxa dadku ku qabo waxaa ka mida ah: hilib, harag, caano, subag, h:1acug, ',>,'3X)aalo laysku daweeyo iyo waxyaalo kale
!oo!ib
oo a<1n la tirin karin (geeso, lafo, seedo, mergiyo, sayn, dhiig, uus, kd. oo midba waxtar gaar ah lee yahay).
Locob (-ta) -  Collob.
Lohloh (-a) -- 1. (af, ilko,...) liiq!ii­ qana haya; ilko wax dhacay iyo wax ruxana hayaba !eh; qushaash.
2. Gilgil; ruxrux.
LOHOD
Lohod (-ka) - Nalley yaryar oo badaha ku jirta oo aan lafo iyo riciro lahayn, badanaana ku dhe­ xjira kuukiyaan, bocool, alee!, dhul­ man iyo wax la mid ah; waa jaa­ dad badan oo qaar la cuno.
Lo'Iey (-da) -  t. Dadka !o'da dhaqda.
2. Bulshada lo'da.
L-oo (la :- u) - Erey laga garto wax cidi u qabatay is.iga ama iyada ama iyaga dartood "wiilka caa110 ha loo Hso >► waxay la mid tahay (<< dadku wiilka darti caano ha u liso >>).
Loodin (-ta) - Wax xoog ]eh. oo kalabbaxsan soo qalloocin, soo laa­
bid; nadoocin.
Loodsamid (-da) - Soo laabmid, soo nadoocsamid.
Loodsan -  La soo l<1abay; nadoocs<1n.
Loog (•ga) - Martisoor weyn oo xoolo laysu qalo.
Looga -  (la I  uga).
Loogid (-dal ---- Marti xoolo u qalid. Looi (-kal ·- I. Dhigaha aqalka reer- miy1ga jaad ka mid ah. 2. Dhagax gaar ah oo mindiyaha iyo wixii
la mid ah lagu afeeyo; lisin. 3. (ca­ yaarl laal.
Looli (-da) --  Jar; gebi.
Loolih (-ka) -	Qalab (qodob, kd.)
loo/in
af fiiqan oo aroor dheeri ku wa­ reegsan yahay oo loogu talaggalay inuu, dalool dhexda aroor kale oo qodan ku Jeh dhexga!o isagoo wa­ reega haya.
Loolin (-ta) - Mindi iyo wax la mid ah, oo loo! la marmariyo si ay wax u goyso; afayn; lisid.
LOWS
Loollamid (-da) -	Halgamid, daga­ allamid; tartam!d.
Loollan (-ka) -	Dagaal ama arrin
kale oo aad laysugu hawlo; dirir; halgan; tartan.
Loomataliye (-ha) - Carruurta yaryar (t1ma « loomataliyaan ))).
Looshan -	La looliyey.
loox (-a) -	Qoryaha dheerdheer oo
:,..alxalleefsan oo wax lagu dhiso ama alaabo laga sameeyo, midkood; alwaax.
Looyaan (-ta) - Xasilloonaan Ja·aan; qalalab'-': wareer; dagaal,
Low (-gal - Bowdada iyo kubka iskaggalkooda; jilib.
Lov,gal 1-ka) -		Xannun lowga gala. Lows (-kaJ -	Geed nagaar ah oo la bcero oo aad u v,axtar badan; mirhi1su s1 :aab leh bay u baxaan: kolka uba,u dhaco. baa lugtii sid­ dey uba,aas1 xagga hoosc u soo qalloo<.:ataa oo madaxa dhulka ga­ shataa,  mada\:,adaas  baa  miruhu ka baxaan; <.:unidda	ka sokow, waxaa laga samccya subag 1yo
saliid.
fugduub
Loxod (-ka) - I. Alaabada iilka lagu daboolo. 2. Iilka qofka dhinta la geliyo. 3. Qabri; xabaal; (ama i< \uxud ))),
Loxos (-ka) - Rug ama guri cusub oo koolkaas !a degey.
Lubbi (-ga) -  Kai; laab; qalbi; niyo.
Lucuuman - Wax jurmi leh; lucuun ah; baaxad duuban !eh.
Lucuun  (-ka)  -  Jurmiga  wax  lee
yihiin; wax shakaran ama aan dh.exdiisu marnayn.
Lud (-da) -  Cad hilib ah oo baruur leh.
Lufan (-ka) - Wax duugnimo la idlaaday wax ka haray.
Lufluf0 (-ka) •- Cunno ama waxyaa\o kale oo badan oo kala jaad jaad ah oo laysku dardaray; hanbooyin laysku daray.
Lug (-ta) -  I. Xubnaha dadka iyo
nafley kale oo badani ku soeoto, middood; tan dadku waxay ka kooban tahay bowdo iyo kub iyo cag; xoolaha iyo naHeyda kale oo afarta addin ku socota, labada danbe ke!iya baa lagu magarnabaa/
LI.Xi (I)
« !ugo >l,  labaJa horena << jeenyo >),
2. Ciidanka lugta ku ocda, (- iyo faras).
Lugayn (-ta) -	Lugo ku socosho.
Lugead (-da) -	Libaaxa badda jaad ka mid ah.
Lugduub (-ka) --- 1. Si fardaha loo
fuulo; iyadoo lugi fidsan !ahay lugina laaban  tahay  baa faraska
lugduubid
lagu boodaa oo kolka dushiisa lala siman yahay, lugtii laabnayd intU shishay Jaga mariyo, gura< liisa lagu ururna, oo !agu toosaa. 2. Caya­ araha la tumo, si lugaha looga tabeeyo oo laysu rogrogo.
Lugduubid (-da) - l. (fuullaan far­ dood)  Jugduub  faras  ku  fuuliU.
2. Cayaar lugduub ku dheehid. Lugey (-ga) -  Qof lug la'.
Luggelin (-ta) -- (arrin) gelid; wax ka qabashadeed isku deyid, Ua­ nayn; faraggelin, dhexgelid.
Luggelis (-ka) - I. (arrin) faraggelis, dhexgal. 2. Xoogsato aan joogto ahayn ee hadba kol xoojisa.
Luggo'id (-da) -  Luggooyo ku dhi­
cid.
Luggooyo (-da) -  Wax qof waqti ka lumiya ama faa'ido seejiya ama mihiya ama si kale dhibaato u gaarsiiya.
Luggoyn (-ta) -  Luggooyo  badid;
dhibid.
Lugtool (-ka) - Geed laan keliya ah. Lugu -	Lagu.
Lugyaro (-da) - Labada lugood oo midi yaraato cudur ama wax kale oo gaarey darteed.
Luki (-da) - Shinbir-guri; diyaad; digaag; dooro.
Lukowle (-ha) - (cayaar) lug keliya h1gu ordo, lagu bood boodo, lagu tartamo.
Lui (-sha) -  Wax jilicsan oo dabka la shida hayo oo bilawga ah lagu huriyo.
Lulad (-ka) -  Lulasho.
Lolan - I. (caano) la lulay oo subag laga soo saaray. 2. Meel ka laal­ laada, raaraca.
Lolasho (-da) -  !. Caano subag ka soo saarasho; barwaaqo helid. 2 Wax meel ka laallaada ahaansho; lul­ masho; raaracid; lalmasho.
Lulid (-da) -  I. Caano ruxid  oo
subag ka soo saarid. 2. Wax lal­ mada ka dhigid; laallaadin; raa­ ricin. 3. Ruxid; gilgilid.
/uqun/ab
Lullumo (-da) - Xasharaad (kaneeco, rah,...) yar oo ugaxnlmada ka baxay; miraxareedaad (ama <( lul­ lume »).
Lulmid (-da) -  I. Caano ruxmay oo subag ka soo go'ay noqosho.
2. Wax lulmay ama ruxmay no­ qosho.
Lulmo (-da) - Kolka hurdadu soo dhowdahay waxa layska darccmo; (ama (< Iulo>>).
Lulmood (-ka) - Lulmo qabasho; hurdo hayn.
hlo  (-da) -  Lulmo.
LuJug (-ga) - Wax shubma oo aan miir ahayn.
Lumid (-da) -	Wax la waayey noqo­ sho; hallaabid; habaabid; anbasho. Lomin (-ta) -		Wax hallaabay ka dhigid; habaabin; anbin. 2. Xoo­
rid; khasaarin.
Lun (-ta) - I. Mee! god ah ama ceel oo ciid jilicsan ama dhoobo qoyani ku daboolan tahay, oo wixii ku dhaca liqa. 2. Beeraha, godadka abuurka lagu rido, midkiiba.
Lunsan -  Wax lumay ah.
Luqad  (-da)  -   Af;  hadal;  (ama
«--1.uqo 1>).
Luqluq (-a) - l. Biyo yar oo afka gudihiisa lagu mayro. 2. Afma)"­ ridda lafteeda.
Luqluqad (-kal - Luqluqasho. Luqluqasho (-da) -  Biyo luqluq ah,
afka ku mayrasho; af-dhaqasho.
Luqluqid (-da) -	Biyo luqluq ah afka gudihiisa ku mayrid, ku nadiifin. Luqmad (-da) -	In cunno ah oo kol afka la geliyo ama la goosto;
rudmo.
Luqmalliigle (-ha) - Geel dhallin yar. Luqo (-da) -	Hada] dad ama qolo ku hadasho; af; (ama « luqad 1)). Luqun (-ta) -- Oogada, xubinta u dhexaysa madaxa iyo garbaha; sur;
qoor; marmar; tun.
Luqundhejis (-ka) -		Suuqada hawe­ enku surka ku xirto mid ka mid ah. Luqunjab (-ka) -l.  Luqunta jabke-
eda kore; 2. Luqun-xanuun, bar­ kadhac.
Lur (-ta) -	Dhib; shiddo; luggooyo. Luran --  La Juray-; dhibban; shid­
deysan.
Lurid (-da) - Dhibid; shiddcyn; luggoyn.
Luuhaan (-ta) - Xabctg ka baxda geedaha xijiga oo udgoon oo la shito; beeyo; mayddi; foOJc
Luudi (-ga) -  Kai yar oo bir ah L)O
wax lagu tumo.
Luudid (-da) - Si tab,u yar u socosho. Luudin (-ta) -· Si tabar yar u ocod­
siin; aayar  wadid.
Luuf0 (-ka) --·· L (hilib, roo1i); in is-haysata; go'; cad. 2, (cayaar) liif.
Luufluuf (-ka) - Wax hoog ku dha­ cay  oo  kala  lunlumay;  baabba';
lc'm.L
Luufluufid (-da) - Luufluuf ku dhi­ cid; kala lumid; wax yari ka harid; bi'id; Je'asho.
Luufluufir1 (-ta) -  Wax !uufluufay ka dhigid; kala !umin; wax yar ka reebid; baabbi'in; layn.
Luui0 (-ka) - lniino kulkulucsan oo dhagaxdidib ama xaraar ah oo ba­ danaa cad kolkolna midabyo kale leh oo aad qaali u ah; \ axaa si Jaab !eh u samccya Johodka qaar­ kiis: qalbacyada dhulmanta bahalku
luuqin
ku jiro baa waxaa soo dhexgala bahal kaloo yar ama iniin ciid al1 ama wax kale; kolkaasaa bahalku si uu waxaan gudihiisa soo galay uga nabad galo, dhacaan qoyan oo xa bag oo kale ah ku daboolaa oo kubba< lkulucsan ka dhigaa; da­ ballccd kubbaddaa adkaata oo (< Ju­ ul►> noqota; luulka la bccro isa­ guna w.ia la mid: qalbacya< la gu< lo­ hooda baa uun wax loo geshaa oo dabadeed bahalku <,Juul» ka dhigaa.
Luuli (-ga) - Qurux, xarrago, mar­ daaddi.
Luulid (-da) - Carruurta aan weli calaliska bilaabin, carrabkooda ca­ lalin, ruugid; waxay calaamo u tahay inay calalis doonayaan oo u baahan yihiin,
Luun (-kaJ -	Qolfo iyo xayaabo layiig ah oo qofka aad u harraada ama qabatooma afkiisu yeesho; jiil. Luuq -	I. (-a) Mccl ama dhabbe yar oo  ciriiryoon  oo  hareeraha wax ka yihiin. 2. (-da) Cod gaar ah oo gabayada iyo heesaha lagu qmido; cod lagu dhccraysto  oo
laga xarccdiyo.
Luuqayn (-ta) -·  Luuqin.
Luuqin (-ta) -  Hccs ama wax la mid ah, Juuq u ycclid, ku qaadid; luuqayn,

        

M

M (miin, ma'*)

Xaraftka saddex-iyo-tobnaad oo alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Ma

Erey ulajeeddadiisu kol ay tahay. a) Wax isweyddiis (sida: Cali ma yimid? Libaax ma aragtay? Ma aniga?...). b) Kolna ay u dhiganto "may", "maya" (sida: Cali ma yimid? Ma iman; maanta Axad ma aha...).

-ma?

(sida "kuma?", "tuma?").

Maacuun (-ka)

Alaabada iyo weelasha guriga siiba kuwa jikada.

Maad (-da)

1. (°) Hadal qosol leh; maaweelo.

2. Aan muuqan, dahsoon; qarsoodi; meel dhawran oo aan indho qalaadi eegeyn; meel aan madal ahayn.

3. Is'ilaalis, maadasho.

Maadasho (-da)

Meel maad ah gelid, ku dhuumasho; is qarin; is'ilaalin; iska dhawrid; biqid.

Maadeyn (-ta)

Hadal maad ah sheegid.

Maadeys (-ka)

Sheeko suugaaneed oo dhacday ama dhici karta, oo inta dad jilo la daawado si waxbarasho ama aqoon kale looga dheefo ama muusikada iyo cayaaraha ku jira loogu raaxaysto; riwaayad.

Maadhiin (-ka)

Buntukh Ingiriis oo xabbad-kelyaale ah.

Maadin (-ta)

Dhibaato soo socota ka hor tegid, celin, baajin.

Maafoos (-ka)

Libaax-badeed.

Maag (-ga)

1. Gardarro kas iyo ogaal lagu sameeyo; aabi; xuma-kaddoon.

2. (°) Wax iska deyn, cabsiyi ku jirto; alaalabbaq; diiddo.

Maagasho° (-da)

1. Wax la fali lahaa, cabsi darteed isaga deyn; alaalabbiqid; guulmid.

2. Yeelid la'aan; diidid°.

Maageer (-ka)

(wax) qaab wareegsan leh; koobaab; xero; (ama "waageer").

Maagid (-da)

1. Wax qalloocan oo xumaato la isaga doonayo, cid kula kicid; aabyood; daandaansasho.

2. (*) Biqid; cabsasho; guulmid.

3. Maagasho; diidid.

4. Damcid; doonid; rabid.

Maaha

Ma aha (ama "maahan").

Maahee

(ma + aha + e).

Maahin° (-ta)

Wax maahsan ka dhigid; (is -) qof caqligiisu maqan yahay iska dhigid; is khaafin.

Maahmaah (-da)

Hadal yar oo duuban oo badanaa xaraf ku dhisan oo dad meel deggani isla wada yaqaanniin oo si cad oo suugaaneed u sheega haya murti iyo run la wada og yahay (ama "maahmaahyo").

Maahmaahid (-da)

Maahmaah ku hadlid, sheegid.

Maahsan

(qof) Aan dhugmo iyo fiiro u lahayn waxa uu qabanayo oo caqligiisu meel kale jiro; aan baraarugsaneyn; maqan; khafsan.

Maahsanaan  (•ta) -  Wax  maahsan
ahaansho; khuafsanaan.
!\-laal -	1. (-ka) Xoolo, adduunyo hanti, guuyo. 2. (-sha) Malax culus. Maaleeyo (-da) -- 1. Dhacaan madow oo xabag ah oo dhirta qaarkeed
ka yimaada. 2. Wax kastoo dha­ caankaas u eg, sida laamiga; i!ag­ gobayo; (ama (< maaleey )>).
Maalid (-da) - Neef xoolo ah oo irmaan caano ka lisasho.
Maaliki - Qofka mad'habta maali­ kiyada haysta; maalikiyadu waxay ka mid tahay afarta mad'habood oo waaweyn oo lslaamka, waxa­ ana asaasay Jmaam Maalik (715- 795).
Maalin -  1. (-ka) Maalinta. 2. (-ta)
a)	!2ka saac oo iftiinka ah oo qorraxdu soo jeeddo; waqtiga ha­ beenka, waqtigak a dhigan. b) Dha­ raar; casho; ayaan. c) Qof neef irmaan ammaaneysiin, si uu caa­ naha uga maalo; maalis.
Maalingaal (-ka) - Haw[ la dhee­ reeyo oo la isku bixiyo; haw! aan la kala goyn. aan laga nasan.
l'daalinjoog (•ga) -  I. Cid la yaqaan oo maa!in lagu ballamay loo tago oo maalintii oo dhan ]ala joogo oo wax lala cuno. 2. (xoolo) maalin dhan oo ceel, kd., la joogo.
Maalinjoogid (-da) - Maalinjoog cid ugu tegid.
Maalis (-ta) -  Maalid.
Maaliyad (-cla) -  Xoolo; maal; lacag.
Maalmaddoone (-ha) - Bilaha dayaxa middooda 4d.
Maalmeed -  Oo maalinta; maalin lug k.u [eh.
Maalooti (-ga) -  (bahal, geesi,...) si daran wax u laaya; aan biqin; aan nixin; soomajeeste; biirjeex; dhiigyacab.
Maamin (-ta) - 1. Maanka wax ku dhisid, ku qorshayn; ku jaangoyn; maanka ku raadin, ku baarid, ku garasho; haamin. 2. Fakarid; ma­ layn; mala'awaalid; hindisid.
Maammul (-ka) - Hab si wanaagsan u agaasiman; abaabul; agaasin; ni­ daam; talis (ama « maamul »).
Maammulan - La rnaammulay; rna­ ammul wanaagsan loo yee!ay; aga­ asiman; nidaamsan.
Maammulasho (-da) - Si maammul leh ku wadasho, u dhaqasho.
Maammulid (-da) - Si maammu! leh ku wadid; agaasimid.
Maamul (-ka) - Maamrnul. Maamuus (-ka) -  Muuno; xurmo;
sharaf; tixge!is; xushmo. Maamuusid (-da) -  Maamuus u yee­
lid; muunayn; xurmayn; weyneyn; xushmayn.
Maamuusiyad (-da) -  Sariir weyn oo culus oo kurteed wada qori ah oo badanaa xardhan oo qoryaha marakancccadu ka kor dhisan yi­ hiin. (ama (< naamuusiyad »).
Maan (-ka) - Kartida qofku wax ku garto; garaad; caqli; laab; maskax.
Maandhaaf (-ka) -	(is -) Arrin lay­ sku diido oo qofba si ula ekaata; heshiinwaa; khilaaf, is-afgaranwaa. Maandhaafid (-da) -		(is-) Arrin isku diidid, isku khilaafid; qofba meel
iska tusid; is-afgaranwaayid. Maangaab  (-ka,  -ta)  -  (qof, cid)
waxgarasho yar; caqli gaaban oo aan meel dheer wax ka arag; fiiro gaaban.
mssngsabi	mscaan
Maangaabi (-da) - Maan gaaban lahaan; garaadxumo.
Maanicid (-da) -	Ka celin; u diidid. Maankaal (-ka) -		Sisinta la miiro gufarka ka hara oo xoolaha la
siiyo; (ama « maangaal )>). Maanlaawe (-ha) -	Aan garaad la­
hayn.
Maanso (-da) - Magac guud oo suugaaneed oo kooba waxyaalo badan oo la tirsho, sida gabayga iyo masafada,
Maansood (-ka) - Maanso tirin; gabyid.
Maanta - Maalinta la joogo, oo u dhexaysa shalaydii la soo dhaafay iyo berrida soo socota.
Maanyari (-da) - Garaadyari; caqli­ yari; fiiraggaabi.
Maanyayn  (-ta)  -  Hees  gaar  ah
(maanyo) tirin, qaadid.
Maanyo (-da) - 1. Heesaha uga­ arta. 2. Bad. 3. Geed xoolaha qaar­ kood daaqaan.
Maar -	1. (-ka) (dhul, xoolo, kd.) inta isku jaad ah ama isu eg; me­ esi. 2. (-ta) Macdan caw! ah oo aad u jilicsan oo waxyaalo badan laga sameeyo (lacag. alaab, kd.). Maarayn (-ta) -	1. Maaro u helid; arrin ama wax kale, wax ka qaba­ sho, hagaajin. 2. Maar ka dhi­
gid.
Maarmid (-da) - (ka -) Wax la'aan­ tooda ama maqnaantoodu ayan cid wax u dhimayn, aan la tebeyn; huri karid.
Maarmiwaa (-ga) -  Maarmi karid
la'aanta; huriwaa.
Maaro (-da) - Farsamo arrin lagu qabto, lagu tabeeyo; xoog; karti; itaal; taag; awoo< l; tabar.
Maaroobid (-da) - Maar noqosho; midabka maarta yeelasho.
Maarriin (-ka) -  (midab dad) madow
< lhiig furan; casaan iyo madow ka dhexeeya.
Maarsasho (-da) - 1. (wax ka -) cabsasho, biqid. 2. Ka fursasho,
Maarsi (-ga) -  Maarsasho.
Maas (-ka) - 1. Harag la megdee­ yey. 2. (beer) a) Fil weyn oo aan harame danbe ka soo bixin. b) La falay welise aan wax lagu abuurin.
Maashayn (-ta) -  Hafin.
Maato (-da) - Beesha inteeda ta­ barta yar; xaas; hoomo.
Maaweelin (-ta) -- Wax maaweelo ah, cid u sheegsheegid, ku soo jeedin, u hayn; madaddaalin.
Maaweelo (-da) - Sheekooyin iyo wixii kaloo la mid ah oo qosol iyo murti !eh oo waqtiga laysku dhaafiyo; madaddaalo; maadeys.
Maax (-da) - Biyaha hoose oo iota ilaha soo raaca, ceelasha laga cab­ bey soo buuxsha.
Maaxasho (-da) - 1. Biyo maax ah keenid, yeelasho, soo deyn. 2. Wax aan go'ayn oo is-dabajoog ah, sida
maaxda biyaha, soo saarid, ku ha­ dlid.
Maaxid (-da) -  Tallaabid; gudbid;
xulid; mushaaxid.
Maaxin Ha) - Maax ka keenid. Maaxsan. La maaxshey, maax !eh.
Maaxsanaan (-ta) -  Wax maaxsan
ahaan.
Maayad (-da) -	Orodka biyaha bad­ da; xiis; xiisad.
Mabda' (-a) -	Hab lagu dhaqmo
oo lagu nool yahay, fikradaha uu ku dhisan yahay kuwa salka u ah. Mabsuud -	Caloolsan; raalli (ama
« maqsuud >1).
Mac	-	1. (caano) dhay ah; aan weli dhanaan noqon. 2. (dhadhan) aan xaraar ahayn; macaan. 3. Aan ca­ ato ahyn; buuran; shilis. 4. (-daJ (carruureed) dhunkasho; shummayn. Macaammilo (-da) -	1. Xiriir wrx wada qabsi ah oo labo qof ama ka badan ka dhexecya. 2. Dhaqan,
falfa!; (ama « macaammil >)). Macaan  -   I.  Aan  xaraar  ahayn;
dha< lhan naftujeclaysato!eh. 2. (-ka) Dhadhanka sonkorta iyo wi,-ii la mid ah. 3. (-ta) Macaansho.
macaanaan	macsi
Macaanaan (-ta) -	Wax macaan ahaan.
Macaaneyn (-ta) - Macaan ka dhigid. Macaansi (-ga) -	Macaansasho.
Macaansad (-ka) -	Macaansasho.
Macaansasho (-da) -	Macaan ka dhigasho; jeclaysasho.
Macaash (-ka) -	Faa'ido, ribix.
MALAL
Macaashid (-da) -	Macaash ka helid; wax ka dheefid; faa'idid; ribxid.
Macaawino (-da) -	Kaalo; gargaar; kaalmo; taageero.
Macal  (-sha)  -	Cadka  aan  lafta
!ahayn oo cunaha idaha ka laallaada. Macalgad (-da) -- Fandhaal; qaaddo;
(ama << maclaqad »).
Macallin (-ka) -	Kan ardada wax barn; bare.
Macallinnimo (-da) -		Barennimo. '."dacaluul (-sha) -	Caato; weydni­
mo; xayeesinnimo.
Macaluulid (-da) -	Caatoobid; wey- doobid; xayeesiyoobid.
Macaluulin (-ta) -		Caato ka dhigid. Macaluushan -	Macaluul ah.
Macandi (-da) - Wax la cuno oo naftu macaansato oo jeclaysato; wax laga dhergo: barwaaqo; (ama ,< ma­ caddi »).
Macangag (-ga) - (qof) Mada1t adag oo aan hadalku gelin; aan v.ax la dhacsiin karin.
Macangagnimo (-da)	Macangag ahaansho.
Macatab (-ka) - Tstallaabta kirista­ anka; saliib.
Macawis (-ta) - Maro midabyo ba­ dan oo aalaa raggu qaato.
Macayshad (-da) - Wax lagu noo­ laado.
Macbuud (-ka) - Kan kcliya oo la caabudo; Ilaah; Rabbi; Ecbbe.
Macdan (-ka) -  I. Wax kasta oo aan oogo iyo jir lahayn oo dhulka gudihiisa ku jira; wax kasta oo aan dadka iyo nafleyda kale miclna ahayn; waxaa ka mid ah clahabka, lacagta (qalin), maarta, dheemmanta, birta iyo rasaasta. 2. Macdan gaar ah oo sida lacagta u cad oo fudud oo jilicsan oo waxyaalo badan laga sameeyo.
Macduun -  1. Aan la heli karin ama dhib lagu heli haro. 2. (-ka) Kan la waayey ama heliddiisu dhi­ bta tahay.
Macduur (-ka) - Marmarsiinyo hay­ sta; cudur !eh.
Macduurnimo (-da) - Macduur ahaan. Macrnacaan• (-ka) -	Waxyaalo la cuno oo yaryar oo siyaalo baclan
loo sansameeyo.
Macnayn (-ta) -	Macne u ycelid; fasirid.
Macne (-ha) -	Ulajeeddada ereyga ama hadalka; fasir; sharax; (ama
(( miene >1).
MACATAB
Macooyo (-da) •- Abooto (ama (< mo­ cooyo >i).
Macri(o (-da) -  Aqoon.
Macruuf (-ka) - 1. Jxsaan; wanaag; samafal. 2. (qof, wax) la yaqaan, la og yahay; aqoonin.
'."dacsi (-da) - 1. Wa,; aan bannaa­ nayn ama xaaraan ah. 2. Dcnbi; gef. 3. Dhillannimo; sino.
macsuum
Macsuum (•ka) - Dhawran oo aan denbi ka dhicin.
Mad" (-ka) -  Med.
Madaal (-ka) - Weel badarka iyo wixii la mid ah lagu cabbiro; mas labadi.
Madaar (-ka) -  I. Hada] daboolan oo cid loola dan lee yahay; duur­ xul; araarasho. 2. Talal; taah.
Madaarid (-da) -	1. Hadal cid loogu duurxula hayo, ku hadlid; duur­ xulid; araarasho. 2. Talalid; taahid. Madaddaalad (-ka) - Madaddaa!asho. Madaddaalasho (-da) -	Wax madad­ daa.lo ah, waqtiga isku dhaafin, isku
illowsiin.
Madaddaalin (-ta) -	Qof ama ci< lwax madaddaa\o ah u samayn, waqtiga ku dhaafsilu; maaweelin.
Madaddaalis (-ka) - Wax kasta oo lagu madaddaasho.
Madaddaalo (-da) -  Maaweelo.
Madag (-ta) - Labo qori oo inti laysku xoqo dab ka soo baxo.
Mada! - (-sha) 1. Med dad badani joogo ama isugu yimid; shir; fa­ gaare; madar. 2. Waqti laysu qabto; ballaudhigad.
Madalhufin (-ta) -  Si dhagar ah, qof,
MADAG
hadalka toosan uga leexin oo \>ax gef af ku ridid ama ka yeersiin. Madar (-ka) -  Shir; urur; isu'imaad;
madal.
Madax (-a) - 1. Oogada dadka iyo daaycerra< la meesha ugu sarraysa iyo tan sankunneefle kaloo badan meesha ugu horraysa; kan nafleyda
madaxtooyo
waawcyn wuxuu ka samaysan yahay lafo maska;,;i ku gudajirto, waxa­ ana ku yaa! af, san, indho, dhcgo iyo daaman; wa;,;aa kan dadka ku rogan timo; oogada intccda kale iyo isaga wa;,;aa u dhcxeeya luqun; kur; unuun. 2. Maskax, laab, caqli.
3. Qof meet ama dad u sarrccya;
duq; waayeel. 4. (roob) dhool; garab; saylaan.
Madaxbannaani (-da) -  Karti loo Jee yahay in wi;,;ii la doono la sameeyo; xornimo; ,l utalis.
Madaxbuq (-da) -		Geed yar oo dhirta saabbuunta lch ka mid ah. Madaxfarad (-ka) -	Wareer ;,;un. Madaxfurad (-ka) -	Qof qafaal loo haysto wa;,;a laga baxsho oo Jagu
furto.
Madaxkuti (-da) - Baba! naasoo!cyda waaweyn ka mid ah; waxay lee­ dahay dhogor duf ah, cago bal­ ballaaran iyo dabo aad u gaaban; waxay ku nooshahay dhulalka aan kululayn iyo kuwa barafka ah; waa daaqdaa, hilibkana waa cun­ taa; waa dabaal badan tahay: tan barafka joogtaa waa caddahay, tan kalcna waa cawl.
Madaxla' (-da) -  Waddo soo oodan­
ta; aan madax Jahayne go'an. Madaxnimo (-da) -  Mada;,; ahaan­
sho; waayeelnimo; duqnimo. Madaxtooyo (-da) -  I. Rugta ma­
daxa ama taliyuhu fadhiyo. 2. Xa­ fiisyada rnaammulka kuwa ugu sar­ recya oo guddoommada waaweyni ka soo fulaan.
madaxweyne	magaalo-madax
:Madaxweyne (-ha) - Nin qaran u madax ah;.
Madaxxanuun (-ka) -		Madaxwareer. Madbacad (-da) -	Aqalka (iyo ala­ abta)  wax  lagu  daabaco,  (ama
« madbaco ►>). Madbakh (-a) -  Jiko.
Maddan (-ka) - Yeesha awrta lagu raro mid ka mid ah oo saanta biciidka laga jeexo.
Maddane (-ha) -  Dhenged bir ah oo  xalleefsan  oo  daab la qabto
!eh oo xoolaha lagu sunto. Maddiibad (-da) -  Qaaliri; baaquli.
;Maddiiddeyn (-da) - Maddiiddo ku akhriyid.
Maddiiddo (-da) - waxyaalo qofka lagu sameeyo, kartida wax lagu diido ka qaada oo uu wax kastoo laga doonayo yeelo.
Maddo (-da) - 1. Ceelka bartankiisa, meesha ilaha biyuhu isugu wada yimaadaan. 2. Meesha wax walba u ah bartamaha.
Maddooyaa (-ga) - Geed nagaar ah oo xooluhu daaqaan, waxna lagu daweeyo.
Madduul (-ka) -  Wax dhuxul lug ku !eh; madowga dhuxusha iyo waxa kaloo gubta; reged.
Madfac (-a) - Qalab dabka waaweyn oo lagu dagaal!amo ka mid ah; wuxuu ka samaysan yahay birlab ama macdan kale oo adag, dhuun weyn qaabkeed, buuna lee yahay; waxaa ka ridma jaliilado inti\. qar­ xada waxna guba waxna laaya.
Madhaafaan (-ka) - 1. Heerka wax waliba lee yihiin oo ayaan dhaafi karin. 2. Wax walba kan ugu wa­ naagsan; door; xulanti.
Mad'hab (-ta) - Afarta dugsi oo waaweyn oo Islaamka midkood (Xanafi, Shaafici, Xanbali iyo Ma­ aliki).
Madhale (-ha) -	Nin aan dhalin. Madhasho (-da) -		Naag aan dhalin. Madhiote (-ha) -l.  Aan dhiman.
2. Ilaah.
Madi -  I. (-da, -ga) Neef xoolo ah oo aad u caano badan; aan baa­ qimo ahayn. 2. (-ga) Nin aan lahayn walaallo rag ah.
Madiix (-a) - Gabay ama hees qof aad loogu ammanayo.
Madiixid (-da) -  Madiix tirin.
Madkoole (-ha) - Geed madkaha laga goosto caan ku ah.
Madlin (-ta) -  (arrin, kd.) ballan iyo waqti danbe u qabasho; dib u dhigid.
Madmad (-ka) - Mataatax; diindiin. Madmadid (-da) -  Mataatixid; diin­
diimid.
Madoobaad (-ka) -	Midab madow ycelasho.
Madoobaan Ha)	-	Wax madow ahaan.
Madoobeyn (-ta) -	Midab madow u yeelid; madow ka dhigid.
Madow (-ga) -	l. Midabka cad­ danka ka dhigan. 2. Iftiin la'aan; gudcur; mugdi; (ama « madoow )►). Madrasad (-da) -		Meesha ardada wax lagu baro; dugsi; (ama « ma­
draso »).
Mafafaay (-ga) -  Babbaay.
Mafiiq (-da) - Xaaqin; (ama « min­ fiiq ►>).
Mag (-ta) - Qiimaha dhiigga; qofka gardarro lagu dilo, xoolaha laga bixiyo; diyo.
Magaad (-ka)  Deeb dhanaan oo laga shido geedaha iyo cawska qaarkood.
Magaag (-ga) - Sida la noqdo kolka hilib laga raago; saruuradow.
Magaagid (-da) -	Magaag ku dhicid. Magaaleyn (-ta) - Magaalo ka dhigid. Magaalo (-da) -	Mccl dad badani deggan yahay oo guryo iyo dhisas kale oo badan oo dhagax ah !eh; waxaa jooga talis maammula da­ naha iyo arrimaha guud oo dadka siiba kuwa dhaqaalaha, siyaasadda, dhaqanka bulshada, diinta; beled. Magaalo-madax (-da) -	Magaalada madaxa qaranka iyo dowladdu ay
magaafoobid
fadhiyaan, laamaha waaweyn oo dhexe oo taliskuna ku yaallin; caa­ simad.
Magaaloobid (-da) - Magaalo no­ qosho.
Magaan (-ka) - (faras) gaabis. Magac  (-a)  -   J.  Erey ama  tix,
qof ama wax kale magac looga dhigay oo loogu yeero. 2. War wanaagsan oo qof u meel mara; caannimo;  sharaf;  dheg;  maqaal.
3. (naxwe) qayb weyn oo qaybaha hadalka ka mid ah: waxay magac u noqon karaan, qof ama nafley ama wax kaleba; waxay ka!oo ma­ gac u noqdaan, wax la falay ama la falayo ama si la yahay ama sah kolkaas lagu sugan yahay,... (Guu­ leed, Maryan, faras, fardo, aqal, aqallo, gabar, oday, wiyil, qansax, run, deeq, dumar, lo', talo, talis, talin, ta.liye, Soomaali, Carab, Xamar, Afrika,...).
., Magaca.abid (-da) -		Qof ama wax kale magaciisa ugu yeerid, sheegid. Magacuyaal (-ka) -(naxwe) qay­ baha hadalka middood gasha jagada magaca (aniga, isaga, iyaga; adiga, iyada, idinka, annaga, innaga, kd.). Magallooti (-ga) -	Muuqaal dheer oo aan dhab u qeexnayn; malluug. Magan (-ta) -	Qof tabar yar oo qof kale ama  cid kale oo  xoog !eh ku tirsan oo ku hoos nool oo aan
loo soo mari karin.
Magangelid (-da) - Cid magan u noqosho.
Magangelin (-ta) -  Qof tabar yar,
magangelis siin.
Magangelis (-ka) - Qof ama cid la magan geliyo.
Magangooye (-ha) - Cayayaan qu­ rnanyada iyo jiraca u eg, kase waaweyn oo kolkii la cariyo ur aad u qu.rmuun sii daaya; noo­ loo·ure.
Magay (-ga) -  God biyuhu galaan oo ka samaysma dhulka caadda ah.
Magdhaw (-ga) -  Qaandhaw.
mahadsanid
Maggaabid (-da) -	Maggow keenid; godlasho.
Maggaabin (-ta) -	Cantuugid weyn. Ma1W1-abo (-da) -		Cantuugo weyn. Maggaraaso (-da) -			Bahal badda ku nool oo malada iyo garfaadka
la jaad ah oo af kala jeexan leh. Maggow (-ga) -	(xoolo) godlad.
Maggowsad  (-ka) -	Maggowsasho.
Maggowsasho (-da) - Cantuugo weyn cantuugid; maggaabin.
Magguur (-ta) -	1. Xabaal; qabri.
2. Dhis qofka jaba oo dhaqdha­ qaaq loo diidayo lagu xiro ama lagu fariisiyo.
Magguure (-ha) -  Aan meeshiisa ka guurin; negi.
Magid (-da) -  1. Mag bixin, gudid.
2. Qaan ama wax kale oo laysku lee yahay bixin, gudid.
Magli (-ga) -  Bil!aawe.
Magmak.ayn (-ta) - Matatarin; ka­ kabin.
Magoo! (-ka) -	Caleemaysiga cusub oo dhirta, siiba kolkay xiili-mago­
olaan; fuf; cosob.
Magoolid (-da) -	Magoo! soo saa­ rid; fufid.
Me.had (-da) -	Hada! lagu muujiyo,
in wanaag iyo abaal laysu galay, loo bogey oo la jeclaystay oo aan la ilaawa hayn; lib; gallad; shugri; xamdi.
Mahadho  (-da) -	(wax)  saamays
weyn !eh oo aan weligi la illaa­ win.
Mahe.din (-ta) -	Mahad celin; shu­
griyid; xamdiyid; mahadniqid. Mahadnaq (-a) -	Mahad celin; shu­
grinnaq; xamdinnaq.
Mahadniqid (-da) - Mahad celin; xamdiyid; shugriyid.
:\-lahadsan - La mahadshey; mahad loo naqay.
Mahadsanid - Erey qofk.ii wax wa­ naagsan sameeya lagu yiraahdo (isa­ guna uu kolkaas yiraahdo (( adaa
mudan ll);  waxay  la  mid  tahay: (( waa aad mahadsan ta hay►>, <, ma-
mshsrj;wn
bad badan », < s lib  baan kuu ha­ yaa >:>, kd.
Maharjwm (-ka) - Shir ama isu·imaad wcyn (ama H mihrajaan »).
Mahayammoog (-ga) - Dhallaanka aan weli garaa< luuran lahayn; carruur.
Mahaysato (-da) -  (dad) aan wax
haysan; sabool; cayr.
'>lAKARAAN
,. Mahiigaan (-ka) -	(roob, col) weyn,
-	faro badan; (ama « mahiiggaan »).
Mahuraan (-ka) -	Aan Jaga fursan karin; lamahuraan.
Mahure (-ha) -	Aan la huri karin;
lamahuraan; lagamamaarmaan. Majaajillo (-da) -	Kaftan; dheel­
dheeL
Majabe (-ha) - 1. Nagaar aan qodax lahayn oo dusha xaad ku leh; wuxuu lee yahay caleemo yaryar, dhirta dawadana waa ka mid. 2. Aan jabin; aad u adag.
Majallad (-da) -  Wargeys sida bu­
ugga u baalal badan.
Majarafad (-da) - Qalab afka bir ballaaran ku leh, ga< laalna daab dheer oo qori ah oo ciidda jilicsan iyo wixii la mid ah lagu qufo ama lagu qodo.
Majarc (-ha) - Dhabbaha ama xar­ riiqda markabka dhoofsan ama da­ yuuradda lagu wado oo lagu raa­ wiso; doc; dhinac; jaho.
makhfuuq
Majeerasho (-da) - Kasha iyo laabta ka jeclaysasho weyn; karnasho.
Majiir - (-ka) 1. Rogmad; weecad; leexad. 2. Jibaax;. jiiris.
Majin I. (-ka) - a) Xanuun qanj­ irrada qnmanka barariya. b) Xiddig naafaha ku jirta oo u < lhexaysa afqaysta iyo koxdinta. 2. (-ta) Ad­ dimmada xoolaha kd., xubinta ugu hoosaysa oo qoobabka ka koraysa; (ama << mujin ))).
Majinow (-ga) -  (cudur) majin.
Majlis (-ka) - 1. Meesha la fariisto oo la isugu yimaado. 2. Fadhi; urur; shir.
Majnuun (-ka) -  Waalan.
Majuujin (-ta) - Wax qoyan xoog gacnaha ugu maroojin, si biyaha ku jiraa uga yimaad.aan.
Majuusi (-ga) - Dadka qorraxda ama dabka caabuda.
Makaab (-ka) - Ceelasha afafka waaweyn qoryo iyo tiirar lagu raaro oo afafkooda lagu yareeyo oo kolka la shuba hayo dowlisyadu du! rna­ raan oo raad qodan u yeclaan; xakab.
Makaabid (-da) -		Makaab u ycelid. Makaan (-ka) -	Kob; med; jago. Makalid (-da) -	Waxyeello gaar-
siin; dilid.
Makaraan (-ka) -  1. Cadad qori ah oo harag ku jallaadan yahay oo caadaqaateyaashii hore, wiila­ sha dhasha - kolk.a wax laga siiyo - u xiri jircen. 2. Qardhaas; xirsi.
Makas (-ta) - Dadka intiisa aan cilrniga iyo aqoonta badan Jahayn; caamo; maangaab; jaahil.
Makhaane (-ha) - Suurnan durnay­ san oo fardaha madaxa loo geliyo; (ama « maqaame »).
Makhaayad (-da) -  Guri, int8. lacag
la baxsho, waxna laga cuno waxna Jaga cahbo.
Makhaayadle (-ha) -  Qof rnahaayad
leh.
Makhabhiyad (-da) -	Maxajabad. Makhluuq (-a)- Wax la abuuray; uun.
m>).
Mal (-ka) -  1. Saxarada maqasha 1yo dhasha kale oo yaryar oo 1.1an weli caano maahee daaq baran (ama « malo !>). 2. Cudur kalag­ goy yad.i gala; qalaw.
Mala'ahbaar (-ka) - Mala'awaal, Malaa'ig (-ta) -  I. (xagga diinta)
uumanka llaahay, saddexda ugu caansan, mid ka mid ah oo nuurka iyo iftiinka laga abuuray; (labada kale waa jinniga iyo insiga). 2. Heer qaab urursan oo duuban oo aan madax iyo manjo midna ka muu­ qan, oo xasharaadka kora hayaa maro; wuxuu u dhexeeyaa kolka baha!ku ugaxda ka baxo (lullumo, diirdiir, kd.) iyo kolka uu korri­ irnadiisa dhammaysto, oo magac la baxo (balanbaallis, doorshaan, shinni, kanceco, diqsl, kd.).
'1:alaakh (-a) - Boqor, garaad, wa- bar, ugaas.
Malaakhid (-da) - Malaakh ka dhigid. '1:alaas (-ta) -  Xaraar.
Malaasan - I. La malaasay; qafilan; adag. 2. Jaahil (aan wax la geli­ siin karin).
Malaasid (-da) - I. Malaas iyo dho­ obo ku wada daboolid. 2. (gaa­ diidka dagaalka, qol, dhalo,...J wax adag oo ·aan xabb.idda iyo waxyaalaha qarxadaa karin, ku da­ boolid, ku qafilid.
Malaasnaan (-ta) - Wax malaasan ahaan.
Mala'awaal (-ka) - (wax, arrin) male ku dhisan; mala'ahbaar.
ma/eegid
l\llala'a'!l-·aalid (-da) - Mala·awaal wax ku dhi id, ku t'iirin; mala·abbaarid.
Malah (-ka) -- Miid aad u macaan oo shinnidu sarnayso.
Mal:ibcir (-ka) -- Cunno macaan oo Banii-lsraa'iil - rnucjiso ahaan - cirka looga soo daadshcy; manna. Malabsasho0 (-da) •	Carrabka bushi maha ku leeneefid ama soo bixbi­ xin, cunno jacayl darti, (ama i< ma­
lefsi l)).
Malabsi0 (-ga) -		Malabsasho. Malaf (-ka) -	Daaqa rnadaxiisa jilic­
stln (ama « muluf»).
Malag (-ga) -	Malaa·igta mid ka mid ah.
Malaha -	Sida maluhu u badan yahay; mindha; armaa... ?
Malawad (-ka) -	Walammad.
Malu (-da) -  Dhacaan cad ama cawl leh oo nabarrada hurguma ka samc1.ysma; milil; carun.
Mala)'" (-ta) - Maanka wax ka fii­ rin, wax gelin, wax ku hayn; awa­ alid; fakarid; moodid; u qabid; u qaadasho.
Malbo (-da) - Wee! biyood oo dhobo ah; aashuun; jalxad.
Malcuun (-ka) -  I. Qof aad u xun.
2. Xag Ilaah nacaladi kaga dhacday; shayddaan.
Malcuunnimo (-da) - Malcuun ahaan. Maldahan -  Aan dhab loo muujin;
qarsoon; dahsoon.
Maldihid (-da) -	Wax maklahan ka dhigid; qarin.
Maldahnaan (-ta) -	Wax maldahan ahaan.
Male (-ha) -	l. Fiiro maanka gudi­
hiisa ka dhalata. 2. Si wax loo qaato ama la moodo. 3. Arrin maskaxdu isku duwdo; mala'awaal.
4. Fiiro madmadow ku jiro oo aan
runteeda iyo dhabteedu caddayn;
- fakar.
Maleegid (-da) - I. Soohid; samayn; falkin. 2. (arrin xun, dhagar) si qarsoon u dhisid, u saababayn, u falkin.
malig
Malig (-ga) -	Boqor.
Maliiddo (-da)	Mindi yar; rnan- diil; rnuus.
Maliiqid (-da) -	(wax  qoyan  oo
adag) si foolxun, korka uga rnar­ rnarin, uga jiidjiidid, ku dhaamid. Maljiidan  -	Kala  jiidan;  .fidsan;
•	dhereran.
Malkad (-ka) - Dhuun dheer oo afka u ballaaran, oo la afuufo, oo qalabka rnuusikada Ra mid ah (ama l( markad »).
Malkhabad (-da) - Garbasaar ba­ danaa xariir ah oo dumarku qaato; (ama « rna\qabad ))),
Malka (-da) - 1. Mee! la rnaro ama laga dego; rneel laga tallaabo. 2. Jiir; qar. 3. Mee!; jago; kob.
Mallaay (-ga) - Kalluun (arna « Mal­ lay ))).
Malloolli (-ga) - Neef lab waxse aan rimin karin oo badanaa shilis; quble.
Malluug (-ga) -  Muuqaal aan dhab u qeexnayn.
Malm.al (-ka) - Geed-quwaax xabag wanaagsan oo udgoon oo la ganac­ sado dhala.
Malo (-da) -	1. Bahal garfaadka • (suummiir) iyo maggaraasadalJajaad ah, aadse, uga wada weyn. 2. Mal.
Malow (-ga) -	Nafley mulaca ka weyn; amuur.
Malyuun (-ka) - 1. Kun kumaad; kun meelood oo meeshiiba kun tahay; (1.000.000). 2. Tiro badan; (ama « ma!yan ))).
Mamac (-da) - Gaajo kulul oo aan bi'in oo xanuun-Q.-warqab ah.
Mamman - Wax deddan, wax daran, wax kulul.
Mammanaan (-ta) -  Wax mamman
ahaansho.
Mamnuuc (-a) - Aan la isu oggo­ layn; la isu diidey; rebban.
Man (-ka) - Caleemo dhashay oo weli isku duuban ama ubax aan dillaacin.
Mand.ad (-da) -  Joonyad.
manjaxaabin
Mandaq"' (-a) - Baaris iyo aragti fal­ safadeed, malaha iyo fekerka aasaas u ah,
Mandarad (-da) - Muraayad; bilad­ daye,
Mandiil (-sha) - 1. Bir yar oo xal­ leefsan oo labada dhinac ama mid­ kood af ku leh. 2. Mindiyaro; ma­ liiddo; muus.
Mandharaari (-da) - Qabsinka geela qaarkiisa danbe oo saaladu ka baxdo.
Mandhareer (-ka) -  Wax sida xabag la qooyey u layiig ah oo is-hays­ haysta oo dhegdheg ah.
Mandharuug (-ga) - Geed miro la cuno !eh.
Mandheer (-ta) - Xubin kankoonsan oo ilmasideenka gudihiisa ka sa­ maysanta kolka uurka la lee yahay oo uurjifka cunnada siisa; iyada iyo ilmaha waxaa isu haya xarigga xuddunta, dhalmada kaddibna waa ay soo dhacdaa.
Mandhoorrey (-da) - Tulud qaafada geela ka mid ah.
Manfac (-a) - Wax waxtara; dheef; cunno, (ama « manfaco »).
Manfaco (-da) -  Manfac.
Mangani.uri (-ga) - Bariiska jaad ka mid ah.
Mani (-da) - Biyaha !aboodka; mi­ no; shahwo.
Manjabbaxsad (-ka) - Manjabbax­ sasho.
Manjabbaxsasho (-da) -  Socod aan la dheeraynayn oo aayar ah oo jiljileeca iyo curuqa laysaga bi'iyo; lugabbaxsasho; tamashle.
Manjabbexsi (-ga) -		Manjabbaxsasho. Manjasaar (-ka) -	Si carruurta yar­ yar loogu fariisiyo hooyada caga­
heeda oo kooraha qaabkiisa loo yeelay, siiba kolka ay kaadi ama saxaro dhigayaan.
Manjasaa.rid (-da) Manjasaar ku kaadshayn.
Manjaxaabin (-ta) - Si manjaxaabo ah u legdid.
manjaxaabo
Manjaxaabo  (-da) -	(qof)  labada
Maqas (-ka) -	Manqas.
maqrib
!ugood !ala baxo oo la legdo.
Manniiqo (-da) - Geed caw jllicsan leh; mayro.
Manqas (-ka) -	Labo birood oo af leh oo isku xiran oo wax lagu jaro; qardhabo (ama « maqas »).
Manqax (-a) - Qosol badan iyo cayaar.
Manqo (-da) - Dhal; carruur; dhal­ laan; gurbood.
Mantag (-ga) - Cunno calooshu nacdo oo xoog kor ugu soo kacda oo inta hunguriga madow kor u soo  raacda  afka  ka  soo  baxda;
Maqdarad (-da) -	Mee! la hagaajo oo dad loogu yeero oo lacag lay­ ska uruursho; lacagtu waa samafal oo ama cid u baahan baa la siyaa ama arrin danaha guud ah baa iagu baxshaa oo wax lagaga qabtaa. Maqiiq (-a) (is -) -		Meel ama wax xiran ama cirriiryoon oo xoog la
hunqaaco  (ama  « matag »).		
Mantagid (-da) - Mantag ka ima­ ansho; hungqaacid.
Mantajin (-ta) - Mantag ka keenid; hunqaacin.
Mantajis (-ka) - Mantagga oo laga keeno, ku claweyn; mantajin.
Maqaalad (-da) -  Hada[ wargeys lagu qoro; qodob; (ama 1< ma­ qaal )), « maqa11lo ))).
Maqaale (-ha) - War la maq!ay, runtiisase aan la hayn.
Maqaame (-ha) -  Makhaane.
MANQAS
Maqaan (-ka) - Mee\; darajo; jago; beer; malko.
Maqaac (-ka) -  Harag.
Maqaarsaa:r (-ka) - (xoolo) ilmo dhintay oo maqaarkooda ilmo kale la saaro, si neefk.ii dhalay ugu dagmo oo u godlado.
Maqaarsi (-ga) - Cid weji u noqo­ sho; qof kale sharafki ama magaci, wax ku doonasho.
Maqaawiir (-ta) - Dad madax ah; waayeel!o; qaafo.
Maqaddin (-.ka) - Madax; waayeel; ammaanduule.
Maqal - I. (-ka) a) Hawsha dheguhu qabtaan; kartida dheguhu wax ku dareemaan. b) Qoldhob yar oo wax lagu rito, badanaa lacagta; kha­ anad. 2. (-sha) Dhasha yaryar oo ariga.
Maqan -  Aan joogin; meel kale jira.
isugu kakabiyo; toos wax loo jiiro, loo jibaaxo, laysugu matatariyo.
Maqiiqan -	Si maqiiq ah.
Maqilqnaan (-ta) -	Wax maqiiqan ahaansho.
Magil (-ka) -	Firiiric; findoob.
Maqlid (-da) - Cod ama dhawaaq ama hadal dhegaha ku dareemid; dhegta u dhigid; dhegeysasho.
Maqn.aaddiis (-ka) - I. Macdan ]eh karti uu ku soo jiito macaadinta kale qaarkeed. 2. Birdanab.
Maqnaan (-ta) -  Wax maqan ahaan.
Maqnaansho (-ha) - Wax maqan ahaansho.  •
Maqoorad (-ka) - 1. Haw! wadaagid, isu qaybin, isu kala jebin; qoloba haw\ gaar ah ku jaadid, ku qaybin.
2. Arrin maammulid, agaasimid. Maqrib (-ka) -  1. Waqtiga u dhe­
xeeya  qorraxdhaca  taniyo  aaska
maqsuud
dumiddiisa. 2. Salaadda waqtigaas. la tukado.
Maqsuud (-ka) -  Mahsuud.
Mar - l. ("ka) Mid; kol. 2. (-ta) Googgaradda iyo maryaha kale oo dumarku dhexda ka xirtaan, me­ esha ama waxa lagu xiro.
Maraa (-ga)	·- Geed sida quraca u weynaada oo qodax leh oo lafadag. MaraabayJ\ (-ta) -	Dhadqhaqaaqa iyo dheeldheelliyidda doonyaha 1yo maraakiibta badda saaran, oo hi­
rarku ku waean  yihiin.
Maraaci (-ga) -	Salaax; xoodaami,; xoodi .
Maraaeiyid (-da) -  Xooda,m1in jacayl
ku  jiro; salaaxid; xoo< lin.
Maraamiir (-ka) -	Kalluun gadiirka u eg
Marahbi (-da) -	Neef hi baray inuu
dadka la dhaqmo; la rabbeeyey; hebed, (ama < s murabbi ,>).
Marabboob (-ta) -	Marakudheg. Maradhaarin (-ta) -		Ta hiilid; dha­
qaalayn.
Maradhaaro (-da)	Taohiil; dhaqaale. Marag (-ga) --- Qor v,ax dhaeay oo uu \,ax ka og yahay, wax laga weyd­
diinayo; markhaati.
Marakudheg (-ta) -	Geed nagaar ah; marabboob.
MaraJ\ -	I. Aan gudihiisa wax ku jinn; cber ah. 2. (naasaha gccla) maraq lagu xiray, Jagu duubay. M11raJ1ti (-da) -	Waxa naagta la qabcta nmkeeda u tahay; afo; oori;
.irad.
Maraq (-.i) --- I. Mayrax si gaar ah loo tidcay oo geela naas.iha Jagaga maro  si  aan  ubadku  u  nuugin.
2. Dhacaan dufan leh oo hilibka iyo waxyaalo kale oo la karsho ka samaysma: fuud.
Marashi (-daJ - 1. Hubka dadku lab­ bisto, guud ahaan; dhar; arratir; marriin. 2. Bir becrta lagu jeexo oo ilida lagu x1ro.
Marashiyayn (-ta) - Marashi u yeelid, siin; dharayn; marriimid.
marid
Marasho (-d.i) -	Wax maran noqo­ sho.
Marawaxad (-da) -	I. Babbis. 2. Qu­
fac isdabajoog ah; riiraxyo; dhig­ dhiko.
Marawaxadin (-ta) -	Babbin. Marax (-a) -	Wax < lib loo dhigto;
tashiil; kayd.
Maraxsad (-ka) -	Maraxsasho. Maraxsasho  (-du) -		Wax  dhaqaa­
laysasho, < lib u dhigasho, tashii­ lasho, kaydsasho.
Maraxsi (-ga) -	Maraxsasho.
Maraykaan (-ta) -		Dhar baftada u eg, kase qu!lafsan kana caddaan yar. Marbooc (-da) -	Dhar maraykaanta u cg oo ka sii qiro weyn; (ama
H murbooc >1).
Mardaaddi (-ga) -	Xarrago; shoob; xashaash.
Mardaaddiyid  (-da) -	Xarragood;
shoobid.
Mardabaan (-ka) - I. Weel wax lagu shubto oo af yar oo qiro weyn oo dhoobo adag laga sameeyo. 2. Wee! wcyn oo dhoobo ah oo biyaha lagu shubto; ballaas.
Mardahayn (-ta) -  Dhagrid; sirid;
khatalid.
Mardabo (-da) -	Dhagar; sir; kha­ tal; xeelad; khayaano.
Mardaddabaan (-ka) -	Qof mardabo badan.
Mardar (-ka) -	Waran weyn.
Mardin (-ta) -	Xarriiq; jiitin; daliig. Marduuf (-ka) -		I. Dhar cad oo Jaga qurux badan yahay oo aad
u giro weyn. 2. Xirmo qaad (ja­ ad) ah.
Mareeg (-ta) - Qoosha maqasha la gcliyo.
Mareegadheer (-ta) -  Xiddigaha < la.i-
1.	illida cuntub ka mid ah oo u dhc­ xccya libcas iyo xoor.
Mareec (-ka) - Geed weynaada oo aan qodxo lahayn oo miro qurux iyo maca.in b.idanl ka baxaan.
Marid (-d.i) - I. Mee! soco< lku dhaafid,  gudbid.  2.  Geel  maraq
marli'd0	maroodi
na.isasha kaga xirid. 3. Marriin ama daliig kale wax ku dunbid.
Mariid0  (-ka) -  Meriid.
Mariikh (-a) - Meereyaasha qorraxda ku \Vareega midkood; wuxuu u tlhexeeyaa dhulka iyo mushtarka (cirjeexda); farraarrc.
Marin - (-ka) a) Mcesha loo same­ cyey in la maro; dhabbe; waddo.
h)  Sida eg;  abbaar; jid. 2. (-ta)
a) Wax maran ka < lhigid; eber ka dhigid. h) Mee\ marsiin. c) Wax akhriyid, kicin. d) Wax wax ku jiidid; ku tirid.
M11ris (-la) - Shinbir-malab; buli. Marka -  Kolka; h.idda.
Markab (-kaJ	Gaadiid badaha waaweyn !agu rnaro oo Jagu dho­ ofo ama lagu dagaallamo ama wixii ganacsi .ih lagu raro.
Markhaati (-ga) -  Marag.
Marma? -	Goorma? Hadma? Kol­ ma? Jecrma? Waama '? Shirma ?.
Marmaarri (-ga) -  Wax dhuuban oo meel xoog loo gelinayo iyadoo gacanta Jaguna riixayo laguna war­ wareejinayo.
Marmaarriyid (-da) -  Si rnarmaarri ah, wa,-.; med ugu mudid, u gelin, ugu librin.
Marmar (-ka) - 1. Dhagax dhalaala oo adag oo aad u sifaysma oo wax lagu dhiso. 2. Socsocod. 3. Aan
f4' :M0ifiilltt2::5
MARKAB
had iyo goor ahayn; kolkol. 4. Sur; luqun; tun; qoor.
Marmarid (-da) -  1. Mee! dhawr jeer rnarid, ku socsocosho. 2. Isha oo laysku hayo, wax kor ka marma­ rin, si saxarka galay uga soo baxo arna hurdadu u ba'do.
Marmarin (-ta) - 1. Mee! marmar­ siin; socsocodsiin. 2. Du<;ha wax kaga jiidjiidid, kaga tirtirid; kaga bi'in.
Marmarsiinyo (-ha')	Cudaddaar (ama <( mHrmarsiino »).
MAROOD!
A) Kan Hindiya; B) Kan Afrika.
Marmarsiinyood (-ka) - Cudadda­ arasho.
Marnaan (-ta) -		Wax maran ahaan. Maro (-da) -	Gobol dhar ah oo la huwado ama la guntado arna siya­
alo kale wax loog(I qabsado. Maroodi (-ga) -  Bahal, nafleyda dhul­
ka ku nool oo dhan ugu weyn; wuxuu lee yahay harag adag oo qiro weyn; gacan dheer oo uu wax kasta ku samayn karo iyo labo ilig oo dheerdheer oo qalka kore ka baxa oo qaali ah; waa labo jaad: mid waaweyn oo Afrika jooga
maroodlyow
iyo mid xoggaa ka yar oo Hin­ diya ku nool; goso; uufanneys.
Maroodiyow (-ga) - Cudur xubnaha oogada qaarkood, si daran u bara­ raan oo u weynaadaan oo carfad u yeeshaan, sida knwa maroodiga.
Maroojin (-ta) - Si maroorsan u "'a- reejin; maroorin.
Maroojis (-ka) - Maroojin; marooris. Marooqsad (-ka) -  Marooqsasho.
Marooqsasho (-da) - Xoog ku qaa- dasho; muquunsasho.
Marooqsi (-gal -  Marooqsad.
Maroor (-ka) -  J Si aan toosnayn oo qallooc. ah u wareegsan, u furux­ san; isku kor marooqsan; isku soo gudannoqday; gurracan. 2. Xiidanka weyn, docdiisa dibadcla xigta; wa­ lammad.
Maroorid (-da) -· Wax maroorsan noqosho.
Marooro (-da) - Geedsaar yar oo dhirta isku mara oo laamo dhanaan oo la cuno !eh.
Maroorsan - La maroojiyey. Maroorsanaan  (-ta)  -  Wax  maro­
orsan ahaan.
Marqafur (-ka)  Geed nagaar ah oo geelu jecel yahay oo ku dararo; marqammayr.
Marraan (-ta) - Marnaan. Marras (-ta) -  Maato; hoomo.
Marre (-ha) -		Quraanka oo suura- dihiisa kol la wada akhriyo ama suurad Keliya ll4 jeer la akhriyo. Marriimid -	(-da) 1. Marriin siin; dharayn; cid u arratirid, qurxin.
2.	(gogol, kd.) marriin u yeelid, ku qurxin, midabayn.
Marriin (-ka) - I. Hub; dhar. 2. Da­ liigo la midabeeyo oo gogosha la
falkinayo lagu dhafo oo lagu qur­ xiyo. 2. Wax wax lagu duubo oo dhan, siiba waxyaalaha la qurxi­ nayo.
Marsad (-ka) -  Marsasho.
Marsan -  1. Marsiino ama dhar kale loo mariyey. 2. Wax la mari­ yey, lagu tiray, lagu ba'shey.
masaafir
Mananaan (-ta) - Wax wax marsan ama la marshey ahaan.
Marsasho (-da) - I. Dhammaysasho; Tdlaysasho. 2. Akhrisasho. 3. Wax is marin, isku tirid. 4. Marsiino ama maro kale qaadasho, lab­ bisasho.
Marsiino (-da) - Maro weyn oo haweenku xirtaan oo boqor loo qaato; hululuf; saddexqeyd.
Marso (-da) - Meesha maraakiibta iyo doonyuhu dhigtaan.
Marsoobbax (-a) - Halaq waabaayo daran leh.
Marti (-da) - Qof cid ku soo hoy­ dey ama muddo gaaban la jooga haya, inta uu joogona la dhoweyna hayo oo cunno iyo mee! uu seexdo loogu talaggela hayo.
Martiggelin (-ta) -  Marti ahaan u soo dhoweyn; martiqaad.
Martiqaad (-ka) -  Marti cunno u
samayn; martisoor.
Martiqaadid (-da) -	Marti cunno ugu yeerid, u samayn; soorid.
Martisoor (-ka) -	Martida oo soo­ ryo !oo sameeyo; martiqaad.
Martisoorid (-da) -	Dad  marti ah
cunno u samayn; martiqaadid; so­ orid.
Martiyid (-da) - Cid marti u noqo­ sho, martiggelis ka doonid, ku hoyasho.
Marwo (-da) - 1. Naag wanaagsan; dhabeel; gaari. 2. Maranti.
Marxalad (-da) - Maalinsocod; ma­ saafo.
Marxin (-ta) - Dhaqaa!ayn; tashii­ lid; kaydin.
Marxis (•ka) -  Marxin. Maryomayn (-ta) -  Kuusha ka faa­
lin, wax dhici doona ka shee• gid.
Mas (-ka) -  I. Halaqa sunta !eh jaad ka mid ah. 2. Madaal barki.
Masas (-ka) -  (koox) gooryaan.
Masaafayn (-ta) -		(guur) mee! ma­ saafo jirta geyn oo ku meherin. Masaafir (-ka) -	Qof safar ku jira
masaafirid
oo meel ka yimid ama u socda; socoto; socdaal; kubkusiigaale.
Masaafirid (-da) -  Mcel  fog aadid,
u bixid; socdaalid.
Masaafirin (-ta) - Qof, eedsiin dar­ teed, meeshuu < legganaa ka wadid oo mee\ kale oo fog oo uusan rabin xoog ku geyn oo ku xayirid; fogeyn.
Masaafiris (-ka) -  Masaafirinta.
Masaafo (-da) -  I. Mee! la aado oo aan fogeyn ama inta loo socdo; minqaad; socod; tegis; marxalad.
2. (guur) meel gabar lala baxay ka xirrni karto.
Masaafood  (-ka) -	Mee! masaafo
jirta aadid; socosho; fogaansho. Masaajid (-ka) -	Aqal ama  meel
Muslinku wadajir isugu yimaado oo ku wada tukado oo Ilaah ku caabudo.
MASAAJID
Masaamax (-a) - Denbl ama gabo­ odfal ama gef la falay oo laysu dhaafo; cafi; denbidhaaf.
Masaamixid (-da) - Denbidhaafid; cafiyid.
asaar (-ta) -  Faas yar; godin.
masar
Masaargaab (-ka) - (qof) aan cilmi sii fog lahayn.
Masabbid (-ka) - Cid wax been ah lagu dhejiyo, lagu nabo, korka laga saaro.
MASAF (I)
Ma bbidid (-da) - Qof wax xun oo uusan falin ku dhejin, ku nabid, korka ka saarid.
Masaf - 1. (-ka) Dhuun af balla­ aran iyo af dhuuban ]eh, oo kolka wax shubma oo wee\ ku jira wee\ kale loo wareejina hayo, lagu isti­ cmaalo; dublad. 2. (-ta) Wee! 'bal­ laaran oo caw, qabo ama mayrax kale ka samaysan, oo badarka iyo wixii la mid ah, !agu haadiyo; xaarin.
Masafo (-da) -  Jaad maansada ka
mid ah; jiifto.
Masai (-ka) -  Misaal.
Masalan - Masai (ama masaal) aha­ an; halqabsi; balki.
Masalle (-ha) - Harag, idiin la ji!­ ciyey oo la qurxiyey ah, oo qof deeqa oo lagu tukado.
'.\-iasalo (-da) - I. Arrin wax iska weyddiinteed adag; su'aal cilmi ku dhisan. 2. Arrin, talo, xaajo, xaal; (ama 1, mas'alo ))).
Masar (-ka) - Cad yar oo maro ah (xariir ama cud bi) oo afargecs ah oo dumarku madaxa ku xirtaan ama dhididka laysaga tlro ama duufka laysaga siimiyo.
masarafad	mas/ax
Ma.sarafad (-da) - Gogol yar oo wareegsan oo caw ah, oo xeeryaha cunnadu ku jirto iyo gogosha loo dhexaysiiyo (dhawraarin ah,mn),
Ma awir (-ka) - I. Hab wixii jir leh muuqaalkooda lagu qabto oo lagu muujiyo warqad korkecd ama kor kale oo J\aleexsan oo dusha laga marshey waxyaa!o hooska Jyo ifti-
"1ASKAX (I)
inka aad u garan og. 2. Muuqaal habkaas lagu qabtay; taswiir; awir. Masal\-irid (-dal -- Ma awir u yeelid,
samayn; sawirid.
Masayn (-ta) -	Mase ka dhigid; simid.
Masayr (-ka) -	Shaki iyo male lala
gubto, intli qof aad loo jecel yahay laga baqo, in cid kale wail ka wa­ daagto ama laba tagto; hinaaso. M.asayrid (-dal	Masayr ku dhicid,
taabasho.
Masayrin (-ta) Masayr ku ridid. Masayrrol\-· (-gal - Nin masayr badan. '.\-fasayrsan -  Masayr hayo.
'.\-fasayrtir (-ka) - Wax qofka ma- sayrsan la siiyo oo lagu qaboojiyo oo masayrka ka bi'iya.
Masayrtirid (-da) - Masayrtir siin. M.asdar (-ka) -  Mesder.
M.asdarad (-da) - Qori xallefsan .oo cabbir ku yaal oo \\ax lagu sadriyo.
Mase - I. Amase; misc. 2. lsku mid; is le'eg; siman.
Mashaqayn Ha) - Mashaqo cid ku abuurid, u kecnid; lurid; dhibid; mixnayn.
Mashaqaysan - Mashaqo hayso; dhi­ baataysan; mixnaysan.
Mashaqo (-da) - Dhibaato; shiddo; mixno; xannibaad; xadnaan.
Mashaqoobid (-da) - Mashaqo ku dhicid; mixnoobi< l.
!\f.ashruuc  (-a) -  Jaangooyo  haw]
gaar ah loo sameeyo; v,.axkaqa­ bashada iyo fulinleeda; harnaamij; qorshays.
Mashxarad (-da) --- Veer dawan la ruxayo u eg oo  dumarku ka dha­
\\ajiyaan kolkay wax aad ugu bo­ gaan ama cid dhiirri gelinayaan; carrabdhaw.
Masiixi (-gal - Qof diinta kirista­ anka haysta.
'.\-fasjoohaar (-ka) - Mas la shcego, aan jirinse, oo la qabo inuu sito
johorad if badan oo uu habcenkii ku mirto.
Maskan (-ta) -  Ganbo.
Maskar  -  !.  (-b)  Mowjad;  hir.
2. (-ta) Gccdsaar aad u faalala. Maskarjab (-ka) -·· I. Mo11,jadda jabiddeeda. 2. Dad meel ka caa­ rycy oo a.in waxba haysan oo doo­
nni ama markab la jabay.
Maskax (da) •··- l. Xubin u eg dhuux weyn oo duuban oo cad oo arorro
!eh oo lafta rnadaxa gudeheeda ku jirta; waa xubinta u talisa waxga­ rasha< la, caqliga, xusuusta, hadalka, maqalka, aragga, dhadhanka, urka, dhaqdhaqaaqa, kd. 2. Garaad; ma­ an, laab; qalbi; kal; fiiro.
Maskaxyaro (-da) - Maskaxda doc­ deeda hoose oo ku jirta lafma­ daxda labadeeda dhinac oo hoose, oo u dhow meesha lafdhabarta dhuuxeedu ka bilawdo.
Ma.slax (-a) - Dad wax isku haysta ama is yeelay ama wax isku diid­ dan oonabad la dhex dhigo; heshiis.
mas!axad	maxaad
Maslaxad  (-da) -	1. W;ix waxtar
]eh  oo  haw! !aga qahto; shaqo.
2. Dan; faU."ido; (ama « maslaxo 1>).
Maslixid (-da) -	Nabad ka dhex ridid; hcshiisiin.
Masnac (-a)	Dhis haw] tolka ama
qaranka wa'X u t.irta lagu qabto; hooso.
'\-faso (-da) •-  Abceso; mas.
Masoobid (-da) -	Mase noqosho; sinmid.
\fasrad (_-ka) -	 Siraad; misbaax. Ma.< irax* (-a) -	Dhi ama meel wax
!a daawado la isku tuso, ida fi­ limmo, cayaaro, sheekooyin	iyo riwaayado, dad	la carbiyey jila hayaan iyo waxyaalo kale oo faro badim: waxaa laysku tusaa wax cilmi iyo murti laga helo ama laga bano. Masruuf (-ka)		Lacagta jooglada ah  oo  maalin  \\·alba cidda  ku
baxda;· nafaqo; sarr.iafad. Masruulid (-da) -	Masru,1f siin, bi­
xin: nafaqayn.
Mastuur (-ka) -	Kashif la'rum; astur; qarsoodi.
Masuug (-ga) -	Dhabcaal; bakhayl; muudal.
Masuugid (-da) -	Masuugnimo  ku
kicid; wax ku bakhaylid. Masuugnimo (-da) --· Masuug ahaan;
muudalnimo; dhabcaalnimo; bak­ haylnimo.
i.	:!as'uul (-ka) - I (qof) Wax u qoo­ lan, eeddu fuulayso, wax laga >\eyd­ diiyo. 2. Qof ccd qaadi kara; xil­ kas; (ama « masuul l>).
Mas'uu!i)'ad (-da)	Xilka qofka mas'uulka ah saarnn.
M11t11an - 1. (-ka) u) Labo ilmood oo hooyo isku ko! dhashay, mid­ kood lab. b) Labo WJX 00 isku lllJ­ taansan. midkood. 2. (-ta) a) Labo ilmood oo hooyo isku kol dhashay midkood dheddig. b) Cee! af dhu­ uban oo dheer.
Mataanayn (-ta) -  Mataano dhahd.
,\fataano (-ha) -  l. Labo ilmood oo mar hooyo wada d hashay
Mataatax (-a) - Madmad; diindiin. Matag (-ga) -  Mantag.
Matatadn (-ta) - (isku -) meel ciriiri ah, dhib iyo xoog ku dhex gelid; jibaaxid; jiirid.
Matataris (-ka) -  Matatrin.
Matax (-a) -  (is -) is-giriirixis; (ama
<< mutux )>).
Mataxan -  ls-giriirixinaya.
\IAXAAD
Matixid (-da) -- (is • ) [s-giriirixin. Matoobho (-da) - Ul afku soo laa­ ban yahay oo lagu xarragoodo;
8<1.koorad.
Matxaf* ("ka) - Dhis weyn ama qo! loogu talaggalay in la dhigo oo lagu kayd1yo oo lagu daaw<1.do wixii alaabo ah oo leh qiime taari­ ikheed ama c.:ilmi ama dhaqan ama fa.l ami.
\law (-gal -  Wcclka guud ahaan iiba kan hiyaha lagu dhaansado.
Ma..,aa?    Miyaa.
Mawd (-ka) -	Geeri; wed; dhima­ ho; (ama « niowd >)).
\ta'..,i (-ga_l -	Ceel biyo badan; banqi.
'\lawliid (-ka) -·· Mowliid.
\taxaa?  -	Waa maxay?
.;\laxaad (-ka)	lrbad weyn oo joonyadaha iyo wixii la mid ah lagu tolo; (ama « maxaar »).
maxaawacay
Maxaawacay - (weyddiin iyo wax­ kadheh, labadaba) waxa sababta keenay ama wacay; waxa ay ku noqotay; maxaayee!ay; sabab.
Maxaayeelay - Maxaawacay. Maxabbo (-da) -  Jacayl; kalgacal.
Maxajabad (-da) -  Qof dumar ah oo gurigeeda ku dhawran, dibadda inay uga soo baxdo oo ajnebigu arkana aan oggolayn ama aan loo oggolayn; makhabbiyad.
Maxal (-lea) - llmasideen; ilmagga­ leen; rimmay; min.
Maxamuudi (-da) - (dhar) baftada qaarkeed.
Maxay? - l. Waa waxee? 2. (ma­ xaa + ay) maxaa iyadu, kd.
Maxbuus (-lea) -  Qof xabbisan.
Maxdin (-ka) -  Dhagax gaar ah oo ballaaran oo badarka lagu shi­ ido; shiid; (ama « mixdin )>).
Maxkamad (-da) - Aqalka ama me­ esha garta lagu naqo.
Mexia! (-ka) - (guur xaaraan ah) labo qof oo is Furay oo aan mar labaad is guuisan karin jeer naagta nin kale guursado oo ay kala tagaan; ku wax. la siiyo oo naagta lagu xiro oo durba fura.
Maxmaas (-k.a) - Weel bunka iyo wixii la mid ah, lagu xammiso.
Maxmil (-ka) - Maro xariir madow ah oo tel iyo Quraan lagu qurxi­ yey, oo qaali ah oo kacbada la huwiyo; Rati la garqaadayo baa Maka lagu keenaa.
May - Ma aha; maya; yeeli mayo; diidey.
Maya -  May;'ma aha.
Mayac (-a) - I. (hilib) suyuc. 2. (ca­ ano) suusuc ku dhowaad. 3. Ki­ bir, isla\\eyni.
Maya! (-ka) --  Meesha gaashaanka
la qabto.
Mayay (-ga) - l. Roobka da'a maa­ Hnta qaarkeeda hore; bariiso. 2. Ro­ ob weyn; jir.
Mayddi (-ga) - Xabag udgoon oo yagcartu dhasho.
mee?
Maydhaamid (-da) - Wax wanaag­ san, oo aan bixintood la dooneyn, wax muquuno ah ku furasho.
Maydhaan (-ka) -  Wax muquuno ah ama aan la rabin, oo wax wa­ naagsan oo aan la quuri karin, lagu furto.
Maye? - Xagge jiraan?; meeye? Mayicid (-da) -  I. (hilib) Suyucid.
2.	(caano) suusucid ku dhowa­ ansho. 3. Kibrid; islaweynaansho; tadhihid.
May! (-ka) -  Miil.
Mayllin (-ka) - I. Qalab waran dhuuban u eg oo leh caarad wax mudda. 2. Bir yar oo lagu indha­ kunsho. 3. Wax dhuuban oo wax muda oo dhan.
Mayrac (- ) - Xoolo daajinta gala­ beed.
Mayracad (-ka) -  Mayracasho.
Mayracasho (-da) - (xoolo) qabowga galab-gaabka iyo fiidka hore ku daaqid.
Mayracid (-da) -  Goor gabbal-gaab
ah ama fiidhoraad, xoolo daajin. Mayran  -  La  mayray;  qasaalan;
xalan; dhaqan.
Mayraq (-a) . - (gee!,) saddexda feeroo< loo sararta u hooseeya iyo hilibkooda.
Mayrasho (da) - l. Dhar <1ma wax kaloo fa mid ah oo usk.ag !eh, biyo ku qasaalasho. 2. Biyo isku rogid; qubeysasho.
Mayrax (-da) -	Dhirta daboolkeeda kore oo u dhexeeya qolofta kore iyo geedka laftiisa adag; mullaax. Mayrid (-da) -		Biyo ku qasaalid;
dhiqid; xalid.
Maymiin (-ka) -  Wax mayridda.
Mayro (-da) - Geed timirta iyo baarta u eg. oo caw jilicsani ka baxdo; manniiqo.
Med (-ka) -  Dhagax; shiid.
Medid (-da) - Dhagax ku dilid: dhagxin.
Mee? - Xaggee jiraa? Aaway? Me­ eyey?
meecsad	meesh11tan
Meecaad - 1. (-da) Xiddigaha cirirka tan ugu danbaysa oo u dhexaysa rab danbe iyo godinta. 2. (-ka) Ka soo rayn; lihiin < lanbe ycelad; cirib­ danbeed wanaagsan.
Meecaadid (-da) - Waxtar iyo lihiin danbe oo loo aayo yeelasho.
Meeday? -(iyada) xaggee bay jirtaa? Meegaa.r (-ka) -	Wareegga garan­ garta iyo xcrada oo kale; goo­
baab; wareeg.
Meegaaran -	La meegaaray; sida xerada qaab warcegsan loo yeelay.
Meegaarid (-da) -	Wa;,; meegaaran ka dhigid.
Meehaalad (-k,i.) -	Filasho; malayn; taawin; (ama « miihaalad >l),
Mee! (-sha) -	Kob.
Meelayn (-ta) -	(wax, qof) meel dhigid, u yeelid, ku ogaansho.
Meelaysan -	Mee! la dhigay; meel lagu ogaadey.
Meelaysasho (-da) -	Mee! dhigasho.
Meelaysnaan (-ta) -	Wa:x meelaysan ahaan.
Meelgaar (-ka) -	(kn -) wax wa:x lagu gaaro ama lagu sugo; kusime.
Meelkadhac (-a) -	Gef. Meelkuggaar (.),a) -		Kummcelgaar.
Meelmaa.g (-ga) - Qofka hadduu wa;,; ku dhego, ama wa;,; damco, aan laga fujin karin, aan la soo loodin karin; qof madax adag.
Meelmar (-k:a) - Wax socon kara ama saamays fiican !eh ama haga­ agsan.
Meelmarid (-da) - Wax meelmar ah ama meel maray noqosho.
Meeqa? -	lnma? lntee? Jmmisa? Meeraxeer (-ka) -	Xarig dheer oo ba< lanaa suun ka samaysan, oo kolka awrta int8. la raro oo la dhi­ geeyo oo lammada lagu rogo, korka
iagaga soo wareejiyo.
Meere (-ha) - (meereyaal) xiddigo qaboobey oo dhulal noqday oo qorraxda la socda oo ku wareega oo iftiinka ka qaata midkood; me­ ereyaashu  (sayaariin)  waa  sagaal.
J. Dusaa, (cuddaar). 2. Waxaraxir ama  Xiddigta  Waabberi  (sabra).
3.	Dhulkeenna. 4. Farraarre (ma­ riikh). 5. Cirjeex ama Cirjiir (mu­ shtar). 6. Raage (saxal). 7. Uraano.
8. Netuun. 9 Buluto.
Meerid (-da) - Socod wareeg ah socosho.
Meerin (-ta) - l. Socod wareeg ah socodsiin; wareejin. 2. Hada! la qoro ama layska dabo akhriyo oo la barto; akhriyid, sheegsheegid, ku had!id.
Meeris (-ka) - l. Waxbarashada ar­ dada, in ko! la qaato oo la barto; cashar; dersi. 2. Wax la falkinayo ama la tolayo, wareeggii kol la soo meeriyoba.
Mcenneer (-ka) - l. Socsocod meelo aan fogeyn lagu laallaabto; war­ wareeg.  2. (ka -) Arrin ama wax
kale oo aan fulintooda la rabin oo laga leexlccxdo, laga warwareego, laga madax-mcersho.
Meermeerid (-da) -  l. Warwareegid.
2. (ka -) Wax aan fulintood ama waxkaqabadkood la dooneyn, ka Jeexleexasho, ka warwareegid, ka madaxmeerin.
Meermeerin (-ta) - Warwareejin; le­ exleexin.
Meermeerto (-da) - Jsku-kor-warceg x.oog badan oo biyaha badda iyo webiyaashu yeeshaan oo ceel ware­ ega haya u ekaadaan; mid.
Meertaysad (-ka) -  Meertaysasho.
Meertaysasho (-da) - Si meerto ah wax u wadaagid, u qaybsasho; kaltamid; jilaysi; moogtan; miilay­ sasho.
Meertaysi (-ga) -  Meertaysasho.
Meerto (-da) - Si wareegto ah oo wax loo qaybsado; wadaag; kaltan; moogtan; jilays; miile.
Meeshaan - Meeshatan; Halkaan; Kobtaan.
Meesbatan -  Kobta kolkaas la joogo
ama farta la isugu fiiqayo; mee• shaan.
meesi	miciin/aawe
Meesi (-ga) - • Jaadadka :,.oolaha sida geela, Jo"da, kd.
Meetan -	Meeshatan.
Meeye? -	Xaggee jiraan? Aawaye? Mceyey? -		Xaggee buu jiraa"! Mee?
Away?.
MESEGGO
Megdeyn (-ta) -- Meged gelin; idiin ka dhigid.
Megdeysan -- Meged la geliyey; la rneg­ deeyey; idiin laga dhigay.
Meged (-da) -  l. Harag la hoolay oo si gaar ah asal iyo waxyaalo kale loo geliyey; idiin. 2. Asalka wax lagu rnegdeeyo.
Meher (-ka) -  l. Maal si  harci ah
loo siiyo qofka dumarka ah oo la guursanayo. 2. Heshiiska iyo xiri­ taanka guurki:i; nikaax.
Mehered (-da) -  Haw] gaar ah oo qof dhab u yaqaan oo ku xoog­ sado; xirfo; shaqo; carnal.
Meherin (-ta) - (guur) qof dumar ah, nin ku xirid. ku nikaaxid.
Meherkaweyne (-ha) - Mchcrka ka hor. ilmo uurka gala.
Mehersad (-kaJ -- Mehersasho. Mehersa11 -· La meherslicy; la nika­
axay.
Mehersasho (-cla) - Nikaaxsasho; guursasho.
Meleg (-ga) --  Gceri; wed.
Melgid (-da) - Melcg u noqosho; v.edki joogicl; sababid.
Merga.sho (-da) - Wax la liqay, hunguriga dhexdiisa joogsasho, is­ taagid.
Mergi (-ga) -- 1. Daliigo xoog leh oo xubnaha oogada qaarkood, ku dhex jira ama i u haya, sida labada lafdhabarta dhinacyadeeda ku dhi­ lan; midabkoodu waa caw!, hacidii la kala jiidona, waa isku soo roo­ raan. 2. Waxa sida mergiga, haddii la kala jiido ama la maroojiyo ama laysku yareeyo oo dabadeed la sii daayo, kala baxa oo qaab­ koodii hore yeesha.
Meriid (-ka) -	I. Geed aad u wey­
naada oo sunta meriidka laga Ibo.
2. Sun, fallaaraha iyo warmaha iyo Jagu dhoobo oo wax lagu laayo; un • waabaayo· (ama << mariid >l
« m liid >>).	,	'
Mesder (-ka) -	(naxwe) xididka ama magaca hawsha falku qabanayo.
Meseggo (-da) -- Jaad badarka ka mid ah; haruur.
Meyd (-ka) -	I. Qof dhintay oo naftii ka baxday. 2. Oogo dad oo aan nafi ku jirin. 3. Qof tabar yar. Meygaag (-ga) - Geed-abaareed weyn oo laf adag oo dhuxul aad u ma­
dow oo wanaagsan leh. Meyti (-da) -  fnta dhimatay.
Mid (-ga) - 1. flig caarad fiiqan oo gowsasha iyo dhoolasha u dhe­ xeeya. 2. Badarka la abuuro kolka u horreeya oo uu soo baxo isagoo duuban.
Miciill (-ka) -- Waxtar; kaalmo; gar­ gaar; jimic; jixinjix.
Micii11darro (-da) - Miciin la'aan; jimicdarro.
Miciinid (-da) ,_, Cid miciiin u gelid; teegaarid; gargaarid.
Miciinlaawe (-ha) •- Qof aan cid miciin u gelin, jimic daran.
miciinsad	mi/1
Miciinsad (-ka) •··· Miciinsasho. Miciinsasho (-da) --- Miciin iyo wax­
tar uga baahasho, b. doonasho, ka sugid, moodid.
Miciinsi (-ga) - Miciinsasho. Miene (-ha) -  Macne; ulajeeddo.
Micraaj (-ka) - Habeenka Nebi Ma- xamed Quddus laga dheelmay oo samada la geeyey (rajab, habeen­ ka 27d.).
Mid -  1. (-da) Meermeerto weyn oo badda kore ka dhex samaysanta.
2. (-ka) Tirada labada ka horraysa;
keli ah; aan la wehelin; kow; hal. idaar (-ka) -	1. Baaqa dadka dhe­ gaha la' lagula hadlo. 2. Dadka
dhegaha la' fartoo< la.
Midaarid (-da) -  Baaq midaar ah, ku baaqid, cid wax ku barid, ku hadlid.
.\fidab (-ka) - I. Fallaaraha kala duwduwan oo iftiinku kolka ay wax qabtaan, saamayska ay hadba isha u yeelaan ama ay ku reebaau, midkood; midabyada waxaa ka mid ah cagaarka iyo guduudka iyo cil­ laauka. 2. Kalluunka jaadki.
:\Iidabayn (-ta) -  Midab  u  yeelid.
:\1idabtakoor (-ka) -  Falsafad xun oo dadka midab midab u kala soocda oo isku dirta int:i -gun iyo gob '.•a kala dhigta.
Midayn (-la) -  Mid ka < lhigid.
Midig (-ta) - 1. Oogada docdceda bari xigta haddii qof u jccdo xagga woqooyi oo ay ku taal gacanta dhab loogu adeegto; docda bidixda u tusmaysan. 2. Gacanta dhab lo­ ogu adeegto oo laysku salaamo laftceda.
Midigeyn (-ta)	I.  Docda  midig
;,;igid. 2. Wax docda midigla ah ka bilaabid.
Midigsaar  (-ka)  -	Gacanta  midig
oo cid lagu salaamo; gacanqaad. '1idigsaarid  (-da) -	Salaamid;  ga­
canqaa< lid.
:\lidiidin (-ka) -	Adeege; ciidan. '.\lidiidimid (-da) - Adeegid; ciidamin.
Midna - Mid oo iyaga ahna  xataa mid.
Midnimo (-da) -  Isku mid ama mid
kcliya ahaan; wadajir.
Midoobid (-da) - Mid noqosho. Midow (-ga) -  Midoobid.
Mihiib iin (-ta) - Gacanta u gelin; guddoonsiin; siin.
Mihin (-ta) - Qof in wax la siina hayo la darccnsiiyo, oo kolkuu wax fisho, haddana aan wixii la siin; walacsi.
Miibac (-da) - Wax aan fudayd ku jabin oo aad u adag.
Miid (-da) -- I. Wax kasta oo shubma oo culus oo saafi ah oo badanaa macaan, (sida miidda malabka iyo surta iyo subagga iyo miraha bis­ laada ama sonkorta /agu kariyo kd.J. 2. Cadka ama fnta wax ugu wanaagsan.
Miidaamin (-ta) -  Wax la nacay ama aan la rabin, meel xun oo fog oo  uusan ka  soo  nabad-noqou, u < lirid.
Miidaamis (-ka) -  Miidaamin.
Miidaamo (-da) -	I. Wax aan la rabin oo mecl xnn oo fog oo aan
!aga soo nabad noqon loo diro.
2. Qofka la miidaamina hayo, laf­ tiisa,
Miidayn (-ta) - Miid ka dhigid. Miidoobid (-da)  Miid noqosho.
Miigasho (-da)	Wax aan dhab u ji!icsauayn oo liqiddoodu dhib tahay, liqid.
Miige (-ha) - Bir af dhuuban oo kolka becrta abuurka lagu gurayo, dhulka lagu mudmudo oo godad yaryar loogu ameeyo.
Wiiggan - Ad"adag; culus; wana­ agsan; toosan.
,rngganaan (-ta)	Wax miiggan ahaan; ad'adkaan,
Miihanlad (-ka) --	Meehaalad. Miijin (-ta) -		Ceejin; cunaqabatayn. Miil (-ka) -	I, Cabbir dherer le'eg
1609,35 mitir ama 1760 yaardi; mayI. 2. Labada madax oo marka-
miile	miiqan
bka ama doonnida midkood. 3. Mar­ kab weyn oo badaha isagll gudba
MJl O
A) tan loo dhigo dadka; 8) tan loo dhigo baabuurrada dagaalka; CJ tan badda,
oo  waqti  la  yaqaan  ku  socda.
4. Ciyi.
Miile (-ha)	Ka!; moogtan; jil; meerto.
Milo (-ka) - Xarafka saddex-iyo­ tobnaad magaciisa; (m).
Milnayn,. (-ta) - Miino gelin, ku aasid.
Miinaysan* -	Miino ku aasan tahay. Milno* (-da) -		Qalab gudihiisa wax qarxadaa ka buuxaan oo wax lagu burburiyo (buuraha qararka ah, dhi­ saska ad'adag, qalcadaha iyo xudur­ rada, gaadiidka dagaa!ka oo dhulka
iyo badda, kd.).
Miinshaar (-ta) - I. Qalab birlab xalleefsan laga sameeyey, oo doc ilko wax gooya ku leh gadaalna daab la qabto, oo qoryaha iyo wixii la mid ah, lagu googgooyo.
2. Libaax-badeed (ama « miishaar »). Miiq (-a) - Daliig dhuuban oo cudbi ah ama wax kale oo la maroojiyey oo wax lagu tolo; dun yar; lifaaq. Miiqan -	I. Dun la miiqay. 2. Sida dunta u dhuuban; dheer oo caato
ah; suuqan.
J06
miiqid
:\fiiqid (-da) -- Wax miiqan ka dhi­ gid; cudbi ama wax kale, dun ka dhigid.
Miira (-da) - Bisha 2d, oo dayaxa; safar.
'.\-liiran --  La miiray.
'.\-liirid (-da) -  1. Miir ka dhigid; firo iyo saxarro iyo ciid iyo wixii la mid ha, ka reebid. 2. (kala -) kala soocid.
Miiris (-ta) -  Miirid.
Miirmid (-da) - Wax miiran noqosho, Miirnaan (-ta) -  Wax miiran ahaan.
:\fiis (-ka) -  1. Qalab  guri  ama
xafiis oo ka samaysan alwaax ama bir ama wax kale oo fidsan oo Jugo ku taagan; dushiisa wax baa lagu cunna ama la saaraa ama lagu qoraa;  shillal  (ama  (< miisad ))).
2. Maqaan; darajo; magac; qiime.
\iiisaamid (-da) -· Wax miisaankiisa ogaansho; cabbirid.
Miisaan (-ka) -- I. Qalab wax lagu eabbiro oo qaabab badan !eh. 2. Cu­ lays; culaab.
'.\-liisaaniyad (-da) - Jaangooyo mu­ ujinaysa oo isu dheelHtiraysa sana­ dii lacagta soo geleysa iyo tan baxaysa.
'.\-liisad (-da) -  Miis; shillal.
'.\-liisan - La rniisay; la beegay; la buuxiyey.
iisasho (-da)    Beegasho:  mii a-
amasho.
Miishmiishad (-ka) - Waxaan xiiso Joo qabin oo la iska hayo, ama la doonayo in lagu raago, cabbid, kd., degdeg la'a:rn.
Miisid (-r.la) --· 1. (badar, kd.) bee­ gid; cabbirid. 2. Buuxin.
\tilay (-ga) -  Xi!li; waqti; goor. '.\-lilgeyn (-ta) -  I. Milgo ama ula­
jeeddo wanaagsan hadalka u yee­ lid; muunayn; xurmayn; murtiyeyn.
2. Shabaag milgo ah ka dhigid.
\tilgo (-da) -- I Ulajeeddo wanaag­ san; murti; quluud; xudduud; mu­ uno; xurmo. 2. Shabaag ilo yaryar leh oo kalluunka lagu qabto.
mindhismo
Milic (-da) -	Kulaylka qorraxda.
Milicsi (-ga) -- Arag yar, dhinac ama ilqooreedda ka ark.id.
Miliilic (-a) -	Milii!icid.
Miliilicid (-da) -	Eegid debccsan oo jacayl ku jiro, wax ku ecgid.
Milil (-ka) -	Carun; rnalax. Millad (-da) -		Sharceco; diin.
MIIS/1.AN
Milme (-ha) - La dulmiyey, ciilcunay, madluun ah (- iyo mabe).
Milmid (-da) - I. Dulmi iyo julul badani soo gaareen; ciilcunid. 2. (sonkor, cusbo,...) dhaqaaqid, qa­ srnid, biyoobid.
Milmil (-ka) - Dhar sida baftada u cad oo aad u jilicsan.
Min (-ka) -  1. Aqal; guri; hooy; (ama <( minan »). 2. llmasideen; il­ maggaleen; rimmay. 3. Ko!ay weyn oo timir ah; labo goosaradood oo laysku daray.
Minawaar* (-ka) -  Markab dagaal.
Minbar (-ka) -  Meel kor u qaadan oo qofka khudbada akhriyayaa ama wax wacdiyayaa fuulo, si uu u muuqdo codkiisana loo maqlo.
'.\-lindhaa -- Waxaa laga yaabaa; ma­ laha.
Mindheelli (-ga)   llmasideenka oo
qalloocr.la.
\findhieir (-ka) Xuub uurkujirta qaarkced haya. siiba xiir.lanka yar­ yar, sida uu u badan yahay.
Mindhismo (-da) - I. Guri. in lagu aroosbaxo u dhisid; guriggal. 2. lnta arooska cusub !agu jiro. 3. Guriga
mind!
arooska oo laga < lhiso, cidda g<1- badha bixisay, agtceda; inanlayaal. '.\tindi (-da) •·- Bir xalleefsan oo daab
!eh oo dhinac af ku leh oo wa;,.. lagu gooyo; (ama 9 middi ))).
.\!indirraacin (-ta) -	!. Arrin  aan
mlraaf
u foolxun bay ku < lhisan tahay; waa loo dhacaa oo loo bukoodaa oo v..axaa la qabaa in jinniyo ma­ gac:yo badan !ch (sida: Maammc; Yoose) ay da< lka caafimaadkiisa gacanta ku hayaan.
MJ AWAAR
weli bislaan ama aan dhab looga baaraandegin, si deddejis ah ku dhammayn. 2. Neef aan la baxna­ anin oo .ian loo war hayn inuu dhiman lahaa iyo in kale, minr.li kula boodid, gowricid.
Mindirraacis (-ka) - Mindirraacin. Minfiiq (-da) -  Xaaqin; (ama (< ma­
fiiq )>).
Minfilaad (-ka) - Qof kale uurkiisa xumaan ka filasho; < lareensi; tuhun.
.\11'-d!Ail
Mingis (-ka) - Ca)aar ragga iyo dumarkuba ka qa)b galaan; dhi­ nac tumiddet:du aad bay u qurux badan tahay. dhinacna senen aad
Mino (-da) - Biyo cad oo layiig ah oo ka yimaada xubnaaha laga dhalo oo laboodka; shahwo; (arna
,( mani »).
Minqaad (-ka) - [n awr rnr sidaa maro isaga oo aan la furin oo joogsan; mccsha laga raray iyo mecsha danbc oo lagu furay, inta ay i u jiraan; cabbaar.
Minqax (-a) -  Manqax; jalabbutc.
Mintid (-ka) - Dadaal aan wax lay­ skala harin; nafkurreeb.
Mintidid (-da) - Dadaal aan waxba la iskala harin la imaansho; nafta kn rccbid.
Minweyn (-ta) --  Naago  nin wada
qabo, tan uu ug,·. hor guursadey. Minxiis (-ka) -	Qof:,.labada is guur sadey aan midna aha:,-n oo ha< l­ dana maammulka arooska oo dhan Joo xilsaaro (qurxinta guriga, mar­
tida, cayaaraha).
Minyaro (-da) -	Naago nin wa< la qabo, tan guurkeedu ugu danbecyey. Mir l-ta) -	Wax habeenkli inta la hurdo dhaca ama yimaada ama la
falo. 2. Goortaas  lafteeda.
Miraaf (-ka)  Socsocod aan toos loo socon, warwareeg.
miraafid	miro
Miraafid (-da) - Socod aan toos ahayn socsosho; warwareegid.
Miracas (-ka) -  Geed jaadad badan u sii kala baxa oo aan qodax lah­ ayn oo miro yaryar oo cascas oo la cuno dhala.
Mirafur (-ka) •-·· Geed-quwaax  wcyn
oo xabag udgoon oo la shito lch.
Mirasho (-< la) -· - Mirta dhexdec< la daaq doona ho, wax cunid.
Mirimmiri (-da)	Gccd-abaareed aad u weynaada oo badanaa wad­ dooyinka magaalooyinka lagu qur­ xiyo; geed-hindi.
Mirir (-ka) -	Dhceh cillaan iyo gu­ duud isku jira ah, oo biyaha ama dabayshu, birta u yeelaan; daxal. Miririd (-da) -		Mirir yeelasho; da­
xaleysi.
Miririg (-ta) -	Wax badan oo intaas
MIRO
A) seytuun; B) yaanyo; C) araanjo; D) tufaa,.
Miratahan (-tu) -	Dadka miraha badda keliya ku nool; jaaji,
Mirayn (-ta) -	I. Miro bixin, soo
saarid, dhalid. 2. Miraha heesta tirin, qaadid.
Mimxareedaad  (-ka)	Lullumada
kaneecada.
\.firdhid (-da) -  (riyaha) ciyid.
Mirdhis (-ta) - Carjawda xalleefsan oo sanka, oo labada dul kala qoqobta.
Mirid (-da) - I. Habeen la hurdo imaansho (rooh, col,). 2. Mirtii xoolo daajin.
Mirif (-ta) - Saxarrada yaryar oo ciiddu bitiso, siiba ku\\a ku daata ceelasha gudohooda.
is wada dabammaraya oo ishu ku wareerto.
iririgleyn (-ta) --  Si miririg ah u
dhaqdhaqaaqid, u socsocosho. Mirkac (-a)- Minaoo la kaco, la tooso.
Mirkicid (-da) - Mir dhexe oo la hurdo. kicid, toosid.
Miro - l. (thaJ (weligeed magac kooxccd) gee1"ka qaybihiisa tan la cuno oo iniinaha iyo lafaha iyo beerku ku jiraan; qaar hilib bay Ice yihiin sida babbaayga iyo qa­ raha, qaar Jaf adag sir.la canbaha iyo murcudka iyo qaar engegan sida lowska iyo badarka. 2. Ti­ xaha heesaha. 3. (bad) lohodka iyo "'ixii u eg.
mirraw	mood
Mirraw (-ga) -  Geed aan caleemo
!ahayn oo geelu cuno.
Mirrijin (-ta) -  Neef xoolo ah oo aan candhadiisa caano danbe ku harin, naasihiisa dalda!iigid bal in wax ka soo dhacaan; dharqin.
'.\firriq (-a) - Caano yar oo la mir­ rijiyo oo naasaha ku yaal.
'.\firriqsad (-ka) - Mirriqsasho. Mirriqsasho (-da) -  Neef mirriqsi ca­
ano uga maalid.
'.\firriqsi (-ga) - Neef xoolo ah, mir­ rijin ku maalid.
'.\firyaad (-ka) - Xanuun ama \\-ax kale oo saamays weyn leh oo mi­ yirka iyo wax-garashada wax u dhima, oo lala meermeero; harjad; weref; haar; (ama << maryaad »).
:\firyaadid (-du) -· Wax miryaadaya noqosho; harjadid; werfid; haa­ rid; (ama < s maryaadid l>),
'1isaal (-ka) - Wax wax u eg oo lagu tilmaamo; masal; tusaale.
'.\fisb:aax (-da) - Masrad; siraad. Miscilil (sha) -  Xerada ariga illin­
keeda oodaha labada cihinac ka xiga middood; kaadka xera< la; (ama " miscirir ll ).
:\tiR' -	Mase; amase.
:\foig Hal -	Xubinta bowdada iyo u dhexaysa dibka; sin.
'1isir  1-ia)  -	Qoryo waa\\eyn oo
ao·actag oo v,,ax lagu shido.
'liski :-gal - Dharnan aad u udgoon oo deero !aryar oo Aasiya ku noo! laga helo: ko!ay yar oo deeradaas kceda labi uurka ku lee yahay 1 haragga hoostiisa) bun ku sama­
)smaa \\"aJ. la ganacsadaa oo ca­ darro lcadan oo qaali ah, buu sal u \ aha\
Misdin (-kal - Qof aan maul lahayn; qof cayr ah: sabool.
Miskiinlaa  (-gal -  Geed  sida ca­
daadda qod>..o daran oo qarqa­ roofan leh.
Misna - Haddana; kol kale; kol labaad; kol danbe; (ama « mi­ sana ,>).
Mitamin (-ta) - Tashiilid. Mitan (-ka) -  Tashiil.
Mitir* (-ka) -- Cabbir wixii < lheer l.igu qiyaaso oo 100 sentimitir ama 1,093 yaardi ka dhigan.
Mixnad (-da) -· Arrin dhib iyo isa­ suro badan; xannib; (ama "mixno>>).
Mixno (-da) -  Mixnad.
Miuaab (-ka) •-· Masaajidka gudi­ hiisa, mee ha imaamka dadka tu­ jiya loo sameeyey.
Miyaa? --  Mawaa,
Miyaaso (-da) -  Libaax-badeedka jaad ka mid ah.
Miyi (-ga) - Dhul aan la degganayn oo magaalooyinka ka fog; baad­ diye.
Miyir (-ka) -  l. Kartida wax lagu kala sooco; wax kala garasho; caqli; maan. 2. Digtoon.ian iyo isjirid oo wax lagu qabto si aan wax dhibaato keen.ia u dhicin; deg­ ganaan; xasilloonaan.
Miyirin (-ta) - 1. (u -) Cid miyir u yeelid, ku soo cclin. 2. Si miyir lch wax u qabasho; si aan rJegrJcg lahayn oo xasilloon wax u samayn; u kaadin.
Miyirsad (-ka) --· Miyirsasho. Miyirsasho (-da) -  Miyir yeelasho,
ku soo noqosho, suuxdin ama wax kale oo caqliga tebiya kaddib.
Miyirsi (-ga) - Miyirsasho. Mohasho (-da) -  Muhasho.
Mohorad (-da) -	Joonyad ama kiin­ taai badar ah, oo la kala baray, bar.
Mokhoor (-ka)- Dhoof dabaysha laga horyimaado; (ama « makhoor »).
Mokhoorid (-da) -  Doer.la dabayshu ka imanay o u rJhoofid; (ama (< ma­ khoorirJ >>).
Moobah (-da) ,  Moomah; hah.
Mood -· I. (-!) Erey duco ah oo ma­ daxda loo dabbaaldega hayo lagu yiraahdo; raag! 2. (-0da) Daliigo balballaMan o"'" agalka u eg oo waqtiyada roohka cirka ku dhilma kolb qorraxdu dhacdo. J. (-ka) Maal d inta aan xoolaha nool ahayn.
mooddo
Mooddo (-da) -  Sida la moodayo;
male; fakar; ictiqaad.
Moodid (-da) -  J. Si gef ah wax u garasho; wax wax kale u qaa­ dasho, la noqosho, la ahaansho, malayn. 2. Gudbid; dhaafid; marid.
Moofo (-da) -  Muufo.
Moog -  I. Aari ogeyn; aan war hayn.
2. (-ga) Kol; mar. 3. Kai; miile; jil. Moogaon (-ta) -  Ogaal la'aan; war­
qabid la'aan.
Moogaansho (-ha) - Moogaan. Moogga -  1. Kolka; marka. 2. Mug­
ga; hadda; amminka.
Moogtamid (-da) - Kaltamid; meer­ taysi; jilaysi; miilaysi; fi1lan.
Moogtan (-ka) -  Kaltau; fi1lan.
Moo! (-ka) - Meel biyo fadhiyaan oo dhulkii aau la gaari karin ama uu aad u fog yahay; qusur.
Moole (-ha) -  Aqallada miyiga jaad ka mid ah.
Moomah (-da) - Hah; (ama «moo­ bah,,).
Mooradduug (-ga) - Dhac aan wax laysku reebin.
Mooradduugid (-da) - Dhac morad­ duug ah cid ku dhigid.
Moordi (-ga) - 1. Cadhada xoolaha murxisa. 2. Jaad liita oo meseggada.
Mooro (-da) -  Xero.
Mooryaan (-ta)- Dadla dhacay; cayr. Moos (-ka) -	1. Dhis dhoobo ama wax kale ah oo loogu talaggalay inuu biyaha daadka ah celiyo. 2. Biya­ mmareen yar oo daadka weeciya ama biyo faclhiya wada. 3. Muuska
la cuno.
Moosan -  La moosay.
Moosid (-da) - Biyo socda ama fad­ hiya, moos celiya ama weaiya u sameyn.
Moosin (-ka) -	I. Dabayl xilli ku socota oo ka dhacda Badweynta Hindi iyo Aasiyada Koofure. Waa labo: mid <( koofur-galbeed >► oo dhacda afar bilood (Maaj.-Ag.) oo labo bilood oo celcelis ahi (!angam­ bili) ku xigaan (Set.-Okt.) iyo mid
moxoggo
« woqooyi-bari " oo iyana afar bil­ ood dhacda (Nof.-Feb.) oo iyadana ay ka danbeeyaan labo kale oo bilood oo celcelis ah (Maar.-Abr.).
2. Xilli; waqti.
Mootan -	Aan noolayn; dhintay; mood.
Mootanaan (-ta)- Wax mootan ahaan.
M0XOOG0
Mooyaone -	Haddii laga reebo; ma ogiye; ma ahee; (ama « mooyiye »). Mooye (-ha) -		Wee! qori ah ama bir oo kali, (tib), wehelis0, oo badarka
iyo wixii la mid ah lagu tumo.
Moqor (-ka) - Dalool yar oo jirridaha dhirta waaweyni yeelato oo kol­ kii biyaha roobku galaan dhuumo lagaga cabbo.
Moqotln (-ka) - Kooraha labadiisa madax, oo dhexdooda qoflrn fari­ isto, midkood.
Mowd (-ka) -  Mawd.
Mowjad (-da)-(bad, kd.) hir; waddac. Mowliid (-ka) - 1. Dhalashada Nebi Maxamed. 2. lidda iyo xuska kol­ kaas la sameeyo. 3. Magaca bisha saddexaad oo dayaxa oo Nebigu gudaheeda ku dhashay; (ama « mo­
w!uud »).
Moxog (-ga) -	(oogada dadka) dha­ barka intiisa hoose; dhex.
Moxoggo (-da) -	Geed la beero oo
xididdo buruq waaweyn ah oo dhu­ lka ku xabaalan yeesha; dad iyo
mo>►).
Mudid (-da) - Wax sida qodaxda iyo irbadda caarad fiiqan lch, xoog v.ax ku dhex gelid.
Mufsid (-ka)	Qof fasahaad badan. Mufsidnimo (-da) -	Mufsid ahaan. Muftaax (-a) -	 Fure.
Mufti (-ga) - Caa!in weyn oo laga waraysto wixii la aqoon waayo ama laysku qabto oo shareecada lug ku
!eh; Abwaan, xagga diinta; Buuni.
m,g
Mug (-ga) - l. Weel ama wax kale oo gudo leh, inta qaadkiisu le'eg yahay. 2. Kol; mar.
Mugdi (-ga) - Aan iftiin lahayu; gudcur.
Mugga -	Hadda; eegga; amminka.. Muhaajiriin (-ta) -	Saxaabadii Nebi Maxamed la haajirtey oo iuta Maka
ka tagtay Madiina ugu tagtay. Muhasho (-da) -	Cid ama wax, kal­
gacal iyo rabitin u qabid; uurka wax ka doonid; wax laabraacid.
Muhim -	(arrin, kd.) Milgo !eh; weyn; culus.
Mujarrab (-ka) -	I. Qof wax soo jarribay,  soo  tijaabiyey,  soo  sal­
gaarey. 2. Wax la hubiyey, la sal­ gaarey.
Mujrim (-ka)- Qof denbi weyn galay.
Mujtahid (-ka) -	Qofka ijtihaaclaya ama ijtihaadka la imanaya.
Mujtwnac (-a)- Urur; wadajir; bulsho. Mukallaf (-ka) -	Qof wax loo she­ egan karo ama wuxuu falo ka mas'
uul ah; qaangaar. Mukhaalafo (-da) -  Khilaaf.
Mukhuurid (-cla) - Biyaha dhexdo­ oda wada gelid; quusid; tiinbasho. (ama « muquurid >►).
MUKULAAL
Mukulaal (-sha) - Dummad; yaan­ yuuro; dinnad.
Mulac (-a) - Bahal yar oo afar addin iyo dabo dheer !eh oo siilaanyada u eg,  kase  weyn  xoogaa;  (ama
« bulac »).
Mulki (-ga) - Wax qof gaar u lee yahay; lihi; hanti; hodantooyo.
M:ullaax (-da) -  I. Xuubabka may-
munnaarad
raxda kan ugu jilicsan oo geedka laftiisa adag xiga. 2. Dhuub kasta oo sida mullaaxda u jilicsan.
Mulli - 1. Qusur ah; moo! ah. 2. (-da) Dhirta qaarkeed xabagtecd.
Mulul (-ka) - 1. Qof dumar ah oo uur danbe yeeshay, isagoo weli ilm­ ihii hore nuujina haya. 2. Naag
MUNDUL
sano walba dhasha. 3. Neef rim­ man oo haddana weli la maalayo. Muluq (-a) -	1. limo carruur ah oo kolkaas dhashay; murjuc. 2. Wax wixii uu huwanaa ama uu haystey ama uu lahaa Jaga wada qaado oo aan wax lagu reebin, laga diiro, laga murxiyo, laga xayuubsho. 3. Aan wax qabin, diiran, muruxsan, qa­
awan.
Mulxid (-ka) -  Gaal; kaafir.
Mu'min (-ka) - Qof muslin ah oo iimaan wanaagsan leh; aan kaafir ahayn; llaah-ka-cabsi badan; too­ bad badan; muslin; (ama « mu­ umin >1).
Munaafaq (-a) -  1. Qof 1,iurka gaal
:ka ah afkana muslin. 2 Labag­ galle; labawejile.
Munaafaqnimo (-da) - Munaafaq aha­ ansho; kufricalooleed.
Munaasab - Ku baboon; u cuntama. Munaasabo (-da) -	Waqti (arrin qa­ bashadeed) ku habboou, u cuntama,
ku fiican; kansho; fursad. Mundul (-ka) -	Muddul.
Munnaarad (-da) -  I. Kuud dheer
munqdaaf
oo dushiisa kore habeenkii, iftiin xoog !eh laga daaro, oo waxa badda mara habawga ka ilaaliya, goomaha iyo meelaha cabsida ahna u sheega oo uga diga. 2. Tan masaajidka, oo dusheeda laga addimo.
MuqdWlf (-ka) - Seeb gaaban oo huu­ riyaasha lagu wado oo lagu duw­ duwo oo shukaantii uga dhigan.
MUNNAARAD (1)
Muqlaysan -	Iota shilini cuntay mu­ qlo ku dhacay.
Muqlo (-da) -  Shilinta qaniinyadeedu,
cudurka ay keento; shilimmow. Muqloobid (-da) -	Muqlaha  shili­
ntu keento qaadid, ku dhicid; shi­ limmow.
Muqlow (-ga) -	Muqloobid.
Muqmad (-da) -	Oodkac. Muqmadayn (-ta) -		Muqmad ka dhi-
gid; Oodkicid.
Muqshabeel  (-ka) -	1.  Haramcad.
2.	Labo wax oo kala jaad ah, wa­ xay iska dhaleen.
Muquuf (-ka) -	Birta faraska afka
loo gesho oo xakamaha; (ama <( mu­ quus )>).
Muquunin (-ta) -	1. Wax muquuno
murcud
ah bixin. 2. Muquuno ka dhigid.
3.	Xoog wax ku samayn, ku marsiin. Muquuno (-da) -	1. Waxa la lee yahay ama la h.a.ysto, oo inta waxa
u liita la soo sooco, deeq loo bix­ iyo. 2. Waxa la naco oo la muqu­ uniyo, laftooda.
Muquunsad (-ka) -	Muquunsasho; muquunsi.
Muquunsasho (-da) -	Xoog wax ku samayn, ku marsiin, diriqsasho.
Muquus Hca) -	Muquuf.
Muraad (-ka) - Wax Jagu tashado ama la damco in la helo ama la sa.meeyo; wax la doonayo; wax la rabo; dan; qasdi; xaal; ulajeeddo; arrin; xaajo.
Muraadid (-da)- Muraad (u) yeelasho. Mumadsasho (-da) -  Muraadsi.
Muraadsi (-ga) - Muraad (ku) qun- sasho.
MuraaradillaaC: (-a) -  Argaggax ama
naxdin weyn oo kediso ah, oo kar­ tida qofka, kol keliya baabbi'isa; qarracan.
Muraayad (-da) - Kor siman oo layska arko, siiba cad dhalo ah, oo inta doc laga marsho dheeh laca­ geed (qalin) ama wax la mid ah, oo daruur la ge!iyo laysku arko; mandarad; biladdaye.
Muran (-ka) - Hada! aan la iska gar-qaadanayne, dood iyo asaraar keliya ah; jactad; ogaaldiid; cilaaq.
Murbax (-a) -  Mudbax.
Murbooc (-da) -  Marbooc.
Murcud (-ka) -  Geed miro dha­ naan oo laf weyn oo la cuno leh; (ama <( murcood ))).
murdad
Murdad (-ka) -  Geed aad u kulul oo wax lagu daweeyo.
Murdiso (-da) - Farta gacanta, oo suulka iyo fardhaxada u dhexaysa; murugsato.
Murgid (-da) - Wax murugsan ama murgey noqosho; isku darmid; qa­ smid.
Murin (.ta) - Wax, farta murdisada ah, xoog korka uga marin oo ku xoqid oo dabadeed waxay soo go­ yso ama soo raaca, leefid.
Murjaan (-ta) - Dh.agax-la-mood gu­ duud iyo midabyo kaleba leh, oo bahallo yaryar oo badda ku jiraa sameeyaan, inta u dega beelo beelo, murjaantana u yeela qaabab badan: qaar sida geedaha laamo u ]eh, qaar buur dhagax ah noqda, qaar jasiirado waaweyn noqda; (ama 1< marjaan 11).
Murjis (-ka) - I. Waran yar oo af dhuuban  leh;  (ama  \( murgin »).
2. (-ta) Geed-abaareed buuraha ka baxa oo xoolaha lagu dhaca­ riyo.
Murjuc (-a) -  limo carruur ah oo
dhashay; muluq.
Murkucad (-ka) - Murkucasho. Murkucasho (-da) -  Lafaha kalaggo­
ysyada oo iota wax xoog lihi ku dh.acaan, midi meeshii ay madaxa ku haysey .ka baxdo, ama ka sid­ bato; kalabbax yar.
Murmid (-da) -  Hadal muran ah ku
hadlid.
Murriyad (-da) -		Kuul dahab ah. Murtad (-ka) -	Qof diintii uu hay­
stey ka b11xay oo riddoobey. Murtadnimo (-da) -	Murlad ahaan.
Murti (-da) - 1. Ulajeeddo kasmo iyo aqoon iyo waaya'aragnimo ku dhisan oo ama cusub ama la dhax­ lay oo fil weyn, oo sida eg ama runtu tahay, si sarbeeb ah ama cad, dadka u barta, oo hadalka iyo maansada iyo heesta iyo maahma­ ahda iyo waxyaalo .kale oo suuga­ anta ka mid ah, laga dhex helo;
murux
hadal saamays weyn leh; suugaan; xigmad; quluud. 2. Duluc; ujeeddo.
Murtiyeyn (-ta) -  Murti u yeelid.
Murud (-ka)' - Wax fartu soo qaaddo ama la mariyo oo la leefo; leefin.
Murug - 1. (-ga) a) Midab ka koo­ ban midabyo isku darsamay; cama­ ajiir. b) Wax wax badan isku kor laablaabma oo la kala bixbixin wa-
MURJAAN
ayo (dun, xarig,...). 2. (-ta) Arrin xusuusteedu saamays weyn leeda­ hay, oo laga naxo; uurkutaallo; caloolxumo; hammi; welwel; wel­ bahaar; islahadal; (ama « murugo 1>). Murugo (-da) -Wax saamays daran
!eh oo maanku la murgo; calool­ xumo; (ama «murug»).
Muni.good (-ka) - Murugo qabasho. Murugsad (-ka) -  Murugsasbo.
Murugsan -  Jsku murgey; isku qasan.
Murugsanean (-ta) - Wax murugsan ahaan.
Murugsw.bo (-da) -  Faria murugsa­
tada ah wax ku leefid. Murugsato (-da) -  Murdiso.
Muruq (-a) - 1. Xubnaha oogada nafleyda qaarkooda ka samaysan jiir soohan oo duuban oo kolna isku soo roora kolna kala baxa oo xubnaha kale dhaqdhaqaajiya. 2. Xa­ nuun ka yimaada muruq gala ama ku roora meel aan meeshiisii ahayn (sida kan lafta garabka hoosteeda gala).
Murux: ( a) -	1. Mee! wixii ku yiil
ka  diirmeen  ama  ka  hoolmeen.
muruxsan	mustareexid
2. Miraha kolkay bislaadaan korka laga muruxsado sida kuwa garaska. Muruxsan -	La murxiyey; hoolan;
diiran; qaawan.
Murwo (-da) -	 Dhalan-wanaag; xil­ kasnimo; xishood; sarriig; anshax. Murxid (-da) -	I. Wax murxay ama mursusan noqosho. 2. Dhogortu ka
dhicid; cecboobid.
MUSMAAR,
Murxin (-ta) - 1. Dubka kore ka qaadid; wax diiran ka dhigid; qaa­ win. 2. Dhogorta ka qaadid; cee­ bayn.
Mus (-ka) - Xero ood ah, meel ka mid ah.
Musallif (-ka) -  (qof) xoolihii dhaa-
feen siiba xoolaha ganacsiga; cayr. '.\1usallifid (-da) -	Musallif noqosho.
\1usallifin (-ta) -	Musallif ka dhigid.
\tusannif (-ka) - Qof kitaab qoray, curiyey.
Musaraar (-ka) - Argaggax ama sas ama wax kale oo lala maanware­ ero; saamays lala dhaco; jidbo; ismadaxmar. (ama « musuraar »).
Musaraarid (-da) -· Musaraar .lrn dhicid. (ama <( musuraarid »).
:\-lusareen (-ka)- (koox; musareenno) labo dabaylood, mid yar iyo mid weyn, oo waqtiga dabboojeyaashu dhacaan, yimaada; dabaylaha wej­ iinaha.
Mushaalli (-da) -  Shurbad. Mushaar (-ka) -  Lacagta qofka xoo­
jiya la siiyo, badanaa bishiiba kol; hiwl; (ama « mushaaro >l).
Mushaax (-a) - Socod aayar ah oo xarrago ku jirto, oo badanaa cid
ama wax kale la dhex mara hayo; tamashle; daanshood.
Mushaaxid (-da) -  Socod la musha­
axa hayo, socosho.
Mushrig (-ga) - Qofka llaah midni­ mada u diida oo shariig u yccla; gaal.
Mushtaki (-ga) -	Qofka wax garina haya oo dacwada wata; muddici.
Mushtar (-ka) - (xiddigo) mecraha shanaad oo qorraxda, oo u dhexe­ cya mariikha (farraarre) iyo saxalka (raage); cirjeex; cirjiir.
Musiibo (-da) - Belaayo; hoog; dhi­ baato.
Muskullux (-da) -  Kor aan uskag iyo wax kale midna lagu arag; sidib iyo nadiifnimo isku darsaday.
Muslimid (-da) -  Muslin noqosho;
diinta Is!aanka soo gelid; Islaamid. Muslimin (-ta) -	Muslin ka dhigid; diinta Islaanka soo gelin; Islaamin.
Muslin (-ka) -	Qof diinta Islaanka
haysta.
Muslinnimo (-da) -	Mns!in ahaan­ sho; Islaannimo.
Musmaar (-ka) -	Bir yar oo doc af
fiiqan oo wax muda ku !eh, docna madax yar, oo a\waaxda ama wax kale layskula dhejiyo; qodob; (ama
<( musbaar :>>).
Musmaaran - Musmaar hayo, lagu qabtay; la musmaaray; qodban.
Musmaarid (-da) - Musmaar ku mu­ did, ku dhejin; qodbid.
Musqul (-sha) - Qol yar oo loo kort• ago; suuli; kortag; (ama « muqsul »). Mustaemarad (-da) -	Dal hab istic­
maar lagu haysto; beeI. Mustacmir  (-ka) -  Wax isticmaar­
sada; wax beelaysta.
Mustuqbal (-ka) - Waqtiga iman do­ ona, soo socda; timaaddo.
Mustareex (-a) - Si aan haw! iyo dhib lahayn; raaxo; (ama (< ista­ reex »).
Mustureexid (-da) - Si aan hawl iyo dhib lahayn ku sugnaan, ku noola­ an; raaxaysasho; (ama (( istareexid »).
\
must< ireexin	muus
'.\.Iustareexin (-ta) - Mustareex ka dhigid; u raaxayn.
Musuqmaasuq (-a) - I. Wax xagga diinta iyo xagga anshaxa iyo xagga bu\shannimada ku xun. 2. (maam­ mulka qaranka) laa!uushcun; tuu­ go; afmiinshaarnimo, kd.
Musuqmaasuqid (-d11) - Wax musu­ qaasuq ah, samayn.
Musuraar (-ka) -  Musaraar.
Musuraarid (-da) -  Musaraarid .
....,_Mu'tammir (-ka) - Shir; urur, Mutux (-a) -  Aan wax huwanayn;
keli ah; diiran; qaawan. Mutuxan -  Mutux ah.
Muudal (-ka) Bakhayl; masuug; dhabcaal.
Muudid (-da)   1. Dhir is haysata
ama biyo dhexdood, si qarsoodi ah ama dhuumasho, u marid; dusid.
2. Meel inta h:iga galo, meel kale oo fog laga soo baxo. 3. Doolnimo meel ku tegid.
Muudmuudsasho (-cla) -  Jn badan ama
cabbaar muudsasho.
Muudsasho (-da) - Wax sida nacnaca, afka lagu haysto, oo bushimaha iyo carrabka lagu rogrogo oo lagu nuugo taniyo inta qoyaanka ama dhacaanku ka idlaado.
Muufayn (-ta) - Muufo kiciu. 2. Mu­ ufo ku dubid; hogeyn.
Muufo (-da) -  1. Mee\ si gaar ah u clhisan oo cunnada lagu dubo; furun. 2. Kimis ballaaran oo ware­ egsan oo badarka laga sameeyo oo furunka lagu dubo; kidaar. 3. Mee] kulayl iyo qiiq ka kaca hayaan; (ama < s moofo »).
uug (-ga) -  Wax ishu arkayso;
muuqaal.
Muujin (-ta) Wax muuqda ka dhi- gid; tusid•.
\foul (-ka) - 1. Wax buuxa; wax tiro badan. 2. Wax wax ugu wa­ naagsan.
\Iuumin (-ka)   Mu'min.
'.\fuunad (-da) 1. Magac; sharaf; ciso; xurmo. 2. Sida wax  u eg
yihiin. 3. Qurux; midab-wanaag; (ama « muuno »).
Muunadayn (-ta) -	Muunad u yee­ lid; xurmayn; weyneyn; tixgelin.
Muunajab (-ka) -	Muunabbeel; sha­ rafjab.
Muunayn (-ta)	Mnuno  u yeelid;
muuna< layn.
MUUS (1)
Muunays (-ka) - Habka wax loo muuneeyo ama lagu muuneeyo.
Muuno (-da) - 1. Xurmo; sharaf; tixge!is. 2. Midabwanaag; qurux; (ama « muuuad >>).
Muuqaal (-ka) - Muuqasho; muug. Muuqad (-ka) -  Muuqasho.
Muuqasho (-da) -	Wax inclhaha lagu arko noqosho; muug yeelasho.
Muurmuursad (-ka) -	Muurmuur­ sasho.
Muurmuursasho (-da) -	Bushimaha
iyo carrabka dhaqdhaqaajin. Muurmuursi (-ga) -	Muurmuursasho.
Muurrayn (-ta) - Wax tiro badan oo wada dhaqdhaqaaqa haya; miriri­ gleyn; guurreyn.
uurrin (-ta) -			Dhutin yar; heetis. uus (-ka) -	1. Miro dheerdheer oo dhumuc !eh oo soo godgodan oo si qurux badan cuntub ugu baxa; midabkoodu,		kolkay	bislaadaan, waa caw] dahabka u eg, aadna waa u macaan yihiin; geedka munsku, geed dhab ah ma aha; waa caws
muusaabid
weynaadey, caleemihiisuna waa wax dhab u ba\ballaaran oo dheerdheer; (ama «moos))).  2. Mandiil daab
!eh oo isku laabanta oo lagu xiirto. Muus.aabid (-da) -	Dhoolbirid; mu­
usood.
Muusannaabid (-da) - Si muusannaw ah u qaylin.
Muusanaaw (-ga) - Qof la ciilay, hada,lki uu, inta ku dheeraysto, cid u hiilisa u dhawaaqanayo; habar­ wacad.
Muusid (-da) -  (biyo, kd.) inta dhulka
hoostiisa mara, meel kale ka soo baxa, ka soo fuura, ka soo habya. Muusika (-da) -	Cilmiga iyo kas­ mada dhawaaqa, codka, jaanta iyo
muxtaaj
sacabka dadka cayaara haya oo dhinac ah, iyo dhinaca kale qalabka la yeersho (mid la tumo oo la gara­ aco sida durbaanka iyo reemaha; mid !eh dhuumo la afuufo oo ama qori ah ama maar sida kalarinet iyo komet; iyo mid boqon ama xarig
!eh, sida fiyoliin iyo biyaano) oo laga soo saarn yeer macaan oo la jecla­ ysto oo aan dhabaq lahayn oo ku dhisan bah, jaangooyo, islahelid luuq, dhabaq iyo deelqaaf la'aan,
...; (ama  « muusiiqa )>).
Muusood (-ka) - Dhoolbirid. Muwaafaqo (-da) -  Heshiis.
Muxtaaj (-ka) - (qof) baahi wax u qaba; dani waddo.
        

N

N (nuun; na'*)

Xarafka afar-iyo­-tobnaad oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Na

Uyaalka qofka hore oo kooxda ah kolka wax la taaranayo ama falku xaggiisa aada hayo (sida: biyo na siiya; wiilkii baa na arkay); annaga.

-na

Tiraab ereyada kale lagu xiri­iriyo oo tixaha hadalka ulajeeddo­oyin kala duwduwan u yeela (sida: a) Waxa Guuleed la siiyey, Warfaana ha la siiyo; libaaxiina la dil; Adi­guna ma rabtaa? b) Mana arag, mana maqal; ninna ma iman; sina u yeeli mayo; yaad aragtay? Cidna); oo; xataa.

Naa

Erey qof dumar ah loogu dhawaaqo ama loogu yeero ama lagu soo jeediyo; magac baa bada­naa ka dabadhaca (sida: naa Ka­aha; naa Ubax).

Naacaw (-da)

1. Gaasaska badan oo isku darsan oo hawadu ka koo­ban tahay.

2. Dabayl fudud oo jilicsan; - (ama "neecaw").

Naadi (-ga)

1. Bulsho ama dad kale oo kooban oo dani ka dhexayso oo hadba kulma; urur.

2. Aqalka ama meesha ururradaasi isugu yima­adaan ama ku shiraan.

Naadin (-ta)

Naado cid war ku gaarsiin ama wax ku iibin.

Naadir (-ka)

Aan had iyo goor la heli karin ama aan meel walba laga heli karin; dhib lagu helo ama lagu arko; lagu diimo; dhif ah.

Naado (-da)

1. War, iyadoo afka lagaga dhawaaqa hayo, dadwey­naha la gaarsiiyo.

2. Iib, qofba qofkuu ka waxbixin og yahay, wax laga iibsho; xaraash.

Naafasho (-da)

Naafo noqosho.

Naafayn (-ta)

Naafo ka dhigid; dhaawicid; curyaamin.

Naafcadde (-ha)

(xiddigo) kan naafaha ugu horreeya; wuxuu u dhe­xeeyaa afaggal iyo naafmadoobe.

Naafmadoobe (-ha)

(xiddigo) xid­digga labaad oo naafaha; wuxuu u dhexeeyaa naafcadde iyo afqays.

Naafo

1. (-da) a) Xubin, wax gaa­rey darteed, hawshay qaban jirtey gabta. b) Qof heeran; naafo ah; jaban; curyaan.

2. (-ha) toddobada xiddigood oo "naafcadduhu" ugu horreeyo, "dirirkuna" ugu dan­beeyo; waxay u dhexeeyaan tod­dobada "raqaha" iyo toddobada "daalallida"; waa xiddigo xagaa.

Naafoobid (-da)

Naafo noqosho.

Naag (-ta)

1. Qof dumar ah oo weyn; haweeney.

2. Qof dumar ah oo la guursadey; maranti; afo; oori; arad.

Naagaysad (-ka)

Naagaysasho.

Naagaysasho (-da)

Naag ka dhigasho.

Naagnimo (-da) - - Naag ahaansho. Naa'ib (-ka) --· I. Nin boqorka ka wa­
kiil ah oo jago iyo maamul weyn haya. 2. Nin dadweym1hu soo door­ lay oo k.a wakiil ah; mudanc.
Naakhuudc (-ha) - Qofka mark.ab ama doonni m< l.dax ka ah.
Naakirad (-da) --  Naashiso.
Naallo (-da) - !. Wax wa:naagsan; khayr. 2. Caloolsami; farax. 3. War Jagu farxo; bishaaro.
:'\aallood (-ka) --  Naallo helid.
Naanays (-ta)-·- Magac dheeri ah oo qof ama wax kale loo baxsho ama l< igu dhejiyo; koofaar; (ama (( na­ ynaas »).
:"1,"aflnni (-da) - Kaalin ceclka agtiisa laga dhiso oo xooluhu biyaha ka cabbaan; berked yar; dar.
i\"aaqiib (-ta) - Kalluun: bogla'. Naaqis (-ka) -  Aan Jhammaystir­
nayn: qabyo ah; aan r.lhammayn; wax ka maqan yihiin.
Naar -·. I. (-"ka) Wee! wax lagu shubo; ercf v,eyn; qahaaL 2. (-ta) Jahannamo: cadaab.
Naar'afuuf (-ka) - !. Qofka dadka isku dira; dirnrJdiraale. 2. Arnu­ urka qaarki; xayraxade.
Naarajiin l-la) - Gced qunbe; ha.tr. Naarid (-daJ - - Naar gelin; cadaabid.
Naarsimo (-da) - Qalabka birturnaha guud ahaan.
Naas (-ka) - • 1. Mid ka mid ah labada cad oo !aabta dumarka ku yaal oo leh qurxub iyo xididdo caanuhu galaan ama mttraan iyo ib, dhash­ oodu ka nuugto. 2. Cad kttas ka dhigan oo aan korin oo laboodka ku yaal. 3. Cad dhuuban oo can­ dharJa caanaleyda ka soo laallaada oo kolka la nuuga hayona ubadku afka gashado, kolka la lisa hayona, sacabka ama wax kale lagu xama­ tuuriyo. 4. Dhuun soo taagan oo wax Jaga shubo oo wcelasha qaar­ kood lee yihlin; ib; gulgulo.
Naasaley (-da) - Naneyda inta dhed­ diggoodu ilmo dhalo, oo naaska u dhigo. Waxaa ka mid ah: dadka, duunyada, rJugaagga, ugaarta,.. ni­
biriga, fiirJmccrta. ~ caanalcy. (ama
« naasooley »).
Naashiso (-da) - Naag sharcigu cad­ deeyey inay ninkii qahey caasi ku tahay oo idaas daneed ayan wax xaq ah ku lahc1.yn; naakirad.
Naawilid (-da) --  Filid; malayn.
KAA!lAJJII';
Naaxid (-da) -	Wax buuran oo shi­ lis noqosho; cayilid; xawsid.
:'\aaxin (-ta) -	Wax naa;o;ay ka dhi­ gid; cayilin; shishlayn.
Naayaa! -	« Naa heedhe >),	<( naa i maqal i>.
Nahaad (-ka) -	Wa;.;a dhulka ka soo baxa uo dhir i)o caws ah.
nabaaddiinaxir	nacab
Nabaaddiinaxir (-ka) •-- I. Wax la akhriyo (quraan, kd.) oo baraka­ dooda, ciJaha arna xoolaha iyo dadka maqan ama lumay, ku nabad galaan. 2.* Wax la ka!n qorto ama Jagu heshiiyo, oo qofkii dhibaato ku tirnaadJo ama haw! uu hayo wax ku gaaraan, wax lagu iiyo ama xoolihii ka lumay qaar loo celiyo; caymis.
Nabaaddiinaxirid (-da)    NabaaJ< li-
inaxir u samayn.
Nabaaddiino (-da) - 1. Colaad iyo dagaal la'aall. 2. Hcshiis la b.la dhigto oo nabadeed. 3. Xumaan iyo dhibaato la'aan; cabsi la'aan. 4. Dcg­ ganaan: xasi!loonaan. 5. Laabsami;
caloolsami; ~ nabaJgclyo; nabi,d;
badbaado.
Nabaadguur (-b.) - Waxyeellada qor­ raxda iyo dabaysha iyo biyaha iyo qabowga daranl ay gaarsiiyaan cii­ dda oo \vax kala soo bixi V>'aayaan,
Nabaadguurid (-da) - Nabaadguur ku dhiciJ.
;\.'.abad (-da) --  I. Colac1J iyo < lag,,a\
la'aan. 2. Xumaan iyo dhibaato iyo cabsi la'aan. 3. Dcgganaan; xa i!lo­ onaan. 4. L,.dnaan; fiienaan. 5. Sa­
laan; ~ N,,baaddiino; nabadgelyo;
b.it!baado.
Nabaday-' Waa salaaman tihiin' (ama
s< tahay >)); nabadgelyo.
Nabadayn (-ta) -	Nabad ka dhigid, ka dhexridid; nabadsiin.
Nabadhax (-a) -	Nabadga\; sama­ tabbax.
Nabadeed -	Nabatli joogto; nabad lug ku !ch; (ama «nabdce< l))).
I\ahadga1 (-ka) -	Nabadgelid.
Nahadgelid (-da) - Wax xun oo cid waxyccla, ka samatabbixid; bad­ baadid.
abadgelin (-ta) - Wax xun ama dhi­ baato ah, ka dhawricl, ka ilaalin, ka ce\in; samatabbixin; badbaa< lin:
bariin.
Nabadgelyo (-da) -	Nabad kn sug­ naan; badbaaJo; nabad.
Nabadsiin (•ta) --- Nabad dhex tlhi­ gi< l; heshiisiin; nabadayn.
Naban -	Mee! lagu n.ibay; tlhegsan. Nabar (-ka) -- 1. Haragga oogatla oo dillaaea, sooha ama lafahana wax gaaraan; dhaawac; dhibbaan; da­ qar: qoon. 2. Wax wax xoog loo aaray ama loogu dhuftay, raadka ay ku reebaan; jug., 3. Kol; mar.
<( ::,,;:ahar-xamaamo » ,,_  Nabar  ber­
dedka  bi'iya oo qofka dhiirridii u soo celiya, oo dirirsiiy.i,
Naba.'i (-ta) - Maryaha < lumarka oo la garraar ado, laabkooda hore oo caloosha ku abbaaran; go!.
Nabdaaddi (-ga) -· Salaan; gaeansaar; ba.riido.
:\abdaaddiyid (-Ja) -  Cid « ma nabad
baa?>) ku dhibid; salaamid; ga­ canqaaJid; gacansaari< l; bariidin; nabdaadin.
Nalldaadin  (-ta)  •-  NabdaaddiyiJ;
nabdaysasho; salaamid. Nahdaadis (-ka) -  Nabdaadin.
!\abdaysad (-ka) - Nabdaysasho. Nabdaysasho (-da) -  Nabdaaddiyid;
sa!aamid.
:'\alldaysi (-ga) -	Nabdaysasho. Nabid (-< la) -	1. Wax med ku dhe­
jin. 2. Qof wax uusan folin ku she­ egid, ku dhejin; masabbidid. 3. Kab­ bisid.
Nabnaan (-ta) - Wax med ku dhcg­ san ahaan.
Nabnaansho (-ha) - Wax naban aha­ ansho.
abran - Nabar ku yaal; nabar lagu dhuftay, la gaarsiiyey; dhaawaean. Nabrid (-daJ	Nabar ku dhufasho,
gaarsiin.
Kabsi (-ga)		Qofka wanaag loo galay ka abaaldhaca, ama wax lay­ sku ogaa oo lagu hcshiiyey ku bal­ laan fura, hoogga iyo ba'a qab­ sada oo abaalmariska u ah; dhif. Nae (-a) -	Xumaan weyn oo uurka laysugu hayo; nacayb; cadownnimo.
;'\acab (-ka) - Qof nae ka buuxo; cadow.
naca/ad	naffey
Nacalad (-da) - Raxmc1< lda iyo kha­ yrka llaah oo layska dhccreeyo, layska  fogeeyo;  hoog;  ba'; (ama
« Jacanad »).
« ;'i'acalle >1 -   Nacalad.
acas (-ka, -ta) -- Qof aan caqli badan lahayn; doqon; dabbaa\.
'.\acash (-ka) - Dhi yar oo qori ah, oo afar addin iyo meelo la qabto
'.'/adiif (-ka) - Aan uskag iyo v.asakh lahayn; daahir.
Nadiifin (-ta) - Nadiif ka dhigid; uskag ama wasakh ka bi'in; may­ rid; xalid; qasaalid; daahirin.
Nadiifnimo (-da) - Nadiif ahaan. l\adiyayn (-ta) -  Nadi la  dhicid;
jeedlid.
Nadoocin (-ta) - Wax nadoocsan ka dhigid; soo qalloocin; soo godid; soo loodin.
Nadoocsan - La soo nadoociyey; la soo loodiyey.
Nadoocsanaan (-ta) - Wax nadoocsan ahaan.
Nadwad (-da) - Qabow habecnkii soo dhaca; dheel; qobbe.
leh, oo dusha ka awdan, oo mey-	 Naf (-ta) -	Nolosha geedaha iyo dka lagu qaado; (ama ,, naxash l>).	 dadka iyo naneyda kale oo < lhani '.\acasnimo (-da) -- Nacas ahaansho;		gaar u lccdahay, oo ay kaga duwan doqonnimo.	yihiin waxyaalaha aan noolayn, oo
:--.:acasoobid (-da) -	Nacas noqosho;	 keenta inay dhashaan oo isdhalaan doqonoobid.		oo wax cunaan oo koraan oo dhaq•
'.\acayb (·ka) -	Nebeaan weyn; jac-		dhaqaaqaan,... nolol; ruux. ayl la'aan.	Nafac (.a) -	Nacfi.
acayn (-ta) -	Si nae ku jiro, wax ,,. Nafaqa):n (·ta) - Nafaqo siin, u yeeli< l. u yeelid; eolaadin.	"' Na[aqo (-da) -	L Waxa guriga ama acdiir  (-ta) -	 Jimicdarro;  nebcaan	cidda ama  xaaska ku baxa; mas-
hishe; nacayb; nae.	ruuf; sarra.ifad.
:\acfl (-ga) -  Waxkadheef; waxtar;  Nafar (-ka)   Qof. nafae; (ama « nafci »).	Nafci (-gal --- Nacfi.
:--.:acnac -  I. (•a) Cadad ka samay• san sonkor la bisleeyey oo dhir udgoon lagu daray oo la muudmu­ udsado. 2. (-daJ Hada! badan oo aan mi!go lahayn; daroori; to• rorog.
'.',;acnacleyn  (-ta) -  Hada[  nacnac
ah ku hadlid.
Nacsiin (-ta) - Qof wax uga xuma­ sheegid si uu ku naco; ku dirid.
« Nactar » -- Wax i$nebcaan iyo nae hor !eh keena, kordhiya, sida « arag• gaa mictar .1 >>.
:\'.adaafo (-daJ - Uskag iyo wasakh la'aan;  nadiifnimo;  hufnaan; (ama
« nadaafad »).
Nadi (-ga) •- Jcedal; shaabuug; kar• baash.
NACNAC (J)
1'arkurreeb (-ka) ---· Mintid wax u qa­ basho, u dagaallamid.
Naflacaari (·ga) - Qof naftu ku da­ bayar tahay; naf xumi ku jirto; nafi ku jirto aan wax kalcse u raucin.
:-,.,:afley (-da) -  I. Dhirta iyo dadka iyo intii kaloo naf! ku jirto. 2. Duu· nyo; xoolo; xayawaan. 3. Sankun• nccfle; noole.
naftuhafar	na:;haaddo
Naftihafar (-ka) - (suugaan) qay­ baha maansada middood, oo waxy­ aalo been ah ama aan la falin, la sheegto oo lagu faano.
Nafto* (-da) - Saliid laga miiro bet­ rolka ceeriin.
l'iagaar (-ka) --- Dhirta iyo geedaha yaryar.
Najaar (-ka) -· Sarmalc, qoryaqore. Najaaseyn (-ta)   N:.jaaso ku bi'in,
gaarsiin, u yeelid; wasakhayn. Najaaso (-da) --  Faddaro;  wasakh;
uskag; dhusuq.
Nal (-ka) - 1. lftiinka ;,;iisadda jacdu dhaliso. 2. Dhalada usha ah ama buruqda qaabkeeda leh, oo guda­ heeda iftiinku ka daarmo.
Nambar (-da) -  Lambar, (lanbar).
Nambarin (-ta) -  Nambar u ycclid, ku dhigid; lambarin.
Namiim (-ka) - Qofka dadka isku dira; diraddiraale (ama (< namii­ miye »).
Namuuno (-ka) - Jaad; cayn; midab, (ama « namuun ►>).
Naq (-a) - Caleenta iyo cawska cusub oo roobku soo saaro; doog; tigaad.
Naqash (-ka) - Xarad ama midabyo ama wax kale ku qurxin.
Naqaysad (-ka) -·- I. Naq yeelasho.
2. Xulasho, doorasho, togasho. Naqid (-da) -·- I. Wax dib u celin;
soo celin. 2. Akhriyid; meerin; ma­ rin. 3. (gar) soorid; cclin.
Naqiisad (-d<1) •- Biro yaryar oo isgala oo shukaanta iyo doonnida isu haya. Naqraac (-a) •·- Meel roob ka da'ay oo naq ka baxay oo loo guuro, oo
cidda loo raro.
Naqraacid (-da) - Geeddi naqraac ah, cid u rarid, u guurid.
Naqshad (-da) -  Naqash; xarar.
Naqshadayn (-ta) - Naqshad ama naqshado u yee!id, ku qurxin; xar­ dhid.
Naqtiin (-ka) -  I. Wax hor loo bar­
tay oo la dhammeeycy, oo kol kale lagu noqdo. 2. Qofka wax uu hor
u bartay ku noqda ee aan horu­ jecdka ahayn.
Naruuro (-da) -·- L In wax la'aan dhaanta; caymo. 2. Waxtar; tur­ aal; wanaag.
Nas (-ka) -  Kibtaab ama  qaanuun
<1ma wax kaie oo la qoray hadal­ kiisa  hore  oo  asalka  ah  oo  ka
NAL (2)
duwan sharaxa ama waxyaalaha kale oo gadal cid kale kaga darto.
Nasaaro (-da) -	Dadka diinta nebi Ciise haysta; Kirishtaan; Masiixi. Nasaaroobid  (-da)  -	Nasaaro  no­
qosho.
Nasab (-ka) -	Cid aan gun ahayn ka dhashay; gob; dhalad.
Nasabnimo (-da) -		Nasab ahaan. Nasad (-ka) -	Nasasho; nasniin;
bojiino.
Nasakhid (-da) -- Burin; tirtirid. Nasan -	Labo hawlood  dhexdood,
daaltirasho ku Jira; nasiino ku jira; bojina haya.
Nasasho (-da) - Haw! adag oo loo joojiyo in oogada daalku ka ba'o; waqti !abo hawlood u dhexeeya oo aan waxba la qaban; bojin; daaltirasho.
Nasee:x (-a) - Qof talo daacad ah bixiya.
Nasee:xayn (-ta) -  Hada! nasee;,;o ah,
cid kula ta!in, (ama « nastee;,;ayn »). Nasee:xo (-da) -	Talo wanaagsan oo cid !agula taliyo; waano; caqlicelis;
(ama « nas1eexo »).
Na haaddo (-da) -	I. Hawsha iyo wixii kale oo la qabana hayo, oo
nashir	naxwe
xiiso iyo rabitin loo qabo. 2. Daal iyo jiljileec la'aan. 3. Farnx; bara­ arug; bisabbisood; fahmo; firfir­ cooni.
Nashir -	(-ka) I. Wax: la kala bix:iyo
ama la fi< liyo. 2. (war) dad badan la gaarsiiyo; faafis; sheegis; shaac. Nashiran -	La na hiray; la faafiyey;
la shaaciyey.
1'ASH'>IAASH
:'.'-.ashirid - (-da) I. (maro, kd.) fur­ furid; kala bixin; babbin. 2. (war) dad badan gaarsiin; shaac ka dhi­ gid; faafin.
Nashnaash (-ka) - l. Cadad maryo ah ama calammo oo midabyo badan oo inta laysku xirxiro, maraakiibta iyo doonyaha la saaro oo lagu qurxiyo malmaha ii< laha ah ama xus ;-eyn la dhiga hayo. 2. Wixii calammada jaadkaas ah u cg oo dhan.
Na.siib (-ka) - Ayaan; cawo; ho­ odo; ul.
:r-;asiibda.rro (-da) -  Ayaandarro; nasi­
ibxumo.
Nasiino (da) - Jnta ama goorta nasa­ shada lagu jiro; bojiino.
Nasiiso (-da) -  Nasin.
Nasin (-ta) - 1. Qof hawl haya, hawsha ka deyn ama ka qabasho ama ka beddelid, si uu isaguna kol­ kiisa u nasto oo u daaltirto. 2. Dha­ lada carruurta yaryar, god yar oo carjaw aan weli laf adag noqonnin, ku rogan tahay, 00 haddii farta lagu taabto jilicsan oo inuu dalo­ olo la moodo. 3. Meel kastoo lafo
isugu yimaadaan, oo aan weli ad­ kaan oo awdmin; (ama << nasiiso ,,). 1''asnwm (-ta) -	Qof  msan  ahaan.
Nasniin (-ta) -	Nasad; nasash,,. Nasraani (-gal -		Qof diintii Nehi
Ciise haysta; Kiristaan; rnasiixi. Nasri -	(-ga) 1. Adkaansho; guul;
lib. 2. Wanaag; khayr.
Nastahan -	(qof) dhib yar oo aan shi< ldo badnayn.
Nastahnaan (-ta) -·	Qof nastahan ahaansho.
'.'iasteexo (-< la) --  Nasccxo.
Natiijo (-da) --- Tijaabada waxa ka soo caadbaxa.
Nawir (-ka) Wax: dhalaalaya ka dhigid; caddayn.
Naxaas (-ta) -  Macdan gu< luu< lan oo jilicsan sida maarta oo alaabo badan iyo qalab kala jaad ah laga sameeyo.
Naxariis (-ta) - 1. Qof denbi ama gabood falay ama cadow ah ama xurnaan kale sameeyey oo gacanta lagu hayo, oo eedsiiska iyo ciqa­ abka  looga  turo  oo  laga  daayo.
2. Qof xumaan galabsaday, nixidda laga naxo. 3. Denbidhaaf; turaal; cafi; masaabax; raxmad.
Naxariisad (-ka) -	Naxariisasho.
Naxariisasho (-< la) -- Naxariis cid u gelid.
1"axash (-ka) -	Nacash.
Naxdin (-ta) - Cabsi ama darecn wcyn oo ]ala urugoodo, !ala uurxu­ maado; saamayska baqdinta iyo da­ reenka xun.
,\'axsan (-qof) - Naxdini hayso; laga nix:iyey,
:r-;axsi (-ga) - I. Nasiib xun iyo aya­ andarro keena, wata; aan khayr iyo wanaag lug ku lahayn. 2. Bu­ ruud xun.
Naxwc (-ha) -  1. Laan cilmiga afka
ka mid ah oo ku saahsan muu­ qaalka iyo qaabka iyo dhismada ereyada iyo sida tixaha hadalku u samaysan yihiin. 2. Habka ay u dhisan yihiin, ereyada iyo tixaha
nay!
af qolo gaar ahi ku hadasho. 3. Ha­ dalka si wanaagsan ugu hadliddiisa iyo u qoriddiisa. 4. Buug xeerarka naxwuhu ku urursan yihiin.
Nay] (-sha) - limo ido ah, oo dheddig. Naynaas (-ta) -  Naanays.
r-.·ebcaan (-ml - Xumaan (cid ama wax)  u  qabid; jacayl u qabid la'-
negaansho
u dhigid, ku warid; Jayrin; dalayn (aqal, kd.); haawin (wed, kd.).
Neecaw (-da) -  Naacaw; layr.
::-,;eef -  1. (-ka) a) Xoolaha nool mid
ka mid ah. b) Faras. 2. (-ta) o) Na­ acawda sankunnee11uhu ku nool yahay oo kolna sanbabbada gudo­ hooda gasha oo buuxisa ko!na sanka
NEBERI
aan; kahasho; nacayb; (ama <1 nec­ baan ,>).
Neberi (-ga)  Na11eyda adduunka Jagu arkay ama hadda joogta, lan ugu weyn oo ugu xoog badan; qaarkood, waxaa dhererkoodu gaa­ raa 100 cagood, culayskooduna 150
Tan(= 1500 kiintaal ama 150 kun oo kiilo); Neberigu in kastoo uu badda ku jiro, haddana kalluun iyo libaax-badeed midna ma aha; dlm­ sha neberigu, iyagoo nool bay dha­ shaan, hooyadood bayna caano ka nuugaan, sida kuwa birriga; (ama
<< nibiri >l).
Neberoon (-ka) - Libaax-badecd ma­ dow (ama (< nabaraan »).
"l"ebi (-ga) - Nin uubban oo llaah doortay oo ka warrama waxyaa­ laha dadka kale laga qariyey ama wax hor u dhacay ama dhiei doona; waddada toosan oo llai:ih loogu dhowaado, buu ·dadka ku hanu­ uniyaa; haddii eid la yaqaan loo diro, ko\kaa waa Nebi Rasuul ah.
'lebinnimo (-da) -  Nebi ahaansho.
'.'leceb - Aan jeclayn; nae u qaba. 'leecaabin (-ta) -  Neecawda u furid,
iyo afka ka soo baxda. b) Naacaw kasto meel gudo ah ku jirta ama ka soo baxda.
Neefa)·n (-ta) - Neef gelin; afuufid. Neefin (-La) --  Neef meel ku jirta,
kurteed ama qaarkeed sii deyn.
Neefsad (-ka) -  Neefsasho. Neefsasho (-da) -  Si isdabajoog ah,
nccf sanbabbada u ge!in oo uga soo saarid.
Neefsi (-ga) -  Neefsi:isho.
Neeftuur0 (-ka) - Neef, si degdcg ah oo :,,;oog badan oo shanqari wehe­ liso, sanbabbada loo geeyo oo looga soo saaro: hinraag; neefkudis.
Neeftuurid  (-da) -  Si necftuur  ah
u ncefsasho.
Neeqaab (-ka) -  Qoriga dakhalku ku qotomo.
Nefis (-ka) - I. Aan ciriiri ahayn; ballaaran; dal!aal; bannaan. 2. Kan­ sho; waqti; fursad.
Negaadi (-ga) - Degganaan; guu­ rid la'aan; geeddi ka baaqasho.
t,;egaan (-ta) -  Wax negi ahaan.
;"i"egaansho (-ha)	I. Geeddi la guuri lahaa baajin. 2. Wax negi ahaansho.
negi	nishaab
Negi -	1. Aan meeshooda ka dha­ qdhaqaaqin.  2.  Aan  guurguurin.
3. Mee! xoog ugu dhegsan ama ku adag.
Nejis (•ku) -	1.  Najaaso ku  laal.
2. Najaaso fala; wax xun aan iska dhawrin.
Netuun*	(xiddigo)  meereyuasha
qorraxda, k.ooda siddeedaad; llxdan jeer buu dhulkeenna ka weyn yahay.
'-lRGADHOOB
Neyruus (-ka) - 1. Sanada qorraxda, oo Soomaalida iyo qolooyin kale tirsadaan, bilawgeeda. 2. Dabshid; dabtuur; istun.
:"l'ibiri (-ga) -  Nebcri.
:"\icid (-da) -	1. Rabid iyo jacayl "'ax loo qabey, baabbi'in. 2. Diidid. Nicmo (-da) -		Barwaaqo; sareedo;
khayr; raaxo; (ama s< nimco »).
Nidaam (-ka) - Hub wax k.u dhisan yihiin; hannaan; maammul, agaa­ sin; tartiib.
i',idar (-ka) - Wax aan waajib ahayn oo qof naf1iisa waajib uga dhigo (sida: waxaan nidar ku galay, inaan waxaas iyo waxaas sadaqo u bixlyo ama cibaado kale oo sidaa iyo sidaa ah la irnaado, haddii arrintu ii hagaagto ama muraadku ii qumo); sharad.
Nifaas (-ka) -  Dhiigga dhalmada la
yimaada; dhiigdhalmo.
Niibaati (-da) - Wax si adag loo niibay; aad u niiban.
Niiban -	La niibay; si adag med ugu dhegsan.
Niibasho (-da) - (dhcgaha -) dhegaha aad  u  nabasho,  orod  badan  oo
!agu jiro, darti.
Niibid (-du) -	Wax meel aad ugu dhejin, ugu nabi<1, ugu malaasid;.
Niibkeen (-ka) - Jibakeen. Niibkccnid (-du) -	[arrin ka -) jiba­
keenid.
Nijaas (-ka) •- Nejis (ama ,, najaas »). Nikaax (-u) -- !. Heshiiska labada qof oo is guursanaya isku xiraya, oo isu xalaalaynaya. 2. Meher; guur. Nikaaxid  (-da) -	Nikaax  samayn;
guursad.
Nikaaxin (-ta) -	Nin iyo naag isku xirid, isu meherin.
Nikaaxsasho (-da) -- Guursasho; isku meherin; aroosid.
-nimo -	Ahaan (sida = ninnimo; na­ agnimo).
Nin (-ka) --  I.  Qof lab oo weyn,
2. Qof, guud ahaan, lab iyo dhed­ dig mid kasta ha ahaadee. 3. Asta­ amt-1ha ragannimadu leedahay  leh.
4. Laba< la is qaba, kooda !ab; say. 7'iingax (-a) -	Labo wee! oo laysku aabbura hayo, ama wax kale oo la mid ah, waxa !abadooda gar dhex­ dooda la geJiyo ama  lagu duubo, si ay dhab isugu qabtaan, waxna
uga daa< lan; (ama « lingax )l).
Ningixid (-da)	Ningax u yeclid. i'\innimo (-da) -	 Nin ahaan; ragan­
nimo.
Nirgadhoob (-ka) - Bahal yar oo hinjibisada u eg, oo derbiyada iyo laamaha geedaha korkooda ka dhi­ sta buulal dhoobo ah~  nirgasamays.
J\irgasamays (-ka) - Nirgadhoob. Nirig (-ta) -  limo yar oo gee[ ah oo
< lheddig.
Nishaab (-ka) - J. Sida wax loo rido ama aan wax loola waayin aqoon­ teeda; toog; Uhaqays; shabbaax; shiish; liishaan; abbaar. 2. Dalda­
\oollada loo yeelo xuddurrada iyo kuudallka lagu dagaallamo oo dad
nishaabid
gudaha ku jiraa, ka toogtaan colka dibadda jooga.
Nishaabid (-da) - Waxa la toogana hayo, toogta ku duwid, ku abba­ arid.
Nishaabtan (-ka) -		Nishaab barasho. Nitaaqo (-da) -	Med godan ama ka!a dheer oo ogaal la'aan lagu tallaabsado ama cagtu ku dhacdo; turaanturro yar; dhcel!i; (ama « ni­
taakho », « hintaaqo »).
Nixid (-da) - Naxdin iska garasho, dareemid.
Niyeysad (-ka) -  Niyeysasho.
Niyeysasho (-da) - Niyada wax ka damcid, wax ka doonid, wax gashad.
Niyeysi (-ga) -  Niyeysasho.
Niyo (-da) - Maan; kal; laab; qalbi; uur; calool (ama « niyad »).
Niyood (-ka) - Niyada oo wax la gashado, wax laga doono; wax laga jeclaysto.
Nolol (sha) - 1. Kalka la dhasho iyo kolka la dhinto inta u dhexaysa, sida nafluhu yahay ama ku sugan yahay. 2. Iuta naftu joogto. 3. Si lagu nool yahay oo lagu dhaqmo.
Noo -  Aunaga; xaggayaga. Noobiyad (-< la) -  Munaaradda habc-
enkii ifta; kuud.
'.'fooc (-a) -	Jaad; cayn; namuun. Noog (-ga) -		Daa!.
Nooggu.n -	Noog hayo; daallan. Noogid (-da) -	Daalid.
Nool -	1. Nafi ku jirto. 2. (-ka) a) Xoolaha (rnaalka) iota aan moodka ahayn. b) (") Dadka maraakiibta iyo dayuuradaha kd. raaca haya, lacagta laga qaado oo safarka; noo\i.
Noolaan (-ta) - Wax nool ama nafi ku jirto ahaan.
Noolayn (-ta) -  1. Naf ama nolol ku soo celin. 2. Waxtaritl; dhaqa­ alayn. 3. (soo -) kol labaad noolayn; baqti-afuufid.
Noolays (-ka) -  Noolayn.
ooli - 1. (-da) Wixii nool; inta aan dhiman. 2. (-ga) Lacagta nool aha­ an, socotadu gaadiidka uga bixiso.
nuujin
Nooloo'ure (-ha) - Magangooye. Noolyid (-da) -  Qof med u socda,
nooli siin ama ka bixin. Noqod (-ka) -  Noqosho.
Noqosho (-da) - I. Si< lii bore si ka duwan isu rogid, ahaansho. 2. Dib iyo docdii laga yimid, isu laabid, isu rogid.
Nudid (-da) - Wax wax ka dhin­ meen ama qabyoobey ama go"·ay a'ina gaabtay, wax lagu laro ama
lagu dabakaro oo lagu dheereeyo ama lagu wcyneeyo.
Nugeyl (-ka)- Adkasyandarro; jileec. Nuglaan (-ta) -  Wax nugul ahaan;
jiljilicsan.   caycay.
Nuglaansho (-ha) - Wax nugul aha­ ansho.
'.'.ugnugeyl (-ka) -  Aau dhibta du\
u yeelan karin; aan adkaysi lahayn; jiljilicsan; caycay.
Nugul -  1. Aau ad'adkayn; jilicsan.
2. (:J(a) Xoolaha intooda aan har­ raaclka u adkaysan (lo'da, gam- maanka).	.. ,
Nuguushi (-da) -	Xiddigaha nugu-1'>" ushiyaha la yiraahdo (nuguushi gud­ uud iyo nuguushi cad) oo raqaha
ku jira, middood; Waxay u dhexe­ cyaan cadaad iyo afaggaal; agaalli
(agaal\i guduud iyo agaalli cad).
Nuqsaan (-ta) - Wai,; kartida ama quruxda ama wanaag kale, ka dhimman, qabyo ka dhiga, dhan­ taala; iin.
Nur (-ka) -  1. Afarta :,,,:illi oo sanadu
u qaybsan tahay (gu, xagaa, dayr, diraac) midkood. 2. Xilli roob; doogaad.
Nus (-ka) - Wax labo inood oo is le'eg loo qaybshey, middood; kal­ abbar; bar.
'.'/uugid (-da) - 1. Naas caano ku yaalliin afka ku jaqid. 2. Biyo iyo wax la mid ah, dhuun ku cabbid, ku soo jiidid.
Nuugmo (-da) - Nuugidda lafteeda. Nuujin (-ta) -  (i!mo, kd.) naas ca­
ano ka siin, u dhigid.
nuun	nuxrur
Nuun (-ka) •- Xarafka 14d, oo Alifka. Soomaalida magaciisa; (N).
Nuunaa.s (-ka) -	Hada! badan oo hoos loo lee yahay oo aan milgo
!ahayn; guraabbaas; guryan; gunu­
unuc.
Nuunaasid (-da) -	Hada! nuunaas ah ku hadlid; guryamid; gunu-, unucid; guraabbaasid.
Nuur	(-ka)	lf;	iftiin;	ilays;
kaah.
Nuurad (-da) - Dhagalt. didib ah oo la shiday oo budo laga dhigay oo wax Jagu dhiso laguna caddeeyo; xaraar.
Nuuradayn (-ta) -  Nuurad ku cad­
dayn, marin, ku dhisid.
Nuurid (-da) - Hid; iftiimid; ilays yeelasho; kaahid.
Nuurin (-ta) - Nuur u yeelid; Hin; iftiimin.
Nuuxe (-ha) -	(fardo, kd.) Socod aayar ah.
Nuuxeyn (-ta) -	(fordo, kd.) socod nuuxe ah socosho.
uuxin (-ta) -	Dhaqaag yar dhaqa­
ajin.
:S-uuxnuuxin Ha)	-	Dhaqdhaqaajin yar.
Nuuxnuuxsasho (-da) -	Dhaqdhaqa- aqid yar.
Nuuxnuuxsi (-ga) -	Nuuxnuuxsasho.
Nuuxsad (-ka) -	Nuuxsasho. Nuuxsa!iho (-da) - Dhaqaaq yar dha-
qaaqid.
Nuxnux (-da) - Hada! boos loo dhi­ gayo Jana maqlayo.
Nuxnuxleyn (-ta) - Hadal nuxnux ah ku , hadlid.
Nuybr (-ka) - Waxtar gaar ah oo cunnada qaarkeed Jaga helo; dheef; uraad.

        

O

O (o')

1. Xarafka 15d. oo Alifka Soomaalida. Waa shaqal.

2. (O!) Tiraab yaab ama digniin ah; ka daa!.

Oday (-ga)

Nin da' weyn; nin waayeel ah; duq; Islaan.

Odaynnimo (-da)

Oday ahaan; wa­ ayeelnimo; duqnimo.

Odayoobid (-da)

Oday noqosho; waayeeloobid.

Oddoros (-ka)

1. Cilmi lagu ogaado ama lagu qiyaaso roobka meel du­rugsan ku da'aya, inta nu jiro, meesha uu ku da'ayo iyo waxyaalo kale oo hawada ku saabsan.

2. Ma­la'awaal; qiyaas.

3. Saadaal.

Oddorosid (-da)

1. (roob) oddoros ku garasho.

2. Qiyaasid.

3. Saadin.

Og

Ka war haya; ka war qaba; yaqaan; ogsoon.

Ogaal (-ka)

War u hayn; xog u hayn.

Ogaan (-ta)

Ka war hayn; ulakac; kas; maag.

Ogaansho (-ha)

Ka war qabid; ogaal; garasho.

Ogeys (-ka)

Qof arrin gaar ah aad u yaqaan; waxyaqaan; aqoondhaaf; khabiir; -dhaari, sida fardadhaari.

Ogeysiin (-ta)

Ku og ama war haya ka dhigid; war gaarsiin; dare­ensiin; u warramid; u sheegid.

Ogeysiis (-ka)

War loogu talaggalay in qof ama dad badan la gaarsiiiyo; iclaan.

Oggol

Aan diiddaneyn; raacsan; okobban.

Oggolaan (-ta)

Diidmo la'aan; ra­acsanaan; okobbanaan.

Oggolaansho (-ha)

Diidmo la'aan­sho; okobbanaansho.

Ogog (-leh)

(meel) aan fogeyn; dho­waan; ag.

Ogsoon

Ka war haya; yaqaan; og.

Ohli (-ga)

Kolay harag ah oo wax lagu gurto.

Okhole (-ha)

Gaawe sal dhuuban oo aan sariir lahayn oo xoolaha lagu shubo.

Okobban

Wax la faray oggol; aan diidin; yeelay.

Okobbanaan (-ta)

Diidmo la'aan; oggolaan; muddeecnimo.

Okorasho (-da) "- (roob) Jirsasho. Ollog (-ga) -	Daymo; dhugasho;
jal!eec.
Ollogid (-da) - Daymood; dhugasho; ja!leecid; milicsi.
Olol (-ka)- 1.Oomaarka ama gaaska daarma kolka wa:,;: la shido oo yee­ sha carrabyo iyo midabyo kala du­ wan; belel. 2. (geel) ci gaar ah.
fi;i	,
0L0L (I)
Ol'ole (-ha) - Arrin colaadeed ama nabadeed agaasimiddeeda iyo isku dubbarridkeeda; garmaame; dagaal; tabaabusho; shir cola1:1dccd.
Ololid (-da) -  I. (dab) olol yeelasho.
2. (gee]) Ciyid.
Ololin (-ta) -	(dab) olo! ka kecnid; be!elin; be!belin.
Omos (-k.a) -	Dhul oommane 1:1h; oomasoore.
Onkod (-ka) -  Shanqar weyn oo hil­
laaca kaddib la maqlo: dabaylahaa inta isku murga istjiira oo inta daarma, jac iyo danab isu raga haya oo qarxada; gugue.
Onkodid (-da) - Onkod sarnayn: sida onkodka u qaylin; gugcid.
Ontorro (-da) -	Geed miro kulku­ lucsan oo macaan badani ka baxaan. Oo -	I. Erey labo tilmaamood ama labo tixood xiriiriya (sida « nin wana­ agsan oo deeqsi ah>); « aqal weyn oo magaalo ku yaa! »); ama inoo shecga si kolkaas lagu sugan yahay
ool/aan
(sida ); ama ulajeeddooyin kale abuura (isu eeg: « wii/ka kale» iyo
« wiilka oo kale i>). ~ ee. 2. Xarafka
« o >) oo  dheer; (6).
Ood (-da) -	Geedo la gooyo, oo xeryo, ardaayo, kd. !aga dhigto. Oodafayn (-ta) -	Afka ood (- ood­
afo) ka saarid.
Oodafo (-da) - Oodda xerada afkeeda
!agu gooyo.
Oodan -  La ooday; xiran: niiban.
Oodayn (-ta) - Ood saarid; ood ku celin.
Oodid (-daJ-Ood saarid; xirid; awdid. Oodkac (-a) -	Hilib aad loo yarya­ reeyo oo subag lagu shiilo oo kayd
gala; muqmad.
Oodkacan -  Oodkac laga dhigay; sida oodkaca loo yaryareeyey.
Oof (-ta) - 1. Oogada dadka laba­ deeda dhinac midknod: waxay koo­ btaa lafsakaarta taniyo riciraha laf­ dhabarta ee u tusmaysan, iyo had­ dana naaska iyo kilkilada hooste­ eda taniyo feer-ca\aanta. 2. Xanu­ unka kobtaas ku dhaca.
Oofin (-ta) - Ballan la qaaday fuJin; dhamrnayn; gudid.
Oofwareen (-ka) - Cudur oofta gala; eyddin; oofxanuun; qaarjeex.
Oog (-ga) - Kaaha waabberi, intaan qorraxdu soo bixin.
Oogan - La oogey; aad u shidan. Oogid (-da) -  1. (dab) aad u shidid.
2. Sii wadid; joojin la'aan; toosin; qumin; abaabulid, kicin.
Oognaan (-ta) - Aad u shidnaan; wax oogan ahaan.
Oogo (da) - 1. W1:1dajirka xubnaha naf!eyda (mada)(, gacno, Jugo,...); jir; kor. 2. Dhul korrecya.
Oohin (-ta) - Baqdin weyn ama nax­ din ama wax kale saamayskood muujin, oo inta badan qaylo iyo ilmo indhaha ka timaaddaa wehe­ shaan; (ama « boohin »).
Oollaan (-ta) - Wax meel yaal ahaan; meel dhlgnaan; degganaan,
ool/0ansho
Oollaansho (-ha) - Wax mee\ yaal ahaansho; degganaansho.
Oollimaad (-ka) - Meel ku sugnaan, degganaan.
Oomaar (-ka) - Hulaaq ama ciirya­ amo-!a-mood ka kaca biyaha iyo wixii qoyan oo kuluiaada; uumi, qiiqbiyood.
Oomati (-da) -  Cunno; oon. Oomid (-da) -  Biyo cabbid u baaha­
sho; harraadid; surmiyid.
Oomin (-ta)( - Biyo lagu harraad­ beelo siin la'aan; harraad ku jir­ rabid.
Oomman -  Oon hayo; harraadan.
Oommanaan (-ta) - Wax oomman ahaan; harraadnaan.
Oommane (-ha) - Aan biyo lahayn; oomasoore.
Oon - I. (-ka) Biyo u baahasho; harraad; surmi. 2. (-ta) Cunno; soor; oomati.
Oonbeel (-ka) -		Harraadbeel. Oonbeelid (-da) -		Harraadbcelid. Oori (-da) -	Hawceney la qabo;
Afo; arad; maranti; marwo.
Ooro (-da)- Cudur dhegaha ku dhaca. Ooroobid (-da) --  I. Ooro ku dhicid.
2. Xumaansho.
Ooyid (-da) -	Booyid.

Or (-ka) - I. Ohawaaq dheer oo wadajir loo sameeyo (cayaar; dhe­ elaas...). 2. (0) dhar; maro.
Ordid (-da) - Lugaha. degdeg, soc­ odka ka fudud oo ka dhaqso badan, u qaadid; roorid.
Orgeyn (-la) - (xoolo) kudid. Orgeysan -  (xoolo) kudaal u baa­
han; abasax.
Orgi (-gal -	Laboodka riyaha.
Orgood (-ka) -	I. (xoolo) orgi ama dibi u baahasho, doonid. 2. Rimid.
Orin (-ta) -	Or qaadid.
Orod (-ka) - Lugaha oo si dcgdeg ah oo socodka ka dhaqso badan kana fudud, Joo qaado; roor.
Orodsiin (-ta) - Orod ka keenid. Oroh (-da) -  Hada\; hawraar; weer;
tiraab.

        

Q

Q (qaaf; qa'*)

Xarafka 16d. oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Qaab (-ka)

1. Jaangooyada iyo muuqaalka jir waliba lee yahay; abuur; baxaalli.

2. Sida wax loo dhisay ama loo qaabiyey.

3. Hab; hannaan.

4. Caano garoor ah.

5. Caano yar oo garoor ah oo caanaha dhayda ah lagu daro, si ay durba garoor u noqdaan; salsal; gundhig; khamiir.

Qaabbil (-ka)

1. Docda wejiga ah oo soo jeedda; docda hore; hag­aag; soojeed.

2. Cid ka hor imaad, soo dhoweys.

Qaabbilid (-da)

1. Ka hor imaansho; ka hor tegid.

2. (marti, kd.) si wanaagsan u soo dhoweyn.

Qaabdarro (-da)

1. Qaab aan wanaagsanayn; qaabxumo.

2. Falfalxumo­; baxaallixumo.

3. Foolxumo.

Qaabin (-ta)

Qaab u yeelid; hab­ayn; jaangoyn.

Qaabmid (-da)

Qaab yeelasho.

Qaabsami (-da)

Qaab wanaagsan ama qurux badan lahaan.

Qaabsan

Qaab wanaagsan leh; quruxsan.

Qaabsanaan (-ta)

1. Wax qaab leh ahaan.

2. Qaabsan lahaan.

Qaabuuli (-ga)

1. Jaadadka bariiska mid ka mid ah.

2. Bariis, sida Hindigu u badan yahay, kaari iyo geedo kale, lagu dallaco.

Qaabxumo (-da)

Qaabka aan wana­agsaneyn; qaabdarro.

Qaac (-a)

Wax daruur la moodo oo waxa gubanaya ka soo baxa; qiiq.

Qaacido (-da)

1. Hab; hannaan; xeer.

2. Jago; saldhig.

Qaacin (-ta)

Qaac ka dhigid, ka soo saarid, u yeelid.

Qaad (-ka)

1. Wax wax lagu shubo ama la saaro, inta ay kol qaadaan; qaatin; rar; mug.

2. Geed la beero oo kolkol aad u weynaada oo cale­emihiisa la ganacsado oo la cala­shado; wuxuu ka mid yahay dhirta maanka doorisa, sida xashiishka iyo afyuunka, (ama "jaad").

Qaadaadhig (-ga) -  Qaadaadhigid.
Qaadaadhigid (-da) - (arrin) dhinac walba ka eegid, aad u baarid.
Qaedasho (-da) - 1. Wax inta gac­ anta loo soo taago. oo lagu qabto
!ala tago, si mccl kale loo gcysto ama 'wax loogu qabsado ama cid kale loo siiyo; hantiyid. 2. Hadal talo ah ama waano yeelid, maqlid, oggolaansho. 3. (dhib, kd.) du! u yeela ho, u sabrid.
(taaddi (-ga) - Qaalli; garsoore. Qaaddo (-da) -  1. Fandhaal; macal­
gad. 2. Bir yar oo warecgsan ama afargees ah, oo hadanaa dhexda carrab yar oo ar dhuuban ku leh, oo suumanka iyo wixii la mid ah inta madax lagaga xiro, madaxa kale daldaloolladiisa la suro oo
!agu qabto.
Qeedid (-da) - I. Wax kor la gecyey sidid, med ka wadid oo meel kale geyn. 2. (kor u -) meel hoosc ka qaadid  oo  meel  kore geyn;  bili< l.
3. (roob) kicid. 4. (duullaan, col) xoolo dhicid. 5. (cudur) ku dhicirJ.
6. (hees kd.) ku  dhawaaqid;  ka
!uuqin.
Qaadsiin (-ta) - 1. Wax inay wax qaa­ claan ku jiidid, ku dirqin. 2. Xoog ama tab cid wax ku m.irsiin, ku yeelsiin.
Qaadsiis (-ka) -  Qaadsiin; marsiis.
Qaaf (-ka) - Xar.irka 16d. oo Alifka Soomaalida magaciisa; (q).
Qaafil (-ka) - Qof waxgarashadiisu dhantaalan tahay oo aan waxba kala ogeyn; qof maskaxdiisu maqan tahay, qof oodan, malaasan.
Qaafilo (-da) - Dad badan oo gedcli­ sley ah ama xaj u socda, oo iyagoo awri u raran tahay, wadajir ku maray.i dal cabsi ah ama lamadde­ gaan; garawaan.
Qaefiri (-ga) -	Baaquli; Maddiibad. Qaafiyo (-da) -		Jaangooyada maan­ sada iyo heesaha (ama ,, qaafiyad >>). Qaafo (-du) - 1. (dad) inta talada ma­ ammulka haysa; m.idax; waayce\lo.
qaamoobid
2. (xoolo,...) inta u waaweyn ama u wanaagsan oo ishu qabato.
Qaajay (-ga) - Mid<1by<1da fardaha mid b. mid ah.
Qaajeer (-ta) - Uskagga iyo dhididku kolkay i helaan, raadka ay oogada ku reebaan; tukadhaamis; heer, xa­
gaggaro.
Qaal (-sha) -  (dhir, dhegaha xoo!aha)
C(JAADDO
inta k or u baxa haddana soo gota, ama isa soo laallaadsha.
Qaalalyo (-da) - (xoolo) caloosha oo kacda ama dacaroota, oo sida wax laqanyaysan !ala noqdo.
Qaeley (-da) - Hunguriweyni; iima­ anyoognimo; iimaandarro.
Qaali (-ga) - Qiime bad.in jooga; aan jabnayn.
Qaalih (-ka) -  Sida loo badan yahay;
badanaa; aalaa.
Qaalin (-ta) -	Neef geel ah ama lo' oo da' yar.
Qauliyeyn (-ta) -	Qaali ka dhigid.
Qaaliyoobid (-da) - Qaali noqosho. Qaalli (-ga) -	Garsoore; garnaqe;
qaaddi.
Qaalmaqooqshe (-ha) -	Caws xoo­ luhu daaqaan, oo jecel yihiin, oo badanaa dhirta hoosteeda ka baxa. Qeelmarrogad  (-ka)  -	 Qaalmarro­
gasho.
Qeelmarrogasho (-da) -	Rogmasho ama booddo qofku kol, sida garan­ garta, isku kor wareego, isagoo duu­ ban. (ama < i qaalaamarrogasho >l).
Qaamoobid (-da) -	Qaan gelid, Jagu ycelasho.
qaamuus	qaaraan
Qaamuus (-ka) - 1. Buug af dlurn ereyadi ku urursan yihiin iyagoo taxan oo sida aGlfku u kala hor­ reeyo u kala horreeya oo mid walba macnihiisii iyo ulajeeddadiisii ku ag qoran tahay. 2. Buug qolo afkecd
QAANSOOYIN
ku dhan yahay, isagoo ereyadiisu taxan yihiin, sida alifkana u kala horreeyaan, erey walbana erey kaloo shisheeye oo la macne ahi ku ag qoran yahay oo fasirayo (sida i< So­ omaali/Carabi -> ama « lngiriis/So­ omaali ,l).
Qaan - 1. (-ka) a) Geela intiisa dhal­ linta yar ubadkana  ka waaweyn.
b) Kalluun. 2. (-ta) Dhaawac ama waxyecllo kale oo cid la gaarsi­ iyey, qiimaha laga simo, oo qofka wax la yeehly ama wax ka maqan yihiin la siiyo; mag; gashi; diyo.
Qaanbax (-a) -  Qaanbixid.
Qaanbixid (-da) - Qaan laysku lahaa iska bixin, dhiibid.
Qaandhebid (-da) - Qaan la isku lahaa gudi< l; qaandhaw.
Qaangnar (-ka) - Filka, kolka la gaaro qofka loo qabto oo uu mas' uul ka noqdo waxa uu bi'iyo ama cid yeelo, qofkii gaara; qofk.a had­ duu qaan g.1lo loo qaban karo, loo sheegan karo; qof 15jir gaarey; gaashaanqaad.
Qaangaarid (-da) - Qaangaar no­ qosho.
Qaanqaw:nin (-ta) - Arrin la qaban doono, waxyaalaha ay u baahan tahay oo ku fuli doonto, isku duw­ duwid, diyaarin, qabanqaabin.
Qaanqanni (-da) - Surta dhurduhu samecyo qaarkeed.
Qaansaqwniye (-ha) - Qalab qaan­ sooyinka lugu sameeyo oo qaabab­ kii la doonayo loogu yeelo.
Qaanso (-da) - 1. Qalab ka samay­ san u! ama wax kale oo la mid ah, oo Jagu na< loocshey boqon ama xarig labada af kaga xiran, oo leeb­ ka iyo gamuunka laga gano. 2. Dhis qoolaa.ban oo qaansada qaabkeeda leh oo guryaha iyo dhisaska kale qaarkood.  3. Goobaabin  la  kala
,  baray, barkeed.
Qaanso-robaad (-da) - If isku duu­ ban, oo midabyo badan, oo qaan­ sada qaabkeeda !eh; cirkay ka dhex muuqata, kolka iyadoo roob da'a hayo, ffka qorraxda iyo dhibcaha roobku is qabtaan; jcegaan; kay­ nroobaad ; caashacarra bdheer.
Qaanuun (-ka) - Sharciyo iyo nida­ amyo isku duuban oo qolo gaar ahi ku dhaqanto ama dadyow bad­ ani ku wada < lhaqmo; xeer; (ama
,< qaynuun >l).
Qaar - l. (-ka) Wax aan dhammayn oo wax ka maqan yihiin; in; wax; qayb. 2. Ha) ul weyn; siiqe; qad­ waan.
Qaaraami (-ga) -	1. Heeso iyo gab­ ayo caashaq ah oo gaar ah. 2. Dadka tirsha laftooda (ama « qaraami »). Qaaraarnid (-da) -		Qaaraan uruurin,
bixin, siin.
Qaaraan (-ka) -  Xoolo dad  badan
qaarad
laga uruursho oo qof u baahan la siiyo ama arrin dadweynaha u clan uh lagu fuliyo uma si kale oo sama­ fal ah loo bixiyo.
Qaarad (-da) -  Dhulka engegan qay­
bihiisa waawcyn oo lixda ah mid­ dood (Afrika, Aasiya, Austraalya; Yurub (Eurooha) iyo labada Ame­ erika; waxaa .kolkol lagu toddobe­ eyaa Dhulbarafka Udubka Koo­ fure),
Qaarayn (-ta) - Qaar la dhicid; bu­ rareyn,
Qaarbuux,(-da) -- (qof) qaarka sare u buuran.
Qaarjeex (-al - Cudur feeraha ku dhaca; oofwareen.
Qaarqaad (-ka) - Aacl u bukid; hadba qaarka la kicid; saabqaad; xara­ urug; sakaraad.
Qaan:abaal (-ka) - Geed sicla qaraha u faalala oo korna ku yecsha miro waav.-eyn oo kuwa bocorta le'le'eg hoosna buruq aacl iyo aad u weyn oo la qoto oo geela iyo xoolaha kaleba loo jarjaro oo laga wara­ absho.
Qaash (-ka) -  Jaadadka warmaha mid ka mid "-h.
Qaati (-ga) -  Khaati.
Qaatil (-ka) - Qof wax dilid baclan; dilaa.
Qaatime (-ha) --- Orod gaar ah oo
fardood.
Qaatin (-ta) - lnta kol, wee\ gu< lihi ama wax kale, wax qaadi karaan; qaad; mug.
Qaawan -- Aan dhar qabin; la qaa­ wiyey; muruxsan.
Qaaiomnaan -ta) - Wax qaawan ahaan.
Qaawanaan ho (-ha) ,-- Wax qaawan ahaansho.
Qaawin (-ta) - Dharka ka dhigid; wax qaawan ka dhigid.
Qaaxayn (-ta) ·- Nabar qaaxada u dhaca gaarsiin.
Qaaxo (-da) -- 1. (ooga na11eyda) dhi­ ska ka samaysan feer"-ha iyo laf-
qabato
dhabarta iyo lafsakaarta iyo waxa ku gudajira; saab; saablcy, 2. Cudur xun oo lays qaaclsiiyo oo badanaa sanbabbada ku dhaca; fecro; sanbab. Qaayibid (-da) -	l. Wax cusub ama aan la arki jirin si fiican ugu dhex noolaansho, ugu dhaqmid, u bara­ sho, jabsasho. 2. Wax u bogid,
jeclaysasho.
Qab - J. (-ka) Sida qof wallba isu qabo inuu yahay; qiimaha iyo sha­ rafka, qof waliba is moodayo inuu lee yahay; islaweyni; amarti; kibir; han. 2. (-ta) Bir dugaagga lagu dabo.
Qabaal (-ka) -  I. Wee[ xoldhan oo
geed jirriddi faga qoro oo xoolaha la ,,araabinayo biyaha loogu shubo.
2. (*) Wee! qabaalka qoriga ah qaabkiisa lch, oo mid gudihiisa dadku ku mayrto, iyo mid dharka iyo wixii la mid ah lagu qasaashoba ich.
Qabaanqab (-ta) - Carsaanyada jaa­ dadkeeda mid ka mid ah.
Qabad (-ka) -  Qabasho.
Qaballuus (-ka) - Nacas dheer oo qaab xun.
Qaballuusnimo (-da) - Qaballuus ah­ aan.
Qabanqaabin (-ta) - Diyaarin; aba­ abu!id.
Qabasho - (-da) I. Wax Jaysu soo taagey, gacanta ku dhigid, ku dhe­ gid, iska ]aallaadin; hayn; xajin.
2.	Falid; waxayn; samayn. Qabatin (-ta) - 1. Xanuun meel oog­
ada ka mid ah maroojiya; eyddin; nabar. 2. (xoolo, dugaag) tabla wax loo qabto kolka la dagaallamayo.
3.	Wax  loo  barto,  la  qaayibo.
4.	Wax dhuuban oo gacanta lagu qaban karo. 5. Qabasho; hayn.
Qabato (-da) - Qalab qaabab badan loo yeelo oo sida manqaska ka samaysan labo birood oo iswey­ daaranaya laakiin aan wax jarine, waxyaalaha qabashadoodu dhib ba­ dan tahay lagu qabto.
qabatoon	qabsin'ood
Qabatoon (-ka) ---- 1. Qabatin cudur oo soo noqnoqota. 2. Muddo dheer oo la qatan yahay; gaajo dheer. Qabax (-a) - Jaadadka dhigaha aqalka (khaym.idda) lagu dhiso jaad ka
mid ah oo v.-aaweyn.
Qabay (-ga) --	Haruub qabo laga tolay.
Qabbaa11 (-ka) -	I. Midiidin; ciidan;
QAl!S[','00D (!)
adeege; qowsaar. 2. Miisaan waxy­ aalaha culculus lagu miisaamo.
Qabbaa11id (-da) -- Cid qabbaan u no­ qosho; ciidamin; adeegid.
Qabbaansad (-ka) -	Qabbaansasho. Qabbaansasho (-da) -	Qabbaan b.
dhigasho; eiidansasho; adeegsasho. Qabbaaa11si (-ga) -	 Qabbaansasho. Qabbilid (-da) -	Yeelid; maqlid;
oggolaan; aqbalid.
Qabco (-da) -	Abqo.
Qabid (-da) -	I. Lahaansho; haysu.­ sho. 2. (guur) u dhixid. 3. L.i aha­ ansho; rumaysnaan; moodid. 4. (cu­ dur, kd.l ku dhicid; hayn; qabasho. Qabiil (-ka) -		Dad dhalasho ama dhaqan ,1ad.i sheegta; to!; qolo;
jilib; reer (.ima  « qabii!o ))).
Qahiili (-ga) ---- 1. Nin qabiilinnimada iyo sheegasha< lecda iyo jcclaanteedu ku weyn tahay 2. 1'in isu qaba inuu qabiillo wanaagsan ka dhashay oo gob yahay; dhalad.
Qahiilo (-da) --· Qabiil; to!; qolo; jilib; reer.
Qabiix (-a) - Wax a< l< linka lu.ga falo ama afka laga yiraahdo, oo dhab n foolxun.
Qabil (-ka) - Wax wax la huwiyo ama lagu daboolo oo qiro wcyn;
darbaal.
Qablamid (-da)-Qablan samayn, kicin. Qablan (-ka) -	Hadal ama sharqan weyn oo culus; bulaan; hugun.
Qabno (-ha) -	Hanti; xoolo; maal. Qabo (-da) -·- Geed !eh caano iyo qodxo iyo sooh wanaag an oo wee­
Jal iyo alaabo kale oo badan laga samaeeyo.
Qaboobid (-da) -	Qabow noqosho.
Qaboojin (-ta) -	I. Wax qabow ka dhigid. 2. Roob aan badnayn.
Qaboono (-da) -	I. Intaan qorraxdu
soo dheeraan ama ay dhicid ku dhowdahay	oo  ay  qabowdahay.
2. Barqagibin.
Qabow (-ga) -  Kulayl hccr hoose ah; kuljiir aad u hooseeya; qarqa­ ryo; dhaxan.
Qabri (-ga) - Go< lka meydka la gesho oo lagu aaso; xabaal.
Qabsad (-ka) --  Qabsa ho.
Qabsasho (-da) -- 1. Wax laysu soo taagey gacanta ku qabasho, ku dhegid; haysasho; xagsasho. 2. (qof dumar ah) kufsasho.
Qabsin (-ka) - I. Xiidanka intii a danbe oo weyn oo ballaaran (bad­ anaa koox baa laga dhigaa: « qab­ sinno )>). 2. (oogada dadka iyo dhi­ rta) dhuumaha iyo qoldhobyada waxa shubmaa marmaraan ama ku qolqolaysmaan. 3. Meel kastoo wa­ xa shubma qabsata oo ccshata,
4. Xanuunka qabsinka (siiba qab­ sin'oodku.). 5. Geed dhirta daawada ka mid ah.
Qahsin'ood (-ka) -- l. (Oogadal ca< lyar oo buro ah oo dhuub,m, oo doc af ku leh docna ka oodan oo qahsinka (.xiidanka \\eyn) mada­ xiisa ka laallaada; kolon. 2. Xanu­ unka qab in'oo< lka qabta laftiis.i; (ama « qabsin·oodane >)).
qabxad
Qahxad (-da) - Dhillo (arna "qax· had»).
Qahyo (-da) - Wax aan dharnrnayn oo wax ka rnaqan yihiin; dliantaa!; naaqis.
Qahyoobid (-da) - Qabyo noqosho; isdhirnid.
Qadaad (-ka) --  Jeego.
Qadaf (-ku) - Hada! cay ah; arxurno; afiaggaaddo.
Qadan (-ka)	I. Nasiih; ayaan; cawo; hoodo; buruud. 2. Xoog iyo laf !eh.
Qaddac (-a) 1. Wax rnuuqda arna fudud oo malaha lagu garan karo;
\lax muuqda, wax cad. 2. Wee] dhah u yar oo subagga iyo saliidda
lagu cabbiro.
Qaddacnaan (-ta) - Wax qaddac ah, ahaan.
Qaddar -  1. (-ka) a) Kartf; awood.
h) Sharaf; qiimc; tixgelis. 2. (-ta) lraadada Ecbbe.
Qaddarin (-ta) -  Qaddar  u yeelid;
shurrifid; qiirnttyn; tixgelin; wey­ neyn.
Qadduun (-ta) -- Wax aad u fll weyn arna da' hare ka haray.
Qadeyn (-ta) -  Qado cunid.
Qadid (-da) - l. Wax Jaysa siina hayey ama la wada qaadanaycy. wax ka waayid. 2. Qof qatan noqo­ sho. 3. Seegid; wttayid.
Qadiid (-ka) -  l.  Culayga wcelka.
2. Madowga culaygu weelktt u yeclo. Qadiim (-ka) -	waa horc alma; fil wcyn; raagcy; duug (ama « qa­
diin »).
Qadin (-ta) -	Wax siin 1a·aan, Qado (-da) -- Curmada weyn ,,0 har­
kii la cuno; harirno.
Qadoodi (-ga) - Cunno ka qatanaan. Qadow (-ga) -	Geedo jiwdad badan ah oo yaryar oo kuv:a v,aav>'eyn korkooda ka baxa oo ka rnagoola;
dhillowyahan.
Qafaal  (-sha) -	I. Afduub;  boojis.
:'.. ( beer) gecdqaad.
Qafaiilid (-da) -	1. Qof laga adkaa-
qa!'aboodi
day, xoog lrn wadasho; afduubid; boojin. 2. (beer) geedqa<1did.
Qafa\mardax (-a) -  I. (qof) baxaalli
xun; falfal iyo sansaan xun; gur­ racan. 2. (wax) aan si wanaagsan u hahaysaayn; hannaan xun. 3. Fa] diihaal .keenay.
Qafitan --  Bir arna wax la mid ahi
.ku wada rogan yihiin; daboolan; malaasan.
Qafilid (-da) -  Wax qafilan ka dhigid.
Qafilnaan (-ta) -		Wax qafilan ahaan. Qafish (-ta) -	Kalluun.
Qafiad (-da) -	Kedo; lamafilaan. Qafro (-da) -	Miyi kulul oo oorn-
rnanc ah; oornasoore; hannas: (amtt
« qarfo >>).
Qahar (-kal .. • Kadeed; dhib; shiddo. Qahraan (-ka) -··- Qof talo ku barra­
ahsatey; qof dhibban.
Qahran -- La qahray; dhibaataysan. Qahrid (-da) -	Qahar badid; kade­
edid; dhibid.
Qahwe (-ha) -	Bun (ama « qaX\\e »). Qajaar (-.ka) -		Miro batiikh yaryar u	eg oo	khudrad aha<1n	loo
cuno.
Qajeel -	In badan; badanaa; aala.i; dhaaxa.
Qal (-ka) -	Labada fuq oo afka
midkood.
Qalaad -	I. Dhul kale ama tol kale ah;  aan sokceyc ahayn; shisheeye.
2. (-"ka) Orgida orgaysan cidooda dhecr.
QaJaadid (-da) -	Ci qalaad ah ciyid.
Qalaanqal -	1. (-ka) Qas; qulqulad;
\\arccr. 2. (-sha) Geed higlada u eg oo miro yaryar oo cascas dhala; caleemihiisa waxaa laga dhigtaa ta­ haako (huuri), danbaskiisana ma­ gaad iyo dawo cadhada lagu dhayo. Qalab (-ka) -	1. Wixii wax Jagu qabsado ama \agu	dhaqmo oo dhan; alaab. 2. Waxa lagu dagaal­
lamo oo dhan; hub.
Qalabayn (-ta) -Qalab siin, u yeelid. Qal'aboodi -	XaraaradO\\; roobs­
ugow.
qa!ad
Qalad (-h) - (hadal) ha[ jaban; gcf; laaxin (ama s< khalad »).
Qalaggoyn (-la) -	Qaladu ka bi'id. Qalalaas (-ka) -- Degganaan iyo xas­ illoonaan Ja·a:m; qalalab; qas; rab­ shad (ama	« qalalaase >>,	<< qala­
laaso '>).
Qalalab0  (-t.i) -- Si sharqan iyo buuq
QAI..TAO
!eh oo wax isaga dabadhacaan; si qafalmardax  ah  oo  aan  nidaam
,aha:, n; rabshad.
Qala..mi (-da) - Baba! yar oo dhinac daayeerka uga eg (cagaha, dabada) dhinacna dawacada (wejiga, dhe­ gahaJ, oo indho ,,_,,aaweyn; gee­ daciris.
Qal:amm_i (-gaJ Shiraac yar.
Qab.n - La qalay, la kalc1 dhigdhigay. Qii.laojo (-da) -	 Maroodi dheddig. Qab"II" (-da) -	Xanuun  qabta  cud-
udda i)o garabka kalaggoyska u dhe­
\ee)a.
Qa.Jax (-a) Dhul dhagax ah, oo dul ah, oo oommane ah.
Qalhac (-a) -  Wax labo inood oo is le"eg oo xalxalleefsan isugu aab­ buran, labadaas middood.
Qa]bi (-gaJ -  l. Laab; maan; gar­ aad. .:'.. \.'.'adne.
Qalcad (-da) -	Dhis xoog badan oo dagaal loo dhisto; /\uddur; kuud. Qaldan -	1. Qalad ku jiro; gef ah;
- \'tareersan.
Qalfoon (-ka) -  Qanboob.
Qalkl (-da) - 1. J',.;eef nool gowricid, haragga ka bi/\in, xubnihiisa kala jarjarid oo kala dhigdhigid. 2. Qof
qallad
buka ama dhibbaani gaartcy ama iin kale !eh, oo takhtarrndu gac­ anta ama qalab wax kaga qabtaan, oo xubinta bugta ama meesha iimay­ san gooyaan; (indho) fiiqid, u bixin.
Qaliid (-ka) - Cad ka samaysan qoryo si gaar ah isugu rakib1rn oo a\baabbada lagu dhejiyo, si ay u xirmaan ama ayan u furmin. qori gaar ah  oo  ilko  kala duwduwan
!eh baa lagu furaa.
Qalin (-ka) - 1. Qalab af dhuuban oo jaadad badan ah oo wax lagu qoro ama lagu xardho. 2. Lacag (macdan).
Qalindaar (-ka) - Gacan wax qore­ ysa oo la taabto oo qoristu ka xumaato.
Qalindaarid (-da) -  Cid qalindaar ku samayn.
Qalinduurre (-ha) - Fiqidduur; kita­ abgaablow.
Qalinjebin (-ta) - Waxbarasho dugsi ebyid, dhammayn.
Qallaafo (-ha) -  Hogfo.
QallaaJ (-ka) - Hui yar oo biya­ kuhar leh.
QAL!N (I)
Qallac (-a) "- Qalab geela \\a/\ diida lagu dhejiyo oo lagu xanuujiyo si uu ilmah,1 u oggolaado ama u god­ lado.
Qallaco (-da) -- (gee!) qaniinyo fa.Jaus ah; dhaba.:,lo.
Qallad (-ka) -- Mad'hab aan tii lagu jlrey ahayn oo mas'alooyin lagaga daydo oo loo cuskado.
qalfadasho
Qalladasho (-da) -- Mad'hab ka!e mas'a!ooyin u cuskasho.
Qallajin Ha) - Wax qallalan ka dhigid; engejin.
QaJlajis (-ta)- Bahal yar oojaadad ba­ dan ah; waxay sida mulaca leedahay dhex dhuuban, dabo dhcer, afar ad­ din, waxayna u badan tahay dhu­ lalka kulkulul.
Qallal (-ka) -  I. Engeg; kawrax: kafaf. 2. Cudur wate ah oo dadka ku raaga oo maskaxda iyo xidid­ dadeeda wax yeela; wwo:uu lee ya­ hay suuxdin iyo qallal !ala togtogmo oo !ala jirroorsado; sarco; suuxdin.
Qallalan - La qal!ajiyey; engcgan Qallalid (-da) -  Wax qallalan noqo­
sho; engegid.
Qallallaan (-ta) - Wax qallalan aha­ an; engegnaan.
Qallayl (-ka) - Qoyaan la'aan; engeg. Qallayn (-ta) -- Wax waqtigoodii dib uga dhacay oo qalle noqday, gud­ asho, la imaansho; v.-ax ka gar"­
allayn.
Qalle (-ha) -  I. Wax waajib ahaa oo qof ka tegey, oo waa danbe la sameeyo, !aga gar'alleeyo, la guto. 2. Guddoonka rabbi.
Qalley[ (-ka) -- Aan jilicsanayn; adayg.
Qalliin (-ka) -  Wa,; qalid.
Qallooc (-a) - I. Qaab u e"g kan qaansada; godnaan. 2. Wax sida eg ama tusmada weydaarsan; xu­ maan.
Qalloocan - Aan toosnayn; leexsan; godan (ama « qalloocsan >►).
QaJloocid (-da) - Wax qalloocan ahaansho.
Qalloocin (-ta) - Wax qal!ooca ka dhigid; godid.
Qalloocsan -  Qalloocan. Qalmashube (-ha) -  Qalinka (lacagta)
shiila oo tuma (ama « qalinshube >►). Qalmid (-da) -	I. Wax haddii la qal­ ayo qalid u suubbama ama qalmi kara noqosho. 2. (u -) u cuntamid;
u dhigmid; istaahilid.,.
qamaamid
Qalo (-dii) - Qofkii du[ aan dalkiisa ahayn taga ama dad aan dadkiisa ahayn ama uusan aqoon u taga, baqdinta yar oo u dildda inuu dheeho jecruu cid ka barto oo ku qalaggooyo.
Qalood (-ka) - Qalo iska dareemid, iska garasho.
Qaloon (-kal --- 1. Badar raran kulul
(,/ALI.MIS
ama qiiq kulul lagu dubey; salool.
2. Godan; xoodan; qoo,;an. Qaloonbi (-ga) -	Dhawaaq; buuq;
qaylo; hugun.
Qaloonbiyid (-da) -	Buuqid; hugmid; dhawaaqid.
Q!alqaalid (-da) - Tabaabushayn; ab­ aabui'id.
Qn lqaalli (-ga) ·-  Fadaq.
QalqaJe (-ha) -	Ko!ay yar oo harag ah oo fardoofeydu wax ku gurato.
Qalqallooc (-a) - Meelo badan ka qalloocan.
Qalqalloocid ( da) - Qalqallooc leh; marmaroorid.
Qalqalloocin (-ta) - Qalqallooc u yeelid.
Qalwo (-da) - I. Derbi ka samaysan dhagxan dusha iska saarsaaran keliya oo guryaha lagu wareejiyo. 2. Aqal yar oo dhoobo ka samaysan oo rniyiga laga dhiso. 3. Obis waxa­ raha la geliyo. 4. Meesha duga­ agga la dabayo, loo ga\o; cimil.
Qalyaro (-da) -	Afka qalkiisa hoose oo sidii la arki jirey si ka yar u baxa. Qalyayax (-a) -		Caato Jafallafo ah. Qamaamid (-da) -			Sida wax oom­ man, meel wax yaallfin, ugu yaa­
cid, ugu firxasho.
qamaan
Qamaan (-ka) - Sida wax oomman, oo mcel wax yaalliin \oogu yaaco, loogu !irxado.
Qamadi (-da, -ga)   Badar sarreenka
u cg.	.
Qamandhaco (-da) - Sida oogar.lu noqoto kolkay qarqaryo badan r.la­ reento, oo jiriirico ku jajabto.
Qamiic (-a) -  Saluugmo yar; dudmo.
QANAAN
Qamiir (-ka) -	Khamiir. Qamiirid (-da) -			Khamiirid. Qamiirin (-ta) -	Khamiirin.
Qammaad (-ka) - !. (dhul) dhib la gudbo, la gooyo. 2. Wax Jaga joog­ sado, laga maagto.
Qamoqashiir (-ka) -  Tceriyotanbuur.
Qamuunyo (-da) -	Bushinla hoose oo cii! iyo caro dartecr.l !ala qaniino.
Qamuunyood (-ka) - Bushinta hoosc cril la qaniinid.
Qan (-ka) -  (oogo) jin: jurmi; !af.
Qanaan (-ta) - 1. Dabada gamma­ anka siiba tan fardaha. 2. Dabe\ guud ahaan.
Qanaanin (-ta) - (fardo, lo', kd.) kolka  orodka lagu jiro qanaanta
taagid.
Qanax (-al - Wax bir ka samaysan sida baabuurka, oo duqow iyo bur­ bursanaan i ku darsaday.
Qanbarac (-da) - Arrin weyn oo kol dhacda ama  la  dhigo  oo  bada­
naa aan "'anaagsamiyn; talo dhac­ day; jac.
Qanboob (_-ka) -	Geed yar oo dhulka ku faalala oo bixiya miro la cuno oo kulkulucsan oo gas !eh; qalfoon. Qancid (-da) -	 W.ix !aysu shecgay
qanja,duf
oo lays < lhacsiiyey, u qaadasho, rumaysasho, deeqid; fillaansho.
Qancin (-ta) - Hada] deeqsiin, dhac­ siin.
Qandac (-a) -  Kulayl  iyo qabow
dhexdood; wax diirran ah; kuljiir.
Qandal (-ka) - Geed laf adag oo qoryihiisa wax lagu < lhisto.
Qandaraas* (-ka) - Heshiis labo qof ama dad badani samaysto oo lagn abuurayo ama lagu maamu!ayo ama lagu burinayo arrin ama haw! shard ah.
Qandhicil (-ka) -  Ugax< la injirta.
Qandhiso (-da) -  Boo< ldo.
Qandho (-da) - I. Fayoobi la'aan, xanuun ama cudurrada qaarkood lagu yaqaan, oo qofka kulayl iyo gariiri o qabtaan; ,:ummad. 2. Bug­ to; jirro.
Qandhood (-ka) - Qandho qabasho. Qandhuufad (-ka) -··· Qandhuufasho.
Qandhuufasho (-da) •- Qandhuufo ku qaDasho, ku dhejin; qanjiirin.
Qandhuufo (-< la) - Far iyo suul cid­ diyohooda oo ,:oog wax loogu qabto oo loogu xanuujiyo; qanjaruufo.
Qandi (-ga) --  Kolay yar.
Qandicin (-ta) - Qandac ka dhigid. Qandood (-ka) -  (aqal, w.ax weyn)
mcel ka taagan; med qdtoma. Qandoodid (-da) -  Si qandood ah,
meel ugu sugnaan, u taagnaan.
Qaneecaad (-ka) -  Waxii la hclo oo la iimaansado; iimaan, (ama « qa­ neeco l>).
Qani (-ga) -  Ho< lan; tanaad; maal­
qabeen.
Qaniin (-ka) - l. Bahallo yaryar oo ishu ayan qaban karin oo cudurro keena; jeermi. 2. Shilin aaU u yar­ yar; shax.
Qaniinyo (-< la) - llkaha oo si xoog leh wax loogu qabto ama loogu xajiyo (wax  la  goosanayo ama la xajinayo ama ]ala dagaalla­ mayo ama la xanuujinayo,...).
Qanja.aful (-sha) -  Dabool ciddi ka samaysan oo naAeyda qaarkced
qanjad
addimadeedu	ku	dhammaadaan; qoob; raaf.
Qanjad (-da) -	Doonyo waaweyn oo Suur laga sameeyo.
Qanjaruufo (-ta) -	Qandhuufo. Qanje (-ha) -	Cudur xun oo xoo­
fo.ha ku dhaca oo qanjirradu mado­ obaarfaan;  kud;  (ama  < s qanjo »).
Qanjiirin (-ta) -		Qandhuufasho. Qanjir (-k.i) -	Mid ka mid ah, ca­
dad ciiddacts ah oo qaab walbaba
qarbaqarbo
Qarafsasho (-da) -	Dewersasho; qa­ raabasho; (ama ,< qarafeysasho l>). Qaran (-ka) --· I. Dad isku duuban oo si qaanuun iyo siym1s0 ah u ma­ amulan  oo deggan dhul seere cad oo  la  wada yaqaan  lch oo  dow­ lad keliyihi u wada taliso. 2. Usha
balka.
Qarandi (-da) -	!. Bahal Afrika ku nool; wuxuu lee yahay oogo qal-
leh oo kuwa ctad u yiuyar iyo		 kuwo waaweynba !eh oo oogada
kujira: dhiigga bay inta wax ka soo soocaan  oo  waxaas si gaur  ah u farsameeyaan, dhacanno hor ]eh oo oogadu u baahan tcthay ka soo sauraan.
Qanjirbarar (-ka) -  Qanjirka  buk­
ooda oo barara.
Qansax (-a) - Geed qodax yar oo qarqaroofon iyo mayrax wanaag­ san, leh.
Qar (-ka) - I. Buur dheer oo dha­ gax ah; cal. 2 (wee!, kd.) meesha u korruysa oo uu ku dhammaado; af. 3. (bobol, eccl, webi, kd.) gow; daan;.
Qa.raabakiil (-ka) - Qaraabannimo darteed cid wax ugu burin, ugu eexasho.
Qaraabasho (-da) - Waxaan faraha lagu hayn dibadda ka doondoona­ sho; dewersasho; qarafsasho.
Qaraabaysad (-ka) -	Qaraabaysasho. Qaraabaysasho (-da) -		Qaraabo ka dhigusho; cashiiraysi; casabaysasho. Qaraabo (-da) -	Dad isu dhow oo abtirsiino ku dhexayso; xigto; soke­
eye; cashiiro.
s( Qaraabo qW1sax » - Qaraabo shi­ she, fog.
Qaraar (-ka) --· Guddoon; go'aan. Qarad (-ka) -	!. Qiro iyo baaxad leh; qardan; gahayr. 2. Muraad;
dan; ujeeddo.
Qaraf -	I.  (-ka)  Kabriid;  tarraq.
2. (-tct) Qori xalleefsan oo ciidda lctgu guro; digaxactr.
QARANDI
lafsan, dhabar sida qaansada u xo­ odan, lugo gaaggaaban oo xoogag badan, dhego kuwa dameeraha u eg, dabo sal weyn oo af dhuuban iyo gafuur dheer; waxay cuntaa abo­ orka iyo quraanyada iyo wixii la mid uh; xabaalaquf; saddexsuu!­ ley. 2. Injirta lo'da.
Qaranfuul (-ka) -  Qorfe.
Qaranqaaro (-da) - Mee] nabar ku dhaccty, mala;>(da Jyo dhiigJt1ado­ obaadka ku guntama.
Qararro (-da) - Geed geedaha waa­ weyn ka mid ah oo aan qodax lahayn oo rnayrax wanaagsan.
Qaras (-ta) --  Qush; dacar.
Qara,,., (-ga) - Hada[ iyadoo la hurdo lagu hadlo.
Qarax (-a) -  1. Dilluaca iyo shan­ qarta xoogga !ch oo is wata oo dhaca kolka waxyaalaha qar;,.ctdcta uy kulayl dareemaan arna wax xoog ugu dhacaan. 2. Wax diiran, muru;,.san.
Qarayn (-ta) - (weel, kd.) qar u yeelid.
Qarbaqarbo (-da) ---· Kaar.biinyo la'­ uan; degdegsiinyo.
qardaas
Qardaas (-ka) -- Xaashi wax lagu qoro (ama ,, qirdaas »).
Qardabo (-da) - I. Waxyeello; har­ gaamo; luggooyo. 2. Kalluun ma­ gaci.
Qardajeex (-a) -	Med aan dhabbe lahayn oo qardo ah oo la maro. Qardajeexid (-da) -	Meel aan dhabbe
QARQAII.
lahayn oo socod xun, marid, ku socosho.
Qardajeexsiin  (-ta) -	Meel  qarda-
jeex ah, marsiin.
Qanlan -- Qiro iyo baaxad leh. Qardanaan (-ta) - Wax qardan ahaan. Qardayn (-ta) -·  Qardo ka dhigid,
ku  bixin.
Qanlaysad (-da) -	Qardaysasho. Qanlaysasho (-da) -		Qardo u qaa-
dasho.
Qardaysi (-ga) -		Qardaysasho. Qan1haas (-ta) -	Xirsi; makara.an.
Qardhabo (-da) -	Qalab manqaska u eg.
Qardo (-da) -	L Wax maal ah oo qofka la siiyaa soo celiyo, waqti
!agu hcshiiyey oo lays!a og yahay; amaah. 2. (dhul, beer) aan la falin.
Qardoobid (-da) -	Qof qardoobey noqosho; qardO\v gaarid.
Qardoofo (-da) -	Waxyed!o; afla­ gaaddo.
Qardow (-ga) -	Dhaawac yar iyo murmurux. salka lagu yeesho oo fuul!aanku ku wacan yahay (wa­ xaa aalaa qardooba Jadka aan far­ dafuu\ka u baran ama ka raagey). Qare (-ha) - 1. Geed dhulka ku faa­ lala oo dhala miro waaweyn oo
qarqarsiyid
kankoonsan oo lch buruq weyn oo  aad  u  macaan  una  udgoon.
2. Miraha laftooda; xabxab. Qareemid (-da) -  1. Qareen noqosho.
2. Hiilin.
Qareen (-ka) - I. Dad dhalashada isu dhow; xigto; sokeeye; qara­ abo; cashiiro. 2. Qof garyaqaan ah oo dadka kale u dooda oo garto­ oda iyo xaqooda u doona; qey­ daddaar.
Qardo (-da) -  Qafro.
Qariib (-ka) - 1. Qof dad aan dad­ kiisa ahayn dhex jooga, ama meel ku cusub; qof qalaad. 2. (-ta) Kalluun.
Qariid (-ka) -  Badar ama wax u eg
oo cccriinka lagu cuno.
Qariidid (-da) - Badar ama wax la mid ah, ceerin ku cunid.
Qarin (-ta) - Mee] aan laga arki karin dhigid, gelin; wax aan muu­ qan ama qarsoon, ka dhigid; kaa­ yid; dahid; xasayn.
Qarmuusi (-da) -  Dhar xariir ah. Qarni (-b>a) -  I. Boqol sano. 2. Wa­
qti; waa; fac.
Qaroofali (-da) - Maro dhulka hindi laga keeno, oo badanaa mar;iino­ ooyin dumarku ka samaysto.
Qaroon (-ta) -  Geed-quwaaxa mid ka mid ah.
Qarqar  (-ka)  -   Rakada  cududda
madaxceda kore iyo u dhexaysa luqunta salkceda; deg.
Qarqarid (-da) -		I. Qarqaryo iska garasho. dareemid; dhaxan la gar­ iirid; jarayn; jarcayn;	burunjiy­ eyn. 2. Gariirid; ruxasho; gilgilmid. Qarqarsi (-ga) -	1. Rati fadhiya oo jeenyihiisa iyo surkiisa xarig lay­ skula qabto, sl uusan u kicin inta
la rarayo. 2. Hawaan; xoog; dirqi; khasab; sandu\lc.
Qarqarsiyan  -	Qarqarsi  ku  xiran
yahay.
Qarqarsiyid (-da) -- I. Qarqarsi u xirid 2. Ku dirqin; khasbid; sandulleyn.
Qanpryo (-da) - Dhaxan weyn oo J.ala gariiro; diilalyo.
Quqoor (-ka) -  Wax is-haysta oo la goynayo ama la soo bixinayo, oo inta uu ku fadhiyo la muujiyo,
].ala soo af-wareego, la soo qodo. Qarqoorid (-da) -  Wax la qarqooray,
ka dhigid.
Qan-aac (-a) -  Sida la yahay kolka la cuno ama la cabbo wax aan laga dhergin; kelliba!ow,
Qarraacan -	Waxaan Jaga dhergin cabbey ama cunay; kellibalow ah. Qarracan (-ka) -  Naxdin ama argag­
gixiso weyn oo dadka wax yeela; muraaradillaac.
Qurracmid (-da) -	Qof qarracan helay, noqosho; muraaradillaadd. Qarri (-da) -	(dhul) duud  dheer­
dheer ama  waaweyn.
Qarrog (-ga) - Doobi weyn; haru­ ubgaal.
Qarroor (-ka) · Wee! biyo ama wax la mid ah laga laystay ama laga shubay waxa Y,ar oo salkiisa ku soo urura; dindin; dhaqdhaq,
Qarsad (-ka) -  Qarsasho.
Qarsasho (·da) - Mee! aan laga arag, dhigasho; xasaysasho.
Qarshad (-da) - Quraarad; dhalo; (ama « qarsho >l).
Qarshi (-ga) -- Jaad lacag ah. Qarsi (-ga) -· Garsasho.
Qarsin (-ka) - Fandhaal weyn; qud­ de; dhure.
Qarsoodi (-ga) -  Si qar oon.
Qarsoon - Aan la arki karin; !a qarshcy; xasaysan; dahsoon.
Qarsoonaan  (-ta)  -   Wax  qarsoon
ahaan;  xasaysnaan;  dahsoonaan.
Qarwid (·< la) - Hada! qaraw ah ku hadlid.
Qarxad (-ka) -  Qarax.
Qarxasho (-da) - Wax qarxaday noqosho; di!laacid; buqi< l; qarxid.
Qarxid  (-da) -  Qarxasho.
Qarxin (-ta) - Qarax ka keenid; bujin; dillaacin.
Qaryaan (-ka) -·  (labo macne oo isu
qashin
tusmaysan). a) (qof) dadka u faa­ liya ama xiddigaha wax uga she• ega ama si kale oo been ah wax uga cuna; kaahin. b) Waxyaqaan; abwaan.
Qaryad (-da) -  Magaalo yar; tu­ ulo; buulo.
Qas (-ka) -  Arrin ama wax kale oo murgey; waxyaa!o kala jaad ah oo isku darmay; xasi! la'aan; lab; wareer; soos,
QWia.al (-sha) - Mayris; dhaqmo. Qasaalan -  La qasaalay; mayran;
dhaqan; xalan.
Qasaalasho (-da) - (wee], alaab, dhar, kd.) biyo ku mayrasho, dha• qasho.
Qasaalid (-da) - Biyo ku nadiifin; mayrid; dhaqid; xalid.
Qasaalnaan (-ta) - Wax qasaalan ahaan; mayrnaan; dhaqnaan.
Qasaanqa.s (-ta)- NaAey yar oo badda ku jirta oo si< la xabagta qoyan ama quraaradda u cad oo jiljilic­ san oo badda kor sabbaysa; wa­ xaa ku wareeg an oo ka lusha ra­ amo badan, xajiin daranna waa leedahay.
Qasab (-ka) - l. Geed (caws) dhu­ lalka kulkulul laga beero oo ka baxa; waa wada laamo dhuudhu­ uban oo dheerdheer oo xubno Jeh; sonkorta adduunka badankeed isa­ gaa laga sameeyaa. 2. Hawaan; xoog; sandulle, (ama « khasab»).
Qasabad (-da) - Ul dhexda ka da­ loosha; dhuun.
Qasac (-a) -  Daasad; birow; (ama
« qasacad >)).
Qasacad (-dal -  Qasac.
Qasad (•ka) -  Muraad; dan; (ama
,, qasdi »).
Qasan - Wareer ga]ay; murugsan; laban; walaaqan.
Qasdi (-ga) -  Qasad.
Qasdid (-da) -- Doonid; damcid; muraadid.
Qa.shin (-ka) -- Waxa guryaha ]aga xaaqo oo dibadda  iyo  lrnddaafa•
qashinqub
daha lagu soo daad ho; fiiq (ama
<( khashin )>).
Qashinqub (-ka) -	Meesha fiiqa iyo qashinka lagu daad ho; kuddaafad. Qashir (-ka) "--- I.  Fuuqa xabbadda.
2. Qolofta bunka; (ama « qashar »). Qasid (-da) -	Wax qasan ama mu­ rugsan ka dhigid; walaaqid; labicl. Qasil (-ka) -		Mayrista bariiska la mayro, intaan dabka la saarin (ama
<( qasaasil »).
Qasilid (-da) - Bariiska la cloonayo in la kariyo, biyo ku qasaalicl.
Qaslad (-da) --  Qasli.
Qasli (-ga) - 1. Waxa mayrashada (qubeyska) waajibiya. 2. Mayrasha­ daas lafteecla.
Qasmid (-da)- Wax qasmay noqosho; walaaqmid; labmid.
Qasnaan (-ta) - Wax qasan ahaan; walaaqnaan; labnaan.
Qasri (-ga) - Salaadda oo qaarkeed laga tago. la gaabiyo.
Qataar (-ka) - 1. Qalab wax lagu xiro; tebbed. 2. Sixir, fal.
Qataaran -	I. Qataar lagu xiray; qufulan; dhidban. 2. Sixran; falan. Qataarid (-da) -	l. Qataar ku xirid;
qufulid. 2. Sixrid; falid. Qataamaan  (-ta)  -	I. Wax qata­
aran ahaan; xirnaao. 2. Sixranaan. Qatan -	Aan weli wrrx cunin ama
\\-ax cabbin; hamuuman. Qatanaan (-ta) -	Qatanaansho.
Qatanaansho (-ha) -	Wax qatan aha­ ansho.
Qataysiin (-ta) -	Luggoyn.
Qatin (-ka) -  fnta wax laga qado ama laga qadi karo; labo waqti oo wax la cuno ama la cabbo, muddada u dhexaysa.
Qatooyo (-da) - Wax waayid; hun­ goobid.
Qa'!l-·aacid (-ka) - Wax weyn oo daran; dhibaato v.eyn.
Qawad (-ka) -  I. Wax laysa siiycy
ama la helay, oo qofka wax la sii­ nayaa y,;iraysto ama saluugo. 2. Cu­ dur  yar  oo  haragga  ku  dhaca,
qayax
iiba luqunta iyo ageheeda oo cad­ cad u yeela; caar; canbaarcad.
Qawadid (-da) -	Wax laysa siiyey,
yaraysasho,  saluugid.
Qawadsan -	Wax la siiyey la yara­ adeen; wax saluugsan.
Qawadsanaan (-ta) -	Qawadsana­ ansho.
Qawadsanaansho (-ha) -	Wax qaw­
adsan ahaansho.
Qawl (-ka) - 1. Baarka geedka, hadba inta curdanka ah oo kol soo dhalata oo  oo kudda; wade.
2. Ha< lal; erey; tiraab.
Qawlal (-ka) -- Afka dhinaciisa, me­ csha bushinta sare iyo tan hoose isugu yimaadaan.
Qawlid (-da) - 1. (dhir) hadba qawl ci.trdan ah, soo saarid, dhalid. 2. Wax agtood isku !iilamin, ku leexsanaan, ku garab jiidnaan.
Qawrar (-ka) - Dildillaac yaryar oo eogegga iyo kulaylku kccnaan.
Qawrarid (-da) - Qawrar yeelasho. Qawshad (-ka) -  (gocoso, goon) ca­
lalin.
Qax (-a) - Dcgdcg cabsi lch oo meel looga guuro, looga cararo.
Qaxan (-ka) - Dhuwl shidan ama shitlmaysa oo aan olol lahayn, oo la kulaalo.
Qaxhad (-da) -  Qabxad.
Qaxid (-da) - Degdeg cabsi ]eh, meel uga guurid, uga caraf!d.
Qaxooti (-da, -ga) -	Dad qaxaya ama soo qaxay.
Qaxwayn (-ta) -	Qaxwe cabbid.
Qax1-1-·e (-ha) -	Bun (ama « qahwc »).
Qay (-ga)- Biyo dhoobo lch, ooyar; dac.
Qayaayo (-da) -  Wax is !eh ama i ku
jaan go'an wixii ku dheeri ah ama ka dhimman oo quruxdooda wax u dhimaya.
Qayaca.to (-da) ~-- Xabag wax la iskula dhejiyo oo aad u adag oo dhirta qaarkeed bixiso (dacar, gow­ lallo, cobol,...).
Qayax  (-a)	(badar,  miro,  kd.)
qayaxan
cliirka laga qaaday; hilibka laga qaaday.
Qayaxan - Qayax \aga dhigay; dii­ ran; cad.
Qayaxnaan (-ta) - Wax qayaxan ahaan.
Qayb (-ta) - 1. Wax dhawr mee­ lood laga dhigay, meeshood; in; qaar; jab; gabal. 2. Qaybinta laf­ teeda.
Qa)'hgal (-ka) - (ka -) Wax la wa­ xaynayo oo qayb Jaga qaato, \\·ax laga wadago.
Qaybgelid (-da) - (ka-) Haw! la qabanayo ama wax kale oo loo dhan yahay, qayb ka qaadasho, wax ka wadaagid.
Qaybid (-da) - Wax laysu qoray, dibad ka barasho.
Qaybin (-ta) -  ! . Wax mid ah, dhawr cad ama dhawr mcclood oo cid la kala siiyo, ka dhigid; qofba in siin. 2. Qayb.
Qaybis (-ka) -	Qaybin.
Qaybsad	(-ka) -	Qaybsasho.
Qaybsasho (-da) -  Qofba intuu qayb
u hclay, qaadasho.
Qaybshaa (-ga) - Qofka wax qay­ biya; qaybiyc.
Qaybsiin (-ta) -  Qof wax  barid, u sheegsheegid, taniyo intuu wi­ xii dibadda ka barto.
Qayid (-da) -  1. (biyo, kd.) Mee\ ka diqdiqayn oo meel kale ku shubid, ku daadin. 2. (uunsi) shi­ did.
Qayil (-ka)- U fariisadka iyo cunidda qaadka; barje.
Qayilid (-da) - Qayil u fariisasho; barjayn.
Qayir (-ka) -  Wax siday ahaayeen si ka duwan noqda ama laga dhi­ go; beddel; doorsan.
Qayirid (-da) - Beddelid; doorin. Qayirmid (-da) -  Beddelmid; door­
samid.
Qayixid (-da) -- Wax qayaxan ka dhigid; diirid; caddayn.
Qayl (-ka) -·  Dameer yar.
qeydar
Qayladhaamin (-ta)	Qayladhaan ku dhufosho.
Qayladhaan (-ta) -  I. Qaylo kol­ kay yccrto, qalabka la boobo oo dagaa\ laysu diyaarsho; waawarey! qaatoy!. 2. Qaylo kasta ama dha­ waaq kasta oo ka diga dareen ama shil ama cabsi ama dhib kale.
Qaylaggeyn (-ta) - Shit ama dhi­ baato kale oo dhacday warkeed dad aan ka warhayn u geyn, ga­ arsiin.
Qaylaggeys (-ka) - 1. Qorka ama dadka meel dareen ka dhacay war­ keed  qaada  oo  dadka  gaarsiiya.
2. Qaylaggeyn.
Qaylarraac (-a) -· I. Mee! qaylo ka soo yeertay oo !a aado ama la tago. 2. Dadka ama qofka soo qaylo raacay; gurmad.
Qaylarraacid  (-da) -  Mee\ qaylo ka soo yeertay aadid, tegid; gur­ masho.
Qaylin (-la) - Cod dheer oo qaylo ah, ku dhawaaqid.
Qaylo (-da) -		Cod ama dhawaaq ama hadal aad loogu dheeraysto. Qaymi (-ga) -	Waxa wax gooyaan ama taraan; waxtar; (ama « qiime»).
Qaynuun (-ka) -	Qaanuun.
Qayood (-ka) -	Roobka oo isagoo aan weli da·san, kaca.
Qayraan (-ka) -- Dhar harag laga sameeyey; dhuu.
Qaysaraan (-ta) -	Khaysaraan.
Qeexan -	Si wanaagsan u cad ama u muuqda; aan madmadow ku jirin. Qeexid (-da) -	Wax qeexan ka dhi­
gid; caddayn.
Qeexnaan (-ta) - Wax qeexan aha­ an; caddaan.
Qeexnaansho (-ha) - Wax qeexan ahaansho.
Qeyd (-ka) - Go' maro ah oo labo meelood laga dhigay, meeshiis.
Qeydaddaar (-ka) - Qofka qeydada bartay ama dhab u yaqaan; gary­ aqaan.
Qcydar (-ka) -  I. Geed weyni iyo
qeydin
dhererba leh oo badanaa ka baxa ba!liyada biyuhu fariistaan; qodxo aad u daran buu lee yahay. 2. Bal­ li yar.
Qeydin (-ka) - Ul weyn; siiqe; qool. Qeydo  (-da)  -   Qaanuun;  sharci;
xeer.
Qeyr (-ka) -  La mid; eyni; asaag.
Qeyrabbax (-a) - I. Kalagguurka shinnida. 2. Dad dagaal u soo wada baxa.
Qeyro (-da) - l. Dad meel miyi ah wada deggan; duddo; bee!. 2. Be­ esha shinnida.
Qiblo (-da) -  ! . Docda qofka tuka­
,	nayaa u jeesto; Kacbada Maka Ku taal.  2.  Jaho.  3.  Hor;  hagaag.
4. Woqooyi.
Qiic (-a) -	Qi!q; qaac.
Qiil (-ka) -	Wax la cuskado oo sharci ah oo aan aad u weyneyn. Qiimayn (-ta) -	Qiime u yeelid;
simid; tamminid.
Qiime (-ha) - 1. Waxa wax goo­ yaan; wa;,;tar; qaymi. 1. Sicir; sinni; sinaad; tammin.
Qiiq (-a) -  Qaac; qiic.
Qiiqaabid (-da) - Qiiq yeelasho; ka soo bixid.
Qiiqbiyood (-ka) -  Biyo gaas noqday
oo sida qiiq kor u baxa oo wixii qoyan oo kululaada ka kaca; oo­ maar.
Qiiraqiiro (-da) - Meel ama si adag ama ciriiri ah.
Qiixdheer (-ta) - Kix; (ama « xiiq­ dheer ,>).
Qirasho (-da) - Wax qof falay oo aan laga asaraartamine « falay » la yiraahdo; inkirid la'aan.
Qirid (-da) -	I. Runtii sheegid, furid; caddayn. 2. Rumayn; markhaatikicid. Qko (-da) - Inta xa!leefsanaanta bal­ laarku le"eg tahay; dhumuc; baaxad;
.jurmi; (ama « qaro ,>).
Qisaas (-ta) --	Denbiga la falay, eedsiis le'eg oo u dhigma.
Qisaas.id (-da) -	Qisaas ku qaadid, siiba qof qof diley oo  la dilayo.
qodax-badeed
Qisayn (-ta) -	Qiso sheegid; shec­ kayn; qisood.
Qiso (-da) -	1. Sheeko; taariikh. 2, Wax dhacay: war.
Qisood (-ka) -	Qi-,ayn.
Qiyaame (-ha) -- 1. Maalinta aak­ hiro oo wixii dhintay oo dhan la soo nooleeyo oo ay xabaalaha ka soo baxaan, 2. Dhib; shiddo; hoog. Qiyaas -	1, (-ka) Afarta tiir oo waaweyn oo sharciga lslaanka, kan afraad; kuwa kale waa Quraan, Xaddiis iyo ljmaac. 2. (-ta) Cab­
biraad; miisaan; male.
Qiyaasid (-da) -	Qiyaasta wax lee yihiin sheegid, cabbiri< l; malayn.
Qiyaasan --	Qiyaastiisa la yaqaan, la ogaadey; cabbiran.
QiyaasnaaIJ (-ta) -	Wax qiyaasan ahaan.
Qob (-ka) -	1. Oiir; dub; qolof.
Z. Ducadiisa ama habaarkiisu kaco; kar11amo.
Qobbe (-ha) -	Qabow babcenkii soo dbaca; nadwad; dheel.
Qobbo (-da) -	Geed caleemo balbal­
\aaran oo saliid leh.
Qobtol (-ka) - Heeryada awrta jaad ka mid ah oo ka samaysan cadad ama gaballo korka iska saarsa­ aran oo isku tolan; abjed.
Qobtolan - Sida qobtolka isugu kor tolan.
Qobtolid (-da) - Labo cad ama gabal, sida qobtolka, isku kor tolid.
Qod (-ka) - Laan qallashay jab­ keed; cad qori ah.
Qodaal (-ka, -sha) -- Hawsha ku saabsan wax qodidda; qodis; qo­ ditaan.
Qodan -  La qoday.
Qodasho (-da) - Qof ama wax kale, darti wax u qodid.
Qodax (-da) --· Mid ka mid ah xub­ naha yaryar oo fiiqfiiqan oo wax muda oo geedaha qaarkood ka baxa oo wa;,; toosan iyo wax qoo­ laabanba Jch.
Qodax-badeed (-da) -  Gaadaddo.
qodaxtoof
Qodaxtool (-ka) - Nagaar yar oo qodax badan: meeshii qodaxi mud­ do oo laga bixin waayo baa xidid­ kiisa !a saaraa oo qodaxdii lagu soo ba;(shaa.
Qodban  -  1.  Inta qodob  layskula
.garaacay ama meel kale lagula ga­ raacay la adkccyey, la niibay; mus­ maaran; qataaran. 2. Tolan.
QODAX
Qodbanaan (-ta)	Wax qodban ahaan.
Qodbid (-da) - Wax qodban ka dhigid.
Qoddo (-da) - 1. Jnta qodan dberer­ keeda. 2. Wax intiisa aasan; sal; gun; (ama « qoto >)).
Qode (-ha) - I. Cirboor; cirwareen; leexo. 2. Qaatlka la cuno, nooc ka mid ah.
Qodid (-da) - Dhulka gudihiisa, ciid ama \Vax kale ka soo blxin, ka soo qufid; faagid; faarfaarid.
Qodmid (-da) -	Wax qodma ama qodmi kara noqosho; iska faagmid.
Qodnaan (-ta) - WaJ( la qoday ama qodan ahaan.
Qodob (-ka) - I. (naxwe) Qaybaha hadalka qayb ka mid ah oo mag­ aca lagu dabakaro (sida nin, ninka; naag, naagra). 2. Xubnaha shar­ ciga ama qaanuunka iyo wixii u cg, 1,_olka ay xaashida ku qoran yihiin.
.i. Waxyaalaha wargeysyada ku qo-
qonof
ran, mid mid; maqaalad. 4. Mus­ maar.
Qof (-ka) -  Ku ama tu dad ah; nin ama naag, aan lab i)'6, < lhed­ dig midna lagu sheegin.
Qofna -  Ninna; cidna:-·
Qol (-ka) - Qayb<1ha guriga mid ka mid ah oo afar derbi dhexdood ah, korkana ka awdan; qoo!ad.
Qolayn (-ta) - Wax shubma sida biyaha meel docaha k< I awdan isugu geyn, ku nruurin.
Qolaysmid (-da) - (biyo, kd.) meel godan ama docaha ka 11wdan isugu uruurid; isugu tegid.
Qoldhob (-ta) -		Gudo 11acl u yar. Qolfaad (-ka) -	Doonyaha meelaha ay biyo ka keenayaan oo la awd'
av.do.
Qolfaadid (-da) - Doonyaha, qol­ faad ku samayn.
Qolo (-da) - Dad xiriir ka dhexe-­ eyo; cid; teer; dad; tol; jilib.
Qolof (-ta) -- 1. Dubka sare oo gee­ daha. 2. Jilif xalleef ah oo nabar­ rada korkooda ku samaysanta.
Qolqol (-ka) -	I. Aqal dhisan gudihi m:irin ku yaal oo dhuuban oo leexsan oo qolalka iyo derbiyada ka dhex samaysma; laabato; xol­ xo!. 2. (biyo, kd.) shuban; qu!qul. Qolqolid (-da) -	Sida biyaha u shub­ mid, u mulacyeyn, isu dabajoogid;
(ama ,, qulqulid )>).
Qonbob (-ka) - Engeg ama kulayl darti, oo wax bor u kala baxsa­ naa, iskula soo rooraan; laallaab, haryuub; canyayuub.
Qonbobid (-da) - Wax qonboba:y ama qonbobsan noqosho; isku soo kogid. Qonbobsan -	Wax  qonbobay  noq­
day: jactatlan; kogsan. Qonbobsanaan (-ta) -  Wax qonbob­
san ahaan; kogsanaan.
Qonfid (-da) -  I. Qonof ku mara• sho, ku taagid; tabcayn. 2. Jillaabo u dhigid.
Qonof (-ka) - I. (legdan) tab, qof qofka  k.ale  lugta  ugu  marto,  si
qoob
aan loo legdin ama isagu uu wax u !egdo; tabco. 2. Jillaabo.
Qoob (-ka) - 1. Dabool gees ah oo naa aley badani cagaha ama suu­ lasha ku lee yihii"n; qaar qoobko­ odu waa mid (faras, dameer, farow) qaar labo buu u kala dillaacsan yahay (ari, lo', deero) qaarna suu-
QOOS
lashuu ku rogan yahay (gee], jeer, maroodi, goroyo). 2. Raaf, qanja­ aful, ciddi.
Qoobad (-da) -  Qaafiri qori ah.
Qoode (-ha) -  !. Wax badan oo sidii wax isku wada xirirsan, isu dabo socda oo midba mid u dabo joogo. 2. Dhabbaha \\ixii sidaas isu  dabo  socdaa,  ay  samccyaan.
3.  Kai;  miilc.
Qoode)'n (-ta) - Si qoode ah u so­ cosho.
Qoodeysi (-ga) - Ceel u kaltamid; miilaysi.
Qoofal (-ka) - Xarig tidcan ama dhaaclaysan oo fabada afba ilo ku leh oo fardaha jeeni iyo lug isxiga lagaga xiro, si ayan u fogaan ama u cararin.
Qoofalan - Qoofal ku xiran yahay. Qoofalid (-da) -·  Qoofal  ku  xirid.
Qoofalnaan (-ta) - Wax qoofalan ahaan.
Qoofar (-ka) -  Libaax-badeed.
Qool (-ka) -  1, Suun ama xarig il leh oo maqasha iyo wixii !a mid ah, surka lagaga xiro ama loo geliyo; mareeg. 2. Kan cyga. 3. Ul weyn. 4. Kuul.
Qoolaab (-ka) - Qallooc; nadooc; goho.
qoone
Qoolaahan --- Aan toosnayn; qaan­ sada qaabkccda leh; godan; nado­ ot:san; qooxan; xoodan.
Qoolaahid (-da) - Wax qoolaaban ka dhigid; soo godid; nadoocin; qoo­ xid; xoodid.
Qooiaabnaan (-ta) -  Wax qoolaa- ban ahaan.
Qoolaalli (-ga) --·- Qooraansi dhinac ah. Qoolad (-da) --- QoL
Qoolan -  1, Qool ku jira; la qoo­ lay. 2. (u -) Eeddu scmrau tahay; wax ka mas'uul ah.
Qoolid (-da) -	Qool u yeclid, gelin. Qoollcy (-da) -- Shinbiro jaadad ba­ dan ah oo kuwa u caansani surka daliig yar oo madow oo qool la moodo ku lee yihiin; ceclaljoog;
hunburuq; adar; curcurri,
Qoomammayn (-ta) - Qoomammo darccmid, qabasho, hayn,
Qoomammo (-da) - Gef dhacay oo xusuustiisu caloolxumo uurka ku rccbto oo hadba farta dhexda looga qaniino; shallayto.
Qoon -  1.  (-ka) Dad; cid;  duul.
2. (-ta) Nabar; dhaawac; dhibbaan. Qoonbin (-ta) -	Lug  ka  dhutin;
heetin.
QOOLLEY
Qoonbiyaal (-sha) - (weligi koox) xubnaha nafley badan oo biyaha ku dhex nool sida kalluunka, iyo iskaanbaha, ay ka neefsato; qoo­ mishaashyo; waafyo.
Qoone (-ha) - l. Miraha baarta ka baxa. 2, Jaadadla mirahaas kuwa ka mid ah, oo inta sida kuushli
qoonsad
loo taxo oo la qurxiyo, gcela iyo fardaha iyo luqunta loogu xiro.
Qooshan qasan.
qomaansho
La qooshay, laysku daray;
Qoonsasho (-da) -	Kahasho; neb­ caysasho; gcnsasho.
Qoonsimaad (-ka) -	Saamayska wax
Qooshid (-da) •-·- Waxyaalo badan oo kala  duwduwan  (miro,  dawooyin,
...) isku darid, isku qasid.
qoonsiga.
Qooxan3
Sida qaansada u godan.
Qooq (-a) - 1. (awr, k< l.) xilliga ay v,-ax abaahiyaan, sida ay noqo­ daan. 2. Cayaar; dheel.
Qooqaar (-k.a) - Qarqoor; meegaar. Qooqan •-· Qooq hayo.
Qooqid (-da) --- 1. (awr, kd.) qooq ku < lhicid. 2. Cayaarid; dheelid. Qoor (-ta) -	1. Sur;  luqun;  mar­
mar; tun. 2. (qoodha; qoorta) na­ fleyda kuweeda lab oo aan la dhu­ faanin; qoorqab. 3.  Rag; labood.
Qooraansad (-ka) -  Qooraansasho.:
Qooraansasho (-da) - Wax eegid iyadoo qaarka sare la godayo ama kor loo qaa< layo.
Qooraansi (-ga) -	Qooraansasho. Qoorad (-b) -	Qoorasho.
Qooraggoy (-ga) -- (fara ) senge. Qoorasho (-da) -	Qoorato u dhi-
gid; bogdooxid; qooratayn. Qooratayn (-ta) -- Qoorasho; bog­
dooxid.
Qoorato (-da) -" Wax cararaya oo laga < lheereeyo oo laga hor yim­ aado inta waddo kale oo toobiye ah oo gaaban la qaado; bogdoox. Qoordiid (-ka) -	Timaha qoorta gaa­
bin, xiirid; jeegaxiir yar.
Qoorgooye "(-ha) -	Cudur qanliny­ ada kudkuduhu keento.
Qooro (-ha) -	Galka  haragga ah
oo xiniinyuhu ku jiraan.
Qoorqab (-ka) -	(awr, kd.) aan xini­ inyaha laga bixin.
Qoorxir (-ka) -	a)(•) Maro yar oo dhuuban oo badanaa xariir ah oo raggu surka ku xirlo, gunlin qaabab badan lehna u yeelo. b) Suun du­ maysan oo heensaha ka mid ah. Qoosh (-ka) -		Wax ka samaysan waxyaalo badan oo kala duwdu­ v.an (miro, dawooyin...) oo laysku daray ama laysku qasay; iskuddar.
Qooxid (-da) - (is -) is godid. Qooxnaan (-ta) -  Wax qooxan ahaan.
Qoqoh (-ka) -  Dhis xero ama aqal
gudihi qaysha oo kala googgooya; derbi; teed.
Qoqohan -  La qoqobay; qoqob dhcx
maray, kala oodan.
Qoqobgoyn (-ta) - Farsamo lagu sameeyo ilmasidaha v,-arcegsan ama afkiisu qa\loocan yahay.
Qoqobid (-da) -  Qoqob u dhigicl.
Qor (-ka) - Qoryaha la qorayo, inta aan loo baahnayn oo la jarayo ama la jaray; qiro dheeri ah oo aan weli la qorin.
Qoraal (-ka) - Wax qorista; qormo. Qomn  -  I. La qoray. 2. Ohliuban;
toosan.
Qorfe (-ha)	Qolof udgoon oo dhirta cunnada Jagu dhireeyo ka mid ah; qaranfuul.
Qori (-ga) -· 1. Geedaha intooda dhexe oo adag oo qolofta iyo may­ raxda ka hoosaysa. 2. Cad geedka ka mid ah. 3. A!waax; loox. 4. Mid xaabada ka mid ah. 5. Qalab lagu dagaallamo oo xabbado ka clha• caan; buntukh.
Qorid (-da) -  1.  Xaraf  ama  erey
ama hadal ama astaan kale, far ku dhigid. 2. Wax korkood, wax ku dhigid, ku xardhid inta qalin iyo laabis la qaato. 3. Qori bawl ka qabasho, v.ax hor leh ka soo saarid.
Qoriqaad (-ka) - Agas. Qoris (·ta) --" Qorid.
Qorismaris (-ka) - (sheekaxariiro) qof kolna dad ah kolna dhurwaa; wa­ raabe-dadow.
Qoritaan (-ka) -  Qoraal; qormo.
Qornaansho (-ha) - I. Wax la qoray ama qoran ahaansho. 2. Qaab wa­ naagsan Jahaansho.
qoorqode
Qorqode (-ha) - Ninka afadiisa clha­ biil foolxun kula dhabiiltama siiba maamulka hoose oo cunnada iyo masruufka; qodqode.
Qorrato (-da) - Jaadadka qallajista mid ka mid ah.
Qorrax (-da) - Qorraxdu waa kub­ bad weyn oo shidmaysa oo gaas iyo olol ah; waxay dhulkeenna ka weyn tahay malyuun jeer, kulke­ eduna, meeleheeda qaarkood, waxaa
!agu wadaa inuu gaari karo 20 maly­ nun oo darajo (dhulkeenna mee­ sha u kululi waa 60° darajo!). Qor­ raxdu waa xiddig weyn oo aad inooku dhow haddil xiddigaha kale loo eego; waxay inoo jirtaa 150 malyuun oo Km. ku dhowaad, waa ay isku wareegta.a, 25kii rnaalrnoocl iyo 9kii saacba kol. Sagaal rneere oo dhulkeennu  ka mid yahay baa
wcheliya oo ku dulmeera; ~ cad­
ceed;	lib< lho;	gabbal;  qundhac;
dhalco.
Qorraxayn (-ta) -	Qorraxda u dhi­ gid; wari< l; qallajin.
Qorraxdheere (-ha) -	Xilli kulul.
Qorrax-madoobaad (-ka) -- Waxaa qorraxdu madoobaataa marka da­
)axu yimaado ama ku abbaarmo qorraxda iyo dhulka dhexdooda, oo inta qorraxda isku gudbo, wada qariyo arna qaarkeed qariyo. Kalka daya-..u dibbado (oo uusan soo bixin) weeye kolka uu sigo ama sabab u noqdo qorraxmadoobaadka.
Qorraxsin (-kaJ -  Docda qorraxdu u dhacdo; galbeed.
Qorriimern (-ta) -  Aqoolid.
Qorriin (-ka) - Wax qoris; qori­ taan; qoraal; qorrno.
Qorshayn t-ta) - Wax qorshc u sa­ mayn, u yeclid; wax kala aqoolid; qaybin; agaasimid; jaangoyn.
Qorshe t-ha) - Maarnul wanaagsan; jaangooyo; qaybis; aqool.
Qoslid (-< la) -	Qoso! sii dcyn; soo saarid, ka wareegid, iska keenicl. Qoslin (-ta) - (ka -) Qosol ka keenid.
qubbild
Qosol (-ka) -- Dhawaaq ama yeer dadka ka yima<1da. oo farax<1 iyo yaabka iyo jecsjeesku keenaan. oo inta muruqyada wejiga la giijiyo, arka la kala qaado.
Qoto (-da) -· Qoddo; sal; gun. Qotomid (-da) -  Qoton u taagnaan,
u dhignaan; Jig ahaan; likaysnaan.
Qotomin (-ta) - Wax qotoma ka dhigid.
Qoton (-ka)- Joog; dherer; taagnaan. Qotonsad (-ka) -  Qotonsasho.
Qotonsasho (-da) - Qoton isu taagid. Qowjad (-da) --  Wax saarnays weyn
!eh.
Qowle (-ha) - Dad dibadda wareega oo ku noo\ boob iyo dhac iyo ugaarasho, aan dadse dilin; qow\c­ ysato.
Qowleysasho (-da) - Qowlcnnirno ku noola<1nsho; qowlcyn.
Qowleysato (-da) - Dad qowlen­ nimo ku nool.
Qowsaar (-ka) -  Midiidin; adeege;
ciidan.
Qowsad (-k; waxay lec< lahay ga­ fuur aan ilko lahayn iyo oogo gaashaan adag oo gees ahi ku rogan yahay oo afarta addin iyo madaxa iyo dabadn dibadda uga soo bixi karaan.
QUDDAD (l)
Qudde (-ha) -	Fandhaal weyn; qar­ sin; dhure.
Qudrad (-da) -	Xoog; karti.
Quduflquuto (-da) -	Shinbir, midab badan iyo af dheer oo guduudan
!eh; (ama i< quudquuto >l). Qudur (-ka) -	Bakhayl; muudal. Quduro (-da) -		Yaab; amakaag.
Qufac (-a) -  Neefta oo si kediis ah, oo xoog iyo shanqar !ch, san­ babbada uga sot, baxda, oo hung­ uriga cad u soo marta, muruqyada bunguriga, oo xanuun qabtay isku!a
qujayn
roora, ama dhuumaha neefta iyo sanbabbada oo xaako xirtay laga soo saarayo, dartecd.
Qufad (-da) -  Wee! aabbur leh oo
QUBO
cawda laga samecyo oo alaabada yaryar lagu guno; gunnad.
Qufan -- Wixii uurka ugu jirey laga soo saaray; la qufay.
Qufasho (-da) -	Jsu qufid; faaga­ sho; qodasho.
Qufi.cid (-da) -		Qufac ka imaansho. Qufi.d (-da) -	Wax gudo ama uur ku jira, soo saarid, dibadda ku soo tuurtuurid; qodid; fagid; faagid. Qufnaan (-ta) -		Wax qufan ahaan;
qodnaan; faagnaan.
Qufraan (-ta) -  Denbidhaaf; cafi.
Quful (-ka) - Geed wax lagu xiro oo bir ah, oo fore iyo gan yar oo qoolaaban !eh, oo kolna laysku dbufto  kolna furanta,  oo dalool-
QUFUL
Jada iyo ilaha iyo silsiladaha laga dhex dusiyo.
Qujayn (-ta) -- Wax ku mudmudid, si cid looga caraysiiyo; daandaan­ sasho; qodqodid.
qujays
Qujays (-ka) -· Qujayn.
Qulaamin (-ta) •··· Qof bub. oo aan wax cabbi karin, afka qulaan am.i qaaddo wax kufa siin.
Qulaamis (-ka) -  Qulaamin.
Qulaan (-ka) -	I. Weel naas ama ib leh, oo dadka  buka oo aan wax cabbi karin, wax \agu cab­ siiyo. 2. (turub) warqadda raanida iyo tobanlaha u dhernysa; wiilka. Qulaanqulye (-ha) -	Muruq iyo ca­ rjaw  isku  dhafan  oo  hunguriga cad madaxiisa kore ku yaal; waa xubinta  codka. gudihiisana waxaa ku yaal xargaha codka; waa mc­ esha curtu ka soo taagan tahay;
(ama <( qu!aanqulshe l>).
Qullateyn (-ka) -  I. Qiyaas kol haddii biyuhu gaaraan, dad badani tom ugu wada wccsaysan karo oo aan fudayd u najaasoobin. 2. Dar ama berked biyo qu!lateyn ah qa­ adda, oo masaajiddadda loo yeelo oo lagu weesaysto.
Qulqul (-ka) - Qulqulidda biyaha (ama « qolqol »).
Qulqulad (-da) - Dhaqdhaqaaq na­ badda iyo xasilloonaanta wa,-; u dhima: rabsho; fidno.
Qulquladayn (-ta) -  Cid qulqulad k u samayn; rabshayn.
Qulqulid (-da) - Shubmid yar oo aan kala go'ayn oo biyaha dhulka kor­ kii,a  marayaa  sameeyaan;  (ama
« qolqolid »).
Qulub (-kaJ - Js!ahadal iyo calool- xumo; hammi.
Qulubsan - Qulub hayo; hammisan. Quluc (-da) - (eeg « ubbo >> lr.2). Qulul (-sha) -  Mee! aan  sinnayn;
meel kala dheer: du!ulub.
Quluud (-da) - Ulajeeddo nafl11 u bogto oo ku raaxaysato; macne loo jeelo oo la jeclaysto; murti. xall.id; milgo.
Quma11yannimo (-da)	Qumanyo ahaan.
Qumanyaysad (-ka) - Qumanyay­ sa,ho.
qunu/abd
Qumanyaysasho (-Ja) - Qumanyan­ nimo cid wax ku yee!id; ilayn; cawryid; dhabataysasho.
Quma11yo (-da) -  (senen) Qof karti
u leh inuu ii cid wax ku yeclo ama dhabataysto.
Qumid (-da) - l. Hagaagid; toosid; qabsoomid; dhaboobid; suuragge­ lid. 2. Mecl aadid; tegid. 3. (u -) U kicid, isu taagiJ.
Qumin (-la) - 1. Hagaajin, toosin; dhab ka dhigid; suuraggelin. 2. Meel aadsiin; wadid; 3. (u -) U forsa­ mayn; u toosin.
Qummaati (-g.i) - Leexlccxad 1.i'aan; si wanaagsan; hagaag; toos.
Qumman - Toosan; hagaagsan; su­ ubban; wanaagsan; fiican.
Qummanaan (-ta) - Wax qumman ahaan.
Qummanaansho (-ha)  Wax gum- man .ihaansho.
Qummud (-ka) -  Harag gubtey ama la dubey.
Qun -  I. Si qumman; hagaag; toos. 2, (-ka) a) Lahada qanjir oo kul­ kulucsan oo afka salkii a labada dhinac k.iga kala yaal, midkood.
b) Cudurka qanjirradaas ku dha­ ca; majin; majinow; xoqato. c) Lugta yar, oo sabuulka sidda.
Qunbacasho (-da) -	CuJur ama xa­ nuun laga soo biskoona hayey, oo kol labaad carcar hor Jch la soo noqda; soo labakaclaynta jirrada. Qunhahoolc (-ha) -	 Qalab qunbaha naarajiinta lagu diiro; waa qori !eh mee! lagu fariisto iyo af yar oo bir ilko Hhi ku jirto (ama (< qun­
bahool >>).
Qunbe (-ha) -	1. Wee! harag ah oo subagga lagu shubto. 2. Miraha na­ arajiinta. 3. Gulgulada weyn oo haadka qaarki surka ku lee yahay. Qunbulad (-da) -	Hub lagu daga• allamo oo ka samaysan weel gaas iyo waxyaalo qarxada oo wax gu­ baa ka buuxaan oo ama gacanta Jagu tuuro ama dayuuradi soo da-
qunde
a< liso ama gantaallo qaa< laan; waa jaaJad badan, wax waqti ku qar­ xada iyo wax kolkii wax ku dha­ caan qarxadaba waa leedahay; jal­ iilad; bunbo.
Qunde (-ha) - Hilib wcy< l;,h oo la engejiyo.
Qundhac (-da) -·  Qorrax.
Q!JMIAl!OOU:
Qunjuraaf (-\.:..a)-·• Wax yaryar; jajab; lunuf; xaab.
Qunsad (-\.:..a) -  Qunsasho.
Qunsasho (-< la) - (muraad, k< l.) isu qumin.
Qunsul (-ka) •-  Ku qaranka < la\  hi­
sheeyc u jooga, si uu danaha < lad­ kiisa iyo tolkiisa u ilaaliyo; wuxuu ka hooseeyaa sali.irka.
Qunsulaato (-da) - Xafi.iska ama gu­ figa qunsulka (ama l< qunsuliyad l1).
Qunyar -  Aayar; xasil.
Qur (-ta) - I. (qudha) naf; laf; (qudhiisa  naftiisa; laftiisa). 2. Aan la wchelin; keli. 3. Maciax; unu­ un; kur.
Quraac (-da) -  Cunnada  hore oo
maalinta bilawgceda la cuno; ha­ muuntir; afbilaw.
Quraacasho (-da) -- Quraac cunid; hamuuntirasho; aft;,ilaabasho.
Qur'aan (-ka) --· Kitaabka Ilaah soo dejiyey oo muslinku haysto oo ku dhaqmo; waa 114 suuradood oo Maka iyo Madiina  ku soo kala
qurcis
degey oo u qaybsama 30 jus ama
60 xisbi;  Masxaf; Jaamac; (ama
« Quraan »).
Quraanqaad (-ka) - Xus Quraan la akhriyo.
Quraanyo (-da) - Bahal xashara­ adka ka mid ah, oo jaadad badan u kala baxa, oo bccl bed u dega: maamulkoodu siyaalo badan buu kan dadka ugu cg yahay. Buulal­ lada dhexdccda hawsha laga qabto oo kale, med laga qabtaa waa Jhif; qaarkoorl yar (laboodka iyo boqoradaha yaryar) baalal bay kc yihiin; oogadoodu waxay u kala baxdaa ma< lax iyo saab iyo qaar danbe, oo uurkii uga dhigan, iyo lix adciin iyo labo gees; (ama
« quraanjo >>).
Quraar (-ta) -  Godin yar. Quraarnd (-da) -  Dhalo; qarsho.
Qurac (-a) -  Geed aad u weynaada oo badanaa dallad furan qaab­ kccd yeesha; aqab.
Qurbaan (-ka) -  Cunno lagu allab­
baryo, lagu duceysto.
QUR'AAN
(Suurall yar)
Qurbac (-a) -	Qaalin lab oo gee\ ah. Qurbe (-ha) -		Dhul shishccye; (ama
«qurbo))).
Qurbid (-du) -	Jarjar yaryar jarjarid. Qorbixid (-da) -	Nali ka bixid; dhi­
masho.
Qurbo (-da) -	Qurbe.
Qurci!. (-ta) -	Geedka tiinka jaa­ dadkiisa jaad ka mid ah.
qurdsn
Qurdall  -  Xiiran ama  timo aad u gaaban leh.
Qurdho (-da) - I. lniinaha cudbiga ku jira. 2. Timaha kolka la firo, hirarka yecsha.
Qurdid (-da) - Wax qurdan ka dhigid.
QllfllX
badarka iyo wixii la mid ah, lagu beego.
Qurub (-ka) - Wax si yaryar loo jarjaray, mid ka mid ah.
Qurun (-ka) - I. Ur xun oo nafm kahato. 2. Wax ;,;umaaday ama tor­ toray oo urkaas !eh.
JAADAD QURAA Y0
Qurdo (-da) -	Gabar qurdan.
Qurjad (-da)	Baxaa!liga oogada; abuur.
Qurullsasho (-da) -	Qurun ka dhi­ gasho.
Quruurux (-a) -	(kcli iyo kooxba)
Qurmid (-da)
Qurmill (-ta)
dhigid.
Qurun noqosho. Wax qurmuun ka
dhagax yar oo suubaan ah oo kul­ ucsan; dhagax-dixccd sulub ah oo yaryar.
Qurmuun (-ka) - Ur naftu kahato; wa;,; qurun noqday waxa ka soo ura, kankama, daaca; qurun.
Qurmuunaan (-ta) - Wax qurmuun ka soo urayo ama qurun leh, ahaan.
Qurqur (-ka) -  Dhinac;  rji.
Qurqurin (-ta) -  Si qurquro ah, wax
u cabbid.
Qurquro (-da) - Liqid badan oo isdabajoog ah, oo aan afka wcclka laga qadin, oo wax loo cabbo.
Qursi (-ga) -  Weel yar oo cabbir ku yaal oo  badanaa qori ah, oo
Quruuruxin (-ta) - 1. (waagii hore, dadka aan farta aqoon) waxa la iibinayo ama la gadayo, qiimo­ hooda tiro le·eg oo quruurux ah, inta la qaato, ku xisaabtamid, ku dhabiltamid. 2. Tirin; xisaabin. 3. (is­ ugu - ) Xisaab isu saarid, isugu godlid.
Quruuruxis (-ka) - I. Quruuruxa oo lagu xisaabtamo. 2. Dhabii!tan; xi­ saabtan.
Qurux (-da) - Tilmaanta la siiyo wixii loo bogo ama la jeclaysto ama
quruxsami
isha decqa, iyadoo /aga eegayo dhi­ nacyada - midabka, qaabka. abu­ urta, isle'le'kaanta, dhaqdhaqaaq­ wanaagga, xarragada, fa!samida, far­ shaxannimada ....; bilie.
Quruxsami (-da) -	Qurux	badan lahaan; quruxsanaan.
Quruxsan -	Qurux badan leh; qur­ xoon.
Qurxin (-ta) -	Qurux u yeelid; wax qurxoon ka dhigid.
Qurxoon -	Quruxsan.
Qurxoonaan (-ta) - Wax quruxsan ahaan.
Qurxub (-ta) -  Xididdada badan iyo waxyaalaha kale oo candhada xoo\aha iyo ml!lsaha dadku ka koo­ ban yihiin; kurxin.
Qush (-ka) - I. Dacar; gar.is. 2. Xu­ maan uurka ku jirta; uurkusid< lo, arami.
Qushayn (-ta) - Qush gelin; xuma- ato ku abuurid.
Qushaysan -	Qush ka buuxo. Qushuucid (-da) -- Khushuucid. Qusur (-ka) -		(biyo) Yoo! dheer;
mool.
Qusuusi (-ga) - Mad/lx gaar ah oo boqorka ama waayeelka u dhow ama xigta.
Quud (-ka) - I. Cunno; dhecf; an­ faco. 2. (geed) Shil!in; kulan; kcdi.
Quudad (-ka) -  Quudasho. Quudasho (-da) --  Quud ka dhiga­
sho; cunid.
Quuddarrayn (-ta) -	Filasho; raj­ eyn; sugid.
Quuddarro (-da) -	Wax la fisho; rajo; yi< liddiilo.
Quudin (-ta) --- Quud siin; dheefin.
quwoob1d
Quulle	(-ha) - -· Mira ha jeerinka. Quur (-ta) -	I. Qiimaha iyo sha­ rafka wax lee yahay ama uu ku habboon yahay mna uu istaahilo, oo loo diido; tixgelis la'aan; qad­ darin la'aan. 2. Waxaan qiime la­ hayn ama muquuno ah oo in lay­
ska bixiyo ku habboon; waxbixis; siin; deeq.
Quurid (-daJ - Karti wax lagu bax­ sho ama lagu muquunsho, yeela­ sho; bixin; siin; deeqid.
Quursa.d (-ka) -  Quursasho.
Quursasho (-da) - Waxaan qiime weyn lahayn ka dhigid; iskala wey­ naansho; fududaysasho; yaraysasho; yasid.
Quursi (-ga) - Wax quursasho. Quuruwaalle (-ha) -  Xasharaad ca­
laanberiga  u  eg.
Quus (-ta) -  Wax la sugayey ama la filanayey oo rajadii laga qa­ bey baabba'do; rajabbeel; rajaggo'; samir.
Quusad (-ka) -  Quusasho.
Quusasho (-da) - Wax la sugayey ama la filanayey, ka rajo go'id, ka ca\oolduubasho; samrid.
Quusid (-da) -	Biyaha dhexdooda wada gelid; mukhuurid; tiinbasho. Quwaax (-a) -	 Geedo yaryar oo jaadad badan ah oo salkooda hoose oo aasan ama laamohoodu, dha­ caan sonkoraysan lee yihiin, oo
la ruugo.
Quwey11 (-ta) -	Quwo u yeelid; xoojin.
Quwo (-da) -	Xoog; itaal; karti; tabar; awood (ama i, quwad »).
Quw·oobid (-da) -	Quwo yeelasbo.
        

R

R (ra')

Xarafka 17d. oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Raabsasho (-da)

Baryaqaadid; calalin.

Raacdarreeb (-ta)

Ciidanka dib loogu reebo inuu raacdada colka celiyo.

Raacdayn (-ta)

1. Wax lala tegey ama la dhacay, raacdo ahaan uga dabategid.

2. Ceyrin; eryid; ca­gaajin.

Raacdo (-da)

Ciidanka col wax dhacay ama wax laayey laga dabo diro.

Raacid (-da)

1. Wax meel u socda ama aadaya la socosho, u wehel yeelid.

2. (xoolo) daaq geyn; da­ajin; ilaalin; jirid.

Raacin (-ta)

Ka dabaggeyn; ku darid.

Raaciye (-ha)

Dad talis qalaad u taliyo oo ku hoos nool; beel.

Raad (-ka)

1. Astaanta waxa so­cona haya cagtoodu dhulka u ye­esho ama ku reebto.

2. Calaamo ka harta wax hor u jiri jirey ama u dhacay.

Raadar (-ka)

Aalad, duuliyeyaasha dayuuradaha iyo dhofiyeyaasha gaa­diidka baddu ay wax ku arkaan, xilli kasta (gudcar ha ahaato ama roob ha da'ayo, ama ciiryaamo iyo dhedo ha jireen) wixii marinkooda ku sugan ama xaggooda u soo socda oo dhibaato keeni kara (ama "raa­daar").

Raadgoob (-ka)

Wax lumay ama la waayey oo raadkiisa la doon­ doono, si loo heelo; baadiddoon; raadis; jeris.

Raadin (-ta)

Wax lumay ama la waayey doondoonid, baadiddoonid; goobid; jerin.

Raadqaadid (-da)

Falid; sixrid.

Raadraac (-a)

1. Raadka oo la raaco, si wax lumay ama la doo­nayo loo helo.

2. Ku dayad, ka dheegad, dabasocod.

Raadraacid (-da)

1. Raadin.

2. Ku dayasho, dabasocosho.

Raadyo* (-ha)

1. Cilmi dadka u suu­raggeliya in meelo kala fog lay­saga dawiyo baaqa iyo dhawaaqa iyo muuqaallada iyo masawirrada, inta laga dhigo hirar (mowjado) danab iyo jac ah; waxaa lagu istic­maalaa labo qalab oo midna marka hore waxa la dirayo hirar u rogo oo diro oo hawada mariyo, midna meesha wax loo dira hayo yaal, oo hirarkaas qabto oo sidoodii hore u celiyo; siin; taar.

2. Qala­bka warka, kd., dira ama laga dhegeysto; (ama "Raadiyo").

Raaf (-ka) - l. Dhammaadka cagta oo qoob ama qanjaafuli ku rogan tahay. 2. Qoob kala jeexan.
RAADYO (2)
Raafqarrar (-ka) - Cudur raafafka gala oo dildillaacsha.
Raag! - Erey duco ah oo lagu yira­ ahdo madaxda iyo qofkii kaloo loo bogo; mood!.
Raage (-ha) - Mccreyaasha qor­ raxda ku wareega mid ka mid ah; wuxuu u dhcxceyaa cirjeexda (mushtarka) iyo uraano, waxaana ku wareegsan saddex garangarood oo xalxalleefsan oo ifa haya; Ma­ alintiisu waxay le'eg tahay toban saac iyo 14 daqiiqadood oo kuwe­ enna ah, sanadiisuna waxay u dhi­ gantaa 29 sano iyo 167 maalmood oo kuweenna ah; sagaal dayax baa ku wareega; ,...., saxal.
Raagid (-da) -  I. Degdeg iyo fudayd
u dhammaan waayid, u idlaan wa­ ayid; fil weyn yeelasho. 2. Kolkii la fila hayey dib uga dhicid, ku irnan waayid; daahid.
Raagis (-ta) - Raagid. Rangsed (-ka) -  Raagsasho.
Raagsasho (-da) - Wax raagey la noqosho; daahsasho; dhercrid.
Raagsi (-ga) -  Raagsasho.
Raagsiinyo (-ha) -	Raagista wax lala raago; daahis; (ama << raagsiino ,>). Raajin (-ta) -	Wax raaga ama raa­
gey ka dhigid; daahin.
Raalli (-ga) - I. Waxyeello ama gef ama xumaato kale, caradii ama caloo!xumadii laga qabey oo calo­ olsami lagu beddelo; x:umaan cid loo qabey oo wanaag loo rogo; cafi; masaamax. 2. Caloolsami, ma­ bsuud. 3. Oggo!aanta wax: la oggol yahay ama aan la diiddaneyn ama aan laga xumaanayn.
Raalliggelin (-ta) - Raalli ka dhigid. Raallinnimo (-da) - Raalli ahaausho. Raalliyannimo (-da) -  Raalliyo aha-
i:msho.
RaaJliyo (-da) - Afada saygeedu wcl­ igi raalli ka yahay, si walba u okob­ ban; (ama « raalliyad >)).
Raamayn (-ta) -  Raamo u yeelid, u samayn.
Raan (-ta) - Timo dhcer oo cuntub cuntub isugu marmay, middood.
Raandhiis (-ka) - Waxtar raaga oo dhax:al gala.
Raani (-da) - Ranka turubka warqad ka mid ah oo boqoradi ku taal; (ama « raaniyad ))),
Raanyar (-ta) -  I. Shinbiro yaryar oo sida ayaxa hadba mccl ugu dega. 2. Goroyada dheddig oo yaryar.
Raar - l. (-ka) a) Gogol caws laga falkiyo oo marriin lagu qurxiyo; harrar. h) Kaabad. c) Qalab kasta oo loogu talaggalo in alaabo kale korka laga saaro. 2. (-ta) (aqal, kcl.) gudaha shishc; gaso; sal.
Raarac (-a) - Laal!aad; lulad; lalmad. Raaran -	I. Raar laga kor dhisay, loo yeelay. 2. Mee] kore lagu ra­
aray.
Raari (-ga) - I. Jaadadka bariiska jaad ka mid ah. 2. (dhul) duud dheer.
Raaricid (-da) - Laallaadid; lulasho; lalmasho.
Raaricin (-ta) - Laallaadin; lalmin; lulid.
Raarid (-da) -  Raar ka kor dhisid.
R.aas (-ka) - 1. Aqal; qoys; reer; cid. 2. Rug; berrin.
raasammaal
Raasammael (-ka) -  Raasummaal.
Raa-.i (-ga) - Madax dhu! ah oo badda dhex gala.
Raasummaal (-ka) - 1. Lacagta hore oo ganacsiga lagu bilaabo; lafo; gundhig. 2. Lacag loo kaydsho inay lacag kale oo badan sii dhasho; (ama ,< raasammaal )>).
Raatib  (-ka)  -  1.  Wax  weHgood
JIAAS\
waqti qo'an la sameeyo; joogto; rukun (ama « ratib »). 2. Iniinaha tusbaxa labo ka mid ah oo iyagu dhuudhuuban, middood.
Raawin (-ta) -  1. (0)  (cayaar) tumid,
sacabbo isku garacid, isla helid; jaamayn. 2. Birta la tumayo, sin­ simiddeeda iyo dubbe ku qurxin­ teeda danbe.
Raa.,,is -  (-ka) I. Doonni ama mar­
kab oo majare Jagu wado (inta lagu  wado  aan  !aga  leexineyn).
2. Birta la tumayo, gargaraaciddeedii. iyo dubbe ku qurxinteeda daube.
Raawisid (-da) -	(< loon, markab) majare ku wadid, ku toosin.
Raaxayn (-ta) -	(u -) raaxo siin, u yeelid.
Raaxaysa.d (-ka) -	Raaxaysasho.
Raaxaysasho (-da) - Raaxo ku dhex noolaansho.
Raaxaysi (-ga) -  Raaxaysasho.
Raaxo (-da) -  l. Nasasho oogada iyo maanku he!aan oo u jeelaan oo ayan dhib iyo xanuun iyo nax­ diu iyo welwel iyo wax kale oo la qoonsado, midna arag. 2. Sida ama waxa la dareemo kolka wax jilicsan
rabfe
oo oogadu u bogto lagu fariisto ama  lagu  jiifsado ama  la fuulo.
3. Nasasho; daaltirasho; bojiino. Raayo (-ha) - (weligi koox) xiniinyo. Rab (-ta) -	Meel kooban; kob. Rabadin (-ka) -	Meel saldhig ah;
rug;.
Rabash (-ka) - Fidno; qulqulad; qas; rabsho.
Rabbaas (-ka) -	Boodbood, fade. Rabbaasid (-da) -		Boodboodid; fac­
layn.
Rabbaaya.d (-da) - Neef la baray inuu dadka la joogo oo la dhaqmo oo aan ka qaloon; neef la rab­ bccyey ama rabbaysan.
Rabbayn (-ta) -  I. (carruur) Dha­ qan iyo edcb wanaagsan ku aba­ hin,  bari< l,  ku korin;  barbaarin.
2. (xoolo) rabbaayad ka dhigid; carbin; lay!yid; jebin.
Rabbi (-ga) -  llaah; Ecbbc. Rabbituug  (-ga) -  Jlaahbari;  Al!a­
tuug.
Rabid (-da) -- Wax laabta ka doo­ nid, ka jeclaysasho.
RABLAY:< I
Rabiish (-ka) -	Libaaxa badda hilib­ kiisa, si gaar ah oo loo sameeyo.
Rabitin  (-ka) -	Rabidda  wax  la
rabo ama la  doono.
Rablayn (-ta) - Si rable ah, u bood­ boodid.
Rable (-ha) - Labada !ugood oo isku dunban oo kol ama ka badan la boodo.
,abniin
Rabniin (-ka) -  Rabid, rabitin. Rabo (-ha) --  (keli  « rab ))) xiddi­
gaha cirirka oo toddobada ah, tan shanaad (rab hore) iyo tan lixaad (rab danbe).
Rabrab (-ta) -  Dhis sida sariirta u samaysan oo korkccda meydka lagu mayro; (ama "rarrab li).
Rabshad (-da) - Rabash; fidno; qul­ qulad.
Rabsmldayn (-ta) -  Rabshad gaarsiin,
ku kicin.
Rabshi (-ga) - Wax beeraha lagu bacrimceyo oo ka samaysan shln­ biraha badda qaarkood xaar ay dhigaan oo laga qodo goomo ay ku hoydaan.
Rabshoobid (-da) - Rabsho gaarid, qabasho.
Radeeb (-ka) - (alaab, kd.) af aan wax goyn _oo gamuuxan.
Radeeban -- (alaab, kd.) aan af lah­ ayn; gamuuxan.
Radeebid (-da) -  (alaab, kd.) af wax gooya ama caarad 'Wax mudda ka bi'in; gamuuxid.
Radeebnaan (-ta) - Wax radecban ahaan; gamuuxnaan.
Radio (-ta) - (badar, kd.) in muddo ah, biyo dhexdood u deyn; qoyn ku jilciu.
Rafaad (-ka) - Dhib badan ku sug­ naan; silic; sa,.;ariir; kadeed; cad­ aadis, jirrab.
Rafaadid (-da) - Dhib iyo rafaad arkid, la kulmid, mudasho.
Rafaadin (-ta) - Rafaad gaarsiin, badid; silcin; saxariirin; kadeedid; cadaadin; jirrabid; xadid.
Rafaadsan - - Rafaad ku sugan; si!ic­ san; jirraban.
Rafaajin (-ta) --- Bur ama budo kale oo qoyan, sacabbada isku!a ce!­ ceHn. isku walaaqid si uu cajiin u noqdo; cajimid; (anm « rafaaqid »).
Rafaaq (-a) -	Cajiiu ka dhigidda burka.
,agaad
bir dhexe oo duuban oo waree­ geysa iyo dhego serfo u cg oo bal­ ballaaran ama dhuudhuuban, oo si babac ah, madaxeeda uga taagta­ agan oo biyaha ama neecawda xo­ og u jara; waxaa \agu rakibaa oo ku socda doonyaha iyo maraaki­ ihta iyo dayuuradaha.
Rafasho (-da) -  Xanuun daran ama
AB
H.AfAASAD
A) Tan markabka; B) Tan dayuuradda
wax la mid ah, la galgalasho, la baarasho, isla rogrogid.
Rafiiq (-a) - Jaalle; saaxiib; wadey. Rafiiqid (-da) -  Raliiq noqosho.
Rafiiqnimo (-da) -	Rafiiq ahaansho. Rafiso (-da) - Xoolaha magta ah, qay- bta ugu horraysa oo !a bixiyo; jifo.
Rag (,ga) - Dadka intiisa lab oo v.aaweyn; niman.
Ragaad (-ka) - I. (gee!, kd.) a) Cagta oo qodaxi muddo. b) Qodaxda cagta mudda laftceda. 2. Cagasa­
Rafaaqid (-da)
Rafaasad (-daJ
Rafaajin.
Cad ka samaysan
aro dhagax laga dhiso oo midiba mid ka sarrayso oo guryaha loogu
ragaadid
yeelo in lagu fuulo ama lagaga soo dego; sallaan; jaranjaro.
Ragaadid (-da) --- Ragaad (qodax) mudid.
Ragaadsan -	Ragaad (qodax) mudcy oo ku jiro.
l!AGAAD (2)
Ragannimo (-d.-1) - 1. Rag aha.-in­ sho. 2. Astaamaha ragga !agu yaq­ aan, lahaan ho.
Ragcad (-da) - Foororsi xubnaha sa!aadda ka mid ah (ama « rak­ cad >l).
Ragragasho (-da) - Digasho xeel dheer, cid ku digasho.
Ragrago (-da) -  Digasho xed dheer oo faun ku jlro.
Ragrif (-ka) - Nimaan wax tarin, ninkii wax keenana, dhaliila oo v.ax ka shccga oo ceebeeya.
Rah (-a) - Bahal yar oo birriga korkiisa iyo biyaha gudohoodaba ku nool; wuxuu lee yahay afar addin, labo lugood oo aad u xoog badan iyo labo jeeni oo gaagga­ aban, iyo oogo qoyan oo jilicsan. Markuu rah dhab ah noqdo oo lullumannimada dhaafo, dabo ma
\ch. Itaalki \\aa booddo dheer ya­ hay; rake.
Rahaamad (-da) - L Wax laga sii hayo qof deyn qaatay; curaar; ra­ han. 2. Wax v.ax loo haysto.
Rahan (-ta) - Curaar; rahaamad. Rahman -  I.  Curaar loo  haysto;
rakaab
rahan ah. 2. Aan wcli dhicin; laa­ lan; laaban.
Rahmanaan (-ta) - Wax rahman ahaan.
Ra'iis (-ka) -  I. Nin madax ah; duq. 2. Ninka xirfadiisu tahay inuu dadka timaha u jaro ama u hag­ aajiyo; xiire.
Rajab (-ta) - Bilaha dayaxa oo ca­ rabiga ah tooda toddobaad.
Raja! (-sha) -  Bilaha  day.-ixa  oo
Soomaalida oo H rajallada » la yira­ abJo, (rajal hore, rajal Jhexe iyo raja\ Janbc ama sabbuux), mid­ dood.
Rajay (-ga) -  !!mo carruur ah oo lab oo hooyadi dhimatay,
Raja)'n (-la) - (ilmo) rajo ka dhigid. Rajci (-ga)  Dibusocod.
Rajeyn° (-ta)--· Rajo qabid; filasho; (ama << rejeyn »).
Rajmi (-ga) -	Di! dhagax laysku dilo; med.
Rajmiyid (-da) -- Dh.-igax ku di!id; shiidid; medid.
Rajo (-da) -	I. (0) Filashada la fila­ nayo  wax  la  heli  Joono; (ama
« rcjo »). 2. llmo carruur ah oo dhcddig oo hooyadeed dhimatay.
Rajoobid (-da) -  Rajo noqosho.
Rakaab (-ka) - 1. Biraha kooraha labadiisa dhinac .ka kala lusha, oo cagaha la geliyo kolka wax la fuu­ layo. 2. Dad socoto ah; !.:abbir
raka11d
Rakaad (-da) - Xoolaha wabxay oo ceelka jooga, cabbiddooda labaad oo· fu!liinka ka horraysa.
Rakayn (-ta) -  Rako ka < lhigid. Rake (-ha) -  I. Rah. 2. Bahal walada
RAKAAB (I)
u cg oo weligi dabadu kor u ta.-1- gan tahay; dabarriyeedle.
Rakhiis (-ka) -  Raqiis.
Rakiban -  La rakibay; la dhisay;.
Rakihid (-da) - Wax xubnihiisu kala daadsan yihiin ama furfuran, isu geyn, mid ka dhigid, dhisid, isku xirxirid.
Rako (-da) -  I. Dhis loo s.-1meeyey
in korkiisa laysku taago ama lagu fariisto ama lagu nasto. 2. Dhis qoryo ah, oo dadka meelaha kore dhisayaa isku taagaan. 3. Kaabad;
RAKLUB
raar; sallo. 4. Cagasaar kasta. 5. Mcel ciriiri ah; dhudhub.
Rakuub (-ka) -	Ratiga la fuulo oo
,ida fardaha loo jareeyo.
Rama.as (-ka) -	Cagaar durba soo
taqay
baxa durbana engega oo xooluhu jecel yihiin.
Ramag (-ga) - Geel dhalmo cusayb ah; (ama « ramad »).
Ramal (-ka) -  Banbiiro; cinjir.
Ramasho (-da) - l. (xooio, kd.) neef wax dhalay oo ilmihiisa aan ka kor dhaqaaqin ee intaas -  jacayl uu u qabo - ku kor gooha haya oo Jeetleefa haya. 2. Jacay[ka wixii wax dhalay ilmohooda yaryar u mu­ ujiyaan.
Ran (-ka) -  Waraaqaha turubka into­
oda midabka !ch. Ranji° (-ga) -  Renji.
RAQAY
Ransasho (-da)-(xoolo, kd.) ramasho. Ransi (-ga) -  Ransasho.
Raq (-da) - Mee! wax lagu qashay ama bahal wax ku cunay.
Ragas (-ka) -  1. Wax qoyan oo aan nadiif ahayn. 2. Dhoobo-cee­ laad; dac. 3. Danbas. 4. W.-1x lay­ sku bururshey, !aysku burburiyey, la ridqay.
Raqay (-ga) - Geed qurux badan oo aad u dheeraada oo ganacsiga qiime weyn ku ]eh; waxaa laga helaa alwaax wanaagsan iyo miro dha­ naan oo waxyaalo badan laga same­
eyo  (dawo,  sharbeed, renji,...)  ~
timir hind!; xamar.
raqdan	rawaajiic
Raqdan -- La raqdey ama la ridqay. Raqdid (-da) -	Badar iyo wax la mid ah  budo qoyan ka dhigid;
shiidid; riiqid.
Raqid (-da) --  Biyo afka ku cabbid
(sida xoolaha).
Raqiis (-ka) -	(ganacsi) aan qaa\i ahayn; jaban; (arna "rakhiis »).
Raqiisid (-da) -	Raqiis noqosho.
RAT!
Raqiisin (-ta) -  Raqiis ka  dhigid.
Raqle (-ha) - (fardo) orod yar oo aan hardafka gaarin; saqle.
Raqleyn (-ta) - (fardo) orod raq!e ah, ordid; saqleyn.
Raqo (-ha) - (xiddigo) xiddigaha dayaxu maro toddobada ugu hor­ raysa; waa kuwo gu waxayna ka kooban yihiin: godin, listan, lixo, cadaad, agaalli guduud, agaalli cad, afaggaal.
Raqtir (-ka) - Qaniin yar oo qani­ inyo kulul.
Rar (-ka) - Waxa rati ama baa­ buur ama gaadiid kale la saaro oo lagu qaado.
Raran - 1. Rar saanm yahay. 2. (-ka) Ciidda dabku kululeeyo.
Rarid (-da) - Dusha rar ka saarid. Raris (-ta) -  Rarid.
Rarmin (-ta) -  I. Raran dhex gelin, ku ·kulu!ayn,  ku dubid, ku gubid.
2. Kululayn, diirin. Rarmis (-ka) -  Rarmin.
Rarmo (-da) - Sida ,.,,ax loo raro, rarka laftiisa.
Ramiin (-ka) -	Rarriin.
Raro (-da) -	Wadajirka gogosha wax lagu raro; reeryo.
Rarooyo (-da) -		Awrta la rarto. Rarrab (-ta) -	Rabrab.
Rarriin  (-ka) -	Waxraridda  (ama
« rnrniin »).
Rasaas (-ta) - 1. Macdan ka sama­ ysan naxaas iyo maar. 2. Saanad; xabbad.
Ra.,;aasayn (-ta) - 1. Rasaas ka dhi­ gid. 2. Xabbado ama saanad ku ridid.
Rasan - Aan hufneyn; aan nadiif ahayn; kala daadsan.
Rasayn (-ta) -  Raso ka dhigid; is kor saarsaarid; taa!layn.
Rasaysan -  La raseeyey.
Rash (-ka) -  I. Xabbad ka samay­ san xaashi adag oo duuban oo baaruud qarxata keliyihi ka buuxdo.
2. Buntukha xabbadaha jaadkaas ah laga rido.
Rasi (-da) - Nadaafo yari; kala da­ adsanaan foolxun.
Rnsiin (-ka) -  Aan khafiif ahayn;
culus; adag.
Rasmi (-ga) -- (war,.. ) ka soo fu!ey meel lagu kalsoon yahay (dow\ad ama maamul kale oo xilkas ah) oo la hubo inuu run yahay ama sugan yahay.
Ra.sna.an (-ta) -  Wax rasan ahaan.
Raso (-da) -	Alaabo ama wax kale oo korka !a iska saarsaaray.
Rasto  (-du)  -	Jidka  baabuurradu
maraan; xagaaf; waddo; marin.
Rasuul (-ka) -	Nebiga  Ilaah  dad
u diro.
Rasuulnimo (-da) -	Rasuul ahaan. Rati (-ga) -	Neef gccl ah oo !ab;
awr.
Ratib (-ka) - 1. Wax waqti go·an (saoo walba ama bil walba ama maalin walba,...) la sameeyo, la yeelo. 2. Agaasin; nidaam. 3. Jo­ ogto; rukun, (ama ss raatib )>).
Rawaajiic (-da) -- Xargaha doonyaha qaarkood.
raxan
Raxan (-ta) in wada harin.
-·- (ugaar, dugaag, socota	oo	aan
kd.) kala
renjiyid
Reebis (-ta) -	Reebid; joojin; qa­ basho.
Rcebnaan  (-ta)	Wax  la  reebay
Raxanreeb (-ta) - Gecd-quwaaxa mid ka mid ah oo qodxo !eh oo diir cad oo xanjo wanaagsan.
Raxli (-ga) -  Qoryo isku qoofalan oo kolna kala baxa kolna lays dhex geliyo, oo kutubta culculus oo la akhriyayo, korka Jaga saaro; (ama « rixli »).
Raxmad (-da) - Caloo[ii!eec keenta in wixii dhibaato qaba, dhibaatada
]aga feydo; beerjileec; naxariis; tu­ raa!; jimic.
Raydab" (-ka) - Reydab. Rayfe (-ha) -  Curyaan; jiis.
Ra'yi (-ga) -	Waxa qof ama wax kale laga qabo; male; fakar.
Ra'yiyayn (-ta) -	Ra'yi bixin, soo jeedin; talin; arrimin.
Rayn (-ta) -	Guu!aysasho; libinaysi; adkaansho.
Rayrrayn (-ta) -	Farxid; riyaaqid; (ama << reyrreyn >►),
Rays (-ka) -	Ciidda roobku qooyo. Raysad (-ka) -		Raysasho.
Raysasho (-da) - 1. Sidii hare si ka roon oo dhaanta noqosho. 2. Fayo­ obi helid; bogsasho; doorsasho.
Raysmaggaadho (-da) - Cagta cad inteeda korraysa oo aan dhulka taaban; (ama « raysmaggaarto)>).
Reeban -  La reebay (ama « reeb­ ban »).
Reebid (-da) -  1. (b -) Wax, waxay la socdeen inay rnacaan u diidid, dib uga soo cdin. 2. (ku -) a) Meel ku ce]in. b) Qof, in wax la siiyo ama wax loo dhiibo, ama uu wax hayo, ku talin, ka ballamid. c) Xa­ raf dhawaaqi ama yeerti, xaraf kale korkiisa  ku joojin  (sida:  ereyga
« baal )), dhawaaqa « aa )>du v,,-u­ xuu ku kor joogsanayaa oo ku reebmayaa xarafka << 1 >l). 3. Wax
\aga haro oo a.in la samayn karin, ka dhigid; ooggolaan waayid; dii­ did; mamnuucid.
ahaansho.
Reehniin (-ka) - ! . Higgaadda, xaraf dhawaaqiis oo xaraf kale ku kor joogsada. 2. Wax laysu diido. 3. Jo­ ojis; qabasho.
Reeme (-ha) --  I. Durbaan yar oo
RAXLI
cayaaraha lagu tunto. 2. Xuubka u dhexeeya dhegta soke iyo dhefta dhexe. 3. Wax kastoo reen ka yeero.
Reemid (-da) -  Reen soo saarid, ka imaansho.
Rl'en (-ka) - 1. Cod farax ama xan­ uun ku yimaada; guux; jibaad; ta­ lal. 2, (aqal, kd.) fooq; dabaq.
Reer (-ka) - 1. Nin iyo naag isu dhaxa iyo carruurtood; xaas. 2. Cid meel deggan; qoys; jees, 3, Cid
!aga tirsan yahay; hayb. 4. Jilib;. qolo; to!.
Reeryeyn (-ta) - Heeryo saarid; hee­ ryeyn.
Reeryo (-da) -  Heeryo.
Reexaan (-ta) -	Nagaar la beero oo udgoon; (ama « rilxaan »).
Rcjeyn (-ta) -	Wax rejo ka qabid; filasho; sugid.
Rejo (-da) -	Rajo.
Renji (-ga) -	Asal; carar; aglool; (ama (< ranji )>).
Renjiyan -	La renjiyey; aslan. Renjiyid (:da) -- Renji marin, u yeelid.
reydab
Reydab (-ka) -	Geed v..eynaada oo aan  qodax  lahayn;  wuxuu  u  eg
Rifan -	La rifay. Rifad (-ka) •- Rifasho.
riiqid
yahay hareeriga, xabagna waa lee yahay.
Reyr-reyn (-ta) -  Rayrrayn.
Ri (-da)- Neef ari-cad ah oo dheddig. Rib -(wax shubrna) aan khafiif ahayn; adag; culus; layiig; rasiin libiq.  "
Ribix (-a) -- Faa'ido; korsaar; dul­ saar; dheef; jil.
Ribo (-da) -- Faa'ido ama dulsaar xaaraan ah oo lacagta ama waxya­ alaha kale oo lays amaahiyo la kor saaro.
Ribxid (-da) - Ribix hclid; faa'idid. Ribxin  (-ta)  -  Ribix  ka  keenid,
u yeelid. ka soo saarid.
Ricir (-ta) -  Lafo gaaggaaban  oo
:wog !eh oo dhexcia ka daldaloola oo korka iska saarsaaran oo Jaf­ dhabartu (xiriir) ka samaysan tahay, middood.
R.idasho (-da) -  Ganasho; tuurasho;
legdasho.
Riddaamin (-ta) -  (wax culus) horny u ridid, u harbin, u garbin.
Riddingal (-ka) Dadabgal; arda- aggal.
Riddo (-da) - I. Gantaal; tuuryo; toog. 2. Diin lagu jirey oo ]aga baxo. laga noqdo.
Riddoobid (-da) - Diin ka bixid, nicid.
Riddo1-1' (-ga) -- Riddoobid.
Ridid (-daJ -  I. Dhulka ku sii deyn.
2. Kufm. 3. Tuurid; ganid.
Ridiq (-aJ - Wax ridqan ka dhi­ gidda.
Ridniin (-ka) -  Ridid.
Ridqan - (badar, kr.l.) la ridqay; la burburiycy; shiidan.
Rifasho (-da) -  Qof, kd., iskiis, wax u rifid.
Rifid (-daJ -- l. Wax baa! !eh, anm tirno !eh, mid mid uga siibid, ugll gurid, uga googgoyn. 2. Qof !ala dirirayo oo l.1 !cgdey, sida wax la rifa hayo u gelid, u camcamin, u camujuujin, u rafaadin. 3. Tahar ama  hilib  adag si  calaanji  ah, u googgoosasho.
Rifmid (-da) -· Wax rifma ama la rifay, noqosho.
Rifrif (-ka) - Timo la rifay wax ka haray; idif.
Rigrigey11 (-tal -		Rigrigo u ycelid. Rigrigo (-da) -	Tolrno isdhaafdhaaf ah oo wcclasha afkooda ama ala­ abo serjigecd Jagu sainccyo oo di!­
laaca ka dhawrta; daruur.
Riibi (-ga) --- Bahal duulll oo xoo­ laha cuna; dhuug; gendL
Riigbax (-a) -- I. Xoog iyo tabar aan hor loo lahayn oo la yeesho; ca­ shibbax. 2. Buurnaan; cayil. 3. (v..eel) gocoyokabbax; xoolay naan.
RIC'JR
Riigbixid (-da) - Wax riigbaxay no­ qosho.
Riiji11 (-ta) -- (b.idanaa: riirriijin) dha­
qdhaqaajin; liilliijin; ruxruxid.
Riiq (-d,1) - fnta la ordi karo iyadoo aan la xuurtoon, iyadoo aan la xiiqin; karasho.
Riiqi111 -  La riiqay.
Riiqid (-< la) -  I. Dhuxul bud!in oo
niq,iiqsi
khad ka amayn. 2. Burburin; bu­ d\in; budayn. 3. Baabbi'in; xasuuqid. Riiqriiqsi (-ga) -	Dhaqdhaqaaq yar;
nuuxnuuxsi.
Riir (-ka) - l. Waxa la tolayo, jarri­ inka ama afafka dhuudhuuban oo
!aga jecl\o, si wal\a scrjigoodu u sinnaacto. 2. Cayil; shishlaau; naa­ xid.
Riiran -  La riiray.
RiiraJlyo (-da) - Qufac badan oo isdabajoog ah; marawaxad; dbig­ dhiko.
Riiraxyood (-ka) - Riiraxyo qaba­ sho.
Riirc (-ha) - Nagaar yar oo sida gecd-xamarka udgoon oo subagga
\agu shiilo.
Riirid (-da) -  I. Afka ka Jarriimid; af sinsiman u yeelid. 2. Cayi!id; naaxid.
Riirriijin (-ta) -  Lii!liijin; dhaqdha­
qaajin; ruxruxid; ligligid.
Riishad (-da) -  Bir yar oo godan oo buntukha ku taal oo kolkii la qabto, xabbaddu d hacdo; keeb; fargad.
Riix (-a) -	1. Cudur dadka  laga
riixo ama laga tuujiyo; riixdin; tuf.
2. Dabayl.
Riixaan (-ta) -  Recxaan.
Riixan -  La riixey; meeshii hore laga durkiyey.
Riixdin (-ta) - l. Tuf; riix. 2. Riixid; tuujis.
Riixgub (-ka) - Si gaar ah oo xoo­ laha looga gubo tufta.
Riixid t-da) - l. (wax) inta xoog gadaal lagaga keeno, horay u wa­ did, u dh,,qaajin, u durkin. 2. Tuu­ jin; duugid; qabqabasho.
Riixis (-ta) -  Riixid,
Riixmid (-da)  Wax riixan noqo- sho.
Riixnaan (-ta)   Wax la riixay ama
riixan ahaan.
Riixriixid (-da) - Riixid badan; tuu­ tuujin.
Rillayn  (-ta)  -  Wax  jiritaankood
riyood
ama ahaanshohood, raalli ka no­ qosho.
Rimic (-a) - J. Wax 16 meelood loo qaybshcy, meeshood, (1/16); meesha 16d. 2. Dhceraad; suubbis.
Rimid (-da) - (xoolo) uur yeclasho. Rimin (-ta) - (xoolo) uur u yeelid. Rimman -  (xoolo) uur !ch.
Rimmanaan (-ta) - Neef rimman ahaau.
Rimmay - 1. (-da) Xoolaha inta rimman. 2. (-ga) ilmasideen; min.
1rn,uc (l)
Ris (-ka, -ta) - Caws adag oo gaa­ ban oo dhulka bannaan daboola; daris; guxud.
Risqi l-ga) -- I. Whii wax \aga dhe­ efo oo dhan. 2. Calaf; dhuuni; dheef.
Riwaayad (-da) -  Maadeys.
Rixin (-ka)	1. Xigto; sokeeye; qaraabo.
Riyaal (-ka) Lacag dhulal badan Jagaga dhaqmo, badanaa cadadi­ deeda !acagta (qa!inka) ka tuman.
Riyaaq (-a) -	 Farax; caloolsami. Riyaaqid (-da) -		Farxid; rayrrayn. Riyaax (-al -	Cudur Fitamiin C la'-
aantu keento; (ama ,< rigaax ))). Riyaa):id (-da) -	Riyaax ku dhicid.
Ri 'o (-da) - Waxyaalo run la moodo oo qofka hurda maank:iisa ku soo dhaca ama u muuqda ama uu dareemo.
Riyood (-ka) -  Riyo arkid.
rodo/
Rodol (-ka) -	Cabbir culayskiisu le'eg yahay 16 wuqiyadood.
Rogaal (-ka) -	Weerar kedo ah oo col la dabasocdey int6. < lib u soo laabto, cadowga ku dhufto; roga­ alcelis.
RogaalceliIJ (-ta) -  Wccrar kedo ah, col la dabasocdey, int.\. < lib u soo rogmado, cadowga ku dhufasho.
ROOB
Rogaa\celis (-ka) -	Weerar roga- alcelin ah.
Rogaalid (-da) -	Rogaalcelin.
Rogad (-ka) -	Rogasho.
Rogan -  La rogcy; dhinaca kale loo dhigay; geddisan; genboon.
Roga.sho (-da) -  Wax barbarka kale u dhigasho; geddisasho.
Rogbin (-ta) - Rogob ka jarid, ka gurid.
Rogid (-da) - I. Wax afka ama dhi­ naca korreeya u hoosmarin; genbi­ yid; geddiyid. 2. (ka-) Ka qaadid; ka wareejin. 3. (ku-) Ku dabo­ olid; korka ka saarid; ku xirid; < lib ugu laabid; ugu celin. 4. Af af kale ku geddiyid, ku fasirid, ku tarjumid.
Rogis (-ta) - Rogid. Rogmad (-ka) -  Rogmasho.
Rogmasho (-da) -  I. Dhinaea kale isu rogid, isu laabid, isu geddiyid.
2. Sidii horc si ka duwan noqosho; doorsoomid. 3. (biyo, kd.) kulayl darti la karkarid, la karid.
Rognaan (-ta) -  Rognaansho.
roomad
Rognaansho (-ha) • - Wax rogan aha­ ansho.
Rogob (-ka) - I. Haragga laga bix­ iyo nccfka la qalo, hilbaha yaryar oo korkiisa ku hara oo mindidu dhaafto. 2. Dhacaanka mayraxda geedaha.
Rogrogad (-ka) -  Rogrogasho.
Rogrogasho (-da) - Alaabo ama wax kale ganacsasho; gedge< ldisasho.
Rogrogid (-da) -  I. Hadba dhinac
u geddiyid. u rogid. 2. Geddis iyo gaoacsi gclin, ku samayn.
Roob (-ka) -  Biyo iyagoo dhibco ah dhulka ku soo daata; waa bi­ yaha, qiiqbiyood ahaan ncecawda ugu jira, oo inta qabooba, dhibco iyo daruuro u rogmada, oo < laba­ deed kolkay cuslaadaan, oo hee­ haabi waayaan, soo daata.
Roobdoon (-ta) - Baryo iyo banbax gaar ah oo llaah roob lagaga doono.
Roobdoonid (-da) - Roobdoon sa­ mayn.
Roobgaras (-ka) - Roob diraaceed; amminla.
Roobin (-ta) - Roobdoon akhriyid. Roobladhac (-a) s-,_ Bahal yar oo kud­
kudaha qaabka uga eg oo midab­ kiisu xariir guduudan u eg yahay, oo weligi roobka dabadiisa la arko, oo la moodo inuu cirka ka soo dhacay.
Roobraac (-a) -	Mee] roob ka da'ay oo loo guuro.
Roobraacid (-da) -	Mecl roob ka da'ay, u guurid.
Roobsad (-ka) -	Roobsasho.
Roobsa.sho (-< la) - Roob helid, ku di'id, u di"id.
Roobsugow (-ga) - Firiiric yaryar oo xilliga kulul, dadka ka soo ya1tca; xaraarndow; qal'aboodL
Rookayn (-ta) -	Rooko ka dhigid. Rooko	(-da)		(haw!, cayaar... ) mamnuuc ka dhigid; ogoolaansho
Ja·aan; diidmo.
Roomad (-da) --- Qoryaha wax lagu
roon
dhiso, kuwooda dheerdheer oo aan sarabka ahayn.
Roon - l. Weyn aan dhabse u wey­ neyn. 2. Iska wanaagsan, fiican; aan liidan; wax kale dhaama. •
Roonaan (-ta) - Roonaansho. Roonaansho (-ha) -  Wax roon aha-
ansho.
Roonayn (-ta) - Wax roon ka dhigid. Roone (-ha) -	Ilaah; Eebbe.
Roor (-ka) - l. Si socodka ka dhe­ eraysa oo talaabooyinka loo qaado; orod. 2. Geel-dhugeeye; jirjirroole.
3. Cudur xooluhu la cararaan; ba­ yr; shinbir.
Roorid (-da) -  Ordid.
Roorin (-hi) -  I. Xarig ii !eh ama wax kale oo la mid ah dhifasho, xoog u jiidid, si ishu u xiranto oo wax u qabato; sirqin. 2. Ka ordisiin.
Roorsad (-ka) - Roorsasho. Roorsasho (-da) -  (xoolo) awr qoo­
qan oo neef dheddig eryooda oo kufaada.
Roorsi (•ga) -·  Roorsasho.
Rooti (-gal - Bur intD. biyo lagu rafaajiyo oo la khamiiriyo oo qaa­ bab badan loo yeclo, furun lagu dubo; kimis; laxoox.
Rootile (-ha) - Kan rootiga duba uma iibiya.
Rooxo (-da) - Geed-saar dhirta kor­ keeda isku \\aaba oo miro sida yaanyada waaweyn u bislaada, oo u eg, oo la cuno leh.
Rowle (-ha) -  Dadka iska wareega oo aan xoogsan oo dadka kale ku clul nool ;.
Rubad (-da) - Dhuun; galow; dig.
Rubbaan (-ka) -  I. Kan baxrida u mftdax ah. 2. Dalyaqaanka iyo xiddigaya aanka doonyaha badda mara.
Rubbad (-da) -  Rubbiyad.
Rubbiya.d (-da) -··· Lacagta lagaga dhaqmo Hindiya iyo Pakistan; mid­ dii waxay la qiime tahay shilin iyo bar, (sh. l/50).
rukun
Rubi (-ga) - Wax afar meclood loo dhigay meeshood; waax, (ama « ru­ buc ").
Rubisaar (-ka) -  Faa'idada la kor saro lacagta lays amaahiyo ama cid
loo dhiibto oo la kaydsa< lo; faa'­ ido; korsaar; dulsaar; dheef; dul* socod.
Rubisa.arid (-da) -- Lacag rubisaar ah u yeelid.
Rubuc (-a) -  Rubi. Rude (-ha) -·- Orod yar.
Rucleyn (-ta) - -· Orod rucle ah, ordid. Rucub (-kaJ-- l. (koox: ().
Rukumad (-ka) - Rukumasho. Rukuman -  Rukun ah.
Rukumasho (-da) - Rukun ka dhi­ gasho.
Rukumid (-da) -	Rukun ka dhigid. Rukun (-ka) •·- Si joogto ah oo meel wax looga cuno ama looga iibsado ama laysaga daweeyo ama dan kale looga qunsado. 2. Buugag ama war­ geysyo, si joogto ah laysugu soo diro, qiimohoodana loo bixiyo bi! bil, sano sano, kd. 3. Tiir dhagax ah oo guryaha meelohooda halista ah, celiya. 4. Wax kastoo sida tiir­ kaas dhagaxa ah u dhisan ama u eg.
rukuuc	ruud
Rukuuc (-da) -·- Foororsi, salaadda qaybehee< la ka mid ah.
Rukuucid (-da) -	Salaadda dhcx­ deeda, rukuuc la imaansho.
Romayn (-ta) -	Run u qirid; rumay­ sasho.
RUKUUCfD
Rumaysad (-ka) - Rumaysasho. Rumaysan -  Run u qaba.
Rumaysasho (-da) -  Run moodid, u qaadasho.
Rumaysnaan (-ta) - (qof) Rumaysan ahaan.
Rummaan - I. (-ka) Geed la bccro iyo miro wanaagsan oo la cuno oo  ka baxa. 2. (-ta) Maro mida­
b)'O ba< lan oo la huwado ama gar­ basaar faga dhigto.
Rummasan (-ka, -ta) - Geed aan qodxo lahayn oo ur udgoon iyo miro aan kuwa haylka laga aqoon !eh.
Rumma)' (-ga) - Qori caday ama geed kale ah oo bul loo yeelo, ama buraash ilkaha lagu nadiifiyo.
Rumoobid (-da) -  Run noqosho.
Run (-ta) - I. Wax walba oo loo sheego sida ay yihiin oo aan been lagu darin. 2. Wax Jira, wax dhab ah, wax sugan.
Runlow (-ga) - Wcligi run sheega; aan been aqoon.
Ruqaansi (-ga) -  Ruqaansasho.
Ruqaansasho (-da) - (xoolo) wax iyagoo fadhiya kor isu qaada ama sida wax hinqanaya ama kici doona u kuurkuursada.
Ruqasho (-da) -		Ruqo noqosho. Ruqid (-da) -	(wax xididdo u aas­
naayeen oo xoog kor loogu soo dhuftay) soo bixid, soo go"id.
Ruqo (-da) -	Caato darteed oo !ala kici waayo.
Ruqsasho (-da) -		(qof) iski u rujin. Ruqso (-da) -	1. Wax hor u reeb­ naa ama la isu diidey oo la isu oggolaado. 2. Qof haw! hayey oo hawsha \aga saaro, laga sii daayo, laga eryo. 3. Fasax; idan; (ama
« rukhso »).
Rushayn (-ta) - Si firdhaad ah, biyo ugu shubid; bilbilid.
Rushays (-ka) -  Rushayn; bilbi!.
Ruub (-ta) - Ciid jilicsan oo cagtu gasho; ruubad; bacaad.
Ruuhad (-ka) -  Ruub; bacaad.
Ruutmsho (-da) - Ciid jilicsan ama wax kale oo la mid ah, dhexgelid, ku dhex librid.
RUMMAAN (/)
Ruubid (-da) - (wax) ciid jilicsan ama wax kale oo la mid ah, dhex gelin, ku librin.
Ruubis (-ta) --  Ruubid.
Ruud (-da) - Qoryaha kuwooda wa­ aweyn oo dabka lagu shito; xolo­ dyo; dogobyo; misir.
ruug	ru;rrru:xid
Ruug (-ga) - I. Lafaha dheerdheer oo dhuuxa leh, intooda u dhexa­ ysa daloolka dhuuxa iyo kuraan­ kuraha iyo kuwa xahalkcfsan qaar­ kood sida lafsakaarta, oo ka sama­ ysau lafo jilicsan oo xorshosh ah oo la ruugi karo oo dufan-dhuux laga shiiqsado. 2. Jilib; low.
Ruugaamin (-ta) - Hab gaar ah oo cayaarta loo tumo.
Ruugcadde (-ha) - Nin odaynnimo iyo waaya'aragnimo ka soo saa­ reen karti iyo dhabar'adayg; ruu­ gmaraar.
Ruugid (-da) -- Wax aan la liqi karin oo dhacaanka keliya laga nuugayo, calalin.
Ruugmaraar (-ka) - Ruugcadde. Ruun (-ka) -  Mee! la dego; bcrrin;
rug; jabad.
Ruuqid (-da) - Cunno qoyan oo jilicsan, afka ku cunid, ku bashu­ uqsasho.
Ruux: (-a) - I. Naf; nolol. 2. Qof. Ruxad (-ka) -  Ruxasho.
Ruxasho (-da) -	Wax la gilgiley dhaqdhaqaaqood; lulasho.
Ruxid (-da) -	Gilgilid; lulid; dhaq­ dhaqaajin.
Ruxitaan (-ka) -	Waxruxidda lafte­ eda; ruxniin.
Ruxniin (-ka) -	Ruxitaan.
Ruxruxid (-da) -	In badan ruxid; gilgilid.

        

S

S (siin, sa'*)

Xarafka 18d. oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Saa

1. Maxaayeelay; maxaawa­cay; waxay ku noqotay; sabab.

2. Kolkaas; markaas; haddaba; kad­dib.

3. Armaa; billaa; sow.

saa-

(saan: saa waan, saa anigu; suu: saa wuu, saa isagu; kd.).

Saab (-ka)

1. Oogada qaarkeeda sare ama hore, inta ka samaysan isku-qoofalka feeraha iyo lafdha­barta iyo lafsakaarta, oo wadnaha iyo sanbabbadu ku dhex jirnan.

2. Dhis ka samaysan xididdo ama laamo yaryar oo weelka qaarkii lagu rito oo lagu qaado.

Saabaan (-ka)

Alaabada qolka ama guriga gudihiisa la dhigo oo lagu dhaqmo oo ay ka mid yihiin kursiyada iyo miisadaha iyo sar­riiruhu; gurgur; (ama "saamaan").

Saabasho (-da)

Dhul ama meelo badan wada gaarid, ku faafid, ko­obid.

Saabbir (-ka)

Nolol adag ku nool; sabool; cayr; miskiin; faqiir.

Saabbuun (-ta)

Magac guud oo la siiyo waxyaalo laysku dardaro (ma­caadinta dhandhanaan qaarkeed, du­fan, xayr, ...) oo wax adag oo cadad ah iyo wax budo ahba leh, oo kolkay biyaha is gaaraan abur yeesha oo wax nadiifiya; (ama "sa­abuun").

Saabcaarayn (-ta)

Saabcaaro u ye­elid, ku samayn, ku awdid.

Saabcaaro (-ha)

1. Dharka xuubka ah oo caaradu samayso.

2. Tolmo saabcaaraha u eg oo badanaa wax lagu xardho ama meel daloosha lagu awdo.

Sao.bin (-ta) - Saab u yee!id. S11.11.bsaq -  I. Saab Jeh, loo yeelay.
2. (ku -) ku jeedda, danaysa, lug ku leh.
Saabsamum (-ta) - Wa;,,; saabsan ahaan.
Sa.abuun (-ta) --· Saabbuun.
Saac (-a) -- l. Maalinta qorra;,,;da oo afar-iyo-labaatan meelood loo qay­ bs_hey meesheed; saacad. 2. Uraad; urshi. 3. Saacad wanaagsan no aan nax i ahayn; burji fiican; faal.
Saacad (-da) - I. Qalab kasta oo waqtiga lagu cabbiro oo saacadaha sheega, siiba kan leh weji wareeg­ san oo lambarro ku yaa!Iiin iyo labo irbadood oo ka!a < lheer oo midi saacadaha sheegto midina daqi­ iqadaha oo uurka ku ]eh biro iyo iligyo isku qoofa!an oo hadba la buuxiyo. 2. Hal saac ama 60 daqi­ iqadood. J. Uraad; urshi.
Saacin (-ta) -- Saac wanaagsan, wa;,,; ama mccl, ka doonid, ka sugid.
Saad -- I. (-dtl) a) Hadallo Jagu sii mala'awaalo ama lagaga sheekeeyo,
,..,.axyaalo dhlciddood la jece! yahay,
oo weliba la moodayo - soo qaa­ didda la soo qaaday darteed - in waxa dhiciddoodii suuraggal noqon karayso no Jaga yaabo inay run ahaan u dhacaan; saraad. h) Waxya­ alo dhici doona, astaamo lagu garto dhicitaankooda, oo ka soo hor­ mara. 2. (-0ka) a) Geed aad u wey­ naada oo u laf adag oo qoryihiisa ""axna lagu dhisto alaabo badanna laga samaysto; saaj. b) Sahay; jicsin.
Saadaal (-sha) -  Wa;,,; saadis.
Saadari (-ga) - Labada cayaari oo hore xargohooda.
SaaddaJJbe	Maalinta berri 1yo saakuun u dhexaysa.
Saaddo (-da) - 1. Doqon. 2. Ga­ addo; shaf.
Sa.adin (-ta) -  I. Hada[ saad ah, ku hadlid. 2. Waxyaalo dhici doona m,taainohood, muujin.
Saadsad (-ka) -  Saadsasho.
Saa.dsasho (-da) - Wu;,,; saad ah, isu saadin; saraadasho.
Saadsi (-ga) -  Saadsasho.
Saaf (-ka) -  Si gaar ah oo hilibka la kaydinayo loo sameeyo; waxaa laga dhigaa cadad bagbagafsan oo xalxalleefsan oo dabadeed la shiilo ama si kale loo dubo.
Saafan   La  aafay.
SAAC'Al) (I)
Saafi (-da, -gal -- 1. Aan wax xumi ku dhex jirin; nadiif ah;  miir ah.
2. Kalluun magaci.
Saafid (·da) - Burunji hilib ama wax la mid ah, mindi ku dildi!laacin taniyo intuu ka noqdo wax ba!la­ aran oo xalleefsan.
Saafi.rid (-daJ -  Mee] safar u aadid.
Saafnaan (-ta) -  Wa;,,; saafan ama la saafay ahaan.
Saagooti (-ga) - Sagooti. Saaj (-ka) - (geed) Saad. Saajac (-a) -  Geesi; aar.
Saajacnimo (-da) -  Geesinnimo. Saaka  -   Maalinta  la  joogo !aba-
deeda gelin kan hore on la kala baray, barkiisa hore; subaxa kol­ kaas la joogo.
Saakuun (-ta) - Maalinta saaddanbe xigta oo ka shishaysa.
Saalaweyneeye (-ha) - Geed cale­ emo waawcyn oo xoolaha qaarkood cunaan.
Saalo (-da) - Saxaro engegan oo iniino ah oo xoolaha iyo m1fleyda kale qaarkeed dhigaan.
Saalood (-ka) --· Saalo dhigid. Saamaan (-ka) -  Saabaan.
Saamax (-a) - Cafi; masaamax; den­ bidhaaf.
saamayn
Saamayn C-tai -·- Sa.imays ku reebid. Saamays (-ka) -	I, Wax qof ama wax ku yinmmfa oo raad ,wog leh, oo oogada iyo maanku iska gar­ taan oo wax ku qaybsadaan, ku reeba. 2. Karti wax kale sabab
u noqon karta, ama keeni karta, ama abuuri karta ama beddeli karta. Saami (-ga) -	Wax la saanyoonayo,
SAARl
qayhta qof waliba gooni u helo; qori.
Saamisugc (-ha) - Qofka saamigiisa kcliya uun suga oo aan qalalabta hore wax boobin.
Saamixid (-da) - Cafiyid; denbidha­ ahd.
Saan -·- I. (-0ka) Qof dab !eh ama qalab kale ita oo med ilaalinaya. hav.sha uu hayo. 2. (-ta) a) Harag.
b)  Jaan: tallaabo.
Saanae (-a) --  Qof  anco yaqaan.
Saanad (-da) -- Xabbadaha laga rido qalabka dabka ah oo lagu r.l.iga­ allamo; rasaas.
Saanaha ho (-da) - Xurnaan qof sa­ meeyey oo qof kale wax ka \Vada­ ajo; sajarasho.
Saancad (-ka) - Saaneaddo leh. Saaneaddo (-dal -  Ayaandarro; nasi­
ibxumo.
SillfXiibid
Sauni -	I. Leexlcexad la'aan; toos,
2. (-ga) Dhillay; maesilow. Saanqaad (-ka) -	limo tallaabo-ba­
rad ah.
Saanqaadid (-d►).
Sacfaraan (-ka) - !. Geer.I jaadad badan u kala baxa oo leh caleemo kuwa caw ka u cg iyo ubax mida-
sacfid
byo badan. 2. Budo cillaan ah oo geedka sacfarac.1nka qaarki laga helo (wax baa lagu midabeeyaa; dhirta cunnada lagu gi:edeeyo buu ka mid yahay; v.ax baa lagu daweeyaa;... ). Sacfid (-da) -  Tirnir sacaf ah, samayn.
Saco (-ha) -	(xiddigo) Cuntubyada
xiddiguha ku»a ugu ecukad mid ka n1id ah; \\UXay ku yaalliin lix­ aha 1yo !;adaadka agtooda, rneel aan diillinGwnoodda ku fogeyn; waxaa lagu sheegaa ninkii dilcy ha hii Nebi Saalax oo cirka lfl.gu salbay.
Sacoobaan (-ka) --	Kalluu11 badda ku jira; (arna « socoobaun ").
Sacsac (-a) - Caqliga oo wax u dhin­ maan oo dhaandhaan lala noqdo. Sacsacan -	Dhaandhaan ah; dhab­
qlllallo :i.h: sawaab ah; sawir ah.
Sacsacnaan (-ta)	\Vax sac acan ahaan.
Sac-tar (-ka) -- Geed ylir oo udgoon oo ubaxiisa dhawr waxyaa!ood laga samecyo (cunnada oo lagu gce­ deeyo; dc1av,o;... ).
Sad" (-kal -- Sahay: jicsin (ama "scd i! ).
Sad1rndo (-da) -  Daai: jiiraggo·.
Sadaf (-ka) - Dhulmanta kuwecda lahada qalbac isugu aabblirdn. sid.i kuwa luulka, liibl.bka cud oo Liha­ laala oo gudaha kaga rogan; \\a­ xyaalo badari oo badhammadu ka mid yihiin baa laga amec:yaa.
S;idaq (-a) -  Gogol ulo yaryar oo
dhuudhuuban k;, sam;,ysan. Sadaqayn (-ta) ---- Sadaqo u bixm. Sadaqaysad (-kal --- Sadaqaysa ho. Sadaqaysasho (-Lia) -- Sadaqo u hax-
sa5ho.
S,idaqaysi (-ga)	Sadaqaysasho.
Sadaqo (-da)	Xoolo ama wax kale oo llaah horti loo bi;,,.iyo: Llhci\\TIO. Sadar (-ka) --  l. Xarriiq l0o\an oo
;,,.aa h1y,uha \ ax la!?,U qoro loo yeelo. 2. Xarriiq, hadal qoran arna daabacan ka \amaysan.
Sadax (-a)  (daar, < loon); docda iidsan  oo  korc  oo  xagga  cirka
,1 jeed< la.
saddexsuul!ey
Saddex (-da) --- Tirada Jabada i)O afarta. u dhexaysa; (3).
Saddexoad (-ka) --- Tiro taxan oo
isdabajoogta, kan saddex< la jaga deeda ku abbaaran; kan labaadka iyo afr.tadka u dhexeeya; (3d.).
Saddexan (-ka) -- Labo kale oo bad­ anaa la dhalay wchcliso oo saddex ku taha_v.
Saddexanyo (-< la)	(hub) lab;,da wara11 iyo gaashaanka.
Saddexceya -- Kan labo hore addex ku ah.
Saddexgees (-ka) -  1. Kor siman oo ka samaysan ama leh saddex dhina(; iyo saddex gees ama xag­ lood. 2. Ableyda jaadkeed.
Saddexle (-ha)  I. Xaashi turubka ka mid ah. 2 \Vax kastoo saddex wa'\yaalood ama astaamood lt:h.
Saddexley (-da) -  (cayaar) shirbada
qaarkecd.
Saddexo (-da) -	Nagaar yar oo doo­ maarta ka tirsan.
Saddexqad (-ka) - Saddex maaimood qada ama maqni.lada.
•	Saddexqe)'d (-ka)	Maro haweenku
marsado; marsiino; hululuf.
Saddexsuulle (-ha) - Muruq salka sactdcx madax ku ]eh, sida muruqa
\,eyn oo cududda  korc docdeeda
hoo.,e mara oo kolkuu isku soo rooro gacantu fidsanto oo kala baxdo.
SaddcxsuuJJey (-da) Qarandi; xaba- alaquf.
sado0	sagandaaq
Sado0  (-da) -  Sedo.
Sal (-ka) -  I. Wax badan oo is wada feer taagan; aan kalana hor­ rayn kalana danbayn; sarac. 2. Cu­ dur isk.u kol wa,; badan ku dhaca; safmar; tariib.
Safaamd (-da) - Guriga iyo xafi­ isyada safiirka (ama « safaaro >)).
Safaaro (-da) -  Safaarad.
SAFAN (2)
Safo.d (-ka)- I.Safa ho. 2. Abxad yar. Safan -	I. Si saf ah u taagan; sar­ can. 2. (-ta) Nafley badda ku jirta oo oogadeedu ka kooban taha) labo baa! oo balballaaran, mada, yar iyo dabo sida xarigga u dhu­ uban oo qodaxi ka ta.igan tahay,
v.axay u eg tahay suummiir yar.
Safar -	1. (-ka) a) Magaalo am..i meel kale oo loo aado -- iyadoo gaadiid la wato - in wax laga soo gato ama laga soo iibsado. b) SoL·­ daal; dhoof. 2. (-ta) Bilaha day­ axa oo muslinku tirsado, tan labaad.
Safasho (-dal - Isa safid; saf iska dhigid; sarcasho.
Safid (-da) - Saf saf ka dhigid; ar(.:id.
Safiih (-a) ---- Caqli gaaban; nacas; dabbaal; awaab.
Safiir (-kaJ - Ergey dowla< li dirsato oo dal shisheeye u farii ta oo dan­ aha dalkiisa iyo qarankiisa ilaaliya, kan  ugu darajo sareeya; danjire.
Safmar (-ka) -- (cuclur) Saf; tariib. Safnaan (-ta) -- Wax safan ahaan. Safnaansho (-ha) -	Wax saran aha-
ansho.
Safrad (-da) -	I. Hamuun. 2. Dacar. Safradaysan -	 Safradi hayso.
Safrid (-da) -	Safar aadid, tegid.
Sag ! (-ka) -· Tirada u dhexaysa siddeedda iyo tobanb; toban mid la·; (9).
Sagaalaad (-ka) -- I. Maalinta bisha Arrafo sagaalka !ahay. 2. Tiro laxan oo isdabajoogta, kan sagaalka jaga­ diisa ku abbaaran; (9d.).
Sagaaro (-da) - Ugaar yaryar oo dhawr jaad u sii kala baxda.
Saga.ashameeye (-ha) - Sagaashan ku dhowaad; (ama « sagaa5hameeyo ;)). Sagaashan (-ka) --· Tiro ka koob,rn sagaal meelood oo meeshiiba toban
tahay (90).
Sagagar (-ka) - Qof sacsacan; saw­ aab ah.
SAC..AAKO
Sagal ( ka) -  Daliigo balballaaran oo moodda galabeed u eg oo xil­ liga ruobka cirka ku dhilma aro­ ortii.
Sagan (-ta) - Ga hi; godob; utun; dakano; aano.
Sagandaaq (-a) -  Ugaarta keeda Jab
oo inta tabar yareeya oo raxanta ka taga gooniddaaq noqda.
sagaro
Sagaro (-da) -	Sigaar, huuriga iyo
Sakad (-da) -	Seked.
safaaf
xaashidu kala samaysan yihiin, oo qofku kolkuu cahba hayo isagu fa­ rihiisa ku duubto.
Saglin (-ta) - (cirka) saga! muujin, ku dhigid.
Sagooti (-ga) - Qof tegaya oo cab­ baar la sii raaco. la anbabbixiyo; (ama « saagooti »).
Sagootiyid (-da) -- Qof tegaya c;,b­ baar sii raacid; anbabbixin; (ama
« saagootiyid ll).
Sah (-a) - Hadba xaa!ka kolkaas lagu sugan yahay; si; waayo; ta­ baalo.
Sabal - I. Aan dhib lahayn; fudud; jiliC>Q.n. 2. (-ka) Fudayd. jileec.
Sahamin (-la) -- Sahan aadid, u bi­ xid (ama (< sahmin »).
Saban (-kaJ -  Dad ama qof med loo diro, inay soo arkaan oo war buuxa ka kccr:taan.
Sahasho (-da) •-· Salgamid.
Sahay (-da) -- Cunna< la loo qaato in lagu jidmaro; jicsin; sabbaar.
Sahlan --	Saha[ ah; aan a< lkayn; aan dhih lahayn; fudud; jilicsan. Sahlanaan (-la) -  Wax sahlan ahaan.
Sahlasho (-da) -	Sahal ka dhiga ho; fududaysasho.
Sahlid (-da) -	Sabal ka dh1gid; fud­ udayn.
Sahmin (-la) -	Sahamin.
Sabra (-da) - (meere) Waxaraxir; Xiddigta Waabberi.
Sahwi (-gal -  Salaadda dhexdeeda oo la shakiyo inta la tukadey; was­ waas; hubiwaa; illowsho.
Sahwisiin (-ta) - Sahwi ku ridid; waswaas111.
Sahwiyid (-Ja) •-- (salaad) kala illa­ awid; waswaasid.
Sajarasho (-daJ - Qof ama dad kale oo aan waxba galabsan la tegid, u baas noqosho.
Sakaar (-ka) - Laabta. mees_ha laf­ sakaanu ku taal oo karraysaha iyo fec:raha kuwooda kore ku dheg­ cihegsan yihiin.
Sakal (-sha) -	Shakal; dhudhub. Sakaraad (-ka) -	l. Xanuunka gee-
ri< la. 2. Xanuun aad u daran; bar­ ood; xaraarug.
Sakaraadiil (-da) _,, Sakaraad noqosho. Sakareed (-ka) --	Xabba< lo dhuu­ dhuuban oo ka samaysan tabaako
si wanaagsan loo jarjaray iyo ;rna­
shi khafiif ah oo ku duuban oo inta af Jaga < laaro afka kale laga nuugo oo laga qiiqiyo; sigaar.
Sakati (-< la) -· Baqdin yar: keyr­ keyr; wadnafug.
Sakatiyid (-da) --- Baqdin yari gelid, iska gara ho; keyrkeyrid.
Sakhraamid (-da) - Sakhraan noq­ osho.
Sakhraamin (-ta)	Sakhraan ka i.lhigid.
Sakhraan (-ka) - Qof khamro ama wax kale oo saamays weyn leh iska badiyey oo ay maankiisa wax u dhimeen ama la dhacdhacaya.
Sakhraansan -		Sakhraan ah; !.:absan. Sakiiro (-ha) -			Jin lugaha gasha oo lala dhasho oo qaabkooda xumaysa. Sako" (-da) -	I. Sadaqo maalka iyo xoolaha ka waajibta oo sano walba
]aga bixiyo. 2. Bilaha dayaxa oo muslinku tirsado, bisha ugu hor­ raysa; dago; (ama ,, seko ll),
Sal (-ka) - I. Jirridda wax lee yihiin; gun. 2. Kolka la fadhiyo kob!a dhulka la dhigo; bari. 3. Fadhi; saldhig, xasil; degganaan. 4. Meel la isugu soo hagaago; guurguurid iyo is bedbedde! la'aan; hal'adayg; mabcta·.
Salaad (-da) - - I. Baryo ka kooban wax afka laga akhriyo iyo wax addi­ mmada laga falo (joogsad, rukuuc; sujuud, fadhi,...) oo waqtiyo la yaqaan  muslinku  oogo;  tukasho.
- Waqtiga sa!aad< la subax la tuk­ ado; subax.
Salaaf (-la) -·- Miyirdarro v.ax aan loo fiirsan deg< leg loogu kaco; see- 11abbood; bayr,
salaama .1
Salaama! -- Ercy < luco ah oo ka dhigan ,i nc1bad gall>,, nabaaddiino. Salaamid (-Jal	Salaan ku dhihid; bariidin; nabdaadin; gacanqaadid.
Sa\aan  (-la) -	1.  Nabad  iyo wax
!a mid ah oo afka laysb yiraahdo ama gacanru oo lay a aaro ama laysu taago; nabdaadi, gacanqaad.
2.	Wcjiga bartankiisa.
Salaasa (-da) -  Talaada.
Salaax (-al - 1. \.','ax \\anaagsan, guud ahaan; samtian. 2. S,-teabka oo si debccsan ama jacayl ku jiro, wax loo  kor  marmariyo;  xocdis.
3.	Dhismo dhtimmaatay oo du ha laga sinsimo, :-.idib laga digo, laga nawiro, ltiga caddeeyo.
Salaaxan	La salaaxay.
Salaaxid (-da) --	Wax la salaaxay ama salaaxan ka dhigid.
Salaaxnaan (-ta)	Wax: salaaxan ahaan.
Salab (-kaJ -	Alaabada lagu daga­ allamo; hub; qalab.
Salabo (-da) - Minfiiq madaxccdu ulo dhuudhuuban ka samaysan ytihtiy. Salal" (-ka) -	Hurdact,, oo naxdin iyo argaggax ltigala MJO	boodo
(ama « sclel »).
Salalid" 1-da)  Si naxdin iyo argag- ga:-. leh. hurdo uga soo boodid. uga kicid: (ama « selclid. ,1).
Salammadlc (-ha) -  Shinbir Afrika ku nool. oo aad u xoog badan, wuxuu lee )ahay ur iyo lugo dhe­ erdheer, Jabo dheer oo dhulka g:.i­ arta iyo curnub baalal fiiqfiiqan ah oo qadaadka ka taagan; \\U­ xuu cunaa oo aad u laayaa halaqa
sa!li
oo sidaas darteed dhulal badan waa mamnuuc in !a dilo; kolkol dhulkuu ku ordaa oo fardaha kama gaabiyo, hadduu duulona tiad buu cirka ugu fogatidaa; (.i.ma <1 sha­ lamm,1Jle l>).
Salax (-da) ---- Bidaarhoraad; hiiro. Salayn (-ta) --  Wax sal leh ka dhi­
gid; sal u yeelid; mo:el qabadsiin. Salbuko  (-da)	Digir  ytiryar  oo
<:agaaran.
Saldano (-< la)		Dowladnimo sul- Jaan u taliyo. (ama << aldanad >l). Saldhig (-gal	I, Wax salka la sa- aro oo lagu fariisto; kursi: gan­ bar: gogol. 2. Xasil; degganaan.
3. \.','ax la tarminayo, \UIX lagu (amD. laga) bilaabo; gundhig. 4. Me­ d; jago.
Saldhigid (-da)		Salka meel dhigid; joogsasho; fariisasho; xasilid; degid. Salgan (-kaJ -Saldhigid la'aan; sa­
hasho.
Saliib (-ka) -	lstallaabta kirish- taanka u summadda tih;· macutab.
2. lstallaab; luanqayr. Saliibo (-JaJ	Siidimo.
Saliid (-da) -	Wax dareera oo dufan
!eh oo ama dhirta laga helo (sey- tuun,	sisin,	gabbaldaye,...) ama wax nool (neberi, kalluun,...) ama macaadinta  (Bctrol  iyo  v.ixii  ka
,,o jeeda). ~ dufan.
Saliideyn (-taJ	I. Saliid ka dhigid.
2. Sa!ii< lmarin, u yeelid, ku shubid. Saliilyo (-da) -- lniino ciideed ama wax la mid ah oo ilkuhu darce­
maan oo la kahdo.
Saliilyood (-ka) -- Sa!iilyo iska gtira­ sho, Jarcemid.
Saljugle (-ha) --- KufiJ salka dhulka loogu hormaro; barijugle,
Sallaaddo (-da) --- Waran yar; hooto; (ama « sallaaddi »).
Sallaan (-kaJ -	Jaranjaro;  ragaa< l.
Sallax (-al -	Dhagax fi< lan oo sidib ah.
Salli (-gal --	I. Duco gatir ah oo
mushnku Ncbi MaxameJ ugu duce-
sal!ixid	sammi
eyaan. 2. Gogol yar oo lagu tu­ kado.
Sallixid (-da) -  Hagaajin; farsamayn.
Saliifad (-da) - Qa\ab dhuun oo kale ah oo doonyaha biyaha lagaga dhuro.
Sallo (-da) -  Rako fid an.
Saloohid (-da) Sal noqo ho, yee- lasho; dhaboobid.
Saloog (-ga) - Wax turmaagan; WllX dhereen; aan laamo lahayn ama qaawan.
Saloogan -  Saloog ah.
Saloogid (-da) -- Saloog ka dhigid. Salool (-ka) •-	Sadar raran kulul ama oom;,ar lagu dubey; qaloon;
dtiango.
Saloolad (-ka) -  Saloo!asho.
Saloolasho (-da) -  l. Badar salool ka dhigasho. 2. (naAeyda daaqda qaarkccdJ inta labada lugood kee­ liya la i ku !aago, labada jeenina, laamaha sare lagu qabsado. is dhe­ erayn, si mecl kore loo gaaro oo wax looga daaqo.
Saloolid (-da) - (badar) sa\ool ka dhigid.
Salow (-ga) -  Qaylo iyo buuq.
Salsa! (-ka) - 1. He"esta awrta lagu raro. 2. Sas; argaggax. 3. Gun­ dhig; qaab, khamiir; dano; ura­ ysimo.
Salsalid (-da) - 1. Hccsta awrta lagu raro, ku hccsid, q,1adi< l. 2. Sasid; argaggixid.
Saluug (-ga) -- Wax lay a iiyey oo la diido ama laga xumaado inta loo qaa.to inay yar yihiin; qawad,
Saluugid (-< la)  - Saluug ku kicid.
Saluugmo (-da) -- Saluugga wax la salut1go.
Salwid (-da) -  Salow kicin; buuqid;
sooyaa.mid.
Salwo (-da)	C"ayaar batarka ka mid ah.
Sal1i).
Samatahhixid (-da)	Samatabbax helid; ka korid; baxsasho.
Samay (-da) -  Samayo.
Samayn (-ta! -  I. Wax qabasho; wax ycclid; falid; waxayn; suub­ bin. 2. (xarig, kd.) soohid. 3. (der­ mo. kd.) falkin.
Samayo (-< la)   1. Usha w<1ranka.
2. UI dheer oo dhuuban oo too­ san (ama « samay »).
Samays (-ka) --- 1. Wax qabashada wax la qabanayo. 2. Meelaha wax lagu samccyo.
Samaysad (-ka) - Samay5asho. Samaysan	la  sameeyey; waxay-
san; suub-,an.
Samaysasho (-da) -- (qof) iski ama darti v.ax u samayn; waxaysasho; suubsa ho.
Samaysnaan (-la) -- Wax samaysan ahaan; \Vaxaysnaan; suubsanaan.
Sarni (-da) -  Samaan; samo.
Samir (-ka) - Dulqaada.d; adkaysi (ama. << sab1r ii),
Samir iin (-ta) --- Samir ku adkayn, ku v,,aanin, farid; samrin.
Samirsiis (-ka) -- Samirsiin. Sammaad (-kal -  Dammaad; khaaf­
sa11; mai.lhsan.
Sammi (-ga) -- Qof qof la magac ah; magan\adaag.
sammiyfd	sanboorfd
Sammiyid (-da) - Qof la jecel yahay magaciis, ilmo dhashay u bixin, magac uga dhigid.
Samo  I. (-da) Cir. 2. (-ha) Wa, san oo dhan.
SAN (2a)
Samoolad (-ka) -	Gusoore.
Samrid (-Ua) -	Samir qaadasho, la imaansho.
Samrin (-ta) -	Quus iyo samir gelin;
samirsiin.
Samsam0 (-ka) -	(biyo) ceel kacbada ku ag yaal; (ama « Zamzam >J).
SA'sAANI
San - I. Aan xumaan !ahayn; wana­ agsan;  fiican;  suubban.  2.  (-ka)
a) Xubin wejiga ku taal oo afka iyo indhaha u dhexaysa oo labo da!ool (dulal) ku yaalliin oo \aga neefsado waxna laga ursho. b) Xu-
binta ka dhigan oo sanku'lnccflaha kale ku taal; sandaal; gufuur. c) Wi­ xii san u cg ama mccsha uu ku yaa\  ku ya.ii, sida fiiqa  buurta.
d) Daliigo idiin jilicsan ah oo wax lagu daruuro.
Sanaani (-da) -- Farammaggooggada jaad ka mid ah; waxay leedahay kolay ay ka buuxiso wax khad !a
moodo.
Sanac (-a) -	Nasiib-\\anaag; buruud. Sanagguuro (-da) -- Mu.alin weyn on aan la illaawi karin oo sanadiiba kol la xuw. (ama « s<1nnadguuro 1>).
SANBAB (!)
Sanam (-ka) -- Wax hstoo llaah ka sokow la caabudo.
Sanan" (-ka) •· - Waxyaalo aan aqoon
iyo hsrno ku dhisnayn, haddana maangaabtu rumaysato oo ka baqdo (ama <, enen i)),
Sanbab (-ka) - I . Mid ka mid ah labada xubnood oo hunguriga cadi isu hayo oo sida buutimada nccftu gasho kana baxdo. 2. (xoolo) cudur xun oo sanbabbada ku dhaca.
Sanbacaraar (-ka) - (woio, kd.) Ba­ caraarka sanka; sandaal.
Sanbanneeye (-ha) - Nagaar sanbo­ orka iyo waxyaalo kale lagu da­ weeyo.
Sanboor (-ka) - Cudur sanka ku dhaca oo  hindhiso  badan kcena.
Sanboorid (-da) •- Sanboor qaadid.
sanbuuqo
Sanbuuqo (-da) •-- ;,;,J" :,.,tr;•. - horc
oo jilicsan; samJ.:.,J \J.,:,.,. - san, buruq )>, « sanbuuq »).
Snnbuusi (-da) - Bur saddexgees ah, oo hilib geedeysani gudaha ugu jiro, oo si gaar ah, loo shiilo.
Sancan - Sanae \eh; barako leh; khayr leh.
Sancanaan (-ta)	Wax wax ku sancan ahaan,
Sancayn (-ta) -  Si sanco ah, wa;,:. u qabasho, u farsamayn.
Sanco (-da) -	I. Si aqoon iyo tab
!eh, oo wax loo qabto; farsamo.
2. (dawo) nabarrada iyo cudurrada oo si kasmo ah wax looga qabto ama loola tacaalo. 3. Aqoon haw! gaar ah loo lee yahay; xirfo.
Sandaal (-ka) - (xoolo, kd.) san­ buuqo.
Sandal (-ka) - Geed-abaareed ka baxa Aasiya, Austraalya iyo Jasii­ radaha Baclweynta Deggan; waa udgoon yahay, waxaana badanaa laga waxeeya santuukhyada qora­ a!ka lagu xardho, ulaha, babbi!>­ yada, iyo saqfaha.
Saodulle (-ha) -  I. (xoolo) sanka oo inta la dalooliyo oo ic:arig ama bir lagu xiro oo lagu wado. 2. Xo­ og; hawaan; dirqi; khasab.
Sandulleyn (-ta) -  Si Sandulle ah u khasbid.
Sanduuq (-a) - Abxad qori ah ama bir la adkeeyey oo dharka iyo ala­ abada kale, lagu gurto; seeic:aarad; (ama « santuukh »).
Sangaalle (-ha) - Dixiri sanqada gudeheeda ku abuurma, siibba tan geela.
Saniifad (-da) - Calaamo loo yeelo maryaha dacalkooda; darxad; (ama (( saanifad »).
Sanin (-ta) - Sanuun ama ur kale urin; saadin.
Sankunneeffe (-ha) -	lnta sanka ka neefsata oo dhan; naAey; xayawaan.
Sannad (-da, -ka) - Labiyo toban bi!ood ama 365 maalmood; sano.
sanssan
San:1.if (-ka) - 1. (suugaan) wax hor leh oo la curiyo, la abuuro, la hinclis,,; tasniif. 2. Wax nabar lagu dhufan lahaa oo aan si fiican loola heline, gees ama meel yar laga taabsiiyey.
Sannifaad (-da) - Wax hor leh, sannifidda.
Sannifid (-da) -  l.  (suugaan)  wax
SANDAL
hor  leh  curin,  abuurid,  hindisid.
2. Nabar wax lagu dhufan lahaa, (oo aan beeg wax loola helin) gees ama meel ka taabsiin.
Sano (-da) -  Sannad.
Sanoobbir (-ka) - Geed-abaareed wax­ tar iyo qurux isku darsaday; wu­ xuu lee yahay caleemo cuntub cun­ tub isugu xiran oo irbado la mo­ odo iyo miro isku duuban oo korka kurtummo  yaryar  iyo  toxob  ku
]eh; aad buu u dheeraadaa alwa­ aic:diisana waxyaalo aan la tirin karin baa !aga sameeya.a.
Sanqar (-ta) -	Shanqar. Sanqarid (-da) -		 Shanqarid. Sanqarin (-t11) -		Shanqarin.
Sanqaroor (-ka) -	Sanka duudkiisa
kore.
Sanqo (-da) - Sanka gudihiisa shishe. Sansaan  (-ka)  -	Falaad;  baic:aalii;
dhaqan.
santuukh	sardim*
Santuukh (-a) -  Sanduuq.
Sanuun (-ta) - Urka ka soo baxa waxa dufanka leh oo kululaada; siniin.
Sanuunad (-da) - lidaan laga same­ eyey hilib iyo subag ama saliid iyo geedo badan oo uclgoon oo la isku karshey.
MRAAC'IMO
Sanuunadayn (-ta) -- Sanuunad ka dhigid ama u yeelid.
Sanuunadaysan - La sanuunadeeyey. Sanuunid (-da) --  Sanuun  yeelasho,
ka soo  bixid.
Saq (-da) - Hurdada culus oo habe­ enbarkii.
Saqaf - I. (-ka) Qolalka aqalka da­ boolka kor ka saaran. 2. (-ta) Cad xaleefsan oo ah laf ama caag ama gees ama wax kale oo i!ko leh oo timaha Jagu firo: shanlo.
Saqajaan (-ka) - I. Qof aan asluubta iyo dhaqanwanaagga bulshada aq­ oon; qof anshi xun. 2. Asluub­ da.rro; anshax-xumo; edebdarro.
Saqiir (-kal -  1. llmo carruur ah oo dhashay. 2. (· iyo kabiir) qof fil yar.
Saqiirid (-du) - Carruurnimo ku dhi­ masho.
Saqle (-ha) -  (fardo) orod gaabiya
(ama <• raqle >>).
Saqleyn (-ta) - Orod saqle ah, ordid. Sar (-ta) -· I. Dhis weyn oo aqal ama wax kale ah, oo dhagax ah:
daar. 2. Harag; maqaar; saan.
Saraacimo (-da) - Libaax-badeed aad u weyn oo badaha kulul ku noo!. wuxuu qalka korc ku lee yahay gafuur dheer oo ;rnllecf ah oo ilko, kuwa miinshaarta u eki, labada dhinac kaga teedsan yihiin.
Saraad (-da) - Saad. Saraadid (-du) -  Saadin.
Saraar (-ta) - Meel korrnysa dushe­ eJa sare.
Sarah (-kaJ -  Dhi ulo ka samay­
san; teed.
Sarac -  1. (-a) a) Saf. b) (0)  bcerfal.
2. (-da) kobta laabatada ah oo bowdada iyo calooshu \uurku) iska galaan (ama « '>arcan >>).
Sarajoog (-gal -- Taagnaan; sarakac.
Sarakac (-a) -  Jiifka ama fadhiga oo laga kaco; sarajoog; istaag.
Sarakicid (-da) -- Jiif ama fadhi ka kicid; sarajoogsasho; istaagicl; kicid. Saran --·- La saray; armo ku taal. Saranseer (-ka) -··· Dhibaato ka tima­ adda arrimo isdabajoog ah oo wa­
xyeello 11m11 luggooyo !eh.
Saransoor (-ka) -·- Med labo wax iska galeen: iran.
Sarar (-ta) •-·- feeraha iyo hilibka saaran.
Sarbeeb (-ta) -	Hada] daboolan oo
duluc ama ujeeddo kale ku dhcx qarsoon tahay.
Sarbid (-i.Ja) -	Sarab Ku samayn, u yee!icl.
Sarcan --	La  sarcay;	al'ac sarac
!aga dhigay; safan.
Sarcanaan (-ta) -	Wax sarcan aha­ an; safnaan.
Sarcrmaansho  (-ha)  ----  Wax  sarcan
ahaansho; safnaansho.
Sarcid (-da) -		l. Sarac sarac ka dhigid; safid. 2. (0) beerid; abuurid. Sarco (-da) -	(cuclur) Qallal; su­
uxdin.
Sardhayn (-ta) -- Seexasho yar ind­ haha isku qaQasho.
Sardho (-da) -- Hurdo yar; indho iskuqabacl yar.
Sardiin* (-ka) -	Huduf; baaqe.
sare	sarsaran
Sare -	Kore; weyn; sarreeya. Sareedaan (-ka) -		Jikada doonyaha. Sareedo (-da) -	Khayr badan; bar-
waaqo; baraare.
Sargaal (-ka) -	I. Qof madax ah oo maamul dowladeed  haw! ka haya. 2. (darajo askareed) lnta xid­ digle u hooseeyo (ama <• sarkaal >>). Sargaan (-ta) -  UJ (ama « sarwaan »).
Sarid (-da) - Sarmo u yeelid. Sariibad (-da) -  Siibad; xero; deyr.
Sariir (-ta) -  1. Saabaanka guriga mid ka mid ah oo lagu kor seexdo inti\. joodari iyo barkimooyin la saaro. 2. Salka wcelka.
Sa.rmaan (-ta) - Geed qor.lax !eh (canbuul) oo xldidkiisa asal wana­ agsan laga helo.
Sarmada:x (-da) - (xoo!o, kd.) sarta madaxa laga bixiyo.
Sarmale (-ha) -  Qoryaqore, najaar.
Sanna.seegtayn (-ta) - Si sarmaseegto leh wax u goyn.
Sarmaseegto (-da) -  Wax  la  goy­
nayey, oo la rabey in nabarradu meesha la goynayo keliya ku dhac­ dhaeaan, oo ]ala waawaayo, la!a gefgefo, hadba mee! hor !eh lagu dhufto; (ama « surmasecgto iJ).
Sarmo (-da) -  Nabar yar oo jiidan oo mam.liil ama wax kale oo !a mid ah lagu jeexay.
Sarniin (-ka) -  Wax saridda (ama
(< sarriin »).
Sarqaalibasho (-da) -	Wax wax kale u qaadasho, moodid, ku gefld.
Sarraafad (-da) -	Masruuf; nafaqo. Sarrn:: (-a) -	Laab; xabad; gaaddo;
shaf; sakaar.
Sarrayn (-ta) - Wax meel sare ku sugan ama darajo sare gaarey aha­ an; korrayn.
Sarreen (-ka) -- 1. Badar iniino yaryar oo sida bariiska, adduunkoo dhan  laga  cuno;  burkiisa  waxaa
!aga sameeyaa rooti, !axoox, baasto, buskud, iyo waxyaalo kale oo ba­ dan. 2. Geedka badarkaasi ka baxo;
- qamadi.
Sarreeye (-ha) - I. Mee! sare ama darajo sare gaarey. 2. (*) Darajo sare oo askareed (- guuto; - gaas); j3nan.
Sarrif (-ka) - 1. Lacag waaweyn oo isku taal oo tu jajab ah ama cad­ adi, oo la qiime ah, loo rogo, loo beddelo. 2. Sarraafad siin; mas­ ruulid.
ARIJR ti)
Sarrifan - La sarrifay; sarrif laga dhigay.
Sarrifid (-da) ,,_ I. Lacag isku taal, tu jajab ah, oo qiime le'eg, u rogid, ku beddelid, ku doorin. 2. Sarra­ afad ama masruuf siin.
Sarriig (-ta) - J. Nafta iyo sharafka oo la dhawro, oo aan wax xun Joo quurin; xilkas; xishood; sheex.
2.	Wax dhuuban oo laamo ama
\Vax kale ·ka taagtaagan yihiin oo inta  gunta  ilkaha  ama  wax  kale
!ag.aga qabto, iyadoo aan kolna la siiddeyn. dhifasho xoog leh, lagu murxiyo, lagu diiro.
Sarriigasho (-da) -	Sarriig yeelasho. Sarriijin (-ta) -	1. Wax sariigtu dii­ deyso ku jirrabid, badid. 2. Dho­ gona ama wax kale ka murxin,
ka qaadid.
Sarsar (-ka) -  I. Sarmooyin yaryar oo aan hoos sii jirin oo oogada loo yeelo, si wax hoos ku qolays­ may, toobin ama wax kale, dib­ adda loogu soo saaro; tiiftiif. 2. Ood­ da reerka dusha k11ga O\;ldan; deyr; xero; mcegaar; heeraar.
Sarsaran - Sarsar loo yeelay; la sarsaray; tiiftiifan,	•
sarsarid	sax.1/'xan
Sarsarid (-da) - (oogo) sarsar u ye­ elid, ku dhigid; tiiftiifid.
Saruumdow (-ga) - Cudur, hilib iyo adduunyo ka raagidda ka kaca; magaag.
Sarwaan (-ta) -  Ul; serged  (ama
« sargaan >►).
Sarwacnaan (-ta) - Si gaar ah aha­ an: duwanaan.
SATf
Sarweji - I. (-da) a) (wolo...) sarta wejiga laga bixiyo. b) Haragga wejiga. 2. (-ga) Haragga wejiga oo la uruurshO, qawad darti; saluugmo.
Saryan (-ka) - Biciid lab oo taba­ raystay.
Sas (-ka) - Naxdin kedis ah oo ]ala argaggaxo, ]ala boodboodo, !ala kalabbato.
Sasab (-ka) - Sabsab. Sasabid (-da) -  Sabsabid.
Sasid (-da) - Naxdin kedis ah la argaggixid. la boodboodid, la kalab­ badasho.
Sasin (-ta) -  Sas ku ridid.
Sati (-ga) -  Dabool labo qalbac isugu aabburan oo qaafiriyada la dhex geliyo oo lagu gaado; wuxuu ka tolan yahay caw, korkana wa­ xaa kaga rogan idiin iyo maryo iyo alee] iyo suuman la qabto.
Satiyayn (-ta) -  Sati u yeelid.
Satiyaysan - La satiyceyey; sati !eh ami.l loo yeclay.
Saw -  Sow; show.
Sawaab (-ka) - 1. Qof sacsacan; seegseeg; doqon; nacas; dhaand­ haan; sawir. 2. Ajar, xasanaad.
Sawaxan (-ka) - Buuq; wirix; gay!o. Sawd (-ka) -- Cod; dhawaaq; luug. Sawir (-ka) -  l.  Masawir. 2. Dha-
andhaan; dhabqalallo; sawaab. Sawimimo (-da) - Sawir ahaan.
Sax -	Aan gef iyo laaxin lahayn; qalad la'.
Saxaax (-a)	Xubnaha !aga dhalo iyo kobta ay ku yaalliin.
Saxad (-ka)	Saxasho.
Saxal0  (-la)	(meereyaal) Raage.
Saxan - I. Qaladka Jaga saani.y;· la saxay. 2. (-ka) Wee[ dhoobo ama macdan ama wax kale ah oo fid­ san ama gudo !eh oo cunnada lagu gurto; xeero; (ama <( sixni >l).
Saxansaxo (-da) - Ncecaw qabow oo udgoon oo roobka soo goota ka soo horraysa.
Saxar (-ka) - I. Qori ama wax kale oo jajabay cad ka mid ah oo dhah u yar oo badanaa siigada ku dhex Jira oo dabayshu qaadi karto; firo.
2. Wixii sida saxarka aad u yar oo dhan, siiba kan isha gala.
Saxariir (-ta) -  Dhibaato aad u da­
ran; silic; rafaad.
Saxariirid (-da) - Saxariir arkid. mu­ dasho, la kulmid; silcid.
Saxariirin (-ta) -	Saxariir tusid, ba­ did; silcin.
Saxariirsan -	Saxariir ku sugan, la baday; silicsan.
Saxaro (-da) - Cunnada dadku cuno inteeda oogadu nacdo oo soo tufto;
;,;aar.
Saxasho (-da) -  Wax la cunayey ama la cabbayey in yar oo ka Jee,i;.ata oo hunguriga cad ku roorta oo !ala qufaco.
Saxiix (-a) - I. Qof magaciis, uu isagu gacantiisa ku qoro. 2. Run; dhab; xaqiiqo.
Saxiixan - Saxiis ku yaa!; lagu dhigay.
saxiixid
Saxii:dd (-da) Saxiix u yeelid, ku dhigid.
Sa-,:naan (-ta) Wax saxan ahaan. Saxniin (-ka) - Wax sixidda.
Say (-ga) -  Waxa afada ninkecdu ugu aad< lan yahay ama u yahay: nin.	.
Sayaariin* (-ta) -  Meereyaasha qor­
raxda ku warccga, ""adar ahaan. (ama << siyaariin >l).
Sayax (-a) -	1. Qoyaanka roobku dhulka korkiisa ku recbo. 2. Qoya­ anka gabaddanadu kccnto; dharab. Sayid -	l. (-da) (dun, !iilammo, kd.) isfeer dhigid, sarcid. 2. (-0kaJ a) Wa­
ayeel, madax. h)  Shariif.
Saylaan (-ka) -·- 1 (roob) madax; dhool; garah. 1. Dhaqdhaqaaq yar oo cclccli ah su.la wax la lulayo ama la wirfinayo.
Saymo (-ha) - (keli - saynl mecl lagu dagaallaamayo oo xabbaddu (ama warmuhu ama fallaartu,...l sida roobka u dhacay o, saymaha roobka u ckaalay; xarbi.
Sayn   I. (-ka) Addin roob ah oo aan ballaarrayn oo meel ka hoora.
2. (-ta) Timaha naflcyda qaarkce< lbida tan ku taal qanaanla fardatra, dabada lo'da,...).
Sayran -·· La sayray: la daadshey. Sayrid (-da) -	1. Si xoog lch, wax shubma meel clurugsan ama tiigaal ah, ku daadin, ku gaacin, ku fir­ dhin, ku qubid. 1. Qodax laan ku taal ama wax kale oo la mid ah, oo xoog u soo fikatay, ku dhicid,
mudid.
Sayrin (-ta) -	Sayrid. Saytuun° (-ka) -	Seytuun.
se-  -	(weligeed  ercy• kale  gadaal
kaga dhegsan; sida: anigu.1e, War­ samese, mase; illo,..,se, hase, ...) laakiirr.
Seben (-ka) -  Semen.
Sebi (-ga) - I!mo carruur ah; cunug. Sebinnimo (-cla) -  Sebi ahaan.
Sed (-ka) - l. Wax la wadaago qayb1.a qof waliba gooni uga he!a
seejin
hayo. 2. (cunno) qayb go'an oo dowlad (ama maamul kale) cid ku masruufto; (ama < s sad >l).
Sedo (-da) -Ammaan; (ama «sadol>). Seeb (-ka) - Qori dheer oo af bagaf­ san oo gaadiid yaryar oo badda oo aan shiraac lahayn, !agu wado.
SEYTUUI< (2)
Seed (-da) - (oogo) dun ama sooh adag oo cad oo muruqyada ma­ daxyadooda ku yaal oo muruqyada iyo lafaha isk u xira.
Seedaxanuun (-ka) - Seedaha oo xanuuna.
Seeddi (-ga) -- Afada la qabo wala­ alkeed.
Seef (-ta) - Qalab lagu dagaallamo oo lch: bir dheer ( birlab) oo :>1al­ lccfsan oo dhuuban oo toosan ama qalloocan; caarad wax mudda; af ama labo af oo wax gooya iyo daab gaaban oo la qabto.
SeeHabbood (-ka) - Karti wax lagu hubsado oo !agu sugo la'aan; ka­ adsiinyo la'aan.
SeeHabboodnimo (-da) - Seeflabbood ahaan.
SeeHe (-ha) -- Kalluun faras-bade­ edka u cg, guudse aan lahayn.
Seegid (-da) - Haleeli waayid; gcfid. Seejin (-ta) - Gefsiin; dhaafsiin.·
seeme	senen
Seeme (-ha) - Billaawe weyn oo lagu dagaallamo keliya; golxob.
Seemid (-da) - I. Wax seemman ka dhigid. 2. (cayaar orod iyo ista­ abasho ku dhisan) taabasho.
Seemman -  I. (ri, deero;...) aan geeso !ahayn; seenyoon. 2. Madax aan korkiisa wax ka taagncyn; xii­
ran; qurdall..
SHFO
Seenyo (-da) - Neef aan geeso lah­ ayn; seenyoon.
Seenyoon -  Seenyo  ah;  aan  geeso
lahayn; seemman.
Seenyoonaan (-ta) Wax seenyoon ahaan.
Seeraarin (-ta) -  Tuuryo wax soke
oo dheer (daar, buur) korka ka marin, oo meel shishe oo aan mu­ uqan ku ridld.
Seeraaris (-ka) - Tuuryo kor loo tuuro, si ay wax soke (derbi, aqa!, geed, buur,...) dusha uga marto oo dabadeed hoos iyo meeshii lala rabey ugu dhacdo.
Seere (-ha) - Dalal isku qabsan oo qarammo kala lee yihiin ama go­ bollo ama beero, kd., xarriiqda u dhexaysa oo <.:addaynaysa me­ esha mid ku dhammaaday midna ka bilaabanayo; soohdin; xuddu­ ud; xad.
Seeri (-ga) --  Firinbi.
Seermaweydo (-da) - Xilliga guga dhexdiisa; gusoore (ama « soor­ maweydo >)).
Sees (-ka) - Garangar yar oo qodxo ka taagtaagan yihiin oo weylaha kd., gafuurka loo gesho, si ayan lo'da u nuugin.
Seesar (-ka) --- Saxan yar oo godan oo wareegsan oo korkiisa fujaam­ mada la saaro, wixii ka soo daa­ tana ceHya.
Seeseemmane (-ha) -  Kalluunka bad­
da mid ka mid ah.
Seesid (-da) - Secs u ycelid, ku xirid.
Seetayn Ha) -  Seeto ku xirid, u ye­
e!id; dabrid.
Seetaysan -· Seeto ku xiran tahay; la seeteeyey; dabran.
Seeto (-da) - (geel...) Xarig labada jeeni (dhudhummada) lagaga xiro si uusan u fogaan; dabar clheer.
Seexaari (-da) - Jaadadka timirta mid ka mid ah.
Seexad (-ka) -  Scexasho.
Seexasho (-da) - 1. Hurdo gudag­ gelid; gam'id. 2. Jiifsasho. 3. (dab, nal,...) demid, baqtiyid.
Seexaw (-da) - Wax badan oo la wada laayo, la baabbi"iyo, aan wax laga reebin.
Seexin (-ta) -  1. Gama'siin. 2. Jiifin.
3.	(dab, nal,...) demin, baqtiin.
Sefed (-da) - Meel Jagu noqnoqana hayo oo wax laga gura hayo, sida doonni mark.ab wax ka rogeysa, markii keliya, oo wax la soo qa­ adoba.
Seked (-da) -- Saf ama iskujoog da• aro ah; (ama < i sakad >l).
Seko (-da) -	Sako. Selel (-ka) -	Salal. Selelid (-da) -		 Sa!11lid. Selelin (-ta) -		Salalin.
Sellimid (-da) -	 Bixin; dhiibid. Semen (-ka) -	Waqti: waa; jeer;
goor; (ama "saman >>, « seben \)).
Senen (-ka)	Sanan.
senge	sh,Mnbo
Senge (-ha)- (faras, dibi) Neef lab oo la dhufaanay,
Serbi (-da) --  UI; dhenghed.
ah, 2. Qofka hay ta.
Shaafii  (-daJ  -
mad'habta shaafici Duco  carabi  iyo
Serenji (-ga) -  Ninka naakhuudaha
ka hooseeya.
Seri (-ga) - Dun xasaw ah, oo dhar­ ka qaarki ama ::ilaabo kaleba !agu qurxiyo; tel.
Serji (-ga) - Wax fidsan dhinaca uu ku dhammaado; af; qar.
Seytuun (-ka) -	I. Geed geedaha kuwa u waxtar badan ka mid ah oo geed-abaareed ah; waxaa miri­ hiisa lag.a lisaa « saliid-seydda >> la wada yaqaan. 2. Miraha seytuunka ka ba;,i;a, oo ama sidooda loo cuno (iyagoo cusbaysan ama khal lagu daray) ama sa!iid laga sameeyo. Sa!iidseydda, sida subagga oo kale baa wax loogu iidaantaa oo loogu shiilaa; waxay kale oo wax ka tartaa saabbuun-samayska. 3. Geed kale  oo  labaad  oo  Soomaalidu
<< seytuun >>  u  taqaan  iyo  mirihi­
isa, iyagana la ,;.:uno; guv.aafa ama jawaafa.
-sba --- (naxwe) qodob raaca ereyada dheddigga u dhawaaqa oo (< I» ku dhammaada sida ii (isha), bi! (bisha), ceelal (ceelasha), odayaal (odayaa­ sha).
Shaab (-kal Wiil dhallinyar; barbaar. Sbaabbad (-da) - Shabbad.
Sbaabuug (-ga) •--  Karbaa h.
Shaac (-al •- Wax !a wada maqlo ama aad u faafa aina caan noqda; baah; caan.
Shaacid  (-da) --- (war) dhul  badan
wada gaarid; caan noqosho; ba­ ahid faafid; fidid.
Shaacir (-ka) - Nin shicirka tiriya; gabyaa.
Shaadali (-ga) - Bun; qaxwe. Sbaadir (-ka) -  Shuko.
Sbaafici (-da) _., 1. lmaam Maxa­ med ldriis (767-820): wuxuu asa­ asay mad'habta magaciisa caanka ku ah oo afarta mad'habood oo wa<1weyn oo lslaamka ka ka mid
soomaali isugu jirta oo ardada qu­ raanku maqribkii qaadaan.
Shaafiyid (-da) -	Qof bukey caati­
maad siin: ladnaysiin: biskoo< lsiin, Shaah (-a) ... I. Geed weligi taga­ aran oo ubax tad leh oo ka baxa
HAAH (geed)
Shiina, Hin< liya, Jabbaan iyo mee!o kale. 2. Caleemihiisa oo la enge­ jiyey oo laga haqeeyey. ). Wa:,; la cabbo oo caleemahaas lag.a sa­ meeyey; (ama « shaahi »).
Shea.hid  -   I.  (-da) Shaah  cabbid.
2. (-ka) Marag: markhaati. Shaajac (-a) -  Shajaac.
Shaal (-ka)  Go' la huwado oo dhogor ah oo ba< lanaa Kashmiir ka yimaada.
Shaalid (-da) --- (gaadiidka badda) mowjad duuban ka hortegid oo ka dhaadhicid.
Shaanbayn (-ta) -  Shaanbo ku dhu­
fasho.
Shaanbi (-< la) --	 Aashuun, ballaas. Shaanbo (-da) -	I. Libaaxa badda iyo wixii la mid ah, dhufashada
shaandhayn
ay dabada wax ku dhuftaan. 2. Kol­ ka biyaha gudohooda lagu caya­ arayo. oo int.i si gaar ah oo xoog leh la isu geddiyo, lugaha la isla dhaco: huy.
Shaandhayn (-ta) --  1. (turub) wara­
aqaha isku qasid; baandhayn, bawi­ sid. 2. lsku celcclin; isku bedbed­ delid.
Shaandho (-da) - 1. (turub) warqa­ daha oo la isku qaso; !a haandhe­ cyo. 2. Arrin inta dib !oogu noqdo, dadkecdii laysku celceliyo ama lay­ sku bedbeddelo.
Shnanis (-ka) - Cayaaraha turubka mid ka mid ah.
Shaaqi (-ga) - Qof shaqo haya; shaqaale.
Shaa.r (-ka) - Gushi; shaati; qarbag­ gale.
Shaarib (-ka) - Timaha ka baxa bushinta sare oo ragga.
Shaash (-ka) -  1. Timo dheer oo ka baxa surka docdiisa kore iyo dhinacyadiisa (sida kuwa aarka liba­ axa. gisida Ameerika dibideeda,...).
2. Masar badanaa xariir ah oo midabyo badan oo dumarku ma­ daxa ku xirto.
Shaasho (-da) -  Cudur faddarada ama urka darani keeno oo badanaa carruurta iyo ubadka ku dhaca <1ma xoolaha dhalay la banmaraan.
Shaashoobid (-da)	Shaasho ku dhicid.
Shaati (-ga) -  Gashi: garbaggale.
Shaayad (-da) -  I. Jubbad yar oo aan gacno lahayn. 2. ldaad xoog
shabshab/e
badan oo doonyaha dhoofaan Jagu xirn oo ka!luunka iyo libaaxa yar­ yar lagu qabto.
Shabaab (-ka) --- Dhallin yar; bar­ baar; shaab.
Shabaag (-ta) - Alaabada kalluunka lagu qabto mid ka mid ah oo ka samaysan xargo dun ah oo !aysku saabcaareeycy oo wada ii ah; (ama
« shamaag ►>).
Shabaako (-da) --· Khalfad; daaqad; dariishad.
Shabag (-ga) -- Daliigo silig ah ama wa:,,; kale oo la mid ah oo sida shabaagta u samaysan; taxta:,,;; (ama
« shabaq >>).
Shabashabo (-da) -  Cayaar la tumo oo ragga iyo dumarku isu boo­ daan, oo or iyo jiib iyo sacab leh.
Shabbaax (-a) -  Nishaabtan.
Shabbaaxtamid (-da) - Shabbaaxtan cayaarid; nishaabtan ku tartamid.
Shabbnaxtan (-ka) -- Nishaabtan. Shabbad (-da) -  Cad yar oo waree­
gsan oo dabo la qabto leh, oo bir ah ama cinjir ama wax kale oo hadal ama astaani ku qoran tahay; warqadaha korkoodaa lagu dhuftaa, summad ama saxiix ahaan; (ama « shaabbad »).
Shabbadayn (-ta) - Shabbad ku dhu­ fasho, la dhicid.
Shabbi (-ga) -	Cusbo-Ja-mood adag oo cad oo wax• lagu midabeeyo. Shaheel (-ka) -		I. Dugaag ku nool Aasiya iyo Afrika iyo meelo kale; midabkiisu waa cawl baro mad­
madoobi ku yaalliin; dhulka dhirta badan buu joogaa geedahana waa fuuli og yahay; xoolaha iyo uga­ arta buu aad u laaya, dadkana kolkol wax buu ka damcaa. 2. Li­ baax-badeed qallafaan oo oogada
.baro ku lch.
Shabshable (-ha) -   I.  Hab ceelka
!oo shubo oo aan la nintoo:,,;sane, Jabo nin, si dhaqso badan wad­ aanta  u  soo  bixiyaan.  2.  Waxa
,,;oogga laysugu geeyo oo la doo-
shacaab	shafmaan
nayo, in degdeg iyo boobsiis loo dhammeeyo.
Shacaab (-ka) - Goomaha badda ku yaal.
Shacab (-ka) - Dad; tol; ummad; (ama « shicib >►).
Shacays (-ka) - Dab hore oo afka laga c.ibbayn jircy gadaalna ku lahaa meel baaruudda Joogu shubo iyo !iifad kolka la qandnayo loo daaro; (ama « shucays ))).
Shacba.an (-ta) - Bi!aha dayaxa oo muslinku tirsado tooda siddeedaad oo u dhexaysa rajab iyo soonqaad; gasayar; waabberiis; soondhere.
Shadfad (-da) - I. Galka timirta lagu guro oo maran. 2. Gaba] ama cad yar oo maro ama wax u eg ah.
Shadni (-ga) -  Shidni.
Shar (-ka) - Laabta inta lafsaka- arta ku abbaai-an; leg; gaaddo.
Shareec (-a) -  Shafeeco.
Shafoecid (-da) -		Shafeec u gelid. Shafeeco (-da) -		Samafal ama wax- tar, qof kale gclliimiddi lagu helo. Shalid (-dit) -	(beer) sabuulka ama miraha ama wax kale ka jarid; goyn.
Shafshafayn (-ta) -- Shafshafo ku waxayn, siin.
Shafshafo (-da) -  I. Cad yar oo xayr ah oo inta la kululeeyo, nabar ama meei' kale oo bugta la saar­ saaro oo lagu daweeyo. 2. Qof la dhaawacay, wax loo hormariyo oo
!agu dawccyo, baanna u noqda. Shagcad (-da) -  Tallaabo.
Shahaado (-da) -  1. In llaah maa­ hee aan llaah kale jirin, Maxa­ medna Rasuulkiisa yahay oo la qiro; Ashahaado; 2. Marag; mar­ khaati.
Shahar(-ka)-Soddon maalmood; bil. Shahmaad (-ka) -  Yaab lala ware­
ero; shaamarreer; irkig.
Shahmaadid (-da) Shahmaad ku dhicid.
Shahwo (-da) ·-- Biyaha ragga; mino;
(ama s< shahwad ))).
Shajaac (-a)- Gcesi. (ama « Shaajac ))).
Shajaacnimo (-da) Gee mnimo. Shakaal (-ka) -- Qoofal.
Shakaalan -  Qoofalan.
Shakaalid (-da) -- Shakaal ku xirid. Shak.ad (-da) -	Suun xabbadaha ( -·  saanadda) lagu guro oo lagu
qaato.
Shak.al (-sha) - Mee] ciriiryoon; dhudhub; (ama « sakal l>).
Shakamad (-da) - Suun dumaysan oo fardaha luqunta looga Iulo.
Shakamadayn (-ta) -- Shakamad u yec!id.
Shakaran - La shakaray; iltiran: buuxa.
Shakarid (-da) -  Mee\ gudo ah, xoog wax uga buuxin, ugu ka­ kabin, uga iltirid.
Shaki (-ga) - Hubsiino la'aa.n; labal­ laabow; waswaas.
Shakisan -  Shaki ku jiro.
Shakisanaan (-ta) - Wax shakisan ahaan.
Shakiyid (-da) -  Shaki qabid.
Shalaabad (-da) - Dad-la-dhaqanka wanaagsan; dha!an; abuur; ba:,,.:a­ alli; falaad.
Shala.bow (-ga) - Caanaha dhirta qaarkeed - sida baarta - laga liso oo dhanaan-macaanka ah oo la cabbo oo haddii la badsado lagu v.areero; khamro; dhiinto.
Shalammadle (-ha) -  Salammadle.
Shalay (-da) - Maanta maalintii ka horrcysey, dorraadna !ca danbey­ scy; (ama << shalayto l>).
Shalayto -  Shalay.
Shalfo (-da) - (gee!) tagoogta afkeeda iyo shafka oo isxoqa oo meeshu nabar noqoto.
Shallaayid l-da) -		Qoomammo qa­ basho; farta dhexda ka qaniinid. ShaJlayto (-da) -	Qoomammo; tii­
raayo.
Shalmaan (-ka) - 1. Qoryo heera­ abka afka ku wada haya oo doo­ nyaha fero u ah. 2. Doonyo xoo­ gag badan oo maraakiibta wax ka soo roga.
sha/med
Shalmad (-da) - Cad maro ah oo cubcuban oo kooraha iyo faraska u dhexeeya.
Shamac (-a) -  Shimic.
Shammaa! (-ka) ---- Dabayl xagga woqooyi ka timaadda.
Shammiinto* (-da) -- Budo beey ah ama cawl leh oo v.ax !agu dhiso. Jnta la qooyo oo ciid ama quruu­ rux lagu daro, baa: a) alaabada aan is qabqabsan karin la dhex geliyaa oo la iskula dhejiyaa, ama
h) waxaa higa sameeyaa cadad is hays'haysta oo ad'adag oo sil'fa dha­ gaxa la isu kor saarsaaro, oo wax
loogu dhiso, ~ Sibir.
Shammirid (-da) -	Cammiri< l.
Shllmrad (-da) -	Qolalka guriga kan sariirtu taal oo la seexdo.
Shamuumid (-da) -	Mee! ku soo wada urnrid, isku xoomin, ku soo
heemasho.
Shan (-ta) -	Tirada afarta iyo lix< la u dhuaysa; (5).
SHA:-.UAL
Shanaad (-.ka) -- Tiro taxan, kan shanta jagadee< la ku abbaaran; kan afraadka iyo lixaadka u dhexe­ eya; (Sd.).
Shanay11 (-ta) I. Shan ka dhigid, gaarsiin. 2. Shan ku noqosho.
Shanbal (-ka) - Qalabka muusikada mid ka mid ah oo ka samaysan Jabo qalbac oo miclkiiba mcel dhexda ah ka xoldhan yahay oo kolka !a isku dhufto. dhawaaq kan koorta u eki, ka soo baxo.
Shanho siis (-ka) -  Nagaar aan qo-
shaqiiq
dax lahayn oo ciiro leh; wuxuu lee yahay caleemo teelteel ah oo yaryar, ur !ifaqoon oo biir ah, dhirta dawadana waa ka mid.
Shandad* (-da) - Santuukh yar oo harag ama xaashi adag ah.
Sh1i'ni (-ga) -  Si, xaal. ged, alab.
Shanie (-ha) -- Shan waxyaa!ood leh ama ku yaalliin.
Shanley (-da) -- 1. Maro shan waar ah. 2. Maanso gaahan.
Shanqad (-ka) -	I. Xoolo shan ma­ almood oo isku xiga, biyo ka qa­ tanaada. 2. Xanuun ama qandho, shantii maalmoodba, kol timaadda. Shanqar (-ta) - Wax dhegtu maqasho oo aan ahayn codka dadka iyo duunyada iyo ycerta qalabka muusi­
kada: (ama « sharqan >>).
Shanqarid (-da) -- Shanqar la maqlo samayn; (ama (S sharqamid >l).
Shanqarin (-ta) - (ka -) Shanqar ka yeersiin; (ama (< sharqamin l>).
Shansho (-da) - Nafleyda qaarkeed, xubinta bowdada iyo dhudhunka u dhcxaysa.
Sha.qaale (-ha) - Qof shaqo haya; shaaqi; xoogsato.
Sha.qaawis (-ka) •-	Libaaxa ba< lda mid ka mid ah; (ama << shakhaawis). Shaqal (-ka) -	I. Xaraf keligi !agu dhawaaqi  karo oo intii la doono la jiidi karo, sida a, e, i, o, u; xar­ ako. 2. Waxa wax loogu dardaro inay qurux u kordhiyaan; sharrax;
dahaar.
Shaqay11 (-ta) -	Shaqo qabasho.
Shaqaysad (-ka) -- Shaqaysasho; xo• ogsad,
Shaqaysasho (-da) -	Shaqo qabsa­ sho; xoogsasho.
Shaqaysi (-ga) -	Shaqaysasho; xo­ ogsi.
Shaqfad (-da) -		Laab; qalbi. Sha.qfal (-sha) -	Kilkilo (ama « sho­
qfol »).
Shaqiiq (-a) -- Cu< lur madaxa qabta oo wixii qabaa ilkaha isku lisaan oo jirriqsadaan.
shaqiiqato
Shaqiiqato (-da) - Madax-xanuun dhanjafka (goonjebshaha) u cg.
Shaqlan -- Shaqal loo yeclay; la shaqlay; xarakaysan.
Shaqlid (-da) - Shaqal u yec!id: xarakayn.
Shaqo (-da) - Shuqul; carnal; haw[; xoogsi.
Shar (-ka) -· Magac kooba wax xun oo dhan; wax aan khayr lahayn; dhib; xumaato.
Shared (-ka) - I. Qodob wax lagu heshiiyey la dhex geliyo oo lagu xiro sida: haddii arrintu sidaas noq­ oto heshiisku waa taagan yahay oo waa Jagu dhaqma)"aa haddiise
\Vax iska bcddclaan oo arrintu .iyan sidii laysku ogaa noqon, hcshi­ isku waa jabayaa ama waa bura­ yaa; shardi. 2. Hcshiis lacag ama wax kale loo dhigto oo guushu raacdo qof.ka waxa uu yiri ama uu maleeyey ay rumoobaan. J. Ni­ dar. 4. Xargaha doonyaha oo wa­ aweyn mid ka mid ah.
Sharai" - 1. (-ka) Magac; xurmo; heybad; maamuus; muuno; xush­ mo; tixgclis. 2. (-ta) Qurux.
Sharafjab (-ka) - Xurmabbecl; mu­ unajab.
Sharatamid (-da) - Sharad dhi­ gasho.
Sharatan (-ka) -  Sharad la dhigto oo lagu kala adkaado.
Sharax (-a) - 1. Hada] lagu sii cad­ dccyo oo !agu sii qeexo hadal kale oo qoran oo ama duuban ama gaaban ama adag. 2. Midab dhibco ah ama baraashirix. 3. Qoryaha shukaanta midkood.
Sharaysad (-ka) - Sharaysasho. Sharay!.:lsho (-da) -  Shar ka < lhi­
gasho; baasaysasho. Sharaysi (-ga) --- Sharaysasho.
Sharbad (-da) -	Wax la cabbo oo calooshu ku baxdo; dacarfaal.
Sharbeed (-ka) -	Biyo iyo sonkor laysku .karsho oo  int:i dhir kah1
_iaad  ah  lagu < laro,  midabyo iyo
shatikad
dhadhan ka!a duwan !oo yeelo oo la cabbo.
Sharci (-ga) -	Shareeco.
Sharcin  (-ta) -	Sharciga  geyn. ku
< lacweyn.
Shardi (-ga) --  Sharad.
Shardid (-da) -	I. Shardi ku xirid.
2. Nidrid.
Sharttco  (-da)	X.:: rL1! iy,i dha-
SllA.REERO
qanka wanaagsan oo Ilaah < ladka u soo dejiyo; (ama  ,, shareecad »
« sharci »).
Shareer (-ka) -- Wax wax awda ama xira ama isku gudba, oo aan la dhaafi karin; wax wax celiya; wax aan araggu gudbi karin; jig.
Shareeran - La shareeray; awdan; qarsoon; jiq ah.
Shareerid (-da) ·- Wax shareeran ka dhigid.
Shareero (-da) - Qalabka muusikada mid ka mid ah.
Sharid (-da) - Qof iin yeeshay, mas'­ uu!iyad .ka qaadid, ka wareejin.
Shariif (-ka) --·· I. Qof Ncbi Maxa­ med wax u galeen; sayid. 2. Qof suubban oo sharaf leh.
Shariifnimo (-da) -  Shariif ahaan.
Shariig (-ga) - I. Dad wax isku darsaday mid ka mid ah; xllbin shirko ka mid ah. 2. Shirki; I!aah oo shariig loo ycelo.
Shariir (-ta) -  Sharriir.
Sharikad (-da) - Shirko (ama « shir­ kad )))_
sharmuuto
Sharmuuto (-du) -		Dhillo; qaxbad. Sharookh (-a) -	Kalluun magaci. Sharqamid (-da) -		 Shanqarid.
Sharqami11 (-ta) -	Sha11qarin. Sharqa11 (-ta) -- Shanqar.
Sharraakh (-a) - 1. Shukaanta garan­ garteeda gaadiidka badda lagu duw­ duwo. 2. Makiinad dhagax loo! ah
SHAX (2)
oo wareegaya leh, oo birta lagu afeeyo.
Sharrax (-a) -		(aqal, kd.) alaabo­ yaryar wax lagu qurxiyo iyo qur­ xinta lafteeda; wax wax lagu bilo. Sharraxan -	La sharraxay; la qur­
xiyey.
Sharrib (-ka) -	Jarrib; tijaabo; hol­ lis; baxnaanis.
Sharribid (-da) - Jsku deyid, jarribid, tijaabin, hollin, baxnaaniin.
Sharriir (-ta) -	Cad baruur ah oo shiilan; (ama « shariir »).
Sharrixid (-da) -	Wax sharraxan ka dhigid.
Sharuur (-ka) -	Bun iniino ah oo inta subag lagu dubo la cuno.
Sharxid (-da) -	Sharax u yeelid.
Shataar (-ka) - Qof arrimihiisa (wax ganacsi, kd.) fulin og oo xirrib iyo baraarugsanaan daran wax meel ku marsada.
Shataarad (-da) - Waxyaalaha sha­ taarka lagu yaqaan oo uu dadka kaga duwan yahay.
Shataarid (-da) - Shataarad cid kale wax kaga qaadid.
shed
Shati (-ga) - Warqad, wax faliddood ama samayntood, laysugu oggola­ ado; ldan qoran.
Shawaal (-ka, -sha) - Bilaha dayaxa oo muslinku tirsado, tooda tobnaad oo u dhexaysa bisha soonqaad iyo tan sidataal; soonfur.
Shawl (-ka) -	I. Waxa qofka aad u buka lagu dayo. 2. Sida wax loo siiyo; qulaamis; (ama « kawl »). Shawlid (-da) -  Shawl siin, ku deyid;
qulaamin.
Shawr0 (-ka) -  Showr.
Shawro (-da) - Geed weynaada oo xeebaha ka baxa; xoolahaa daaqa, qoryo adagna waa lee yahay.
Shax (-da) -  I. Shilin yaryar oo aan ishu qaban karin; qaniin. 2. Ca­ yaar dhulk.a lagu dhigo ama loox loo sameeyey korki oo labo qof Jagu cayaaro; waa saddex xarri­ iqood oo afargees ah oo isku gucla­ jira oo middiiba siddeed hogood
!eedahay (isku 24 hogood); qofki­ iba wuxuu ku cayaaraa 12 cad oo qori ah ama dhagax ama wax kale oo isku midah ah (12 cad iyo 12 madow).
Shaxaad (-ka) - Yaboohsi; dawarsi. Shaxaadid (-da) -  Yaboohsasho; da­
warsasho.
Shaxarta.an (-ka) - (qof) xarrago ba< lan.
Shaxeex (-a) -  Wax la yiraahdo ama la falo oo ioola jeedo in qof wax heli lahaa ama la siin lahaa uu wixii waayo oo la seejiyo.
Shaxeuid (-da) -  Wax qof wax ku
waayo ku hadlid I ama falankeed qabasho; seejin.  •
Shaxid (-da) - Shax cayaarid< Shaxiix (-a) -  Dhabcaal; muudal;
bakhayl; masuug.
Shay (-ga) -	Wax; geed. Shayddaan (-ka) -	lbliis; jinni.
Shed (-ka) -	(naxwe) shibbaneyaa-
sha qaarkood oo dhawaaqooda la adkeeyo oo laba!labada (-dd-, bb,
-rr-, kd.) loo dhigo.
shedan
Shedan - Shed loo ycelay; la shedey. Shedid (-da) -  Shed u yeelid.
Shedmid (-da) -  Shed qaadasho.
Shednaan (-ta) -		Wax shedan ahaan. Sheed (-da) -	1. Mee\ dheer ama taag ah;	buur. 2. Meel durug­
san, fog.
Sheegasho (-da) - 1. Wax gar u la­ haantood  ku  doodid,  ku  hadlid.
2. Wax isku sheegid, isku tilma­ amid, iska warramid. 3. Toi ama havb isku tirin, ku abtirsasho.
Sheeg3.to (-da) - Hayb ama to! aan laga dhalane xeer iyo dano kale lagu raacay, dadka sheegta.
Sheegid (-da) - Wax maanka lagu hayey, hadal (dhigan, ama aan dhi­ gnayn) ku caddayn, ku tilmaamid, ku dhihid.
Sheegsi (-ga) -  Haybsi. Sheekaxariiro (-da) -  Sheeko  gaa­
ban oo murti iyo sarbeeb lch, oo dad ama duunyo layska mala'­ abuurtay ku saabsan, oo lagala baxo waano iyo tusaale salka ku haya dhaqanka dadka, kan xun iyo kan fiicanba; maantooley.
Sheekayn (-ta) - Sheeko sheegid. Sheekaysad (-da) -  Sheekaysasho.
Shcekaysasho (-da) -  Sheekooyin isu
sheegsheegid.
Sheekaysi (-ga) -	Sheekaysasho. Sheeko (-da) -	I. Wax la isu sheego.
2. Wax laga sheekeeyo, oo madax iyo manjo leh, oo maqalkooda dhegtu u jeesho, aanse run ahayn.
3. Sheekaxariiro; maantooley. 4. Ta­ ariikh.
Sheclid (-da) -  Horusocod  u  dii­
did; joojin; celin; qarin.
Sheelo (-da) -  Xiidmaha wax ka mid ah oo, xuubka hoos ka celiya oo dillaaca darteed, soo dhaadhaca oo qooraha gala oo weyneeya.
Sheelsheel (-ka) - Celcelis. Sheelshcelin (-ta) -  Celcelin.
Sheemid (-da) -  Laboodka nafleyda
qaarkeed, siiba kuwa raxanta wada, kolka mid mid kale guula hayo oo
shifaysi
diidayo in raxantiisa laga soo ag dhowaado; iska ceshiimeyn.
Shcex (-a) ·-  Xishood.
Sheexid (-da) -- Sheex iska garasho. Sheexo (-da) -  I.  Dhul dillaacsan.
2. Geeso ama timo kala rogan.
Shey (-da) - Geed wcyn oo weligi cagaaran, oo !eh miro qabowga lagu cuno sida kuwa qurcista (ti­ inka).
Sheyb (-ka) -- Nin aad u fil weyn; oday; duq.
Shih (-ta) - Aan hadal iyo sharqan midina jirin; aammus wcyn; shib­ qaran.
Shibban -  Shib ah; aammusan.
Shibbane (-ha) - 1. Xaraf aan keligi lagu dhawaaqi karin; waxaa la maqli karaa kolka shaqa! weheliyo; xaraf kasta oo aan shaqal ahayn.
2. Aammusane.
Shibqanm (-ta) -	Shib weyn. Shieir (-ka) -	Gabay.
Shidaal (-sha) -	Wax la shito. Shidan -	(dab,...) La shiday, noo!,
ku!ul.
Shidasho (-< la) - Dab daarasho, nola­ ysasho, hursasho.
Shiddeyn (-ta) -	Shiddo  gaarsiin,
badid; dhibid; s;1i1daadin.
Shiddo (-da) -	Dhibaato; rafaad; baahi.
Shidid (-da) -  Dab hurin, bixin, noo­
layn, o!olin; daarid.
Shidmid (-da) - Wax shidma ama shidan noqosho; (dab, xaabo,...) bixid, hurid; ololid, daarmid.
Shidnaan (-ta) -		Wax shidan ahaan. Shidni (-ga) -	(cunno) dhir udgoon o dhadhan wanaagsan badanaana kulul oo cunnada lagu sanuuna­ deeyo; waxaa laga sameeyaii. mir­ aha iyo dhir kale oo badan oo wax kulul iyo wax udgoonba !eh
(ama « shadni »).
Shifaysad (-ka) -	Shifaysasho.
Shifaysasho (-da) -	Shifo wax ku cunid, ku cabbid; calafsasho.
Shifaysi (-ga) -	Shifaysasho.
shifo	sh1/1n
Shifo (-da) L Caafimaad wax lagu cuno ama lagu cabbo; fayoobi; Jadnaan. 2. (-!) Erey duco ah oo cunnada ama cabbidda hortceda la yiraahdo, ama qof saxday lagu yiraahdo; sa\aama!.
Shigid l-da) -  Hada!ka ama ereyga si dhib leh ugu tiraabid, ugu dha­
,..,aaqid. afka uga soo saarid (iya-
doo badanaa ereyga qaarkiisa hore lagu noqnoqdo, sida << ma-ma-ma­ magaalo )), « wa-wa-wa!aal »).
Shigshigid (-dal -- Shigid badan shi­ gid; haghago.
Shiid (-ka) - J. Dhar gaar ab oo midabyo badan oo dumarku qaato.
2.	Labo dhagax oo isku dul ware­ ega  oo  badarka  lagu  budeeyo.
3.	Dbagax,
Shiidaad (-da) - Hawlo wax ka qa­ bashadooda !ala walbabaaro; dhib; shiddo.
Shiidaadin (-iaJ - Shiida.ad u geyn, u  keenid; jeedin;  hawlid; da.ilin;
dhibid.
Shiidan -	La shiidey; la buckeyey. Shiidid (-da) -	I. Shiid la dhi­ cid; dbagxin; medid. 2. (badar) budayn. 3. (biyo,...) sabbayn wa­ ayid, sida dhagaxa (sbiidka) u qu­
usid, u tiinbasho, u degid. Shiidnwm (-taJ -  Wax shiidan ahaan.
Shiikh (-a) - Nin diinta aad wax uga yaqaan; caalin; wadaad; aw (ama « sheekh »).
Shiikhnimo (-da) -  Shiikh ahaan.
Shiil (-ka, -sha) -  I. Dhagax gubtey oo  madow ama la kululeeyey oo
 
wax lagu shiilo. 2. Qodob madixi ballaaran ama wax la mid ah oo inta la kululccycy wax buka lagu gubayo iyo barta ama raadka uu ooga< la ku reebo laftce< la.
Shiilan --  La shillay.
Shiilayn (-ta) -· Dhagax shiil ah, oo kulul, biyo, ku dhex ridid oo ku karkarin.
Shiilid (-da) -  Subag kulul dhexdi
,:1.ma wax la mid ah, wax ku bislayn, ku dubid.
Shiilliin (-ka) -  Subag kulul dhexd'i
ama wax la mid ah, oo wax !agu bisleeyo, ]agu dubo.
Shiilmadoobe (-ha) - Burburka jibinta oo dhulka korkiisa ku soo daata; cirkasoodhac.
Shiin (-ka) - Dhawaaq alifba'da ka mid ah oo astaantatani « sh » cala­ amo u tahay; waa hibhane.
Shiiqid (-da) -- I. Xunbada ama xoortu ka bi'id. 2. Soo tabarya­ rayn; soo yaraansho.
Shiiqsasho (-da) - Wax adag oo dlm­ caan leb oo inta afka la gashado la calaliyo oo dhacaanka laga liqo; bashuuqsi.
Shiiqsi (-ga) -·-· Shiiqsasho.
Shiir (-ka) -- Ur qurmuun; shuruf. Shiirid (-da) -  Shiir yeelasho.
Shiish (-ka) -		! . Kurtun yar oo bir ah oo ka taagan dhuunta buntu­ kha madaxccda horc oo kore oo kolka wax la nishaabayo, isaga iyo fantax yar oo iyana buntukha meel dhexe oo kore kaga taa!, la isku abbaaro. 2. Nishaab; toog; liisbaan. Shiishad (-da) -		Saaca.d ka samay­ san labo quraaradood oo isku aab­ buran oo dhexdu jiiqo tahay, oo ciid hadba doc u shubantaa ku jirto. Shiishid (-da)- Nishaabid; liishJamid. Shit (-ka) -	Waxyeello ama dhiba­
ato si lamafilaan ah u dbacda. Shilimmol'I' (-ga) -	Cudur qaniinyada shilinta laga qaado; muqloobid.
Shilin -  I. (-ka) Lacag ka dhigan gini labaatan  meelood  loo  qayb-
sh1/is
shey rneeshi; 100 senti; astaantiisu waa (/-). 2. (-ta) Xasharaad jaadad badan ah, oo dhiigga nuuga, oo aan ba.alal lahayn, oo dadka iyo nafleyda ka!eba cuna, cudurrana keena.
Shilis -- Hi!ib iyo baruur ba< l!eh: buuran; cayillan.
Shillal (-ka) - Dhis qoryo ka sarnay­ san oo korkiisa xoolaha lagu qalo; rniisa< l.
Shillin  (-ka)  -  Geedaha  waawcyn
oo Jafta adag mid ka mid ah; kedi, kulan; quud.
Shimic (-a) - Ulo ka samaysan xanJ­ a< la shinnidu waxayso, oo inta dhe­ xda dun arna wax u cg Jaga geliyo, la daaro oo shidrna; (ama « sha­ rnac »).
Shin (-kal --  Xilli; waqti; kal.
Shinbir (-ta) ·- Nafley lafdhabar !eh oo ugax dhasha oo dhiig kulul, oo baalal ]eh oo < luusha; haad.
Shiobir-caloolo i-da) - Cudur calo­ osha iyo xiidrnaha ku dhaca.
Shinbir-libaax (-da) -- 1. Shinbir shin­ biraha kale cunta oo af madow.
2. Cudur geela rnadaxa kaga dhaca. Shiobir-malab (-ta) -	Shinbir rna­ labka cunta; waxaa la qabaa ina) dadka iyo bahallada qaarkood hor­ kacdo oo rneeshii malab ku jiro
tusto.
Shiobir-yaxaas (-la) -·- Shinbir "eli­ geed yaxaaska la joogla, waxay ku
shinsasho
nooshahay oo cuntaa xasharaadka yaryar iyo findhicilka ku hara ilkaha yaxaaska dhexdooda; inta ay wax cunayso, yaxaasku afka waa kala hayaa.
SHIMlC
Shindhalad (-ka) - Shinkiisii ku dhas­ hay; gardhalad; dhamrnays.
Shineemo• (-da) - 1. Qalab rnasa­ wirro degdeg isu dabajooga, daah korki ku qabta oo ka muujiya, ishuna ay rnooddo muuqaallo run ah oo noolnool oo dhaqdhaqaa­ qaya. 2. Meesha muuqaal!adaas lagu da.awa< lo, (ama « sineemo >)).
Shioni (-da) -  !. Xasharaad afar baal oo khafiif ah iyo oogo xaadi ku rogan tahay leh; ""axay cuntaa
oo malab ka samaysaa Uhiinka ma­ caan oo  ubaxa qaarki lee yahay.
2. Abuur; Firi.
Shinsad (-ka) -	Shinsasho. Shinsasho (-da) -		Wax heliddood
shinshin
uurka lagu hayo ka dhursugid; ma­ laysasho, fi!asho.
Shinshin (-ka) -	Hab hi!baha loo hogeeyo, loo dheryadhulccyo.
Shintirin (-ta) - (wax u) maa!mo ama bi!o ama guyaal tirin.
Shintiris (-ka) -	I. Shintirin. 2. (•) Buug yar ama xaashiyo is-haysta oo
dabadeed hadba mid la jaro ama la
shishayn
Shirid (-da) -	Shir isugu imaansho. Shiriid (-ka) -		Libaax-badeed dad­ qaad ah oo leh madax sillan oo dubbaha u eg, iyo indho kala fog
oo midiba gees ku taal; ~ gareen.
Shirin (-ta) -	Shir u samayn, isugu leenid; kulmin.
Shirix (-a) -	Lafo yaryar oo carjaw
\eh  oo	kalaggoysyada	addimada
SHJRlfD
rogo, on ay ku qoran tahay anada oo maalmo iyo toddobaadyo iyo bilo u kala qorqoran. ~ Taariikh.
Shir (-ka) -  !. Dad badan oo isllgu
yimaada inay arrimo dano u ah oo waaweyn ka hadlaan oo wax ka  qabtaan;  urur;  fadhi;  kulan.
2. Banbax; isu"imaad. 3. Waqti; goor; had; shin.
Shiraac (-a) -  I. Maro weyn oo adag oo qaabab badan loo yeelo; kolka dakhalka kore Jagu xiro oo dabayshu xoog u buuxiso. buu do­ onyaha horay u ¼adaa. 2. Dhar adag oo qallafsan oo laga clhigto darbaal, shiraac doonyood, teen­ dho,...
ShiraaRshirix (-a) -  Shirix.
Shirayn (-ta) -  Neef shiro u qalid.
Shiraysasho (-da) - Neef shiro u qalasho.
Shirbid (-dal -  Shirib cayaarid.
Shirib (-ka) - Cayaar raggu lee yahay oo la turno iyadoo warmo iyo gaashaammo la qurxiyey la sito; v,,axay ka mid tahay caya­ araha shirarka waaweyn oo taa­ gnaan iyo socodba, waa lagu tumaa.
ku yaal siiba cumaacunta cagta; badanaa waa magac kooxeed; (ama
«  hiraanshirix );).
Shirkad (-da) -  Urur ka kooban dad dani ka dhexayso oo leh hes­ hiis u qoran, oo dhib iyo dheefba wadaaga; dan¼adaag; claawo; iska­ ashato; (ama « hirko »).
Shirko (-daJ -  Shirkad.
Shirma? - Goorma?; Hadma?; Je­ erma ?; Marma ?; Waama ?.
Shiro (-da) - Neef aan loog iyo sadaqo midna loogu talaggelin ee cidi sideeda iyo cunno ahaan u qalato.
Shirqool (-ka) - Tashi qarsoodi ah oo loola jeedo in cid lagu dilo ama lagu qabto iyo dhagarta iyo dabinka la qoolo; dabinqool.
Shirqoolkl (-da) Shirqool cid u samayn.
Shirsan - Shir ku jira, u fadhiya; shiran.
Shishay (-da) - Meel shishe; mecl fog; mee! durugsan; meel aan dho­ v.eyn.
Shishayn (-ta) - Meel shishe ku sugnaan; durugsanaan.
shishe
Shishe -- Aan sokayn; aan dhowe­ yn; durugsan; dheer; fog.
Shisheeye (-ha) - 1. Aan sokeeye ahayn: aan xigto iyo to! midna ahayn: aan hilib iyo hayb !ala wa­ daagin. 2. (qof, dal...) qahiad.
Shishi - I. Neef ido ah oo hara­ arnimo ku rima. 2. Qof da'diisu yar tahay oo ku k,aca ama same­ eya waxyaalo ayan. samayn karin kuwa la filka ahi; qaangaarid ama barbaarid xil!igeedii ka soo hor­ marta; (ama << shishibbaraar », t< ba- raarshishi >l).  .
Shishiyid (-daJ -	11• (idahaJ bara.ir ku rimid. 2. Shishi noqosho, (ama << shi­ shibbaraarid », t< baraarshishiyid »). Shishl1111n (-ta) -- Wax shilis ahaan:
cayillaan: buurraan.
Shbid (-da) -  Shax cayaarid.
Shixnad (-da) -- In kol markab ama doonniyi qaaddo; qaad; rar; qa­ atin: mug.
Shoob (-ka) -- Xarrago; mardaaddi. Shoohid (-da) --  Xarragood; marda­
addiyid.
Shood (-dal --- Weel qiyaasi ku taal oo badarka iyo wixii la mid ah, lagu bccgo. !agu cabbiro.
Shooki* (-ga) - Saldhigyada iyo jago­ oyinka yaryar oo ciidanka nabadda gudaha ilaaliya.
Shoolad (-da) - 1. (bad) Markabka meesha qiiqu ka baxo. 2. Dhuun kasta oo kor u dhisan oo qiiqa kor iyo dibadda u saarta.
shufto
Shub (-ka) - Dhis ka samaysan bir iyo ciid iyo shammiinto isku dhafan oo isku malaasan.
Shuhaako, (-< la) - Daaqad; khalfad; dariishad. (ama ,1 shabaako >l).
Shubaal hha) - I. Habka iyo sida wax loo shubo. 2. Shubidda lafte­ eda. 3. Laxooxda balballa.iran jaa­ dadkeeda mid ka mid ah.
SH()(llAD (1)
Shuban -	1. La shubay. 2. (-ka) Caloosha oo Jaga baxo; wax badan oo jilicsan oo gadaal laga < lhigo; dahabbax; caloolbax; :imar; doox.
Shubasho ( da) - (qof) Darti ama naftiisa wax u shubid.
Shubid (-da) -	I. Xoolo biyo siin;
waraabin. 2. Wax shubma oo weel ku jira, wax ka daadin, wax ka sii deyn. 3. (ka -) Wax shubma oo wee\ ku jira, wee! kale ku wareejin. Shubma -	Wax sida biyaha u jilic­
san oo u dareera.
Shubmid (-dal -	I. Wax shubmaya noqosho; soo bixid; soo daadasho.
2.	Shuban ku dhicid; dooxmid; falmid.
Shoolid (-da) -	Faanid, is"ammaanid;
took hid; dhoodid.
Shoox (-a) -	Kal!uun yaryar oo cun­
Sbubniin (-kal
Shucaac I-a) fallaarihiisa.
Shubaal; shubid.
Tftiinka qorraxda,
tuh cuntub isu raaca.
Shooxayd (-kal -- Jaadadka neberiga mid ka mid ah; (ama ,, shoollaad )>). Shm,1-· --	Malaha;  mindhaa;  arma.i.;
sow.
Showr (-ka) -  Kulan gaar ah oo arrin iyo sida !aga yeelayo lagaga wada had!o; wadatashi; faq.
Sbo1-1--rid (-da) - Showr u fariisasho: Y.adatashad.
Shucaacid (-da) -  Shucaac soo saa­
rid. rnuujin.
Shucub (-ka) -  Rucub.
Shufeer * (-ka) -- Kan baabuurrada wada.
Shuftayn (-ta) --- I. Shufto noqo­ sho. 2. Shuflo ka dhigid.
Shufto (-da) - Dad qaanuunka ka baxsan oo wax lavn ivo dhac ku nool; qowleysato; 'ctoo ato.
shuftoobid	shuux1d
Shuftoobid (-< la)	Shufto noqosho.
Shugri (-ga) -	Mahad; xamdi (ama
< i shukri »).
Shugrinnaq (-a) -	Xarndinnaq: maha­ dnaq (ama s( shukrinnaq >>).
Shugriyid (-da) -- Xamdiyid; maha­ din (ama « shukriyid »).
Shukaamin (-ta)  -	I. Shukaan ku
HUKAAN (2)
v.adid. ku duvduwid. 2. Xodxo- dasho.	/
Shukaan (-t:l) -  !.  Loox qori ah
ama bir oo adag oo ballaaran oo doonnida qaarkeeda danbc ama markabka, faseexado kula dhegsarL oo kha habadda dhoor an ama se­ ebka lagu wado, lagu  duv.duv.o.
2. lskujoog, garangar hufoerku qabto iyo xubno kale ka kooban, oo gaadiidka cirka iyo kan dhulka iyo knn badduba Ice yihiin.
Shukaansad (-ka) -- Shubansusho.
Shukaansasho (-da)		Xo< lxodasho. Shukaansi (-ga) -	Shukaan asho. Shukaysad (-ka) -	 Shukaysasho. Shukaysan (qof) -	 Shuko qaba, hu-
wan. gashan.
Shukaysasho (-da) - Shuko qaada­ sho; shaadir huwasho.
Shuko (-da) - Maro badanaa ma­ dow oo dumarku qaato oo oogada v.ada qarisa; shaadir.
Shulle (-ha) - Fardaha canqawgooda hoosc oo qoofalka lagaga xiro; shullacaws; (ama « shullo >>).
Shullo (-ha) -  Shullc.
Shummay (-da) -- Surnmad bar ah; (ama << shumme )>).
Shummayll (-ta)   Dhunkasho.
Shulluuf (-ta) -  (badanaa koox ahaun
,, shunuufo »); suuqadda dumarku xarragada iyo quruxda u qaato, waxyaa!aha laga lullulo oo Jagu bilo.
Shuqayn (-La) •·- I. Ul afkeed ama v.ax la mid ah. wax ku mudmu­ did. si wax meel gudo ah ku jira ama dibadba joogaa u baxaan ama u kacaan; hadba wax caarad leh juq  ku  siin: juqayn;  mudmudid.
2. Hadar, si ishu uga baxdo aayar
ka ha ku tumid, ku mudmudid. Shuqul (-ka)   Hawl; carnal; shaqo.
Shurhad (-da) --- Cunno jilicsan oo laga sameeyo hadar. biyo ama ca­ ano lagu kariyo. taniyo intuu ka noqdo fuud culu oo rib ah ama fudud oo khufiif ah: mushaalli.
Shurbadayn (-ta)- Shltrbad ka dhigid.
Shuruf (-ka)	Ur qurmuun; hiir. Shuuqid (-da)		I. (xoolol ci ama cod aan qeexnayn, bu himohoo is­ haysta soo aarid, guuxid: abur· shuqlayn	2. Wax dah la saaray ama ku dhacay, dhacaanka ka soo ba,a i)-o shanqarta ka yeerta intuu
•	gamaarayo. 3 Mee] ama weel, qoya­ ankii ku jircy habyayo.
Shuuqshnuq (-da) -- Kadafka qaarki oo raxan raxan u socda.
Shnuqsi (-ga) Wax qof gaar u lee yahay oo tashiilanayo oo hadba in yar ka cunayo.
Shuurin (·ta) -  Aammus gafuurtaag
ku jiro; afbuurid.
Shuuro (-da)	Jiriirta meseggada oo i guar ah loo sameeyo; soor. Shuush  (-b.)  ---  l.  Cudur;  bugto.
2. Xumaan uurka la isugu hayo. Shuushaamill (-ta)	(x.oolo) si gaar ah oo lexejeclo badani ku jirto
u koolkoolin. u i!aalin.
Shuushill (-ta) -	Xoolo gaabinaya aayar kaxayn.
Shum.: (-a) -- Roob aad u yar; shux­ shux; tiix.
Shuuxid (-da)	Shuux imaallsho, di'id; shuxshux.i< l: tiix.i< l.
shux	sigid
Shux - I. (-a) Wax dufon leh oo qorraxdu dha!aaliso. 2. (-< la) Xar­ rago yar.
Shuxid (-da) - Shux soo saarid, ka imaansho.
Shuxleyn (-ta) -  Xaragood.
Shuxshux (-a) -	Roob yar; shuux; tiix.
Shuyuuciyad (-da) -	Hab siyaasad iyo dhaqaale iyo bulsho isugu jira oo ka dhashay baabbi"inta hantida gaar ahaanced - jaad kasta ha ahaatee - iyo qofka oo qof kale ku dulnoo­ laada; wuxuu wadareeyaa hantida iyo wixii wax soo saara arna lagu soo saaro, iyo waxaas la soo saaray v.adaaggooda. iyadoo qofwaliba mu-, taysanayo oo wax u helayo ida baa­ hidiisu tah.fy ama inta ay le"eg t;ihay.
Si (-da) •	I. S;ih lagu sugan yahay ama la yahay. 2. Hab; hannaan.
3.	Ti!maan ama tayo wax lee yi­ hiin-:-
Sibiibh:asho (-da) - Sidbasho; sin · biriirixasho:\	•
Sibir -- I. (-kaJ a) Dacar. h) Sham­ miinto. 2. (-la) Lugta geel;i saan­ leeda  iyo  weclka  saantaas  laga
,ameeyo.
Sibqin (-ta) --	Wax aan la calalin ama aan gows lagu taaban. liqid. Sibraar (-ka) -·		Har;ig si ga;ir ah loo tolay oo caanaha lagu shubto
ama lagu qaato.
Sicir (-ka) --· Qiime; sinni: sinaad. Sid (-ka) --	Marka ilmuhu uurka galaan iyo marka ay dhashaan inta
u dhexavsa.
Sida Si·1a mid ah: si u eg; oo kale. Sidaan   (sida   tan) sida tan (ama
,. sidan ,i).
Sidaas -  (si  taas  ,i   
taas; saa .
Sidataal (-sha) - Bilaha dayaxa ou mu,linku tirsado mid ka mid ah oo u dhexay a bilaha soonfur iyo arrafo.
Sidbasho (-da) ••· Sibiibixasho. Siddeed (-da) ·-  Tirada u dhe)(<1ysa
1,1ddobada iyo sagaalka: (8).
Siddeedaad ( ka) - Tiro isdabajoogta, kan jagada siddecdda ku abba­ aran oo u dhe)(eeya toddobaadka iyo sagaalaadka: (8d.).
Siddeetameeye (-ha) -· Tiro siddeetan ku dhow.
Siddeetan (-ka) - Tiro siddeed tob­ naad ka kooban (80).
Siddo (-da) - Meel alaabada iyo weelasha loo yeclo oo loogu ta!ag­ galay in gac;inta lagu qabto oo lagu qaado ama lagu sido.
Sidee'! -	habkee? xaaladdee? wa­ xee? maxaa·? maxay ku noqotay? Sidib (-ta) --	Meel ama wax sinsi­
man oo lagu sidb;in karo.
Sidid (-da) -  Wax kor loo hayo meel ku hayn arna meel u wadid, u qaadid; xanbaarid.
Sidig (-ta) -- (geel; lo"... ) labo neef oo ilmo keliya ku wada irmaan; gayax.
Sidii (sidaan, -uu, -ay, -aad, kd,) - Taniyo inta.
Sidix (-al •--- llmo dhashay oo mu­ rjuc ah.
Sidkid (-da) -	Sidig ka dhigid.
Sif (-ka) ... Bacaddada iyo dhulka kale meeshay iska galaan oo ciidda bitada ahi ku rogan rnhay.
Sifaar (-ka) - - Caws adkaysan badan oo hadduu caddaado lafteeda wax­ tar badan.
Sifayn Hal - l. Wa)( sifaysan ka dhigid: nadiifin. 2. Sifo wax lee yihiin shecgid; tiimaamicl.
Sifo (-da. -ha) -  Astaan qof ama wax kale _gaar u lee yahay; cala­ amo: tllmaan.
Sifsif (-ka) --- Tolmo dunta si gaar ah la i aga kor boodbootiyo.
Siga - Ku dhowaada; u dhowaada. Sigaar (-ka)  Sakarced.
Sigad (-ka) --  Sigasho.
Sigasho (-da) - Halis ama cabsi ku dhiciddeed wax yar u jirsasho, u ga­ arid. kaga baxsasho.
Sigid (-da) -	1. Wax hali ah ama
\\axyee!lo !ch, cid v.ax yar  u ma-
sii
rid, u jirsasho. 2. Mcel u.ma wax la toQganayo, mecl u dho"w ku dhufasho. ag marin, ku dhufan gaarid.
SliQ
Siig (-gal -  Jaad ugaarta ka mid ah oo weynaan iyo dheernyn isku darsaday oo Afrika ku nool: v.u­
:,mu lee yahay geeso dhccrdhcer oo
Sii - Tiraab tixaha hada!ka ulaje­ eddooyin kala duwduwan u ycela (sida: ii soco: colka sii raac; ma­ gaalada ii mara oo ""'ax ka sii g.ita; mecshaa< la sil fad hi; ii sii
SIILAD (I)
hceg waxa dhacay; hadalka sii wada; ... ) wuxuu ka dhigan )ahay
<( soo ».
Siib (-kaJ -- (caw, kd.J in isku xiran ama isa suran oo kol la s1;)0 siibo; cuntub: xirmo.
Siihad -  1. (-da) Deyr; xero; sari­
ibad. 2. (-ka) siibu.sho. Siiban -  La 'siibey.
Siihasho (-da) -· Wax siibmey noq­ osho.
Siibid (-< la) -  Wax salkiisa ama doc­
diisu mcel ku aasan tahay ama ay ku jirto, xoog u soo jiidid taaniyo intuu ka soo wada baxo isagoo aan kala go'in: bixin; rujin.
Siihmid (-da) -- SoQ bixid; ruqid. Siicid (-du.) -  l.  Dhib ku jirid; rafa­
adsanaan; liidasho. 2. Dhega"ad­ kayn: dhasiigid. 3. Tixgelis iyo qiimayn la'aan; quursasho; yasid.
Siiddeyn (-ta)  Wax la hayo faraha ka qaadid, ka warecgid, oodda ka rogid.
Siidimo (-du) •-- Qardhabo  yar  oo
timaha garka lagu sinsimo: saliibo. Siirad (-da) •-· Libaaxa badda beerki­ isa saliidda laga shiilo, siiba tan
aan si cilmi ah loo nadiifin. Siifadayn (-ta)	Siifad ka dhigid,
ku rogid, marin.
gadaa! caaraddoodu u rogan tahay. Siigeyn (-ta) · Siigo kicin, ku bi'in. Siigo (-da) --  Habaas: bus; awaare;
boor.
Siijeed (-ka) - 1. Oogada qaarkeeda sare, docda jeegada iyo dhabarku ku yaa!liin. 2. Docdaas oo qofka hadlaya ama wax eegaya xaggiisa u jeedda, ,;igta; dhabarjeedis. 3. Sii socod, sii fogaad.
Siijeedid -	(-da) 1. Docda laga xigo maahee docda kale u jeedid; dadka dhabarka u duwid. 2. Sii ;.ocosho. Siilaanyo (-da) -	Bahal yar oo mu­
laca u eg kase yar.
Siilad (-da) - l. (gobollada qaarkood) Wee\ macdan ah oo siddo leh oo sida wadaanta biyaha la darsado ama lagu qaato. 2. Baaldi,
Siin - L (-ka) a) Magaca xarafka 18d,  oo  alifka  Soomaalida:  (s).
h) Duuf. () Dheeh weelasha jikada oo  birta ah qaarkood loo ycelo.
d) Raadyo; taar. 2. (-ta) Wa,; ama
hanti qof bixiyo oo qof kale ku wareejiyo ama u dhiibo ama gac­ anta ka saaro; deeq.
Siinad (-da) -  Qurux; luuli.
Siinhaar (-ta) -· Qalabka muusikada mid ka mid ah, oo la afuufo; "aa
Sll''H!,',AR
dhuun dhecr oo dhuuban oo dhcxda ku leh daloollo iyo furcyaal faraha lagaga cayaaro, oo foori jaadad badan ah, !aga soo saaro.
Siineyn (-ta) -  Sii□ad u ycdid.
Siinsasho (-da) -, Siin (duufJ iska keenid, iska bi.in; duufsasho.
Siiq (-da) - Geed dhecr oo webi­ yada ka baxa.
s1iqe
Siiqe l-ha) -	Ul weyn; qaar; qad­ waan.
Siir (-ka) --- Sicir.
Siiro (-dal -	I. Dhaqan; dabeecad; guhaad. 2. Sheeko; qiso.
Siiso  (-ha)  -	Boor;  siigo;  (ama
« siise >1).
Sikasho (-< la) --	Wax yar durkid, dhaqaaqid.
Sikhi (-gal	Wax bixin badan; deeqsL
Sikhile (-ha)	Soofe yar (ama « si-
khil 1>).
Sikhinnimo (-da) -	Dccqsinnimo. Sikin (-ta) -	1. Durkin yar; nuu­
xin. 2. Badar ka!a soocid.
Silaax (-a) -	A!aabta lagu dagaal­ lamo; hub; qalab.
Silcid (-da) - Silic mudasho; saxarii­ rid; rafaadld.
Silcin (-ta) -- Silic badid; saxariirin;
rafaadin.
Silk (-a) - Dhib aad u kulul; saxariir; kadeed; rafaad.
Silicdilyo (-daJ Si silic iyo nacdiir !eh, haddana la qarinayo, oo cid wax loo yeelo.
Silig (-ga) -  Xarig ama dun dheer
oo hir ah; taar.
Sillan -	Wax [ala yaabo ah; sirga­ xan; duwan (ama (< silloon »).
Sillanaan (-ta) --- Wax sillan ahaan (ama « si!loonaan »).
Silqo (-da) -	Kalluun.
Silsil (-ka) -  I. Badar ama wax la mid ah oo la ka!a sooca hayo, oo inta wee] ballaaran lagu hubo si xoog badan loo gilgilo, loo ruxruxo.
2. Wareer iyo dhaqdhaqaaq meel la geliyo; qas. 3. Mayrista bari­ iska karinta loo diyaarinayo.
Silsilad (-r.la) --- Xarig ka samaysan ilo ama garangaro bir ah ama wax kale oo midiba mid ku gudajirto. Silsiladayn (-ta) -	Silsilad ku xirid,
ka dhigid.
Silsilid (-da) - I. Sida wax la silsila hayo u gigilid, u ruxruxid. 2. Salka ka kicin: warecr gelin; qasid.
sinJidhcuin
Siman -· ls lc'eg; aan kalana hor* rayn ka\ana danbayn; isku darajo ah; isku jaan go'an; (ama « sinan )>). Simid (-da) --- I. Wax siman ka dhi-
gid. 2. Qiimayn. Sin (-ta) -·- Misig.
Sinaad (-ka) -	Qiime; sicir; sinni. Sinan -	Siman.
Sinba)T (-ta) -	Midig ama bidix oo
SILSILAD
Joo boodo ama loo !eexdo; dhinac dhinac loo bayro: barbar barbar; gees gees; sintoo!.
Sinbiriirixasho (-da) -	Sibiibixasho; sidba ho.
Sinbiriirixo (-da) -	Sidbasho.
Sindiiq (-a) -	Gaal;  kaafir.
Sindiyo (-da) -	(keli: sindi) duga* agado; jijimmo.
Siniin (-ta) -	Sanuun: ur.
Sinjaar (-kaJ -	lsweheshadka iyo wa­ dadhoofka gaadiidka badda.
Sinjaarid (-da) -	(gaadiidka badda...)
]abo ama ka badan, sinjaar i u raacid, wada dhoofid, wada so­ co ho.
Sinji (-ga) -  Asalkii horc oo laga
soo jeede)'; wasiir: isir.
Sinjibiil (-shaJ -	 Dhirta kulu! oo cunnada lagu daro geed  ka  mid ah oo Aasiya iyo Afrika ka baxa; waxaa lagu daraa: shaaha, bunka, fuudka iyo sanuunadda; hilibka fu­ runka lagu dubo iyo jaadad badan oo xalwado ah; Waxaa kale oo laga samccyaa sharbced la cabbo, dawooyin badanna waa Jagu daraa. Sinjidhaan (-ka) -	Kan xumaad11 oo
sinmid	sit!lac
sinjiga ka leexda oo foolxumo iyo ceebaal u soo jiida,
Sinmid (-da) -	Wax siman noqosho. Sinm1en (-ta) -		Wax s!man ahaan. Sinnaansho (-ha) -	Wax siman aha-
ansho.
Sirgax (-a) -	Toosnaan 1a·aan; qa!­ looc: gurrac.
Sirgaxan -- Qal!oocan; duwan: gur­ racan.
Sirid (-da) - Dhagrid; khata!id; dagid. Siriq (-da) --  II, xargaha iyo wixii
Sinni (-g<1)
Sino (-da)
Sicir; qiime; sinaad.
Dhillaysi.
SINJIIIHL
la mid ah loo yeelo, oo kolkii la dhirto isku roorta.
Sirir (-ta) --- Cunaqabad; ccego; mii­ jis; mirjis.
Siririn (-ta) -	Cecjin; cunaqabatayn; miijin.
Sirqo (-da) -- Qof aad iyo aad u du­ qoobcy.
Sirqoohid (-da) -	Sirqo noqosho.
Sirro"I' (-ga) --	Kan sirta yaqaan ama sirta badan; dhagarqabe.
Sirsir (-ka) -	Sallax: digdigo.
Sisibasho (-da) -- Sidbasho; sulxasho. Sisin (-ta)  --- Nagaar la  beero oo
Sinsa.aryo (-da) -· Tabaha legdanka mid ka mid ah; (ama «sinsaaro»).
Sinsin (-ta) -	Sisin. Sintool (-sha) -		Sinbayr. Siqiir (-ka) -- Saqiir.
Siqiirid (-da) -	 Saqiirid. Siqiirnimo (-da) -- Saqiirnimo. Siqsiqid (-dal -	Yaqyaqsi.
Sir (-ta) -	l. Arrin ama wax kale oo dad11,eynaha laga qarinayo ama dad yar keliyihi	isla og yihiin; xog. 2. Dhagar; khatal; khayaano. Siraad (-ka) -		I. Wee!, gudaha gaa­ ska shidma ama dufan kale oo la mid ah loogu shubo oo liifad leh, oo habecnkii la daarto; masrad; if; ilays. 2. (jidka -) jidka naarta kor mara oo aakhiro dadku wada qaado.
Siraadan -	La siraaday. Siraadid (-da)	Siraad daarid.
Sirdilyo (-da) - .• Silicdilyo qarsoon.
SlSIN
aad uga baxa Aasiya (Shiina, Hin­ diya,...), Afrika iyo Ameerikada Hoose; waxaa mirihiisa !aga same­ eyaa saliid cunnada lagu darsado iyo dawooyin, saabbuunta waxa­ ynteedana wax bay ka tartaa.
Sita.ac (-a) - Suuman dumaysan oo fardaha surka loo gcliyo oo taniyo jilbaha lusha.
six.id	so/r.eeye
Sixid (•da) - Wax saxan ka dhigid. Sixir (-ka) -  Fa!; falfal.
Sixirfur (-ka) -  Sixirfuryo.
Sixirfuryo (-da) - Qofka la sixray waxyaalaha lagula kaco oo lagu daweeyo; furdaamis.
Sixirrow (-ga) - Kan wax sixra ama sixirka yaqaan; fa!anfallow: saaxir.
Sb:ni (-ga) -·  Sa;,;an; xeero.
Sixo (-da) -- Fayoobi: caafimand: ladnaan.
Sixran -  La sixray; faIan.
Sixrid (-da) -	Sixir ku samayn: falfalid.
Siyaadid (-da) - Siyaado ku darmid; kordhid; badasho.
Siyaadin (-ta) -	Siyaado  u yee!id;
wax dheeri ah ku darid; kordhin; bad in.
Siyaado (-da)	Dhecri; buro. Siyaakhad (-da) -  Alaabta \aga samc­
eyo dahabka iyo Jacagta iyo maca­ adinta kale oo qaaliga ah: suuqad. Siyaarasho (-da) -·	I. Siyaaro ugu tegid; booqasho. 2. Qof dhintay
xus u samayn.
Siyaaro (-da) -  I. Booqasho cid loogu tago, 2. Xus qof dhintay loo dhigo oo loogu duceeyo,
Siya.asad (-da) - Siyaaso. Siyaasadayn (-ta) -  Si siyaaso ah,
cid !a gelid, wax kaga qabasho; xeeladayn.
Siyaasi (-ga)	Ku siyaasada aad u yaqaan.
Siyaaso (-da)	I. Cilmiga, farsa- mada iyo 1abta danaha iyo arri­ maha qaranka loo maamulo. 2. Fiiro iyo dhugmo dheeraad ah oo qofku dantiisa iyo muraadkiisa ku qun­ s.ado oo ku meel mariyo. 3. Xirrib; xce!ad: dhagar. (ama <( siyaasad >l).
So' (-da) -	Hilibka intiisa jiirka ah ama cas.
Socdaal (-ka) --· Mccl durugsan oo
socod lagu aado; safar (ama « sod­ caal »).
Socdaalid (-.Jal -- SocUaal u bixid; afr1d.
Socod (-ka) -  1. Socoshada lafteeda.
2. Joogsad la'aan.
Socoobaan (-ka) - Sacoobaan. Socosho (-dal -  Tallaabooyin isda­
bajoog ah qaadid :' meel ka tegid ama mccl aadid, iyadoo la lugay­ na:,.,,.
Socoto (-da) -  Dad meel ka tegey oo meel kale u socda; dad socda.il ku jira.
Sodcaal (-ka) - Socdaal. Sodcaalid (-da) -  Socdaalid.
Soddog (-ga) - Afada aabbeheed, waxa uu saygeeda u yahay ama ugu toosan yahay.
Soddognimo (-da) -	Soddog ahaan. Soddoh (-da) -	Afada hooyadeed, waxa ay saygeeda u tahay ama
ugu toosan tahay.
Soddohnimo (-da) -		Soddoh ahaan. Soddohoobid (-da) - Soddoh noqosho. Soddomaad (-la) -	Tiro taxan, kan jagada soddonka ku abaaran; (JOd.);
(ama « soddonaad >) ).
Soddomeeye (-ha) - Tiro soddon ku dhow, (ama (< soddomeeyo )►).
Soddon (-ka) - Tiro ka kooban sad­ dex meelood oo meeshiiba toban ta­ hay; sadde;,; tobnaad (30).
Sogob (-ka) - Orgi xiniinyaha laga bixiyey, la Uhufaanay.
Sokay (-da) -  Mee! durugsan, mcel ka sokaysa, ka dhow.
Sokayn (-ta) - Meel dhow ku sug­ naan; dhowaan.
Soke - Mee] sokaysa yaal, ku su­ gan, jooga.
Sokeeye (-ha) - (qof) Xagga dhala­ shada. aan fogeyn, dhow; aan shi­ sheeye ahayn; ;,;igto: xigaalo; qa­ rnabo.
sokeevennimo	soomaahyoobid
Sokeeyennimo (-da) • • Sokeeye ahaan. Sokor (-ta) -- Sonkor.
Solan --  La so!ay.
Solansiin (-ta) - Garanslin, ku du­ wid, waafajin.
Solid (-da) --- 1. Hilib, dab korki, saar aarid !aniyo intuu ka bislaado; toos dab ugu dubid. 2. (biyo, ha­ dal,...) iska garasho, saarnayn, waxtarid.
Sonkor (-ta) - Geedo badan oo qasabku ka mid yahay dhacaan aad u macaan oo lag1.1 liso, oo farsa­ mooyin isdabajoog ah kaddib, laga dhigo iniino badanaa cadcad oo kuwa cammuudda u eg; waxa la cuno ama la cabbo ka sokow siyaalo kale oo aan la tirin karin baa wax loogu qabsadaa oo waxtarkeeda la­ ma koobi karo; (ama <( sokor »).
Sonkoro"" (-ga) - Cudur sonkor ba­ dani u gudubto dhiigga iyo kaa­ dida oo keena gaajo. harraad ba­ dan. kaadi iyo xajiin; (ama « kaa­ di onkor >l, -< dhiigsonkor )>).
Soo - Erey tixaha hadalka ulajc­ eddooyin kala duwduwan u yeela (sida: soo soco; dayuurad soo raac; sida xaalkaagu yahay soo sheeg,...) v.uxuu ka soo horjeedaa « sii ,1.
Soocad (-ka) - Soocasho. Soocan -  La soocay.
Soocanti (-da) - Inta gaar loo soo­ cay; xulanti; xul.
Soocasho (-da) -	Qof, darti ama naftiisa, wax u soocid; doorasho. Soof (-ka) --- I. Soofidda xoolaha; mcesi; foof. 2. Xoolo nool oo soof
taga; duunyo.
Soofayo (-ta) -- Soofe marmarin; ku afayn.
Soofaysan  -	La  soofccycy;  afay­
san.
Soofe (-ha) - Qalab birlab ah oo korka gan wax xagta ku leh, oo birta iyo ,.,,ixii la mid ah oo adag lagu sinsimo uma lagu afeeyo.
Soofid (-da) -- (xoolo) daaq doona­ sho; foofid.
Soofin (.ta) -	(xoolo) daaq geyn; foofin.
Soogan  --- La soogey;  kala jiidan;
taagan: miiqan; togan.
Soogid (-da) - Wax soogan ka dhigid. Soognaan (-ta) -		Wax sooga□ ahaan. Sooh (-a) -	I. Soohidda dharb, xargaha,... iyo v,axa laga sooho hiftooda. 2. Wax la falkiyey ama
la saabcaareeyey. 3. Dunta xub­ naha iyo hilibka nafledu ka sama­ ysan yihiin.
Soohan -- La soohay; la sameeyey; la falkiyey.
Soohdin (-ta) - Seere; xudduud; xad. Soohid (-da) --  (xargo,...) samayn;
falkin.
Soohnaao (-ta)•·• Wax soohan ahaan. Soojeed (-ka) --  I. Oogada qaarke­ eda sare, docda wcjiga  iyo laabtu ku yaalllin; hagaag; qaabbil. 2. Doc­ daas oo qofka ,.,,,ax ccgaya xaggi­ isa dhuganeysa, soo xigta. 3. Se­ cxasho Ja'uan; hurdo la',rnn; cihafar.
4. X us ama caways arna wax la mid ah oo habeenka gudihiisa la sameeyo oo lagu raago.
Soojeedid (-da) -· I. Qofka hadlaya ama wax eegaya xaggii a. wejiga iyo  laabta  ku  jeedin;  qaabbilid.
2. Seexasho iyo hurdo iska dha­ wrid, isu diidid; dhafrid. 3. Soo• jeed habeen (xus, caways... ) ka qaybgelid.
Sool (-ka) -  Dhul oommane ah.
Soolane (-ha) -	1. Qof aan dadka dheehin oo keH ahaanta jcccl; go­ onijoog. 2. Shaah sonkortu ku yar tahay caanuhuna ku badan yihiin. Soomaali -- I. (-da) Dadka Sooma­ aliya deggan. 2. (-ga) a) Afka Soo­ maa!idu ku hadasho. b) Shilinka
Soomaa!iya.
Soomaalionimo (-da) -	Soomaali ah• aan.
Soomaaliyayn (-ta) -	Soomaali ama wax soomaaliyeed ka dhigid.
Soomaaliyoobid (-da) ,- Soomaali no­ qosho.
soomaggale	sud1.wxid
Soomaggale (-ha) ----- Gee< ldhirta wax lagu daweeyo ka mid ah, cudbina ka ba:w; soome, wancad.
Soome  (-ha)  --  Soomagga!e  (ama
« soone >) ).
Soomid (-da) -  Soon gudasho.
Soomman -- Soon gudanaya; aan afurranayn.
Soon (-ka) --· 1. Bi!aha dayaxa oo muslinku tirsado, tooda sagaalaad oo u dhexaysa gasayar iyo·soonfur, oo gudeheeda la soomo. 2. Tii­ rarka Jslaamka, kan afraad, oo muslinka faraya. in bisha soon sod­ donkeeda maalmood, wax la cuno iyo wa;,i; la cabboba laga soomo oo laga dheeraado. 3. Qadoodi, hamuun;  Soonqaad.
Soondheere (-ha) --- Shacbaan; ga­ sayar.
Soone (-ha) -  Soomaggale (ama ,, so­
ome ))).
Soonfur (-ta) "'- Bilaha daya;,i;a oo Muslinku tirsado, tooda tobnaad; waxay u dhexaysaa soonqaad iyo sidataal.
Soonge (-ha) --  Doqon; nacas.
Soongur (-ta) - Bahal yar oo dabag­ gaallaha u eg; (ama « Sooggur ))).
Soonqaad (-ka) --  Soon.
Soor (-ta) •- I. Wixii cunno ah oo la  isku  sooro  oo  dhan;  cunto.
2. Cu1mo si gaar ah looga sarne­ eyo meseggada iyo galleyda oo garcadde iyo sanuunad labadaba Jagu cuno; shuuro.
Soore (-ha) -  I. Qofka sooryada bix­
inaya. 2. Qaybiye; kalabbare. Soorid (-da) --  I. Cid sooryo u sam­
ayn; martiqaadid. 2. Qaybin; kalab­ barid.
Sooyaan (-ka)	Qaylo; qablan; bu- uq; bu!aan.
Sow- Malaha; mindhaa :armaa; show.
Su'aal (-shu) ---- Hadal loola jeedo in
la isaga jawaabo; waxweyddiin.
Su'aalid (-da) -  Hada[ la doonayo in wax lagu ogaado ama lagu helo, cid u jeedin, kula had!id; wax weyddiin; waraysu.sho.
Subaac (-a) ·-- Bahallada hi!ibka cu• na; dugaag.
Subac (-a)    I.  Hab gaar ah oo
Soomaalidu	wadajir quraanka u akhrido (iyadoo dibadda laga wada akhriya hayo, oo qof v,-aliba aayad qaadana hayo. baa wadajir aay­ adda dhammaadkeeda loo v,-ada ho­ oriyaa). 2. Quraanka oo tOddoba meelood loo qaybshey, meeshi (qay­ btiiba rnaalmaha toddobuadka mid­ dood baa lagu magacaabay: -· isnii­ naad, -· axadaad, kd.).
Subag (-ga) -- I. Burcadka caanaha siiba kolka la shiilo oo cuaneeyada laga bixiyo, miidda ka harta. 2. Ba• ruurta la shiilo, miidda ka soo baxda. 3. Burcadka geedaha.
Subax (-a, -da) - Maalintu gelin­ keeda hore bilawg1isa; arooryo; bar­ qo; foog; waabberi.
Subcin (-ta) - Habka suharn loo yaqaan. quraan ku akhriyid.
Subecci (-d·a) Subeec1vad Subeeci)·ad (-da)   Mar):◊ xariir ah
oo midabyo badan oo  faraq iyo
:>.iddo loo yeelo. Subkad (-ka) -	Subkasho.
Subkasho (-da)	Subag JS marin; dhaashad.
Subkid (-da) -	Subag marin.
Subxaanyo (-da) -	Halaq sida maska
Soormaweydo (-da)_..
Seermaweydo.
u dhuuban, wax e aan cunin.
Sooryaggal (-ka)	Wax in laysku sooro u cuntama: wax sooryo gala. Sooryeyn (-la) -- Soorid; martiqaadid. Soos (-kal -	Xusil la'aan: isku kicid;
qas: v,-areer; hib; dhiillo.
Sooyaamid (-daJ --	Qaylin; qabla­ mid; buuqid; bulaam1d.
Sudeef (-kaJ	Dhulmar; dahiis: v,-areeg.
Sudcex (-al -  Laqanyo; liidaanyo.
Sudeexid (-daJ --· Si oogadu iska garnto oo dammaad ku jiro, sida qof laqanyaysan, noqosho; liid.ianyo iska garn ho.
sulihi
Sufihi (-ga) -	Qof caqli gaaban; doqon.
Suful (-sha) -  Mee\ aan doog lahayn;
abaar.
Sufur - 1. (-ka) a) Lanbarrada tirada mid ka mid ah oo hadduu keli yahay aan waxba ku fadhiyin, had­ hiise xagga midigta ah lanbarro kale laga xijiyo, kolkaas tlrada tar-
SUJllUDfD
miya oo toban ku dhufta; baab­ bah; eber. b) Naxaas. 2. (-ta) Ha­ baas; boor; bus.
Sugaal (-ka) -  Kurasho; dhawris.
Sugan -  Wax la hubo; aan shaki ku jirin; run ah; dhab ah.
Sugid (-da) - L Wax la hubo ka dhigid; shaki ka sa.irid; runta ga­ arid, xaqiijin. 2. (") Wax danbeeya ama iman doona, meel u joogsasho taniyo intay ka yimaa.daan; dhawrid; korasho.
Sugiye (-ha) -·- Qofka xoolaha qalid­ dooda u jeebban oo aad u yaq­ aan: hilible; k.iwaanlc; qale.
Sugnaan (-ta) - Wax sugan oo la hubo ahaan.
Sugniin (-ka) -  Sugid< la laftceda.
Sugukuun (-ka) -·· Wax tiradoodu and u yar tahay ama dhiciddoodu adag tahay; wax Jagu diimo; dhif.
Sugul (-sha) -  Madowga dhuxusha.
Sujuud (-da) - llaah darti wejiga dhulka u dhigid.
Sujuudid (-da) - Sujuud la imaansho.
Suke (-ha) --- (turub. kd.J aan cidi wehelin: keli taagan.
Sukulid (-da) -  !. Sukuliye la dhi­ cid, ku tumid, ku burburin. 2. (ba­ dar) isha si looga bixiyo aayar tumid.
sunne
Sukuliye (-ha) -		Tib	weyn oo af dhuuban oo cecla ha iyo wixil la mid ah !agu qodo; sabarad qori uh. Suldaan (-k.a) -	Nin saldano u ma-
dax ah;  boqor.
Suldaannimo (-da) -- Suldaan ahaan. Sullan (-ka) --- lsir; wasiir; walcan; ab. Sulub -	I. Sidib ah; aan xanaf iyo gowtiyo lahayn. 2. (-ka) a) Dha­ gax su!ubi ah. h) Birsulub; birlab. Sulubi (-da) -	Wax aan kurtummo iyo gowtlyo lahayn; kor sinsiman;
sidib.
Sulux (-a) -	1. Heshiis; nabad: ma­ slax. 2. Sulxasho; sidib.
Sulx11d (-ka) -	Su!xasho.
Sulx11sho (-dal -- Gudo sidib ah, si fudJd ugu cararid; sidbasho ku gelid; shalwad.
Swnaan Ha)  --  Kidluun.
Sumaaxo (-da) -- Shinbir weyn oo shinbiraha badda oo rabshiga dhiga ka mid ah.
Sumal (-ka) - Wanka qoorka ah oo idaha loo hayo.
Sumayn (-ta) -	Sun siin. ka dhigid. Summad (-da) -- Calaamad xoolaha lagu dhigo oo Jagu soo kala sooco;
astaan; baadisooc.
Sumoobid (-da) -  Sun noqosho.
Sun (-ta) - Wax haddii wax yar Jagu cuno ama laga cabbo ama si kale oogada u gaaraan, loo dhinto ama [ala bukoodo; waabaayo.
Sunbaax (-da) - Urka ka soo buxa waxa dufanka !chi hadday aad u kululaadaan; sanuun; fookhnd.
Sunbay (-ga) -  Gooryaan gnur ah oo xubnaha uurka qaarkood gala oo barariya.
Sunbo (-da) - Naag xun; basari. Sunnayaal (-sha) -  (keli: sunnida)
lafaha qaansuysan oo ii walba kor­ keeda ku yaal, timaha ka baxa, ku yaal.
Sunnayn (-ta) -	1. Sunne  jideyn.
2. (cunno, kd.) Wax yar ka taa­ basho; barakayn.
Sunne (-ha)	1. Samafal la iska
sunni
doona hayo in la sameeyo, waaj­ ibse aan ahayn; wax lays faray, faralse aan ahayn. 2. Wax wana­ ag an oo la jideeyey; tusmo suub­ ban; shareeco. 3. Dhalan; abuur; dabeecad.
Sunni (-ga) - I. Qof sunnihii Nebi Maxamed haysta. 2. Muslinweynaba
Suu -	(saa - wuu) saa waa uu; saa isagu wuu.
Suubaan  (-ka) -	Dhagaxa  kuwiisa
sulubka ah.
Suubban -	San; wanaagsan; qum­ man; fiican; hagaagsan.
Suubbanaan (-ta) -	Wax suubban ahaan.
ka mid ah; aan ahlu-shiica ahayn;
ahlu-sunne ah.
Sunsumid (-da) -  Wax badan oo aan ishu tirin karin oo wadajir aayar u socona haya.
Suntan - La suntay; summad loo yee!ay.
Suntid (-da) -  Summad u yeelid, ku dhigid.
Suqayar (-ta) -		Ku doonyaha ka adcega oo aan weli baxri noqon. Suqul (-sha) -	Gooryaan yaryar oo dadka iyo duunyadaba caloosha ka
gala.
Sur --- I. (-ka) Luqun; qoor; m11r­ mar. 2. (-ta) Malabka dhurduhu sameeyo.
Surad (-ka) -·- Geed qodxo yaryar iyo caleemo yaryar ]eh, waxna Jagu daweeyo; surur.
Surid (-da) •-- Wax siddo ama wax
u eg leh, gan meel sare Im taal ka soo laallaadin.
Surin  (-ka)	Marin  ciriiryoon;
surmo.
Surmo (-da) -	1. Marin yar; surin.
2. Daro.
Surrad (-da) - Guriga inta la du­ ubo; duubashi; gogol (raro, keb­ do. kd.J.
Surrucaad (-ka) - Naxdin weyn oo lala kalabbato; musaraar; mura­ aradillaac; qarracan.
Sursuur (-ta) -- Mecl ciriiryoon ama halis ah; dhudbub.
Surur (-ka)	Geed suradka u cg. Surweel (-ka) --· Dhar badanaa raggu qaato oo labada lugood iyo dhexda
qariya; targal (ama "Surwaal »). Suryo (-da) ---  lrrid yar; rnarin. Suli (-da) -- Wax iska celi. ; jilibdhig.
Suubbin (-tal	Waxayn; falid;
SUl<.WHL
samayn; yeelid. 2. Wax uubban ka dhigi< l; wanaajin; hagaajin.
Suubbis (-ka) -- 1. Wax yar oo dhe­ eri ah oo qofkii wax loo cabbiro ama loo rniisaarno loo raacsho oo lagu sii raal!i geliyo. 2. Suubbin.
Suud (-da) - Ciidda qaarkeed mi­ dabka ay dbarka u yeesho.
Suudi (-ga) - Kulaylka qorraxda; milic.
Suur ( ka) - 1. Dhogorta nafl.eyda qaarkeed. 2. Dharka dhogortaas laga sameeyo;  dhogor.
Suufi (-gal - I. Qof danihiisa adduun illaawey ama aan dan u gelin oo cibaadada  Jlaah  keliya  u  go·ay.
2. Qof had iyo goor jldbeysan ama jidbo ka dhowdahay.
Suufinnimo (-da) - Suufi ahaan. Suufiyoobid (-da) -  Suufi noqosho.
Suugaan° (-ta)   I. Wax kasta oo la qoro ama lagu hadlo oo ula­ jeeddadooda loo jeelo ama loo bogo arna si kale loo jeclaysto ama saa­ mays weyn oo la dareemo ]eh; murti; xigmad. 2. Hada! xallad ama quluud ama xudduud la xiise­ cyo  leh. 3.  Hadal sarbeed  hoose
suugaantamrd	SUUX//J
ama xifaalo qarsoon !eh. 4. Laa­ maha cilmiga mid ka mid ah, waxy­ aalaha laga qoray ama laga yiri.
5. Naq: doog; cosob; magool; (ama
« soogaan »).
Suugaantamid (-da) -- 1. Hada! suu­ gaan ah ku wada hadlid, is dha• afsasho. is wey< laarsi. 2. Kafta· mid: is,tifaa!ayn.
Suugaantan (-ka) - Suugaantamid.
Soul (·ka) - Farta weyn oo sacabka ama -:agta.
Suulalgoys Ha) -- Carsaanyada bad< la jaad ka mid ah.
Suuli -- 1 (-da) Dhar rndbi ah oo midab guduudan. 2. (-ga) Mu qu], kortag.
Suulid (-da)  Baabbi'id: tirtirmtd. tegi< l
Suummiir (-ta) -  Bahal badda ku
jira oo malada iyo maggaraasada la jaad ah; waxay dusha ku lee­
daha:, dhibco; ~ garfo.ad.
Suun - I (-ka) Daliig ama dhuub idiin ah arna wax kale oo inta dhexda lagu xirto dharka dhicidda u diida ama qalabka qaarkJ lagu ccliyo ama lagu qaado.  (-ta) Gr. sanuun.
Suu11calye (-lia) - Suumanka xaka­
maha mid kJ. mid  ah.
Suunjee\.!e (-ha)  Suun heen ah<1 ka mid ah.
Suuq (-a)   Meel laysugu yimaado
oo alaabada iyo v.axyaalaha kale oo ganacsiga ah. la isku dhaaf­ sado: meel dukaammo ku yaalliin; car1>.o yar.
Suuqad (-da)	Alaabada dumarku isku qurxiyo oo dahabka iyo !acagta laga sameeyo, guud ahaan; s1ya- _ akhad.
Suuqan --  Si tahandhaaf ah u dheer
oo u dhuuban; kala jiidan; miiqan. Suuqmid (-da) -	Wax suuqan no­
qosho.
Suur  1. (-ka) Qiyaamaha, dadka la soo noo!aynayo, geeska la afuufo oo loo yeersho: buun; 2. (-ta) Qa­ abwanaag; qurux.
Suurad (-da) -  I. I 14ka qaybood oo
Quraanku u qaybsan yahay, qayb­ J.iiba. 2. Muuqaal; tllmaan: qaab; baxaalli.
Suuradin (-ta) -  Dusha ka tirin, tiro mala"awaal ah oo aan kow, labo, la oran.
Suuraggal (-ka) -- Suuragge!id.
SuuraggeHd (-da) - Wax dhici kara ahaansho. noqosho: uuroobid.
Suuri (-da)   Maryo qurux ba< lan oo Suur laga ameeyo.
Suurid (-da)  Seexa ho weyn: saq gelid; gam"1d.
Suurin (-taJ Seexm: gam'in: saq gelin; aroorin.
Suuro (-haJ lsyet;:lyeel iyo mccl- maag badanaa carruurlu ku ka-:do iyagoo diricnimo mooda ha)a, kibir­ carruureed.
Suuroohid (-da) -  Suuraggelid
Suuro1-1- (-gal - l. Suuraggal 2. Ca­ yaar la tumo.
Suu  (-ka)  --  I.  Weel  qiyaasi  ku
taJ.l oo badarka iyo wixii la mid ah lagu bcqw, lagu cabb1ro. 2. Ba­ hal yar oo badarka gala oo cuna.
Suusuc (-a)	Caano dhaynJ. ka tcgcy, gar·oorna a.in wcli noqon.
Sumucid (-di.I)   Suu uc noqo,;ho.
Suu1':din (-ta)	l. Miyirbeel lala dhaco. 2. (cudur) qallal: ,arco.
Suuxid (-da)	I. Miyirbeel kedis ah la dhicid; diidid. 2. Qallal ama sarco. la dhicid.
Suuxin (-ta) --- Wax suuxsan ka dhi­
gid; suuxdin ku ridid.
suuxsan
Suuxsan Suuxsanaan
ahaan.
Suuxdini (-ta) --
hayso, qabatay. Wa> suux an
suyuc
Suxuur (-ta) - Bisha soonqaad, cun­ nada dadka sooma hayaa cunaan intaan waagu caddaan; hiraab.
Suxul (-ka) -·- Meesha cududda iyo dhudhunku iska galaan siiba docda dibadda xigta oo fiiqan kolka ga­ cantu laaban tahay, (ama « xusul )>).
Suxuurasho (-da) -·	Suxuur cunid; hiraabasho.
Suyuc (-a) -	Qoyaan raagey oo ur
xumaaday yceshay; (ama « suyac »).

        

T

T (ta')

Xarafka 19d oo Alifka Soo­maalida. Waa shibbane.

-ta

(naxwe) Labada qodob oo dhabta ah oo qodbaha kale ka far­camaan midkood (midka kale waa ("ka"); waxaa ka farcama -da iyo -sha. Waxaa qaata magacyada dheddig oo ku dhammaada B, F, G, N, R, S.

Taa

Taas.

Taab (-ka)

Xargo isweydaarsan oo gadowga wadaanta loo yeelo oo kolkay buuxdo la qabto, kolka ce­elka lagu shuba hayona dowliska loogu xiro.

Taabac (-a)

Raacid; dabaggelid; oggolaansho.

Taabad (-ka)

Taabasho.

Taabasho (-da)

Sacabka ama farta ama meel kale oo oogada ka mid ah, oo wax korki dusha laga saaro, si wax looga garto ama looga da­reemo; wax wax kale korki gaara ama la gaarsiiyo.

Taabbaggal (-ka)

Arrin ama wax kale oo sidii loogu talaggalay noq­day; meelmar; taabbaggud.

Taabbaggud (-ka)

Taabbaggal; me­elmar.

Taabid (-da)

1. Xoog ku qabsa­sho; hanasho; qabsasho.

2. Wada gaarid; koobid; saabasho.

Taabsiin (-ta)

Wax wax kale korki gaarsiin, si wax looga garto.

Taabsiis (-ka)

Taabsiin.

Taacug (-ga)

Geed yar oo ubax qurux badan leh.

Taada

Midda adigu aad leedahay.

Taag

1. (-ºga) a) Meel dhulkeedu sarreeyo; buur; kood. b) Cudur la is qaadsiiyo oo xubnuhu la togtog­maan; togtogan.

2. (-ta) a) Xoog; itaal; tabar; awood. b) Karti; maaro.

Taagan

1. La taagey; la joojiyey.

2. Aan fadhiyin, soconaynna; joog cagaha dhulka ugu haya. 3. Soo baxsan; likaysan; liqdaaran.

Taageerid (-da)

Waxtarid; kaal­mayn; gargaarid; caawinid; (ama "teegaarid").

Taageero (-da)

Kaalmo; gargaar; waxtar.

Taagid (-da)

Wax taagan ka dhigid.

Taagnaan (-ta)

Wax taagan ahaan.

Taagsad (-ka)

Taagsasho.

Taagsasho (-da)

Taag iyo xoog yeelasho.

Taagsi (-ga)

Taagsasho.

Taah (-a)

Cod tabar yar oo aan kala soocnayn oo qofka buka ka soo baxa; jibaad; talal: madaar.

Taahid (-da)

Taah ka soo bixid, ka yeerid; jibaadid; talalid; madaarid.

Taa'ib (-ka)

Denbigii iyo macsidii uu fali jirey, Ilaah darti isaga da­ayey; Ilaah u soo noqday; toobadkeen.

Taa'ibid (-da) ---- Ila.ih u soo noqo­ sho; toobadkeenid.
Taaj* (-ka) - J. Garangar dahab ah ama lacag ama bir ama wax kale oo boqorrada m.id.ixa loo saaro oo lagu aqoonsado. 2. (shinbiro, kd.) dhoor.
Taajir (-ka) - I. Qof tijaaro ama ganacsi hawshiisu tahay; geddisley.
2. Qof hanti badan leh; hodan; tanaad.
Taajirid (-da) -	Taajir noqosho; hodmid; tanaadid.
Taajirnimo (-da) -	Taajir aha.in; hodannimo; tanaadnimo.
Taakh (-a) -	Luggooyo.
Taaki11 (-ta) - Taako ku cabbirid; inta taako, maro ama wax kale ka kooban yihiin, ogaansho.
Taakiso (-da) - Jaad diirdiirta ka mid ah, oo la moodo kolkay so­ conayso inay wax taakinayso.
Taako (-da) - Suulka iyo fardhaxada gacanta oo fidsan, inta ay isu Jrraan.
Taakulayn (-ta) - Waxtarid; kaal­ mayn; taageerid; gargaarid.
Taakulo (-da) Kaalmo; gargaar; taagcero.
Taallayn Hal	Taallo ka dhigid. Taallo  (da)  -  1.  Dhis  ama  wax
lAAt.:1SU
korka la iska saarsaaray oo kor loo dheereeyey. 2. Dhis lagu muu­ neeyo oo lagu xusuusto wax dha­ cay oo caariikh leh. ama qof, wax wcyn oo waxlar ah, oo aan la illaav,i karin, dadkiisa ama dalkiisa u samceyey;  xusuu eed.
Taallo-tiirriyaad (-da) -- Dhisas kuwo yaryar iyo kuwo aad u waawcynba
taarid
leh oo la yiraahdo ti1rri hore baa dhistay; waxaa badanaa !aga kor dhisaa meel qof madax ah ama waayeel :ih ama boqor ah lagu aasay; - Xabaal-tiirriyaad; haram0;.
Taallo-xusuuseed (-daJ - Taallo wax lagu xu uusto.
Taamid (-daJ ·- (ku •) in badan ku talajirid; uurka ku hayn,
TAALLOOYIN (2)
-taan - Qodobka « ta>> iyo «tan>> oo la isku gaabiyey (sida: dhegta tan  dhegraan;... ).
Taanbuug* (-ga) - Teendho; khaymad. Taani (-ga) - Laf. qurux iyo xoug !eh. Taar (-ka) -	J. War gaaban ama farriin  raadyaha !agu diro; siin.
2. Dun bir ah; silig. Ta.arad (-ka) - Taarasho.
Taaran -- Mee! lagu taaray, la suray, laga soo laallaadshey.
Taarash (-ka) -  I. Qof meel loo diro oo dhanbaal am.i farriin sida; dhanbaalwade. 2. Daliig dharka la huwado ama la guntado dacalkiisa lagu qurxiyo oo marada iyo faraqa u dhexaysa; xiddo; (ama « tarash ))).
Taarasho (-da) - I. Mee! sare wax ku xirasbo, wax surasho. 2. Abaal ama eed hor marsasho, cid gaarsiin; cid wax u geysad.
Taarid (-da) - Med dheer ama sare wax soo surid, ka soo laallaadin,
taarig
Taarig (-ga) -	Qofka muslinka ah
Tabaalaysan - .. Dhiha.itaysan.
Utbayn
oo aan salaada tukan.
Taariikh (-da) --· I. Wixii hor u dha­ cay w.ixa laga og yahay ama laga qoray ama laga sheegayo; war; she­ eko. 2. Goona v.ax abuurmeen ama dha<;heen arna la sou saa­ ray arna dhaceen, kd. (rnaalinta, hisha iyo sanada). v.aqti: 'ihin,
1AAIIIIKH (::'_)
Taas -- Ercy tilmaamaya v.ax dhed­ dig oo yaal ama qof dheddig oo ku sugan mcel qofka hadlaya ka durugsan; middaas; (ama « taa »).
Taawin (-ta) -- Kasha ku hayn; ku wadid; mal.iyn; filid.
Taawo (-da) - I. Malayn; filid; hin­ diso; yididdiilo. 2. (-ha) Wecl bur­ ka lagu dubo; birlaxooxced  (ama
« daawo »).
Taayada - Tan annagu aannu lee nahay: -tayada.
Tab (-ta) -	Aqoon gaar ah oo wa­ aya·aragnimo lagu soo bartay oo haw! ama cayaar ama wax kale oo adag qabashadooda fududaysa; hab; 2. Sir; dhagar; xeelad; khatal. Tabaabulyayn (-ta) -	Qabanqaabin; abaabulid; agaasimid; (ama (< ta­
baabushayn »).
Tobaabulyo (-da) - Agaasin; taba- abusho.
Tahaahushayn (-ta) - Taba.ibulyayn. Tabaako (-da) -- Toonbaakh; buuri. Tabaalayn  (-ta)  -  Tabo  u  helid;
farsam.iyn.
Tabaalo (-ha)	(weligecd: koox) waayaha adduunka; sah; xaal; wax­ taba,;ho: dhibo.
Tahaaqil (-ka)	(< lhir,... ) teeltcel: kalafogfog.ian.
Tahabbar (-ka) - Tabo aqoonccd oo gaar ah oo cid !a baro; layli: carbi<;. Tababbarid (-da) --- Tabo aqooneed oo gaar ah harid; laylyid; carhin. Tabakar (-ta) -	Geed hohobta u eg oo  udgoon oo  ubax cillaan ah
blxiya.
Tabanlaabin (-ta) -	Kaalmayn; gar­ gaarld; daryeelid; taageerid.
Tabantaabo (-da) -- Kaalmo degdeg ah: gargaar; daryeel; taageero.
Tabar (-ta) -	Xoog; itaal; taag; karti; awood (ama « tamar n).
Tabarny ad (-kaJ --  Tabaraysasho.
lABAAKO
Tabaraysasho (-da) -	Tabar yeela- sho; xoogsasho; tabargclid.
Tabargaf (-ka) -		Tabaraysad. Tabargelid (-da) -- Tabaraysasho< Tabaro (-< la) -	Xoog; av.ood; karti;
maaro  (am.i  « tamaro ))_).
Tabayn (-ta) -· 1. Hadba tab cusuh kccnid, muujin. 2. Tabo kula klCid; xcel.idayn.
tabbac
Tabbac (-a) ,-- (ku-) wax wax ku dhe­ jis; nabitaan.
Tabbicid (-da) --- (ku -) ku dhejin;
ku t1;111gid: ku nabid.
Tabcayn (-ta) Tabco lw qabasho; qonfid.
Tabcid  (-da)	Xoogsi  iyo shaqo
maal ku helid, ku keenid, ku soo saarid.
Taheo (-dal -  Qonof.
Tahiino (-da) - Waxtar, af iyo addin mid kasta ha ahaatee.
Tabkac (-a) - (wax) waqti gaar ah dhib joogta lagaga baxo, lagaga gudbo.
Tahkicid (-da) -·	Dhib waqti gaar ah joogta, kaga bixid, kaga gudbid. Tacaal (-ka)- (la-) Qofama wax kale oo dhaawac l'uni gaarey ama cudur halis ahi ku dhacay. oo degdeg wax looga qabto; gargaar degdeg ah. Tacaalid (-da) - (la-) Dhaawac d ian arna cudur halis ah, < legdeg wax7uga
qabasho.
Tacab (-ka) -  I. Hanti< la xoogsiga ku  0!Ja.adda.  2.  Haw];  xoogsi;
.sha(fo; (ama « tabac ))).
Tllcaddi (-ga) - Wax lagu kacu oo xaqa weydaarsan: waxyeello; gar­ darro; xurnaato.
Tacaddiyid (-da) -  Wax tacaddi ah
ku kicid.
Tacdaar (-ta) -- !. Neef xoolo ah oo llaah darti loo qalo: waqdhaacin.
2. Duco; wacays; (ama « 1adcaar )►,
< i tamcaar >>).
Tacliin (-ta) •··- Wax barasho; wax aqoon.
Tacliiq (-al ..._, Faallo.
Tacluus (-ta) .,_ I. Xanuun-yaryar aan mecl keliya qabane, oogadu wada dareento ama iska garnto. 2. Xa­ nuun: bugto; 3. Juucjuuc.
Tacshiirad (-da) -  Xabba< lu  badan
oo isku koL wadajir. loo rido. Tacsi (-da) -  I. Wax afka laga yira­
ahdo ama ad< linka laga qabto oo qof geeriyi ku timid, loogu laab­ q<1hoojiyo. 2. Qufka dhintay waxa
t11grilat
la raacsho ama darti loo same­ eyo (quraan, duco, allabbari, axan, agas;...).
Tacsiir (-ta) -  Ganaax, yake; xaal;
eedsiis, cisaaro.
Tacsiirid (-da) - Tacsiir saarid. Tacsiyeyn Ha)  -  Cid laga dhintay,
hadal tacsi ah oo laabla u qabo­ ojiya kula had!id, u dirid.
Tadbiir (-ta) --- Wax qabasho jaan­ gooyo iyo fi.iro dheer ku maamu­ lan.
Tadcaar (-ta) --- Tacdaar.
Taf (-ta)-· I. (maro,...) Dacal; fay.
2. Bowdo; car.
Tafaaful (-ka) -  I. Saadaal xun oo cid la!a helo. 2. Fal, sixir.
Tafaafulid (-da) - I. Saadaal xun la helid. 2. Falid; sixrid.
Tafajiid (-ka) -  Marada dacalkecda oo dhu!ka lagu jiido.
Tafajiidid (-da) - Mara< la la m.ir­ san yahay ama la guntan yahay dacalkeeda hoose dhulk.i ku jiidid, shul!aha dhigid.
Tafantoof (-ka) - Soco< ldhib• iyo luggooyo keliya ah.
Tafeelin (-ta) -		Buro ama dheeri. Tafi.d (-da) -	Meel sarraysa oo aan lagu socon karin ama geed dheer, afarta addin si dhib badan ugu
fuu!id, ugu korid.
Tafsiir (-ka) - Erey ama tix ama hadal la sii caddeeyo, la sii mac­ neeyo; shara)(.
Tafsiirid (-da) - Tafsiir u yeelid; macnayn; sharxid; tarjumid.
Tag (-ga) -	l. Aroos lala tago; guur; kaxaysasho. 2. Ayaan; cawo; na­ siib; qadan: buruud; bili; doobir. Tagaabo (-da) -- Waxtar: kaalo; ma­
caawino: taageero.
Tagagsi (-ga) - (dugaag) Gurasho; (ama « fagagsl »),
Tagoog (-ta) - Xubinta cududda iyo majinta u dhexaysa. (ama « ta­ googo ))).
Tagrifal (-ka)   Waxaan la lahayn uu idan la"aan wa:. lagu qabS<1do
tagrifillid
ama si kale oo gardarro ah loogu isticmaalo.
Tagdfalid (-da) -	Tagrifal ku kicid,
samayn, la  ima11.nsho.
Tagsi (-ga) -	I. Taksi. 2. Tag; Guur. Tahon -	In  badan;	in  door  ah,
aad iyo aad; hanun.
Tahar (-ta) - (hilib,...) aan si fudud ilkaha loogu goyn karin ama aan
TAKHTAR
loo calalin karin, badanaa weyd­ nimo darteed.
Tahbiib (-kaJ -	Xoog; dirqis; khasab. Tahbiibid (-daJ --	l. Qof aan wax cuni karin cunno dirqi u siin, ku khasab. 2. Xoog cid ka doonid;
istiilid.
Tahdiid (-ka) -  (cidJ u cagajugleyn, u dhaarasho; bajin.
Tahlid (-da) - Awood u yeelasho; maaro u helid; karid.
Tahliil (-sha) - I. Biyo ama wax la mid ah, oo inta quraan lagu akh­ riyo, la cabbo ama lagu mayno. in barako iyo fayoobi Jaga helo darteed; cashar; tax!iil. 2. Werdi la akhriyo.
Tahluuko (-da)  -  Wax  ama  meel
lagu dhinto: cabsi: halis: khatar.• Tahna -  Waxyarna; in yarna; inna.
Takar (-ta)	Xasharaadka duu!a bahal ka mid ah oo xoolaha qa­ niina.
Takara.dhabad (-ka)	Takaradha- basho.
Takaradhabasho (-da) - Sida neef ra­ kari ku didday oo la dagaallamaya, si u eg yeelid; gilgi!asho.
takoorin
Takh (-aJ -  Budo la karshey iyo wixii la mid ah ama u eg, kolka ay dusha ka qaboobaan uurkana ka kulul yihiin, gaaska ama ncc­ cawda kulul oo sida qarxasho ah­ aan, dibadda u soo baxbaxa, oo meeshiiba raad goobaabin ah ku reeba.
Takhantakhayn (-ta) -  Takhan1akho
ku wadid.
Takhantakho (-da) - Qof is xajina haya oo isagoo jeegada la hayo, xoog horay loogu wado, loogu har­ biyo, loo turaanturreeyo (ama « tu­ khuntukho ;>).
Takhid (-da) - Takh ka soo bixid, yeclasho.
Ta'khiir (-ta) -  Dibudhac.
Takhtad (-da) - Alwaax sida santu­ ukha loo sameeyo oo a!aabada jilicsan ama la dhoofinayo la gel­ iyo oo dhawraarin !ooga dhigo.
Takhtar (-ka) -  I. Qof cudurrada iyo
dawooyinkooda bartay inuu wax ka qabtona idan u qaba. 2. Qof sha­ haado takhtarnimo haysta siiba kan ka soo baxay jaamacadda cilmiga dawada; (Ereygaan iyo waxaa isku mid ah ereyga « doktor >), hase­ yeesheee kan hore wuxuu u go'an yahay « Uawada )), kan danbese qof kasta oo Jaamacad shahaado ka qaatay --· laamaha cilmiga mid­ dood kasta -  baa ahaan kara).
Takhtaran -  La takhtaray; dawcysan.
Takhtarid (-da) - Takhtar wax ka qabasho; dawcyn.
Takhtamimo (-da) - Takhatar aha­ ansho.
Takoor (-ta) -· I. Wax gardarro lagu qaato ama lagu doono. 2. lnta kale wax ka baxsan, ka soocan; fongor.
Takooran - La takooray; fongoran. Takoorid (-da) -·  I. Takoor ku qaa­
dasho. 2. Takoor ku sarnayn; fon­ gorid.
Takoorin (-ka) - Lafta misigta ma­ daxeeda.
tak:si*
Taksi* (-ga) --- Baabuur yar oo inta wax la baxsbo. dadweynaha gura;
\\UXUll badanaa gudaha ku lee ya­ hay qalab tiriya oo muujiya hadba lacagta  la  isku  lee  yahay; (ama
« tagsi J>).
Talaada (-da) ---· Toddobaadka maa­ lintiisa saddexaad (haddii axadda laga tirsho); waxay u dhexaysaa isniinta iyo arbacada (ama « sa­ laasa >>).
Talaammiin (-ta) -  J. Dadwcynaha
aan birta tumi aqoon; aan tuma­ a!lo ahayn. 2. Aan macallin ahayn: ardo.
Talal (-ka) -  Jibaad; madaar; taah.
Talalid (-da) - Jibaadid; madanrid; taahid.
Talantaalli (-da. -ga), - lswcydaar; isdhaaf.
Talasaarad (-ka) -  Talasaarasho.
Talasaarasho (-da) -- Cid xoog leh oo lagu kalsoon yahay talada LI dhiibasho, u deysasho; tawakalid.
Talaxtag (-ga) -  Wax intii la rabey ka badan, oo ]ala yimaado, la falo, cid la gaarsiiyo; tiigasho.
Talaxtegid (-da) - Jntii la rabey dhaatid, wax ka badan samayn; ku tiigasho.
TAKSI
Talccfan* (-h) -·- Hab ama qalab lagu wa< la ha< llo iyadoo la joogo meelo kala fog; wuxuLI lee yahay dhinac hadalka dira, - inta hirar ama xiisad is cirbinaysa u raga - iyo dhinac xiisaddaas qabta oo hadal u roga; WLlxuu kaloo lee yahay xargo silig ah oo hadalka qaada an·a  hadalku raaco iyo wcji Ian-
talfaal
barro la warwareejiyo leh oo hadba xargihii la rabo isku xirxira; (ama
<( telefoon »).
Talfiiq (-a) -  Qori ama wax kale oo la mid ah oo caarad fiiqan oo wax mudda lch.
Talin (-ta) - I. Arrin talo ka dhii­ bid, ka arrimin. 2. Maamul siyaa-
TALEEFAN
sadeed oo qaran ama tol gacanta ku hayn; rnkLlmid.
Talis (-ka) -  Maamul iyo agaasin
siyaasadeed oo qaran ama tol; dow­ lad; saldano; xukun.
Taliye (-ha) - Qof maamul siyaasa­ deed oo qaran ama urur dowla­ deed madax LI ah.
Tallaabasaddeex (-da) - Kibir; isla weyni; amarti.
Tallaabid (-da) - Mee\ (webi, waddo, kd.) babac uga gndbid, ka talla­ absasho. goyn.
Tallaabo (-da) -  Dhaqaaqa socodka
oo Ing inta la qaado, lugta kale horteeda la dhigo ama inta laba­ daas  !ugood  u  dhexaysa;  (ama
« tillaabo >l).
Tallaabsad (-da) Tallaabsasho. Tallaabsasho (-da) -  Tallaabo qaadid.
Tallaal (-ka) - 1. Sac furuq qaba malax laga soo qaado oo dabadeed qof jirki la geliyo, si qofk.aasi CLl­ durka furuqa uga nabadgalo oo guri ama kabbax L1ga noqdo; tar­ iib. 2. Wixii sida ma!axdaas ka samaysan bahal!ada cudurrada ke­ cna oo dhintay, oo oogada la gel­ iyo ama lagu mudo, si CL1dur looga
tallaalan
hortago oo guri looga noqdo. 3. Ha­
Tammiin (-ta) -	Tabiino.
tantoonyo
wsha ama forsamada tallaalka laf­ teeda. 4. Geed yar oo meel laga rujiyo oo  meel  kale !agu  beero.
5.	Labo geed oo kala jaad ah oo inta mid laan ama cad laga gooyo midka kale dhe):.diisa la geliyo oo lagu xiro. si labada geed u mido­ obaan oo miro hor leh oo kuwi hore  ka  wanaagsan  u  dhalaan.
6.	Labo geed oo isku jaad ah (mid lab iyo mid dheddig) oo sidoo kale laysugu dhufto; faxal; awrdhaw.
Tallaalan ·-  La tallaalay.
Tallaalid (-da)	Tallaal ku sa- mayn.
Tallamid (-cta·l - Laho arrimood kala doorashadood durba goosan wa­ ayid; laballaabow ku dhicid; wala­ acid; shakiyid; waswaasid; walba­ haarid: taraddamid.
Tallon (-ka) Laballaabow; shaki; walaac; walbahaar.
Talli (-ga) -  Saarug.
Talo (-da) - Wax wax ka qabadkood, oo qof, sida ay ula cg tahay. ka sheego; arrin.
Talqiin (-ta) - Hadallo waano iyo dardaaran iyo duco isugu jira oo qofka dhinta kolka la aaso lagu kor akhriyo.
Tamanda - Hada] aan madax iyo manjo rnidna lahayn; cantar;.
Tamar (-1a) - Tabar. Tamaro (-da) -  Tabaro.
Tamashle (-ha) - Socod la gaabi­ nayo oo oogada jeel iyo raaxo u leh oo lagu daal iyo curuq tira­ nayo; ocod aan meel gaar ah loo socon. xarragona ku jirto; manj­ abbaxsi; lugabbaxsi.
Tamashleyn (-ta) - Socod tamashlc ah. socosho.
Tameaar (-ta)   Tacdaar.
Tammadin (-ta)  Qof ama wax kale oo ast;iamo ama 1ilmaamo gaar ah leh. ca!aamaysasho. soo aadid, ku soo aroorid. u qa\< lid; ku hirasho; abbaarid.
Tammin" (-ka) - Qilme; sicir; sinni; (ama « temmin »).
Tamminid (-da) - Qiimayn; simid. Tammooti (-da) -  I. Neef aan fayo­
obeyn ama cudur u dhintay oo la qasho. 2. Neefka sidaas ah hilib­ kiisa; aan dubaax ahayn. 3. Dhi­ masho.
Tamuux (-da) -· Cammuud iniino ah oo aan habaas lahayn sida tan dixda ama xeebta; xaani.
Tan - 1. Qof ama wax dbeddig oo qofka hadlaya u dhow oo farta la isugu fiiqayo (sida: tan i sil; gaba­ dhii meeday? Waa tan;...) kolka ay magac ku xiriirsan tahay oo til­ maan  u  tahay,  wa,;ay  noqotaa
«-tan». 2. ( *J (-ka) Kun kiilograam ama toban kiintaal culayskood.
-tan --- Ereyga « tan )> kolka uu til• maanta yahay oo magac ka daba­ dhaco; kolka magac qodob lihi ka horreeyo, inta H ta )>da la tuuro baa la isku gaabin karaa (sida: naagtatan	naagtaan; maradat­ an -- maradaan; hashatan = ha­ shaan).
Tanaa.d (-ka) - Qof hanti badan leh; hodan; taajir.
Tanaadid (-da) - Tanaad noqosho; hodmid: taajirid.
Tan11adin (-ta) - Tanaad ka dhigid; hodmin. •
Taniyo - (tan  iyo) Jeer laga ga- arn; (meel ama goor la isla og yahay); halkiyo; ilaa.
Tannaago (-da) -	Dhawaaq ama ha­ dal lagu dheeraysto si dad kala fogi isu maqlaan; (ama (< tayaago »). Tannaagood  (-ka)  - -  Hada[  lanna­
ago ah. ku hadlid.
Tantoomid (-da) - Tantoonyo ku dhufasho.
Tantoomo i-< la) -  Tantoonyo.
Tantoonyo (-da) - L Shanta farood iyo calaacasha gacanta oo duuban oo si feerka 1yo gujada ka duwan wax loogu dhufto. 2. Nabarka tan-
taqd11n	tariib
toonya< la; tunburyo; (ama « tan­ toamo 1l),
Taqdiin (-ta) -  I. Wax waqtigoodii ka hor la samecyo. 2. Lacag goor­ lii la bixin jirey goor ka horraysa la bixiyo, la dhiibo; hormaris.
Taqi (-ga)- Nin llaah-ka-cabsi badan. Taqliid (-ka) -	I. Ku dayasho; isu­ ekayn. 2. Hidde ama dhaqan ahaan wax u yeelid, u samayn. 3. Arrin diin ku saabsan. lmaam ama Shi­
ikh kaga dayasho, u cuskasho.
Tar - I. (-ka) a) Wax soo noqno­ qod keena. b) Badasho; taran. 2.(-ta)
a) Bowdo. b) (xiddig) afqays.
Taraar (-ka) - Wax xoog iyo dhaqso lagu dhexmaro; jibaax; dardar; jii­ ns; abraar.
Tarnarax (-a) ·-  Xoog ]agu socdey
xa,,,,liigiisii oo !a isla celin wayo, me­ eshii la rnbey ama loo asteeyey sid­ basho ku dhaatid, la shalwasho.
Taraaraxid (-da) -		Si taraarax ah u socosho, u :>.iimid, u si< lbasho. Taraaraysi (-ga) -	Kuraysi; sagaa­
laysi; < luceysi,
Taraare (-ha) - 1. Kurta dumarka uurb. lihi bisha sagaalaad sama­ ystaan. 2. Duco; allaabbari.
T raarid (-daJ - Xoog ku dhexma­ rid; jibaaxid: dardarid; abraarid_: jiirid.
TARBUUSt!
Taraawiix (-da) - Salaad ragcado badan oo habcennada bisha soon­ qaad la tukado.
Taraawil (-ka) - Warnn yar oo af dhuuban oo riddada iyo nishaabka lagu barto.
Tarab (-ka) -·  Xayn; koox; horin.
« Tarab tarab » - (u dhimasho) xayn xayn; koox koox; horin horin,
Tara.ddamid (-da) - 1. Walaacid; laballaaboobid; shakiy!d; tallamid.
2.	Js,feer-roorid; tanamid.
Taraddan (-ka) - I. Walaac; labal­ laabow; shaki; tallan. 2. ls-feer­ roor; tartan.
Taran (-ta) - 1. Carruur ama dhal badan; farac, 2. Ba< lasho; bulaaL
3.	Rarako.
p•'t:5•! t.1
TAIH, N
Tarandac (-aJ - Wax culus ama dher-' gey oo  hadba doc u liica haya, u janjeersana haya.
Taransad (-ka) -	Taransasho. Taransasho (-da) -		Wax badsasho;
kororsasho.
Tarash (-ka) - (maro) taarash; xiddo. Tarhuush (-b) -	Kooliya< lbadanaa guduudan oo dhalada ama dhinac bul madoobi ka laallaado; waxaa waagii horc raggu ka qaadan jirey
dalka Turkiya; casmali.
Tareen* (-ka) -- Gaadii< lka kooban gaariyaal badan oo isku xiriirsan oo midka u horreeya oo wax jii­ daa motoor lee yahay; dhabbayaal bir ah buu ku kor ordaa.
Targa! (-ka) -  Surv,,ee!.
Tarid (-da) - I. Karti wax lagu samecyo lahaan. 2. Wax loo baa­ han yahay cid siin; u gelid. 3. Wax­ tar  lahaansho. 4. Wax xun ama
,,,,ax san cid gaarsiin.
Tariib (-ka) -  1. Dawo jirka meel ka mid ah la geliyo oo meesha fasas iyo hunbuluuluq u yeesha oo cudurrada qaarkood looga hor­ tago; tallaal. 2. Caanaha dhirta qaarkeed (sida dharkaynka) oo dub­ ka hoostiisa la geliyo, si oogadu u yeelato astaamo  iyo xarad soo
1arjuman
buurbuuran  oo qurux toola jeedo.
3.	Cudur faafi og oo la is-qaadsiin og yahay; saf; safmar.
Tarjuman -	La tarjumey.
Tarjumid (-da) -	Af af kale ku fa i­ rid, u rogid.
Tarjumo (-da) -	Fasirka af af kale loo rogo, lagu fasiro.
Tarmuus (-ka) -		Termuus. Tarniig (-ga) -	Terniig.
Taroox (-a) -	Tuug.
Tarraaqad (-da) -	Kalluunka badda jaad ka mid ah oo waaweyn.
Tarraje (-ha) -	Nagaar yar oo xoo- luhu daaqaan, siiba geela.
Tarraq (-a) -	Kebriid; qaraf. Tarrar (-ka) -- Qarrar.
Tarra.rid  (-da)  -	Qarrarid;  dilla­
cid.
Tarrax (-a) -  Wax aan wax keliya ka koobnayn ee la wehc:liyo; ba­ rax; dheeh.
Tarraxan - Aan miir ahayn; !a we­ heliyo; la dheeho; barxan.
Tarraxo (daJ -  Geed yar oo carar iyo asal wanaagsan laga helo.
Tarrixid (-da) - Wax kelinnimada iyo miirnimada ka bi'in: dheehid; we­ helin; barxid.
Tarro (-da) -  Darro.
Tarsa.asi (-ga) - !. Hadal !ayska had!o oo aan milgo lahayn, bada­ naa waxaa ku wacan xanuun; qa­ row. 2. Cunno layska badiyo lahan ka yimaada.
Tarshad (-da) -·  Mowjaddu  ko!kay
markabka ama doonnida dhina­ ceeda xoog ugu dhacdo. biyaha inta ka son finiina, gudaha ku soo dhaca oo wax qooya.
Tartamid (-da) -- Tartan cayaarid. isugu bixid.
Tarran (-ka) - 1. Wada orod lagu ogaado labo qof kii dheereeya: bedertan; dhaqtan. 1. Tijaabo kasta oo lagu eega hayo, sida wax loo kala b;idiyo.
Tartansiin (-ta)  Tartan cid u sa- • mayn, gc:lin.
tawaan
Tartar (-ka) ~- (oogo) 1. Feeraha ho­ ose oo lallaada. 2. Dhinac: barbar. Tartiib (-ta)	Si deggan oo miyir
!eh; i xa illoon; aayar: qunyar; aashaa.
Tartiibin (-ta) Si tartiib ah ama tartiibsan wax ku v.adid, wax u qa­ basho; tartiib u yeelid; aayarid.
Tartiibsa:n - La tartiibiyey; tartiib loo ycelay.
Tasarruf (-ka) -	Sidii la doono, oo v.ax loogu isticmaalo, iyadoo aan cid lagala ta han ida11na loo doonin. Tasarrufid (-da) -- Tasarruf wax u la­
haansho. u yedasho.
Tasayn (-ta) .... Tixgelin iyo qaclda­ rin la"aan; waxaan jirin k11 dhigid; liidid; sheelid; qarin.
Tashad (-ka) -- Tashi yeelasho; arrin­ sasho.
Tashi (-ga) -  Labo qof ama ka ba­
clan oo talo isu kcena, is weyda­ arsada, isku biiriya; arrin ad.
Tashiil (-ka) - Sahay ama wax kale oo la dhaqaalceyo si ayan durba u dhammaan; maradhaaro; dha­ qaale.
Tashiilad (-ka) -  Tashiilasho.
Tashiilasho (-da) - Sahay ama wax kale dhaqaalaysasho, si ay u raa­ gaan oo ayan durba u dhammaan; maradhaaraysasho: dhaqaalaysasho; dib u dhigasho.
Tashiilid (-da) -- Dhaqaalayn; mara-
dhaarayn.
Tasniif (-ta) -	(suugaan) sannif. Tasoobid (-da) -		Abaajiyid.
Tastuur -- 1. (-kal Qori kolkol shi­ raaca lagu xiro oo doonyuhu ku isticmaalaan kolkay mokhoorka yih­ iin. 2. (-ta) Xeer; caado; dhaqan.
Taswiir (-ta) ,_  Masawir.
Tatab (-ka) - -- I. Qaab; joog; dhe­ rer; jin. 2. Kobta ay iska galaan bowda< la iyo baridu; bov.Uo-barile: barijab.
Tawaan (-ta) -  Karti v.ax lagu bix­
iyo ama lagu samc:eyo: awood cid kale v.·ax lagt1 taro.
tawaawac
Ta.,-aawac (-a) _,._. Cabasho; calaacal. Ta.,-aawicid (-da) -·- Cabasho; calaa­
calid.
Tawakal (-kal -- (llaah) isu dhiibid; talasaamd.
Tawakalid (-da) --  (llaah) talasaara-
sho; iskuhallayn; wakiil ka dhigasho. Ta'll·al (-ka) -	Welwel; walbahaar. Taweel* (-kal -	TuweeL
Tawfiiq (-da) -- Labo talo tan roon; abshir.
Ta'wiil (-sha) -- 1. Saadaal; qiyaas; mala"awaal; awilid. 2. Tafsiir gaar
ah, oo aan macnaha soke oo mu­ uqda kcliya caddayne, taataabanaya ulajeeddo shishe oo hoose oo dadka badanki ka qarsoon. J. Tafsiir; sharax.
Tawin (-ti) -	Cudurrada astaanta
\\'ehelisa ama lagu kala yaqaan;
taWS.
Tawl (-ka) - l. Waxa wax dhalay oo laga soo jcedo ama laga soo farcamo; isir: waalid. 2. Habsami; qaab-wanaag; joogdheeri.
Tawllan - Qaab iyo laf Jeh; hab­ an; toolmoon; qurux an.
Tav,llanaan (-ta) - - Wax tawllan ahaan. 1·a..,.reed (-da) --  Kutubtii Nebi Mu­
use loo soo dejiycy.
Taws (-ta) -	Xanuun; cudur; tawin. Tawxiid0 (-ka) -	Midnimada llaah oo la qiro, la rumaysto, Ia icti­
qaado; (arna  « towxiicl >>).
Taxaabe (-ha) - Fardaha oo taxa­ abid lagu \\ado.
Taxaabid (-da) - Fardaha jare ku wadid ama ku garqaadid. iyadoo la socona hayo. la lugayna hayo.
Taxan -  Xiriira ama isdabajooga sida iniinaha kuusha amc1 tusbaxa. kd.. oo dun lagu guray.
Taxar (-ka) -- Mc1caan 1a·aan; kha­ raar.
Taxmid (-daJ --- Wax taxan ahaan­ sho, noqosho.
Taxnaan (-ta) - Wax taxan ama la taxay ahaan.
Tauiif (-ka)  -- Wax siduu ahaa si
tee/tee/
aan ahayn loo fasiro, iyadoo !oola kasayo.
Taxriifin (-ta) -	Taxriif ku samayn. Tayda -	Wax keli ah oo dheddig, kolka qofka lihii sheega hayo inuu
lee yahay.
Tayo (-da) -- Sifada ama tilmaanta lagu garto dhalanka ama abuurta wax kale lee yihiin oo waxyaa!aha
H.l!EDn-.
kale kaga duwan yihiin (oo bada­ naa kaga wanaagsan yihiin); alab; nooc; jaad; cayn.
Tebbed - 1. (-da) Weel saanta xoo­ laha laga sameeyo (badanaa tan gecla)  oo  subagga  lagu  shubto.
2. (-ka) Qori albaabkii !a cloonayo inaan la furin lagu xiro; qataar.
Tebediin (-ta) - Kalluun weyn oo badda oo hilib macaan.
Tehid (-cla) - Wax lumay ama hal­ laabay ama loo baahan yahay maq­ naantood dareemid; ogaansho.
Tebin (-ta) - I. Gudhin; dawin; ga­ arsiin. 2. Xoolihii rimi lamaa oo aan rimin ama beer waqtigii ay bixi lahayd aan la beerin; waqti ka boodid.
Teed (-ka) - Qoryo ama wax la mid ah oo sarcan; sarab; sarsar.
-teed -  Teeda.
Teeda - Tan iya< lu ay leedahay. Teedin (-ta) -  Sida teedka u sarcid,
isu dabadhigid.
'feeds.an -	La teediycy; sarcan. Teedsanaan (-ta) - Wax teedsan ahaan. Teelteel (-ka) -	Aan cumur ahayn;
kala durdurugsan; midba meel ku
tee/tee/id
yaal ama joogo; aan cuur ahayn;
Tenbi (-ga) -	Kitaab weyn.
tid1c
tabaaqil.
Teelteelid (-da) -		Teelteel ka dhigid. Teendho* (•da) -	Aqa\ shiraac ah oo loogu talaggalay in degdeg loo dhiso ama loo furo ama loo raro oo tii­ rar iyo tigimmo iyo xargo leh; waxaa dhista askarta iyo dadka soc• daalka ku jira; taanbuug; khaymad.
fl LI I ! 'rUUr'>
Teenna --- Tan innagu aynnu !ee nahay. Teer -	Erey tilmaama wax dheddig oo qofka hadla haya ka fog, « ta­
as )) iyo « too »na, ka weecsan. Teeri (-ga) -  Waran weyn.
Teeriyotanbuur (-ka) - Cudur ku dhaca qanjirrada dhegaha u dbow oo ay aad ula bararaan; qamo­ qashiir.
Tegid (-da) - I. Dhaqaaqid; aadld; socosho; bixid. 2. (ka-) Meel ka anbabbixid; cid ama wax med ku dhaafid;  xusid  la'aan.  3. (kala -)
a) Midba meel aadid. b) Is furid.
4.	(ku -) a) Meesha la tega)'0 waxa loo raacay. b) Sababta tegidda ke­ entay. 5. (la-) Qaadasho, wadasho, kaxaysasho; raacid. 6. (u -) U ima­ ansho; la kulmid.
Tegis (-ta) -  Tegid.
Tel0 (-ka) -  Seri; xasaw.
Telef (-ka) -	Aan caaqibo danbe lahayn; dhimasho gaarey; halaag. Telefisyoon* (-ka) -	Qalab muuqaal­
lada iyo masawirrada hawada mariya oo muujiya. (ama <( telefi.Shcn »).
Telefoon (-ka) -  Taleefan.
Telfid (-da) - Waxaan caaqibo danbe lahayn noqosho; halaag ku dhicid. Temmin (-ka) -	Qiime; sicir; sinni;
sinnaad; (ama  « tammin >,).
Teneg (-ga) -	I. Weel birowga u eg kase weyn. 2. Qof - sida 1enegga maran u - dhav.-aaq badan; daroori. Tennuus* (-kaJ-Quraarad lagu shubo waxyaalaha kulul oo la cabbo iyo waxyaalaha qabow labadaba oo la doonayo inay saacado badan sidaas ahaadaan oo aan heerka ku!jiirko­ odu (kulaylkooda ama qabowgo­ odu) is beddeHn. Waxay leedahay gal ku samaysan oo bir ah oo kore, iyo labo kaloo derbi, oo ah dhalo lacag lagu dheehay oo aan isku dhegsanaync meel marani u dhe­ xayso, iyo fur iyo daboollo ad'­
adag; (ama  ,i tarmuus ►>).
Tcrniig (-ga) ---· Looxyo bir ah ama shammiinto oo \'/ada aroorro ah oo aqallada ded aha.an, < lusha looga saaro; jiingad: (ama « tirniig ))).
Teyso (-da) - In badan joogid, deg­ ganaan, ku raagid.
Tib (-ta) - I. Kasha mooyaha wehe­ lisa oo badarka lagu tumo. 2. Ul
kasta oo weyn oo  kasha u eg.
Tibaax (-a) - Wax la sheegay, aanse la hubin; war aan sugnayn.
Tibaaxid (-da) - War ama wax kale oo aan la hubin ama sugnayn, sheegid, faafin.
Tibayn (-ta) -  Tib wax la dhicid ama wax ku qaadid.
Tidcan --  La tidcay.
Tideid (-da) - Tidic samayn, u yeelid. Tidie (-a) -  Si gaar ah oo xargaha,
tif
dunta iyo wixii la mid ah loo so­ oho, loo sameeyo.
tiifid
maqan oo dheddig.oo aan maga­ ciisa la sheegeyn.
Tif .-  I. Wax aad u yar. 2. (-ka) Go' amii cad ama daliig dun ah ama caws ama wax la mid ah.
3.	Wax  buuxa oo aan dhinnayn.
4.	Dhicidda dhibicda; gobo'; tifiq. Tifaflir (-ka) -	I. Tifafka iyo saxar­ rada  oo laga saaro. 2. (war, ha­ dal, ...) aad Joo caddeeyo, loo qeexo, loo Jafagguro, meel walba laga eego; a.an waxba Jaga tegin. Tifaftiran -	(war, hadal. sheeko, ... )
runteedii qeexan tahay.
Tifaftirid (-da) -	Wax tifaftiran ka dhigid.
Tifaftirnaan (-ta) -	Wax tifaftiran ahaan.
Tifan -	La tifay.
Tifid (-da) - Liilammada dunta maro ama wax kale, ka samaysan yihiin, mid mid u bixhixin, u siibsiibid.
Tifiq (-da) - Dhibicda dhiciddeeda ama iyada lafteeda; gobo'.
Tifna - Wax yarna; inna; xoogaana. Tifqaamid (-da) -  Tifqid.
Tifqid (-da) - Dhibic dhibic u dhi­ cid, u dhibcid, u di'id; gobo'layn; tifqaamid.
Tig (-ta) -  I. Bahal jiirka u eg oo
!eh Jugo dheerdheer oo xoogag ba­ dan iyo jeenyo aad u gaaggaaban oo aan ishu dhab u qaban karin.
2. (• J Gaari yar oo saddex garanga­ rood leh (mid hore iyo labo danbe).
Tigaad (-da) -	Mee! doogatey oo naq badani ka baxay.
Tigin (-ka) - Qori yar oo inta dhulka lagu aaso salkiisa wax lagu xiro (xar­ gaha teendhada iyo wax la mid ah). Tigtig (-ga) -	Xirmo, tolmo u eg, oo wax ballaaran ama af weyn leh qarkiisa ,coog isugu soo uruurisa
oo isu keenta oo xirta. Tigtigan -	La tigtigay.
Tigtigid (-da) --	Wax tigtigan ka dhigid; xirxirid.
Tigtignaan (-ta)• - Wax tigtigan ahaan. Tii -	Qof ama wax la isla ogaa oo
-tii - a) Tii. h) Qodobka «ta>► oo noqda <, tii >> kolka uu ka daba­ dhaco magac, qofka hadlaya iyo qofka lalu hadlayo isla og yihiin ama yaqaanniin.
Tiicid (-da) -  Liicid; Juudid.
TIG (1)
Tiif (-ka) - Falag sida joonyad loo tolo oo badarka iyo wixii la mid ah lagu shubo.
Tiifid (-da) - Ko! keliya sarid ama mudid.
Tiiftiif (-ka) Sarmooyin yaryar oo oogada lagu dhigo kolka dhiig Jaga soo saara hayo; sarsar.
Tiiftiifid (-da) -  Tiiftiif ku dhigid, u yeelid; sarsarid.
Tiig (-ta) -	Meel fog; socod dheer. Tiigaal (-sha) -- Wax la doonayo in la gaaro, in la tiigsado; wax la
higsanayo.
Tiigasho (-da) - (ku -) Xoog aan loo baahnayn saarid, ka badin; talaxte­ gid.
Tiigsad (-ka) -  Tiigsasho.
Tiigsasho (-da) -	I. Wax durugsan gaariddood  ku dadaalid; higsasho.
2. Gacantogaaleyn.
Tiigsin (-ta) -	1. Ul weyn oo dheer.
2. Meel cabbaar loo socdo; cam­ camo; tiig.
Tiil (-ka) - (is-) dadaa! iyo xoog aan jirin oo la iska doono.
Tiilid (-da) - (is-) dadaa! ama xoog iska doonid, iska raadin.
tiln
Tiin (-ka) - 1. Miro yaryar oo ma­ caan badan oo gudaha ku ]eh gan ubax ah; waxay lee yihiin dalool yar oo uurka iyo afka isu haya; wax ka bisay!dhaafi og, oo sidaas daraaddeed, waa la engejiyaa. 2. Ge­ cdka mirahaas[ ka baxaan. 3. Geed dhulka kulul iyo lamaddegaannada ka baxa oo aan caleemo lahayn oo
111N (I, 2)
laamihii 'U ka samaysan yihiin xubno bagbagafsan oo wada buruq ah oo korka iska saarsaaran oo qodxo ku wada rogan yihiin; wuxuu dha­
!aa miro qaabka ugaxda !eh oo kolkay bislaadaan aud u guduudan oo iyagana qodxo ku rogan yihiin; qurcis; tiin-hindi.
Tiinbasho (-da) - Biyo ama wax kale oo badan dhexdooda mar wada gelid, ku qarsoomid, ku librid; qu­ usid; mukhuurid.
Tiinna - Waxa ama tan idinku aad leedihiin.
Tiir (-ka) -  I. Qori sida usha u too­ san oo xoog badan oo badanaa dheer oo inta dhulka Jagu mudo wax celiya ama  xoog tara; udub.
2. Dhis kasta oo qaabka iyo wax­ tarka tiirka \eh. 3. (caleen, waran
...) Tiirka ka!abbarka mara oo caa­ radda iyo sulka isu haya. 4. Kan u dhcxeeya sanka labadiisa dul.
Tiiraanyo (-da) -  Arrin lala mum-
goodo; caloolxumo; uurlrntaallo; ciilqab; uurkusiddo.
Tiire (-ha) - Geed !a becro oo ini­ inihii$u u eg yihiin kuwa sisinta oo
dhirta wax !agu daweeyo ka mid ah; ~ xarmal.
Tiirin (-la) -  1. (ku -) wax, si ayan
u dhicin, wax kale oo xoog u qo­ toma,  dhinaca  u  saarid,  cuskin.
2. Tiir u yeelid; waxtarid; garga­ arid; taageerid.
Tiirri (-da) - l. (sheekaxariiro) dad aad u waaweyn oo xoogag badan oo waxay arkaan laaya. 2. Dad aan raxmad iyo jimic lahayn. Jla­ ahna aan aqoon; gaalo. 3. Yaha­ aburro.
Tiirsan - Mee] lagu tiiriyey. Tiis -  Tiisa.
Tiisa -	Waxa ama tan isagu uu lee yahay.
Tii¥ (-a) -	Roob ama di'id yar; shuu)(; shuxshux.
Tiixid (-da) -	(roob) di'id yar; shu)(• shuxid.
Tijaahin  (-ta) -	Tijaabo  samayn;
baxnaanin; isku deyid; hollin; shir­ rabicl; (ama ditaabin 1>).
Tijaabo (-da) -- Baxnaanis; shirrab; hol!is; (ama «jitaabo )))_
Tijaaro (-da) ...- Wax ganacsi; buc­ shiro; gcddis.
Tilmaamid (-da) -·-· Tilmaan u yeelid.
Tilmaan (-ta)- I.Astaamaha ama ca­ laamooyinka, wax ama qof, gaar u lee yahay, oo haclal lagu sheego: baadisooc. 2. (naxwe) qaybaha ha­ dalku u kala baw, qayb ka mid ah: waa magacyo ama ereyo til­ maama sida waxa magaca lihi u eg yahay, ama ku sugan yahay, ama mccsha uu joogo,... (wiil yar; hadal wana(lffsan; meel Jog; maro cusub; aqa!kt1yga; gcedkaas).
Tilmaansad (-da) - Tilmaansasho. Tilmaansasho (-< la) -  Tilmaan u )C­
elasho.
Timi! (-shll.J -	! . Godob; aardoonad; dhiigtaabac. 2. Wax qof lee yahay
timir	tirsiis
ama heli karo; hanti. 3. Xirrib, xeelad; siyaaso; dhagar; hagar.
Timir (-ta) - J. Geed dheeraada oo qurux iyo isku darsaday waxtar, kulaylka iyo abaartana adkaysi u leh: wuxuu u eg yahay geedaha baarta.
2. Miraha geedkaas ka baxa: son­ kor baa ka buuxda, lc1f yar oo adagna waa lee yihiin; miraha dhi­ na kale la mid ma aha oo cunno ahaan baa loo eunaa oo loo kayd­ sadaa: magacyo badan bay kala leedahay.
Timo (-ha) -- (kooxda tinka) kuwa ka baxa dadka oogadiisa.
Tin (-ka) -  Daliigo jiljilicsan oo dunta u eg oo oogada dadka iyo naAeyda kale qaarkeed ka sou baxa, mid ka mid ah.
Tinhawlttd (-ka) -  Guudka fardaha in ka mid ah.
Tiniinix (-a) - Bocoosha badda kuwo ka mid ah oo midabyo badan.
Tinmood (-ka) -  Baaldhiig.
Tiqraar (-ka) --· Mee] la jeexay ama la furay oo la kula durkiyey wax la dhexgeliyo (qori ama wax la mid ah) oo docaha kala celiya oo ll diida inay isku soo noqdaan oo is qabsadaan.
Tiqraaran -  La tiqraaray.
Tiqraarid (-da) -· Tiqraar dhexgelin, ku kala celin.
Tiraab (-ka) -	Erey ama hadaJ ama dhawaaq afka ka soo baxa.
Tiraabid (-da) -	Tiraab afka ka 'soo
saarid; hada! yar ku hadlid.
Tirabbuur (-kaJ - Wax ama dad badan oo meet wada jooga, docda tiradoodu u badan tahay.
Tirakoob* (-ka, -ta) •- Aqoon ama hab lagu tirsho oo Iagaga shaqe­
eyo kooxaha iyo tirooyinka duubun ama guud, ~ tirsiis.
Tiran -	La tiray; baabba'san.
Tirbi (-da) -	Qaafada wax lee yihiin. Tirid (-da) -		Wax meel ku sugan ama ku ba'ay ama ku ya.ii, wada
buabbi'in.
Tiriig (-ga) -·· !. fftiinka nalka. 2. Ko­ ronto, jac, danab.
Tirin Ha) -  Wax kow-iyo-labayn, si tiradood.i lagu ogaaJo; kow• kabin; xisaabin.
Tirjin (-ta) .- Xarig iyo wax la miJ ah. adkayn (badanaa inta dhud walba gooni loo maroojiyo baa kad­ dib laysku dhuftaa. laysku jebiyaa).
llMIK
A) G<'<'d; B) Miro
Tiro (-daJ -  1. Hab lagu garto, kolka mid mid loo soo qaado kad­ dib, inta inood oo wax ka koo­ ban yahay ama uu gaaro. 2. Mi­ raha ama faraha wax lee yihiin ama ka kooban yihiin. 3. Xisaab.
4. Lanbarro (I, 7, 10). 5. Boqol ari ah.
Tirsan - Tiradooda la ogaadey; la tirshey xisaabsan.
Tirsa.sho (•da) - 1. !ski u tirin; xisa­ ab asho. 2. (ee< l,... ) qabid; she­ egasho.
Tirsiis (-la) ·- Cilmiga ku saabsan waxyaal.iha bulshada gudeheeda ka
dhaca ha< liyo goor, iyo habka loo tirsho ~ tirnkoob.
tirti,an
Tirtiran	La tirtiray; baahha'san. Tirtire (-ha)		I. Geed mayrax ka samaysan, oo bu! weyn oo qana­ anta fardaha u eg loo yeelo, oo kolka cunnada la cuno faraha lagu tirtirto. 2. Wax kastoo wax lagu
tir1iro,	Tuweel.
Tirtirid (-da) -	Wax qoran ama mee[ ku ha'ay haabbi'in.
TIRTlllE (I)
Tis (-ka) - Ood la gooyey oo is-hay­ sata; jcbis.
Tix (-da) -	I, Hadal gaaban oo si gaar ah u taxan; weer; oroh; haw­ raar. 2. Maanso ama gabay gaaban. Tixgelin (-ka) -	Tixgelis u yeclid; muunayn; xurmayn; sharrifid; qad­
darin.
Tixgelis (-ka) -	Xurmo; sharaf; qad­ daris.
Tixid (-da) -	Wax taxan ka dhigid.
-to - Tiraab ereyada qaarkood, had­ dii la doono, lagu dabakaro oo ulajeeddada xoog sii saara, isagoo aan bedbeddelin; (sida: xalay, xa­ Jayto; berri, bcrrito; shalay, shala­ yto; hadhow, hadhowto;...).
Toban (-ka) - Tirada u dhcxaysa sagaalka iyo ko,,.,-iyo-tobanka; (10). (ama « toman l>).
Tobaneeye (-ha) - Tiro toban ku dhow; (ama <( tobaneeyo »).
Tobnaad  (-ka)  -   Tiro  taxan  oo
i dahajoogta, lanbarka tobankaJaga­ diisa ku ahhaaran; kan sagaalaadk.i iyo kow-iyo-tobnaadka u dhexe­ eya; (10d.); (ama << tobanaad >l).
Todd.oh (-ka) -- Xilliga diraacda qa­ arkiisa dhexe.
Toddoha (-da) -  Tirada u dhexay a
lixda iyo siddeedda (7).
Toddobaad (-ka) - I. lntii toddoba maalmood ah,-oo axaddu ugu hor­ rayso sabtiduna ugu danbayso. 2. Ti­ ro taxan. kan jagada toddobada ku abbaaran; (7d.).
Toddobaatameeye (-ha) ·- Tiro tod­ dobaatan ku dhow, (ama « toddo­ baatamceyo »).
Toddobaatan (-ka) -- Tiro ka koo­ b,rn toddoba tobn,mU: (70).
Tog (-ga) •- • Biyammarccn 1'.agaaga 1yo diraacda engegan, guga iyo dayrtana hiyuhu maraan oo webi u ekaada; waadi.
Togan - La togey: kala jiidan: fidsan. Togasbo (-da/ .-  Doorasho; sooca­
sho; xulasho.
Toga)·o (-da) - Tan laga togto oo ugu ,,.,anaagsan; door; xulanti.
Togid (-da) - l. Xarig ama wax la mid ah. inta labada af la qabto, xoog u kala bixin, u kala jiidi< l, u dhisid: canyayuub iyo hunbuqo iyo laallaab u Uiidi< l. 2. Docda toggu u socdo aadid.
Togmid (-daJ - Wax togan noqosho. Tognaan (-ta)  - Wax Logan ahaan.
Tognaansho (-ha) -- Wax togan ama
la togey ahaansho.
Togtogan (-ka) -- I. Cudur daran oo loo dhimo oo leh xanuun badan oo murqyadu iskula soo rooraan addimaduna la dhismaan. 2. Xub­ naha daal ama wax kale la soo laabmi waaya. la togma.
Togtogmid (-da)	Wax wgtogan noqosho.
Toi (-ka) - !. Dad aan kala maar­ min oo xiriirro badani isku xira­ yaan, sida wada degganaan. isku dhaqan  iyo  hidde  iyo af  ahaan,
isku diin ahaan; hayb iyo taariikh wadaagid.... 2. Qolo; qabiilo; rccr.
3. Xigco; sokccye; qaraabo. 4. Qanm. Tolan -	1. La tolay. 2. (-ka) Dali­ igaha (idiin, xargo. dun,...) waxa
la tola hayo lagu colo.
Tola)·n (-ta) - Wax to!ku lee yahay ka dhigid; qaramayn.
Tolid (-da) - Dun iyo irbad ku kabid ama iskula kabid meel jeexan ama labo rnd oo maro ah ama shiraac ama harag ama wax kale.
Tolla'a11n (-ta) - Aan tol la !ahayn. To\liimo (-da) -  1. Toi ahaan; tol­
nimo. 2. Wax tolid; tolmo.
Tolliin (-ka) Wax tolid: tolrno; tol- liimo.
Toloobid (-da)    Toi ama  isku tol
noqosho.
Toman (-ka).  Toban.
Too - Ercy tilmaama wax ama qof dheddig oo jooga ama ku sugan mccl qofka hadlaya ka durugsan.
Tooh (-ka) -  Dhar; maro.
Toobad (-da) -- - Baryo ama ciba­ ado kale oo qof gefey ama denbi falay la yimaado, si llaah u cafiyo; 1laah u noqosho.
Toobadkeen (-ka) - Qof toobad ta yimid oo wixii hore ka soo noq­ day; taa'ib.
Toobadkeenid  (-da)  -  Toobadkeen
noqosho.
Toohan -	Toobin la saaray; la to­ obay.
Toohhoon -	(sida  arna  waxa) eg;
habboon; gudboon: wanaagsan.
Toohid (-da) - I. Oogada, inta la saro,  toobin  dhiig  kaga  keenid.
2. Soo jiidid, soo uruurin; soo yarayn.
Toobin (-ka) - Gees ama qalab kale oo u eg, oo oogada, inta la saro, dhiigga lagaga 10060, lagaga soo saaro.
Toobiye (-ha)	Waddooyin  meel
wada taga, tan ugu gaaban. Toobke (-ha) --  Toobte, (ama s( do­
cbke ,>).
tookh1d
Toobte (-ha) - Haruub weyn oo ge­ ela lagu liso; haruubgaal; gaawe (ama « doobke »).
Toocin (-ta) -  Faras ama wax kale oo bal baxaalligiisa iyo dhalankiisa la tijaabinayo; baxna.iinin.
Tood (-ka) - (xoolo) neef aan si f1ican loo faro barin oo dhib iyo shiddo !agu liso; aan hebe►).
Toodimo (-da) -	Toodibo. Toodoobid (-da) -- Garasha; dare­
emid.
Toodraac (-a) -	Habka neefka toodka ah loo tabceyo oo loo liso.
Toodraadd (-da) -	Neef toodraac ku lisid.
Toog (-ta) -	1. Liishaan; abbaar.
2.	Arrin  hagaagtey,  meclmarta'.y.
3.	Kai; goor; mar. 4. In ko! naas Jaga dhiijiyo; dhiiqsin. 5. Roob yar.
Toogad (-ka) -  Toogasho.
Toogasho (-da) - I. Qof la dilayo xabbad ku dhufasho. 2. Meel la asteeycy xabbad ku ridid, dhaqay­ sasho, ganid. 3. Arrin ama dan la lee yahay, sidii !agu gaari lahaa, wax ka qabasho; ku dadaalid.
Toogaysi (-ga) - Kaltan; moogtan; jilaysi; meertaysi.
Tooghayn (-ta) - Qof u toogo hayn, xurmo iyo in wax loo ga!o u qabid, ka warqabid.
Toogo (-da) -  Arrinta iyo danta qof
lee yahay oo inuu gaaro doona hayo; muraad; qasad; hadaf; (ama
< i tooggo >)).
Toojo (-da) - (gee],...) Neef aan si fiican loo faro barin oo dhib iyo shiddo lagu liso; aan hebed ahayn; tood.
Tookh (-<1-) -  Faan; dhood; ammaan.
Tookhid (-da) - Is ammaanid; faa­ nid; dhoodi< l.
too/moon
Toolmooo -	Wanaagsan; quruxsan; fiican; qumman.
Toolmoonaan (-ta) •- Wax toolmoon ahaan.
Toolmooni (-da) --- Too!moonaan.
Toomman - Bilaha dayaxa, tan aan soddon ku dhalane, 29 maalmood kcliya noqota; aan gardhalad aha­ yn; khamaas.
Toon -  I. (-ka) a) Miro (hohob,...) is qabsaday oo duuban. b) Geela la tolo, aaladiisa isqabqabsata oo wax kuusan noqota. 2. (-ta) a) Dhir urursan oo meel ku wada taal, oo dbul bannaani ku wareegsan yahay.
h) Geed yar oo buruqdiisu ycc­ la!O ur aad u lifaaqoon. c) Buruqda geedkaas oo dhirta cunnada lagu darsado ka mid ah.
Toonbaakh (-da) - Tabaako; buuri. Toorayn (-ta) --  Toore marid, qaa­
did; qoodeyn.
Toore (-ha)  Waddo yar oo dhu- uban, oo is dabajoog loo maro; dhabbc.
Toorrey (-da) - Abley; billaawe: magli.
Toos (-ka) -	Qalqallooc iyo leexle­ cxad la'aan; qummaati; hor; saani. Toosan -	1. Aun qalqallooc ku jlrin.
2. Wanaagsan: hagaagsan; qumman. Toosid (-da) -	I. Hurdo ama jiif ka kicid. baraarugid. 2. Wax too­
san noqosho.
Toosin (-ta) --- l. Hurdo ama jiif ka kicin. 2. Wax toosan ka dhigid. Toosnaan (-ta)_ .. Wax toosan ahaan. Toox (-a) -	Ballac; baaxad; ballaar;. Tooxan --  1  La tooxay. 2. Qooxan;
godan: nadoocsan.
Tooxid (-da) -- l. Toox u dhudhu­ min. 2. Qooxid; godid; nadoocin.
J. (hadalJ qaab u yeelid; isku du­ wid; tixid.
Tooxnaan (-ta) -  l. Wax la loo­ xay ahaan. 2. Qooxnaan: godnaan; nadoocsanaan.
Tooxsi (-ga)   Tooxsasho.
Tooxsasho (-< la)   (nin -J hawl, kd.,
tu/id
kcli u wadasho, u qabsasho, isugu hawlid.
Tooyasho (-da) -	Haybin; waraysi.
-tooyo -- Tiraab ereyada qaarkood. haddif la doono, !agu dabakaro (boqortooyo, walaa!tooyo), oo ula­ jeeddadiisu tahay i< si, ama darajo ku sugnaan, ahaan, lahaan,... )); wu­ xuu u maene dhaw yahay i< -nimo ))),
Tororog (-ta) - Hada\ aan milgo lahayn oo badan; daroori.
Tororogleyn (-ta) - Hada[ tororog ah ku hadlid.
Tortor (-kaJ -	Wax, qurun ka batay darti, 13. googgo'ay, Iii mataataxay. Tortorid (-da)	Wax tortor ah no-
qosho.
To1-uiid (-ka)   Tawxiid.
Toxob (-ta) -·- I. Cadad yaryar oo xalxalleefsan oo dusha iska aar­ saaran oo kalluunka iyo halaqa qaarki dhawraarin ahaan, korka kaga rogan. 2. Dadka dubkiisa hollob ka kaeda.
T11 --  Wax ama qof dhcddig oo keli ah; mid.
Tu' (-0da) - Cudur xoolaha ku dhaca. Tub (-ta)   Dhabbe; daw; waddo;
m.irin.
Tull:ln •-  La tubay.
Tubid (-da)	Wax badan (xoolo, dad,
...) meel isugu keenid, med tuu­ rid: wax xoonsan ka dhigid.
Tubnaan (-ta) --- Wax tuban ahaan.
Tudue (-da) ~., Q.iybo ama ino wax ka kooban yihiin, middood.
Tuf (-ta) -	I. Cudur lafaxanuun iyo muruqyaxanuun lcb. 2. Karaamo.
Tufaax (-a) --- 1. Geed laf adag oo adduunka intiisa badan aad looga beero. 2. Miraha geedkaas ka baxaa waa guduud ama c.igaar iyo cil­ laan 1sku darsan oo macaan badan; sidooda iyo kari kaba waa lagu cunaa, sharbeed la eabbona waa laga sameeyaa.
Tufid (-daJ -· Wax afka ku jira oo aan liqiddood la doonayn, dibadda xoog ugu soo tuurid.
tuhmid
Tuhmid (-da) - (!.:id) tuhun ka qabid. Tuhun l-ka) -	Bidaal; dareen; male;
shaki.
Tu'in (-ta) - I. (Geel) ju•: ku dhihid; fariisin; ju'in.
Tujin (-ta) - Dad salaad imaam ugu noqosho; salaad gelin; (ama « tu­ kin 1)).
Tukad (-kal --- Tuka ho. Tukadhaamis (-ka) -- Qaajeer.
Tukahariye (-ha) -	Ridraha tunka oo u < lhexeeya afweynta iyo araxda.
Tukallalmis (-ka) -	Geed miracaska
ka mid ah; odajecel.
Tukasho (-da) - Salaad la imaansho. oogid.
Tuke (-ha) --  Shinbir  mado\\  oo
hilibka cuna.
Tukub (-ka) -  Tukubid.
Tukube (-ha) -- UI ama v.ax la mid ah oo lagu tukubo.
Tukubid (-da) - Tabaryari darteed. kolka la soconayo, ul ama wax la mid ah oo hadba inta la muto la cuskado. qaadasho, ku ocosho.
Tukulush (-ka) -- Dabaggaalle; uun­ rays; soongur.
Tulud (-da) --  Neef gee! ah.
Tulux (-da) -- Buro weyn oo oogada ka baxda.
Tuman •-·- La tumay.
Tumasho (-da) - I. (bir) samaysasho, garaacsasho. 2. Caweys ka qayb gelid; cayaarid; dheclid. 3. (ku -) qof korki ama wa:,; kale ku dur­ durin, ku baabbaacayn; cagaha la dhicid.
Tumid (-da) !. Wax la dhicid; garaadd. 2. (cayaar) sacabba< la isla dhicid; jaamayn; dheelid. 3. (v.an.
... ) xiniinyaha ka garaacid i uusan wax danbe u rimin, una cayilo.
Tummaati (-ga) - Nabar waran oo too iyo gacanqabsi ah.
Tummaatiyid (-da) Nabar waran  oo
)ummaati. ah ku dhufasho. Tummun (-ka) - Fallar.
Tun (-kuJ - Luqunta dhabarkeeda; jeegada hoostecda.
lU!ub
Tunbul (-sha) -Wax urursan; wadajir; horin; koox.
Tunburyo (-da) -  Tantoonyo.
Tunjileec (-a) -· Tabaryari cid ]agu dareemay oo lagu haadsado.
Tunjileecsi (-ga) - Qof ama qolo in laga adag yahay la biday, oo hadba wax ayan dildi karin Jaga doono ama la ycclsHyo.
TUKE
Turaal -	(-ka) Turriimo.
Turbi (-gaj -		Dhuuban oo yar. Turid (-da) -	(cid) Turriimo u gelid. TurjuOO.an (-ka) -	Afceliye, afhaye,
(ama « turjumaan »).
Turjubaanid (-da) -	Afcelin; afhayn; (ama « 1urjumaanid ))).
Tujrubaannimo (-da)	Turjubaan ahaan.
Turjumaan  (-ka)  -	Qof  afaf  kala
duwan yaqaan oo isku beddela; afnaqe; afceliye.
Turmaag (-ga) -	Muuqaal ama ma!­ luug kor u yuuban, kor u dhereran. Turmaagan --  Turmaag ah; dhereran,
yuuban; malluugan; !iqdaaran. Turraa:,;ad (-da) -	Maro la mida­
bceyo oo dharka guriga ka mid ah. Turriimo (-< la) -· Wax dhib ama wa­ xycello !.:id u keeni kara. oo jacayl ama	kalgacal	!oo qabo darteed looga < laayo. looga ilaa!iyo, looga
dhawro; turaal; lurriin.
Turriin (-ka)	Turaal, turriimo. (ama « turriinsho »).
Turub (-ka) --· Xaashiyo cayaaro badan oo kala jaad ah lagu cayaaro oo
turunturrayn	tuunsanaan
afar cuntub u qayh.san: hadhiin, dheemman, karaawil iyo isbig; cun­ tubkiiba wuxuu ka koob,m yahay ran (yeeke, baashi, raani iyo qu­ laan) iyo biig (tobanle taniyo la­ baale).
Turunturrayn (-ta) - Horay u har­ bin, takhantakhayn.
Turunturro (-da) -  Tallaabooyin ho-
TUSHAX
ray xoog lougu qaado, si qof soco­ nayoo wax cagta ku dhuftay ama xoog kale gadaal ka soo harbiyey, dhicidda iyo kufidda isaga ilaa­ liyo; takhantakho.
TunlllturroCNI (-ka) --- Turunturro qa b­ sasho, ku dhicid.
Turuq (-a) -	l. Cad kuusan oo adag; muruq. 2. Mudis; qodob.
Turxaan (-ta) -	Xumi, ceebaal, iin.
Tus (-ka) -	I. Uumi kaliileed; hogo.
2.	Daliig ama waraaq dhuuban oo kutubta 1yo buugagga qoran la dheJ1geliyo oo hadba mcesha la joogo, lagu calaamceyo. 3. Tusmada ama fahrctsada kitaabka.
Tusaalayn (-ta) - Tusaa!ooyin badan soo qaadid, sheegsheegid; waJ\ wax lagu garto, meelo ka tustusid.
Tusa.ale (-ha) - I. Tusmo wanaagsan oo lagu daydo ama xun oo laga fogaado. 2. Wax hadal kalt: ama dood caddeeya oo tilmaama ama markhaati u noqda. 3. Wax cid wax Jagu dhacsii)O ama waano u noqda.
Tu bax (-a) --· Xahbado ama iniino
ku!kulucsan oo sida kuwa kuusha u daldaloola oo u taxan oo .,,,ada­ addada iyo qofkii kale oo doona­ yaa qaalo oo ku werdiyo.
Tusid (-da) -- (wax...) meel uu ka muuq<1n karo ama laga arki karo keenid, dhigid; si loo arko dar1eed muujin, farta ku fiiqid.
Tusmaysan --- Ka soo horjeeda: ku abbaaran: ka dhigan.
Tusmo (-da) I. Sida cg oo wana- agsan: abhaar: marin; da.,,,_ 2. Mccl la isu lu meeyey, la i u astecyey.
3.	Hah gaar ah oo beesha rcer­ miyigu u degto. 4. Buugagga iyo kutubta qoran docdooda lagu dhigo qaybaha (baab<1bka, fasallada) kita­ abka iyo magacyadooda iyo bog· agga laga helo: tus; fahraso.
Tuug (-ga) •-- Qofka wax xada; ta­
roox.
Tuugid (-da) -	Wax weyddiisasho ku!ul; baryid; yaboohsasho.
Tuugmo (-du) -	Baryo.
Tuugo (-da) - I. Wax xadidda; tuu­ gnimo; tarooxnimo; xatooyo. 2. Qof dhcddig oo keli ah ama koox wax xadda.
Tuugsad (-ka) -  Tuugsasho.
Tuugsasho (-da') - Wax weyddiisasho; baryooian; dewcrsi.
Tuujin (-ta) •-- 1. Wax jilicsan ama diisma haya farah<1 iyo calaacasha xoog ugu qabqaba ho. 2. Wax tu­ uqsama haya sid;ias dhacaanka uga soo saarid, uga lisid. 3. Oogo bugta ama daallan qahqaba ho, si xanu­ unka arna daalka ama curuqu uga yaraado. 4. Si jacayl ku jiro oogada u qabqabasho; maraaciyid; salaaxid.
Tuulid (-da) -  Tuurid".
Tuulo (-da) - Magaalo aad u )ar; buulo.
Tuumin (-ta) - Wax tuunsan ka dhigid.
Tuunsan  Wax badan oo si cumur ah. rneel la isugu keenay; uruur­ san: tuban: tuuran_
Tuunsanaan (-ta)  Wax tuusan ahaan
tuur	luweel"
Tuur  I. (-"ka) Timaha madaxa oo inca la daayo in yar kor u dhee­ raada, 2. (-ta) a)  Lo\fa qaarkeed.
cadka sida kuruska uga baxa me­ e ha labada garab isaga yimaadaan korkeeda. h) Dadka gasarku ku dhaco, qaabka dhabarkoodu yeesho.
c)	Dhulka	meel 1aagan; kood;
bun:o.
Tuuran -	Meel la tuurey ama tuur­ tcy; tuunsan; xoon an; yoobsan.
Tuurasho (•da)	Wax tuur.:in no- qosho.
orid. 2. (") Wax badan (dad, )(0- olo,...) kob yar isugu keenid, ho­ jin; tuumin; tuulid.
Tuurimo (-da) -  In  wada jirta oo
badan; wax meel tuuran. Tuuris (-ta) -  Tuurid.
Tuurmadow (-da) -  Libaax-badeedka
jaad ka mid ah.
Tuurre (-ha) -  Tuur !eh.
Tuuryayn (-ta) - Tuuryo is daba­ joog ah lu dhicid.
Tuuryo (-dal "-- Wa)( gacan laga tu­ uray: riddo; gan1aal.
Tuurharbaar (-ka)
urfaahis.
Tuurfaahi (-ta)
L:daabtcys; tu-
Tuurbarbaar.
Tuweel* (-ka) --· Cad maro ah oo duf
!eh oo sida tirtiraha fa'raha, kd. la iska mariyo ~ tirtire (ama  « ta­
Tuurid (-daJ --
1.	Ganid: ridid: xo-
weel ►>).

        

U

U (u')

1. Xarafka 20d. oo Alifka Soomaalida. Waa shaqal.

2. Meesha ama docda loo socdo, sida "xaggee baad u socotaa?" "Xamar baan u socdaa".

3. Qofka aan lala had­layn magacuyaalki wax la taarto ama darti wax loo sameeyo; ("wiil­ka u yeer; naagta aqal u dhis").

-u

(wuxuu la macne yahay "-i").

Ubad (-ka)

1. Dhallaanka yaryar oo nafleyda, siiba geela.

2. Dhal; carruur; ilmo.

Ubax (-a)

Qaybaha geedka qayb ka mid ah oo xubnaha dhalidda iyo abuurku ku sugan yihiin: waxaa ku xeraysan caleemo midabyo badan leh oo qurux badan; xay; man.

Ubbaahasho (-da)

Baahi wax u qabid.

Ubbarasho (-da)

Wax in badan la falay ama la yeelay oo dabadeed inta loo bartay la deyn waayey.

Ubbo (-da)

1. (gobollada qaar­kood) weel wixii shubma lagu shu­bto oo ama dhirta mayraxdeeda laga tolo ama dhalo ama dhoobo ama bir, kd. laga sameeyo, oo leh sur dhuuban oo yaryar; dhalo; qu­raarad; weyso.

2. (gobollada qaar­kood) geed-saarka faalala jaad ka mid ah oo yeesha miro sur dheer oo sal weyn; miruhu kolkay waa­weynaadaan, inta la engejiyo oo iniinaha iyo buruqda laga saaro, baa weelal laga dhigtaa oo subagga iyo biyaha, kd. lagu shubtaa; quluc.

Ubuc (-da)

Uurkujir; calool (ama "oboc").

Udaabteys (-ta)

Geed geedaha saabbuunta leh ka mid ah; gowracato; tuurbarbaar; (ama "udaabdeys").

Udgoon (-ka)

1. Ur la jeclaysto ka ura hayo; carfoon.

2. Waxyaalaha la shito ama lays marsho oo ur la jeclaysto ka uro; udug; caraf.

Udgoonaan (-ta)

Udgoon lahaan; carfoonaan.

Udub (-ka)

1. Tiir qori ah oo dheer oo ganto leh oo guryaha lagu dhisto.

2.* Dhulka labadiisa caara­dood, tan woqooyi iyo tan koo­fure, middood. 3.* Xiddigga Waqo­oyi; Quddub.

Udubdhexaad (-ka) - !. Udubka aq­ alka bartankiisa Jagu mudo. 2. (•) (Dhu!ka) udubka lagu maleeyo inuu dhulka ka muJba)(san yahay oo dhulku ku dulwareego.
Udubxoog (-ga) --· UJubka Jagu mudo aqalka irriddiisa oo culayska aqalka haya.
Udug (-ga) -  I.  Ur la jeclaysto oo
ummad
Joo aan la taabsiine !agu dhowc­ eyo keliya; (weel) hanbalyayn.
Ugnaan (-ta) -·- Wax ugan ahaan. Ugub -  I. Aan wran; (dhul) dihin;
wsub. 2. (-ka) Nafley dheddig oo al.Ln wcH curan; dhu! dihin oo aan well laga xoojin; cusayb.
Ujeeddo (-da) - (astaan, magac, ha­ Jal) waJo.a loo w,110 oo loola jeedo:
loo bogo. 2. Waxyaalaha la shi10		
ama  lays  marsho oo  urkaas  leh.
3. Carnf. 4. Cadar; barafuun. Liduufo (-da) -	Wax kasta intiisa lii­
Jata.
Uf! -· Erey la yiraahdo kolka qur­ muun la dareemo. L (-ta) Y.ax xun; faddaro.
Ufo (-da) - LJabayl xuog Iyo roob leh.
Lgaar i-(a) - - Nalley banjoog ah oo
aan dugaag iyo haad iyo bahallo kale midna ahayn ee daaqJa oo hilibkccda la cuno oo ay ka mid yihiin biciidka, dabataagta, caw­ sha, decrada, sagaarada...
Ugaarasho (-da) -  Ugaar doonasho; ug-<1ar raadsasho.
Ugaarid (-da) - Ugaar dilid; soo qa­ basho, layn.
Cgaaroobid (-da) - Ugaar noqosho; banjoog noqosho; fiigid.
Ugaas (-ka) - Nin to! u ta!iya; madax; garaad; wayeel; iimaan; wa­ bar; is!aan; beeldaaje.
Ugaaseyn (-ta) -		Ugaas ka dhigiJ. Ugaasnimo (-da) -		Ugaas ahaansho. Ugax (-da) -	Jir kankoonsan oo shinbiraha dheddig iyo kalluun iyo halaq iyo cay.iyaan badani dha­ laan, waxaana ku gudajira abuur yar iyo ,,,,uxuu ku noolaan lahaa taniyo intuu ka koro oo qolofta ku
togan uu ka soo baxo: ukun. Ugbaad  (-ka) -	Dhu! weli  ugub;
we!i dihin; aan laga xoojin ama at1n la daaqin; bacrin.
Ugeyb (-ka) -	Riyaha yaryar oo aan weli curan; ceesaamo.
Cgid (-da) -	Dab ku kululayn iya-
Ul,AX
u wadasho; macne; milgo; duluc (ama « ulajeeddo >1).
Ujro (-Ja) -  Haw! la qabtay, waxa la iska siiyo; mushaar; hawl.
Ukun (-ta) -  Ugax.
CJ hhal - I. Xidid arna laan dhuu­ ban oo geed Jaga gooyo oo loo qaato xarrngo ama faraqabsi ama lagu dhagaallamo ama wa)( lay­ saga cesho, ama waxyaalo kale Jagu qabsado; dhenged. 2. Hoodo; aya­ an; nasiib.
Ulajeeddo (-du) - (hadal kd.) waxa loola  jeedo:  macne;  duluc  (ama
« ujeeddo »).
Clakac (-a) -  Kas; maag.
Ciakicid (-dal - Iyadoo aan lagu gefin, kas iyo bareer wax ugu fa­ lid; ulakasiJ.
Ultamid (-da) -  Ulo ku cayaarid; ul isla dhicid cayaarcd; ultan.
Ultan (-ka) -  Ulo ku ca)'aarid; u! isla dhicid (cayaar); ultamid.
Umal (-ka) - Wai,; gardarro ah oo af layska yiri ama addin layska yeelay ka xumaanta laga xumaado; caro; ciil;.
Cmasho (-JaJ - Naf ka bi)(id; dhi­ masho; geeryoomid.
l'.mmad  (-da) -  Dad, to\; shicib.
ummi	uubateyn
Ummi (-ga) -- Qof aan waxna qori karin waxna akhriyi karin, aan hlggaad qabin.
Ummul (-sha) - Qof dumar ah oo ko!kaas ilmo dhalay.
Ummulbax (-a) - Naag dhashay oo afartan maalmood u dhammaato; afartanbax.
L'mmulbixid (-da) ·- Ummul aha­ antii ka bixid; afartanbixid.
Ummulbixin (-ta) --- Naag dhashay ummulnimo ka bixin.
Ummulid (-da)  llmihii uurka ku jirey ifka u soo saarid; dhalid.
Ummulin (-ta) -	Ilmo ka dhalin;. Ummuliso (-du) -		Naag hawsheedu
tahay inay haweenka ka dhaliso. Ummulow (-ga) -	Cudur haweenka ummula ku dhaca; ummullaashL Ummulraacid (-da) -		Ummu! ku dhi­
masho.
Ummulsaddex (-da) - Hab gaar ah, oo waabaayo aan laga kicin oo saddcx maalmood huursanaata loo samecyo.
Uraano• - (xiddigo) mcereyaasha qorraxda, kooda toddobaad.
Urid (-da) - Wax sanku dareemo neecawdu keenid.
Urin (-ta) - Sanka wax ku dareemid. Ursasho (-da) -	Sanka wax u dho­ weyn ama saarid, si urkiisa loo
garto.
Ursato (-da) - Cayayaanka jaad ka mid ah oo doorshaanka ka sii yaryar kana fudfudud oo aan wax qaniinin.
Urshi (-ga) •s-•  Nuxrur gaar ah oo
cunaada iyo daaqu yccshaan; uraad; saacad.
Ursiin (-ta) -  Qof kale sankiisa wax u doweyn i uu ugu uro.
Urugo (-da) -	1. Arrin lala murgo; caloolxumo;  uurkutaa!lo.  2.  Cu­ dur feeraha ku dhaca; feero; qaaxo. Urur • -- 1. (-ka) Dad badan oo meel isugu yimaada; kulan; shir; isu·im­ aad. 2. (-ka, -ta) Xiddigaha	u dhexeeya listan iyo cadaad; lixo;
laxo.
Unkad (-ka) -	Unkasho; bilaabad. Unkasho (-du) -		Unug samaysasho;
bilaabasho.
Ururid (-da) Ururin (-ta) uruurin.
Mee] isugu imaansho. lsu geyn; isu keenid;
Cnkid (-da) - Unugga hore samayn; bilaabid.
Unug (-ga) -  Wax aan hor u jirin oo la curina hayo, bilawga ugu horreeya.
Unuun (-ka) ,_.. I. Madax; kur. 2. Geed faalala oo qaraha u eg oo bixiya miro dacarta kasli xaraar oo lay­ sku daweeyo.
Unuungoyn Hal -	Madaxa ka goyn. Ur - - I. (-ka) Garashada !yo darc­ emidda sanka u g<1arka ah. 2. (-ta)
Dabaysha lixdii biloodba dhinac ka dhacda; neecaw; dabayl.
Uraa (-ga)   Geed-quwaax ur sillan
oo aad u lifaaqoon kh: ur caya­ yaanka iyo bahal-hoos.iadka lagu laayo.
Uraad (-da) - Nuxrur iyo waxtar gaar ah oo cunnada iyo daaqu yeeshaan; urshi; saacad; saac.
Urursan -· Aan kala firirsanayn; meel wada jooga; shirsan; uru­ ursan.
l.is! - Erey « aammus! l> ka dhlgan; husT· shib dheh!.
Cskng' (-ga) - Wax aan nadiif ah­ ayn oo jirka iyo dharka, kd., kor­ kooda gaara ama ku samaysma; wasakh; dhusuq.
llskagayo (-ta) - Uskag u yeelid, uskag gaarsiin; wasakhayn,
Uskagoobid (-du) - Uskag yeel ho; uskag noqosho; wasakhoobid.
Utun (-ta) --- Godob; aano.
Lu -  I. Xarafka « u » oo dheer; (l,J.
2.	Uyaalka qofka aan !ala hadlayn oo lab oo keli ah; isagu.
Uub (-ta) - Hog dhcer; booraan; god; hataq.
Uubateyn (-ta) --· Sida uubato u dha­
,,.,.aiiqid; qay!o dheer samayn.
t:ubato (-da) _-	Bahal eeyga u eg; yeey;-uu1"eeY)
Uugaabo- HfaT -·	Guubaabo; tir­ tirsi.
t:umid (-da) -	Wax aan hor u jirin abuurid; alkumid; curin; khalqi< l. Uun -	I Wax kasta ama mid kastl);
aanu.
Uusmiir (-ka) -- Uuska nafley< la qa­ arkeed, biyo Jaga miiro, oo la cabbo.
l"usmiirid (-da) -	Uska nafleyda qa­ arkeed sida geela, biyo ka miirid.
Cusqub (-ka) -	Geed nagaarka ka
mid ah oo laysku daweeyo. Uxu (-dal -	Dhiidhiiyo.
Uynal (-ka) -  Magac-uyaal.

        

W

W (wow; wa'*)

Xarafka 21d. oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

Waa

1. Erey tixaha ulajeeddooyin kala duwduwan u yeela (waa ma­xay? Waa wiil; waa tahay; Cali waa uu (= wuu) yimid; waa kee? waa tee?;...).

2. (-ºga) a) Waqti; jeer; goor. b) Waabberi.

Waa-

(waan = waa aan; waad = waa aad; wuu = waa uu; ... ).

Waab (-ka)

1. Dhis yar oo la har­sado.

2. Dhis dadka buka la jii­fiyo ama lagu daweeyo.

Waabaayayn (-ta)

Waabaayo siin, ku darid, ka dhigid; sumayn.

Waabaayaysan

Waabaayo hayso oo saamaysay; sumaysan.

Waabaayo (-da)

Sun (ama "waa­baay" "waabay").

Waabaayoobid (-da)

Wax waaba­ayaysan noqosho; sumoobid.

Waaban

La waabay; waab laga dhigay.

Waabasho (-da)

1. Waab samay­sasho; waab ka dhigasho.

2. (wax cabsi leh) dib uga noqosho; dib uga laabasho; ka joogsasho; ka dhu­umasho; ka biqid; ka xishood.

Waabay (-da)

Waabaayo.

Waabberi (-da)

Kolka waagu dil­laaco; arooryo; oog; waa.

Waabin (-ta)

1. Dib u celin; u niqid.

2. Gaacin.

Waabjiif (-ka)

Qof buka oo waab jiifa laguna daweeyo.

Waabnaan (-ta)

Wax la waabay ama waaban ahaan.

Waaceensi (-ga)

Aanaysi.

Waaciidsi (-ga)

is-gargaarid.

Waad

(waa + aad).

Waadi (-ga)

Tog engegan oo kolka roob da'o keliya biyo qaada.

Waafº (-ka)

(Badanaa koox: "wa­afyo") xubinta kalluunka iyo na­fleyda kale oo biyaha ku dhex nool qaarkood ka neefsadaan; qoonbi­yaal; qoomishaashyo.

Waafajin (-ta)

Wax wax kale ku kal ridid, ku abbaarid; haleelsiin; ku duwid.

Waafi (-ga)

(cabbir, qiyaas, mii­saan, ...) aan wax ka dhinnayn ee weliba buro weheliso; dhan; buuxa.

Waajib (-ka)

Wax la is faray oo ka tegiddoodu denbi tahay; faral.

Waal (-ka)

Jaal; laag, fac.

Waalan

Waalli qaba.

Waalasho (-da)

Qof waalan no­qosho.

Waalay (-ga)

Qaalin ama dibi qooqii ugu horreeyey qooqan.

Waali (-ga)

Nin madax u ah qay­baha dhulka qaranku u qaybsan yahay middood; naa'ib; beeldaaje.

Waalid (-da)

1. Wax waalan ka dhigid; caqliga iyo maanka ka qaadid; waalli ku ridid.

2. (º-ka) Aabbaha iyo hooyada (ama "wa­arid").

Waallaan (-la)	(waalnaan)  wax
waalan ama waaJH qaba ahaan.
Waalli (-da) - I. Cud11r kasta oo kartida wax !agu garto baabbi"iya ama dhantaala ama wax u dhima.
2. Gogol hargo jilicsan ka samay­
san;  weylflalis.
Waalo (-da) -  Cayaar raggu caya­ aro: labo saf oo isl,;.a soo horjeeda oo is tiro le'cg oo jilbajabsan; gacnahaa laga cayaaraa, hees iyo jiibna waa leedahay.
Waama? -- Goorma? Hadma? Mar­ ma ?; Jccrrna? Shirma?.
Waanbe (-ha) -- Jaad badarka ka mid ah, oo iniinihiisu aad u yar­ yar yihiin.
Waanin (-ta) --- Hadal waano ah ku dhihid; u caqlicelin; wacdiyid.
Waano (-da) - Hadallo waaweyn oo talo ah, oo waxa san laysku faro waxa xunna laysaga reebo; wacdi.
Waantoobid (-da) - Waano qaada­ sho; waansamid.
Waanwaan  (-ta) -  Nabad  yar  oo
ay kala dhigtaan labo qolo oo cola­ adi dhcx taa!; heshiis nabadeed oo kummcclga,ir ah.
Waaq (-a) -- Ilaah; Eebbe; Rabbi. Waaq- -  (sida  (< waaqay », <( waa­
qood ») weli-; waq-.
Waaqsasho (-da) - (ka soo -) Dhib ama waxyeello hore ka baansasho; ka kabasho; ka biskood; ka soo noolaansho.
Waar (-ka) -  Cabbir  wixii dheer
lagu ca"tJbiro; wuxuu la mid yahay J cagood ama 36 suul ama 0.914 oo mitir.
Waarid (-da) - Cimri aan dhima­ sho lahayn ku noolaan; jirid weli­ geed ah jirid; daa'imid.
Waarig (-ta) -  Waariko.
Waariko (-da) -- Jaad likaha ka mid
Waarin (-ta) - l. Wax aan dhiman ama waara ka dhigid. 2. Waar ku cabbirid.
Waarrin (-ta) - Socod culus oo lugaha la kala fogeynayo.
Waasac (-a) - Aan ciriiri ahayn; wax badan qaada; ballaaran; dal­
!aal; (ama  « wasac ►>).
Waawaray! - Erey la yiraahdo, iya­ doo lagu dhawaaqayo, kolka la argaggaxo ama la baqo 11ma cabsi laga digayo, si la isugu soo gur­ mado; ciidamow! qaatoy!
Waax (-da) - Afar mee!ood oo meel; rubi; (!/4).
Waaxayn (-ta) -  Waax waax u kala
< lhigdhigid.
Waaxid (-ka) - Keli ah; mid; hal; kow (sida « wadar iyo - »).
Waaya'arag (-ga) - Aqoon laga helo wixii hor loo soo qabtay ama loo soo arkay.
Waayeel (-ka) -  I. Qof fil weyn.
2. Taliye; madax; duq. Waayeelnimo (-da) -	Waayeel ahaan.
Waayeeloobid (-da) -	Waayeel no
qosho.
Waayid (-da) - 1. WaJt la raadshey ama la doonay oo  aan la  helin.
2. (ko\ka uu fa! kale ka dabadhaco)
wax la qaban lahaa ama aan la qabteen oo aan karti iyo maaro loo helin (sida: arki waayey; see­ Jtan waaycy; kari waayey; dili wa­ ayey; ...). 3. Gabid.
Waayo ·-- L (-?) Maxaayeelay; ma­ xaa¼acay. 2. (\>raa ayo) waa ayo?; waaqofma?; waa kuma? amatuma?
3. (-ha) a) Arr!mo; xaal; sah. b) Dhi­
baha adduunka; tabaalo. c) WaJtya­ alo loo soo joogey; goobjoog loo ahaa; Jtog·ogaa\; wacaal.
Wah (-ka) -  Wadne; uur.
Wabar (•ka) -  J. Nin qolo ama tol u madax ah; ugaas; garaad; iim­ aan. 2. Qof qumman, suubban, wanaagsan.
ah oo badanaa dudd11mooyinka ag­
Wabax  (-a)
(xoolo,-)	biya-ka­
tooda ka soo fuura; (ama « v,,aarig»).	dhereg ama ka-dheregsanaan; kolka
wab1m1d	wadaaf
biyaha a.id loo cabbo, sida !a yahay.
Wabiirad (-ka)	(biyo, kd.) dh,1- naan tlma biir leh, gaas ama wax kale oo ka dhex samaysmay aawa­ dood.
wada qa<1< lo; .infa< lii waa wada timid).
Wadaad (-ka) -	Nin diinta bartay dadka kalena bara; aw; fiqi; shiikh.
Wadaaddeyn (-ta) -	Wadaad iska dhigid, isu ekayn.
Wabxid Wabxin Wacaal
(-daJ (-ta)
(-sha)
-·  Wabax noqosho.
Wabax ka dhigid.
-	Wa<1yo; xog'ogaal.
WAllAAO
Wadaaddo (-da) -  (weligi waa koox)
(senen) uuman si< la jinniga aan ishu qaban karin oo - caamada Soomaalida qaarkeed sida ay qabto­ wada v.adaaddo ah, oo dadka ku dhaca, oo cudur ku noqda; si qofku ku biskoodo, waxyaalo ba­ dan oo loo wato in wadaaddada lagu raa\i gelinayo, baa la s<1me­ eyaa (saagooti, yabaro, ruqso;...); fiqi-buraale.
Wadaadnimo (-da) -	Wadaad ahaan. Wadaag (-gal -	!. Lahaan dad ba­ dan ka dhexaysa ee aan qof gooni
u sheeganayn. 2. Wax dad badan
Wacad (-ka) --· Ballan adag oo la isla dhigto.
Wacadfur (-ka) --· Wacad la dhigtay oo la furo, la jebsho; wacadfuryo. Wacadfurid  (-da)  --	Wllcad  furid,
jebin.
Wacadfuryo (-da) •-- Wacadfur.
Wacal0 (-ka, -sha) -- Nin iyo naag aan is-qabin, ilmaha ay dhalaan; garac; (ama « wecel l)).
Wacalnimo (-da) - Wacal ahaan. Wacan -  Aad u wanaagsan.
Wacanri (-da) - Geed aan qodax lahayn; w_uxuu lee yahay mayrax iyo asal iyo miro la cuno oo dha­ naan.
Wacays (-ta) -  Duco.
Wacdi (-gal - Halial dad waxa xun iyo wall.a san loogu kala sheega hayo; waano; hanuunis.
Wacnaan (-ta) - Si ama wax wacan ahaan.
Wacnaansho (-ha) -	Wacnaan. Wad0 (-ka) -	Wed.
Wada -	Erey u!ajeeddadiisu tahay:
« oo aan wax ka m<1qnayn l►; (< aan wax laga reebin »; ,, dhammaan; >) giddi;  kulli;...  (sida:  i wada  sii;
ka dhexeeya oo qofba ka!kiisa wax ku qabsanayo ama haynayo ama loo dhiibayo. 3. Hab Soomaalidu caanaha u dhanto: inta layska soo horjeesto (haddii 2 qof la yahay) ama garangar loo fariisto (haddii la badan yahay) baa qofkii v.eetka caanaha ah loo dhiibaaba, inta kabbado isaguna kolkii a kan mi­ digta ka xiga u dhiihaa, dantuna waa si caanuhu (kolkay yar yihiin) u wada gaaraan oo aan loo kala bursan.
Wadaage (-ha) - I. Wax wareegsan sida garangarta, gadowga, kd., me­ esha kala barta. 2. Mccshii waxy­ aalo badan oo isku xirani isugu yim,1adaan, iska haystaan. 3. (he­ ense) meesha dhudaha caynaanku isaga yimaadaan.
Wadaagid (-da) •-- Wada lahaan; qay­ bsasho; is wada gaarsiin.
Wadaajin (-ta) -- Wada siin; ka dhe­ xaysiin; wada gaarsiin.
Wadaal (-sha) -  l.  La socoshada
neef labi neefka dheddig oo orge­ ysan raaco, ka hari waayo. wad­ wado; wadid ama wadasho. 2. Wax
wadaa!in	wad1d
tirsan oo gooni loo wa< lo; goosan;	Waddan  (-ka)	Dhulka  qor  ku
xayn.
Wadaalin (-ta)	(xoolo,...) Wad- wadid; raacid wadaaleed.
Wadaamaggoysyo (-da)	Wadaa- maqubo.
Wadaamaqubo (-ha) -·· Cuntub xid­ digo ah oo ka mid ah kuwa koo­ fure; waa if xiddigood, afar baasc aad u if1iin badan oo ishu si fudud u qaban kartaa: afartu waxay u eg yihiin istallaab oo waxaa loo yaq­ aan (< Istallaabta Koofure », w·axa­ yna u dhow yihiin « awrka cir l>; wadaamaggoysyo.
Wadaa.n (-ta) - Weel harag ah. oo gadow iyo daddaabbo lch, oo inta dowlis !agu xiro, ceelasha lagu shubo oo biyaha loogala soo baxo.
Wadahadal (-ka)	I. Hadal !aga wada qayb qaato, la i -dhaafsado.
2. Sheekaysad.
Wadahadlid - l. (-da) Hada! ka wada qayb qaadasho, isdhaafsasho, is­ weydaarsasho. 2. Sheekaysasho; ha­ da! ka dhexayn.
Wadajir (-kal - lsku dhinac ahaan; mce! ka soo wada jeeda; isku jaal; wadataal; midnimo.
Wadane (-ha) -  Wadne.
Wadar (-ta) -  !. Wax ka kooban tiro arna in, mid ka badan. 3. Ko­ oxda ka soo horjeedda kelida; (- iyo waaxid »).
Wadataal (-sha) - Wad11yaaL Wadayaal  (-ka)  -  Tolal,  qolooyin
arna reero, heshiis ay dan moo­ deen, meel ku wada deggan; wa­ dataal.
Waddac (-a) - I. Wax sii dhamrna­ anaya ama tegaya oo wax wanaag­ san oo cibaado ah lagu anbabbixiyo (sida kolka bisha soonqaad MI dhamrnaanayso); saagooti. 2. (bad) rnowjad; hir.
Waddacid (-da) - I. Anbabbixin: sagootiyid. 2. (bad) hab badda hir­ arkeeda loogu cayaaro oo loogu tabeeyo oo loo raaco.
abtirsado oo isaga iyo awoowi;:­ yaashiba ku dhasheen oo isaga iyo tolkiisuba deggan yihiin oo ku nool yihiin. oo uu dalalka kale ka jecel yahay, oo uu ilaalintiisa iyo horu­ rnmurintiisa iyo xornin1adiisa wax walba ka horrnariyo, haddii loo ba­ uhdona naftiisa u hurn: dhul; dal.
Waddani (-ga) -- Qof aa< lwa< ldan­ kiisa u jecel.
Waddar (-ka) - Dil xoog wax lagu dilo, (arna «wedder»).
Waddarid (-da) -  Si xoog badan wax u dilid, nafta uga qabasho, (ama << wedderid »).
Waddayn (-ta) -- Korka iska saarsa­ arid; rasayn.
Waddaysan - La "'addecyey; korka iska saarsaaran; rasaysan.
Waddo (-da) -	I. Jid; clhabbc; rna­ rin; hilin; daw; dariiq. 2. Raso. Waddoohiye (-ha) --- (dhul, waddo,...)
aad u ballaaran; aan ciriiri ahayn. Wade (-ha) -	1. Laamaha baxa haya afkooda kora haya oo hadba dhe­ eraada oo wax ku darmaan; qa\\l.
2. Qofkt1 ama waxa wax wada. Wadeeeayn (-ta) -  Wadeeco ka dhi­
gid; dayacid; baylahin.
Wadeeco (-(fa) - 1. Mcel aamrnin ah ama cid aarnmin ah oo wax lagu ogaado, ama wax loo dhlibto (wax aan isku filnayn oo haddii kale lumi lahaa arna wa;,; gaari lahayeen ama si ka!e baylah u noqon lahaa,
... ) arnmaano: (wadi:eco allah arnmaano allah). 2. Dayac; baylah.
Wadey (-ga) - Jaal; saaxiib; rafiiq. Wadid (-da) -  L Wa;,; nool tdad,
wadiiqe
xoolo) ama aan noolayn (markab, doon, baabuur,...) meel ka kaxayn oo meel kale u kaxayn. 2. (0) wed
Wagan° (-ka) -	 Wegen. Wagarad0 (-ka) -		Wegered. Wagdo0 (-ha) -	Wegdo.
walaac
u  noqosho;  dilid; melgid;  (ama
< s wedidli).
Wadiiqe (-ha) -	Dhabbe yar oo ciri­ iryoon; (ama « wacliiqo >JJ.
Wadiiqo (-da) -	Wadiiqe.
WADhE
Wadki'arag (-ga) -	Wedki'arag. Wadnabbaab (-ka) -		Liidaanyo; la­
qanyo.
Wadnabbaabid (-da) - Wadnabbaab iska garasho.
Wadnafug (-ta) -- Wadnaha oo si xoog badan u boodbooda, naxdin ama baqdin darteed; (ama « wad­ nafow >l).
Wadnaqahad (-ka) -	Wadnaqabasho. Wadnaqabasho (-< la) -		I. Liidaanyo; laqanyo; wadnabbaab. 2. Wadna­
xanuun.
Wadne (-ha) - Xubin ama cad mu­ ruq ka samaysan oo gudo kala qoqoban isuna furfuran leh: kol waa uu isku soo rooraa oo yaraa­ daa kolna waa uu afuufmaa oo kala baxaa; dhinac xididdaa intaas doojina haya oo gudihiisa dhiig ku shuba haya, :ihinacna halbowle­ yaal baa iyana intaa isaga dhiig ka  qaada  haya  oo  oogada   ada
gaarsiina haya; qalbi; wadane.
Wafdi0 (-ga) - Dad haw] gaar ah inay soo qabtaan (oo badanaa dal shisheeye ka soo qabtaan) loo diro; diraal; (ama « wefdi >>).
Wahab (-ka) - Qabow habeenkii soo dhaca; dhee!; nadwad. 2. Habbiso; cu!ays.
Wahan (-ka) - lslahadal wax la dare­ ensaday ka yimaada; caloolyow; murugo.
Wahsasho (-da) - Wahsi iska gara­ sho.
Wahsi (-da) -  Daal ama culays la
iska clareemo oo aan haw[ la qab­ tay ka iman, oo waxya.ilo la qa­ ban lahaa, la isaga daayo; daal-ka­ cararid darteed, hawsha culays looga dhigto oo << maaro uma haysid >> laysu yiraahdo.
Wajac (-a) -- Cudur weylaha ku dhaca oo ay la jibaadaan.
Wajaq (-a) -  Waalli daran oo qofka
!ala qaban waayo.
Wajihid (-da) -  Kafool kafool uga hor tegid; wejiga siin; foodsaarid; qaabbilid; (ama « wejihid >l).
Wajiine0  (-ha) -  Xilliyada mid ka mid ah (ama << v,.·cjiinc ))j_
Wakaakib (-ka)	( kawaakib) xiddigaha oo laga faaliyo; fal; sixir.
Wakaalad (-da) - I. Xaliis dowlad ama· hirkad ama cid kale ka wa­ kiil ah, oo danaha u ilaaliya (kuwo ganacsi iyo kuwo kaleba). 2. War­ qad si sharci ah u qoran oo qofka haysta siisa karti uu dano ama hawlo qof kale lee yahay ku maa­ mulo, oo wakiil ugu ahaado; (ama
« wakaalo »).
Wakiil (-ka) -  Qof si sharci ah u maamula dano iyo hawlo cid kale leedahay.
Wakiilasho (-da)  Wakiil ka dhi- gasho.
Wakiilnimo (-da) - Wakiil ahaan. Wakin (-ta)   Socod iin ]eh; dhu-
tin yar.
Walaac (-a) - I, Islahadal; Jaha­ wareer; uurkawareer; laballaabow,\
wa/a!lcid
2. Hada! badan oo celcelis ah oo
Walax (-da) -	Wax.
wa/qiJI
aan go·aan laga gaareyn.
Walaacid (-du) - I. Uurka ka buuqid; islahadlid; laballaaboobid. 2. Ha­ dal aan go"aan laga gaarcyn, ku noqnoqosho.
Walaacsan  -   Walaac  ku  dhacay;
walaac hayo.
Walaahm, (-ga) - Jahawareer: walaac. Walaal (-ka. -5ha) -	Kan ama tan isku aabbe iyo hooyo la yahay.
Walaalayn (-ta) Walaalo ka dhigid. Walaalnimo (-da)   Walaal ahaan;
v,,alaaltooyo.
Walaaloobid (-da) Walaalo noqosho. Walaaltooyo (-da)  Walaalnimo.
Walaaq (-a) - Waxyaa!o la doo- nayo inay si fiican isu dhex gal­ aan oo isugu darmaan, ama adag oo la doonayo in la jilciyo oo inta fandhaal ama  v.ax  kale la dhex
geliyo, xoog loogu warwarccjiyo; lab; qas.
Walaaqan -  Laban; qasan.
Walaaqid (-da) - Wax walaaqan ka dhigid; qasid; labid.
Walaayati (-da) -- I. Dhar cudbi ah oo dun cad iyo dun madow oo isku jarjaran ka samaysan. 2. Wax walba kan ugu jaad fiican; asli. W.alacsi (-ga) -	Wax qof la tuso ama loo soo baxsho. si uu u mo­ odo in la siinayo, dabadecdna laga
ceshado;  mihin.
Walalac (-daJ - I. Hillaac wcyn ama is-haysta  muuqashadi,  baalqaadki.
2. Iftiin kasta oo sida kan hilla­ acaas isha mar u mara.
Walalaclayn (-ta) ·- lftiin walalac ah muujin, soo cekdin.
Walammad (-ka) -- Qabsinka cadka ugu danbeeya oo sax«radu ka bax­ do; maroor; (ama "malawad l>).
Walanbo (-da) - Wax qorraxda lay­ ska xijiyo oo hoos tara; dallaal­ limo; dallaallin.
Walanqe (-ha) - I. Kuruska jilicsan oo  ubadka gee!a. 2. Hlib baruur
Walba - (waxay « v,,aliba ►> kaga duwan tahay, tani waxay raacdaa magacyada wax la yeelayo, wax la taaranayo) -= kiiba; tiiba; kasta.
W.albahaar (-ka) •- We!wel; murugo.
Walbahaarid (-da) -- Walbahaar ku dhicid, qabasho: welwclid.
Walcad (-ka) -  Walcasho.
\-Valcan (-ka) -	Waarid0; ab; isir. Walcasho (-da) -		Wee! caano ah arna biyo ama wax ka!e oo shubma oo buuxdhaafsan oo inta wax ku dhaceen ama taabteen, isagoo aan dhicin in yari qarka ka daateen;
balqasho.
Wakin Hal (Wax shubma) qar-ka- daadis :,ar; balqin.
Waldaamin (-ta) -- Wax culus oo la wad.i qaado, iyadoo fabada dhi­ nac la kala hayo, oo la laa!laadina hayo.
Waleecaad (-ka) - Waxy.cello; dhi­ baato; inkaar; hoog.
Waliba - (waxay raacdaa magacyada wax falaya, wax taaranaya) ki­ iba; tiiba; kasta, (eeg « walba »).
Waliid (-ka) - Jiritaan; dhalasho. Waliimo (-da) -  Martisoor  wcyn;
diyaafad; karan; balashi.
Wallaahi (-da) - (= <( Jlaah maga­ ciisa baan ku dhaartay ») waxay ka mid tahay, saddexda siyood oo v,,eligood isdabajoogga ah, oo Ilaah magaciisa loogu dhaarto; labada kale waa: « Bil!aahi >l iyo << Tallaahi >l; wal!e.
Wallac (-a) -	Xanuun ku dhaca du­ marka uurka cusub [eh; waxaa lagu yaqaan madax-wareer, mantag, can­ dhuufo badni, rng-ka-fogaansho,...
Walladd (-da) -	Wallac qabid, ku
dhicid, dareemid.
Wallacsan - Wa!lac hayo; wallac ah. Walle -  Wa!laahi.
Walo (-da) -  Bahal yar oo jiirka u eg oo dhogor jilicsan oo caw! ah iyo gafuur dheer !eh.
badan (leg. mud; ..).	Walqal  (-sha) -	Neef  lagu allab-
WiJlqa/id
baryo oo ilmo dhashay loogu duc­ eeyo; (ama ,i waqlal >►).
Walqalid (-da) -  Walqal samayn.
Walwaalid" (-da) - Wax culus oo lallaada sidid; dandaamin.
Walwal (-ka) - 1. La.yr qabow oo xilliyada qaarkood gala btii tima­ adda; geyre. 2. (0) welwe!.
WAN
Wamme (-ha) -- Geed yar oo jilic­ san oo lugtool ah oo korna ubax qurux badan ku yeesha. hoosna buruq kuusan oo kulul oo biir leh, oo xoolaha lagu dhacariyo, lays­ kuna daweeyo; (11ma « mawe »).
Wan (-ka) -  ldaha kooda lab. Wanaag (-ga) -  Wixii fiican oo wax­
tar [eh: sami.
W1U1aagsan -	Wanaag leh; hagaag­ san; fiican; qumman; san.
Wanaagsanaan (-ta) -	Wax wanaag­ san ahaan.
Wanaajin (-ta) -	Wax wanaagsan ka dhigid; hagaajin; suubbin; fiicnayn.
Wall.cad (-ka) -	Soomaggale.
Wandhar (-ka) - Wax la qalay oo hilibkiisii sidii sar la dhisay, loo ka!a baxshey, loo saafay.
Wandharan - La wandharay; la sa­ afay.
Wandharid (-da) -  Wax wandharan
ka dhigid.
Wansiix (·a) - Caanaha la lul11 hayo, kolka subaggu  ka soo go'i waayo.
Wantatiir (-ka) -	Fantatifr. Wantatiirid (-dal -		Fantatiirid. Waq -	Waaq.
Waq- -	(sida « waqay >), « waqood >l,
... ) weli-; waaq·. uo
waraabootiyid
Waqaf (•ka) - I. Hanti si sharci ah loogu wareejiyo - samafal aawadi - maamul ama urur ama cid u baa­ han, oo aan dabadeed la kala xi­ gin. 2. (naxwe) joogsi; hakad.
Waqal (-ka) -· I. Daruur biyo la culus. 2. Roobka laftiisa.
Waqcad (-dal -	I. Meel dagaal caan ahi ka dhacay. 2. Dagaal caan ah. Waqdhaac  (-a) -		Waqdhaacin  sa­
maynta.
Waqdhaacid (-da) -	Waqdhaacin  u
qalid, ka dhigid.
Waqdhaacin (-ka, -ta) - Xoolaha llaah horti loo qalo oo lagu duce­ ysto: alaabbari; tadcaar.
Waqfid (-da) - Waqaf ka dhigid. Waqooyi0 (-ga) -  Woqooyi.
Waqti (-ga) - I. Waa; goor; jeer; shin; ammin. 2. Xilli; nur.
War -  I. Waryaa; heedhe. 2. (-ka)
Wax aan hor !oo ogeyn oo laysu sheego ama la helo; waxyaalo cusub oo dhowaan dhacay siiba kuwa ra­ adyuhu sheego ama wargeysyadu qoraan; khabar; hadal. 3. (-ta) balli la qodo oo xareedda ama biyaha webiga lagu kaydiyo.
Waraab (-ka) -	I. Wax la cabbo.
2. (beer) biyaha lagu doojiyo, la cabsiiyo.
Waraabe (-ha) -	Dhurwaa.
Waraabe-dadow (•ga) - Qorismaris. Waraabin (-ta) - Biyo la cabbo siin. Waraabis (-ka) -  Waraabin.
Waraabooti (-ga) - Cudur ku dhaca xoolaha oo ay bahal oo kale noq­ daan oo waxay ark.aan cunaan ama qaniinaan; bahalow.
Waraabootiyid  (-da) -  Waraabooti
waraebow
ama bahalow ku dhicid; hahalo­ obid.
Wa.raabow (-ga)	Cudur  xun  oo
lays qaadsiiyo (xagga isutegidda ragga iyo dumarka), layskana dhaxlo oo ]ala rJhasho; xabbad.
Waraaq (-da) -- Xaashi (ama « war­ qaci f;, « warqaad l)).
Waraar (-ka) -  ! . Neef ama wax la mid ah oo inta wadajir loo qaalo, hadhow qiimihiisa la qay­ hsado, la qaaraanto. 2. Dhul dilla­ acsan; Jecx. 3. Oogada nafteyda meel ka mid ah; duud; waraq.
Waraaryid (-daJ -  Ruxid; gilgilid.
Waraasi (-da) - 1. (caano) dhay kasoofcen ah oo labeen cas soo yee!anaya. 2. (-gal (midab) labe­ enta u cg.
Warac (-a) -  I. Qof dharwrsoon oo wixii macsi ah ama macsi lug ku leh, ka fogaada, ka dheeraada.
2. ragannimo leh (gcesi, deeqsi,...). War:af (-ka) -	I. Qalab waayadii hore lagu istlcmaali jirey oo dhag­ xanta lagu tuuri jirey; wuxuu ka samaysan yahay cad yar oo harag ah iyo xargo labada dhinac kaga xiran; int.i cihagaxa cadka haragga ah la kor  aaro. oo labada xarif
WARM' (l)
afkooda gacanta lagu qabto baa xoog loo wirriyaa oo dabadeed xar­ igga dhud la sii daayaa, si dha­ gaxu isagoo tuuryo ah oo xoog u xiima haya, meeshii Ja!a rabey ugu dhaco. 2. (") Weref.
Waran -- 1. La waray; qorrax !agu kala baxshey. 2. (-ka) Qalab ka samaysan samayo dheer oo qori ah,
iyo bir ballaaran oo wax goysa oo caarad dhuuban oo wax mud­ da leh.
Waranle (-ha) - Qalabkiisu waran yahay.
Waranweryo (-da) - Qofka baadi luntay war ku saabsan soo sheega, waxa la siiyo.
Waraq (-al -  1. Karin Jaga dhaco;
WARA1' i2)
jcex. 2. Lafdhabarta, inteeda kely­ aha la siman; waraar.
Warasho (-da) -  1. Dhar ama \>)).
Wareemid (-da) - Waran ku dhu­ fasho.
Wareentaysi (-ga) -  Sida wareema­
tada cid wax u yeelid, u duulid. Wareento  (-da)  -   I.  Wareemato.
2. a) Cudur xanuun kulul leh oo badanaa madaxa dhinacyadiisa ku dhaca; dhanjaf xun. b) Eyddin wax tigtigta.
Wareer (-ka) - 1. Madaxxanuun; m11daxwareer; madaxfarad. 2. Wax­ kala-garanwaayid. 3. Xasilloonaan la'aan; qas; lab.
Wareerid l-da) -  Wareer ku dhicid.
warqad
Wareerin (-ta) -	Wareer ku ridid.
Wareersan -	Wareer qaba; wareer hayo.
Wareersanaan (-ta) -	Wax ware­ ersan ahaan.
Wareershe (-ha) -	1. Xoolaha diida,
xarig madaxa ama gcesaha, si da­ ran oo adag loogaga xiro, oo qal­ laca ka dhigan. 2. Suuman la qur­ xiyey oo fardaha madaxa loo ge!iyo. Wargal (-kal -- Qof warkiisu yahay, ku lagu kalsoon yahay oo la cus­ kan karo; qof warka heli og, runna
ka sheega.
Wargalnimo (-da) -·· Qof wargal ah, ahaan.
Wargeeye (-ha) -- Qofka warka qora
ama doona ama qaada ama geeya, ama tcbiya.
Wargelin (-ta) -  Cid war ayan hor u hayn siin. gaarsiin, u sheegid, la socodsiin, uga digid.
Wargeys (-ka) -- 1. Xaashi ama xaashiyo war ku yaal oo waqti go'an soo baxa (maalin, toddo­ baad. bil,...) oo inta la daabaco la faafiyo. 2. Wargeyn.
Wargur (-ka) -	Hab SoomaaHdu ku dhaqanto k.olka ay wada had!ayso ama  garramayso: qof codkar ah baa hadba qofka hadla haya hadal­ kiisa qahta oo kor u qaada oo dadka wada maqashiiya, isagoo ita­ alki qeexa haya oo qurxina haya. Wargurid (-da) -		Dad wada hadlaya ama doodaya, « wargur »	u sa­
mayn, u yeelid.
Warid (-da) -  Dhar ama wax la mid ah oo qoyan, meel qorrax ah ku kala bixin, ku engejin.
Warin (-ta) -  Waraysi.
Warjeefid (-da) •- Tiro badan oo badanaa xoolo ah, isku kol dilid, layn.
Warnaan (-ta) - Wax waran ahaan. Warqaad (-da) -  Xaashi (ama <( war­
qad >)).
Warqad (-da) - Xaashi (ama ,, war­ qaad l►).
warramid	watabbiir
Warramid (-da) - Warran (-ka)
2. Hadal. Warriile (-ha)
yaryar.
War  heegid.
1.	War sheegis. Goroyada teeda
cloonayo in la soo jeediyo loogu dhawaaqo; wuxuu  la  mid  yahay:
« war  hebel l►;  « heedhe ►►  (qofka
clheddig waa  (( naayaa >1).
Wasaarad (-da) -	Qaybaha waaweyn
Warriiq (-a) -  Jirriqaa.
Warshad0 (-da) - Dhis hawlo wa.a­ weyn oo gacanta, !agu qabto (bir tumid, baabuurro samays,...); ho­ oso; (ama « wershed >►).
Warsheeg (-ga) - Qof waxa uu oga­ ado aan qarin karin ama hawshii­ suba tahay inuu soo sheego; qof warsheeko yaqaan.
Warsheegid (-da) -  Warramid.
Warsheeko (-da) -  Wi;,;ii war ah oo in la qariyo la isku ogaa ama ku habboonaa oo dibadda loo sa­ aro, oo dadka looga sheekeeyo.
Warwacsasho (-cla) - Sabab iyo mar­ marsiinyo qurux badan ama lagu faani karo ka dhigasho, sheegasho. Wann1r (-ka) -	Samayo dhuuban oo dhallinyaradu isku riddo oo gab­
bashada ku barato.
Warwarrood (-ka) -  Geed laamo dhu- 
udhuuban oo samayooyin laga dhi­ gto iyo qodxo qarqaroofan !eh.
Warxungee (-ga) - I. Bahal jaadadka c,iarada ka mid ah; waa weyn yaha)', midabkiisuna waa cas yahay sun aad  u xunna  waa lee yahay.
2.	Qofka warka qaacla oo dadka isku < lira; basaas; jaasuus.
Waryaa! -  Erey  qofka Jab oo  lu
oo taliska qaranku u qaybsamo oo wasiir u madax yahay, middood; (ama (< wasaaro »).
Wasaasin (-ta) -  Sariir yar oo dadka
buka ama dhaawaca ah lagu qa­ ado; (ama (( wasaaso »l.
Wasac (-a) -	Aan ciriiri ahayn; dal­ laal; (ama " waasac ►>).
Wasakh (-da) -	Uskag; dhusuq.
Wasakhayn (-ta) -- Wasakh u yeelid, ku bi'in, gaarsiin.
Wasakhaysan -	Wasakh Jeh. Wa.sakhoobid (-da) -	Wax wasakha-
ysan noqosho.
Washir0 (-ka) -		Weshir. Washimn° (-) -	La washircy. Washirid0 (-da) -			Wcsherid.
Wa.siilo (-da) -	!. Wixii wax kale. loogu dhowaado ama Jagu gaaro.
2. Cibaado gaar ah oo llaah loogu dhowaado.
Wasiir (-ka) -	1. Qof wasaarad  u
madax ah. 2. (-ta) Waraso; ubad; dhal; ilmo; carruur.
Waslad (-dal -	(hilib, kd.) In yar oo is-haysata; cad.
\Yasladayn (-ta) -	 Waslado ka dhi­ gid, u googgoyn; jarjarid; cadadeyn. Waswaas (-ka) -	Shaki; islahada!;
laballaabow.
Was'>laasid (-da) -	Waswaas gelid; shakiyid.
Waswaasin (-ta) --·- Waswaas ku abu­
urid, ku ridid, ku dhalin.
Watabbiir (-ka) -- Caano raagey oo dhanaandhaafay.
443
w11tar	wed
Watar (-ka) -  I. Tiro ka!a dheer oo kolka la qaybiyo aan isku go'in, ee wax soo haraan; kisi. 2. Sa­ Jaad ragcadehc.edu kala dheer yih­ iin, sida maqribka. 3. Salaad sunne ah oo g.iar ah, oo iyadana ragca­ deheedu kala dheer yihiin.
Watatacow (-ga) - Dayac; rafaad; leelleel.
Wate (-ha) - I. (cudur) aan laga biskoon ama in badan !.-,la buko.
2. Cudur fardaha ku dhaca mag­ aciis.
Watiiq (-a) - Sida usha u dhuuban. Waw" (-ga) -  Wow.
\\'ax (-a) -  I. Magac guud oo la siiyo wax kasta oo jira, siiba wa­ xyaalaha aan la aqoon ama aan la clooneyn in la magacaabo ama la tilmaarno; shay; geed. 2. Wax la qabtay, la samecycy, la waxe­ eyey. 3. Wax dh.-icay; arrin; talo; xaal.
Waxad (-da) -  Xoolo; maal; hanti.
Waxar (-ka, -ta) - Dhasha riyaha mid ka mid ah.
Waxarakacadde (-ha)	Geed aan qodax lahayn oo dha!a miro cad­ cad oo ma..ca.an; (ama ,, waxara­ kacaddeeye »).
Waxaraxir (-ta) - Meereyaa<;ha qor­ raxda tan ugu iftiin badan, waxayna u dhcxaysaa dhulka iyo dusaaga (cuddaarka); sanadeedu waa 225 maalrnood, qorraxdana waxay u ji(taa toddobaatan-ku-dhowaad ma­ lyuun oo may]; Xicldigta Waabberi; Sahra.
Waxaro (-ha) - J. (magac kooxeed) surta dhurduhu samccyo, qaybteeda ka samaysan ugxanta faraha badan oo aan weli dhur< le u dillaacin; (qaybaha kale waa « miiclcla » iyo
< s gowska ))). 2. Wixii waxarahaas dhurdaha u eg oo dhan.
Waxayn (-ta)- Samayn; falid; yeelid; qabasho.
Waxba - Baabbah; eber; xooga­ ana; waxna,
Waxgarad (-ka) -- Wax garta; caa­ qil; waxyaqaan.
Waxna -·- Xataa \ ax yar; in yarna; baabbah; eber; wa;,:ba;.
Waxoogaa (-ga) --  Xoogaa.
Waxtar (-kaJ -  I. Wax loo baahi qabo keena, laga helo. 2. Haw! ama adeeg ama samafal kale oo cid lo.o qablo; kaalmo; gargaar; taageero.	,
Waxtarid (-da) -  Wax wa;,:tar ah,
cid u gelid; gargaarid; caawinid. Waxtarmo (-cla) -  Waxtar.
Waxwalbaale (-ha) - Wax walha ama jaad walba leh; wax fiican iyo wa;,: ;,:un !abadaba leh, labadaba laga dhe;,: helayo; aan wax keliya u go'nayn.
\\'axyaqaan (-ka) - Qof aqoon ba- dan !eh; waxgarad.
\\'axyar -	Aan badoayn; xoogaa. Waxyeelid (-da)- Waxycel!o gaarsiin. Waxyttllayn (-ta) -	Waxyeelid.
Waxycello (-da) - Xuma.an ama dhi- baato cid la gaarsiiyo; wax cid wax u dhima.
Waxyi (-g,1.) - Si gaar ah oo llaah ncbiyadiisa  ugu baaqo oo wax ugu sheego.
Waxyood (-ka) -	Waxyi wax ugu sheegid. kula hadlid, ugu baaqid. Way -	I. (-!) Erey ciil darti Joo yiraahdo, sida qof wax uu iska celin karcy la gaarsiiyey ama waxy­ aalo uu samayn \ahaa, si naca­ snimo ah u secgaan, oo is cana­ anana haya. 2. " Waa » iyo (< ay ,;. oo la isku yarecycy (sida: « waa
ay >> timid - < i way>> timid).
Webi (-gal - Biyo xog !ch oo tog haya oo durdur ka wayn oo bad­ anaa aan go'in, oo ama kal biyo ah ku shubma ama bad ama wcbi kale.
Webin (-ta) - Qof wax doonaya oo aan wax loo hayn u xog warramid, u dayrin.
Wed (-ka) - Geeri; dhimasho; me­ Jeg; (ama H wad>>).
wedder
Wedder (-kaJ -	Waddar. Wedderid (-da) -		Waddarid.
Wedid (-da) -	Wed u noqosho; naf ka qabasho; dilid; (ama (< wadid ))), Wedki'arag (-gal - Shinbir la moodo inuu weligi naxsan yahay; (ama
< i wadki'-arag »).
Weecad (-ka) -  Weecasho.
Weecasho (-da) -	Leexasho; bayrid; wareegid.
Weecin (-ta)'- Lcexin; duwid.
Weel (-ka) - I. Wax kasta oo gudo leh, oo wax lagu gurto ama lagu shubto. 2. Wax wax lagu qabsado; qa!ab.
Weelduw (-ga) -  Weelduv--id.
Weelduwan -	Cudur xun oo lays qaadsiiyo qaba oo la wee! duwey. Weelduwid (•da) ·- Dadka cudurrada xunxun  oo  lays qaadsiiyo  qaba. sida  qaaxada.  inta  dadka  fayow laga dhexsaaro, weel u gaar ah oo keligood wax ku cunaan u yeelid. Weer -	I. (-ka) Bahal dugaagga ka mid ah oo dhurwaaga u eg; dhi­ dar. b) Cad maro ah oo cad oo madaxa lagu xirto, oo murugo ,,.,.eyn lagu muujinayo. 2. (-ta) Ereyo ta­ tan oo macne buuxa leh; hawraar;
tix; hadal.
Weerar (-ka) - Dagaalka colalka bilawgiisa, badanaa intaan colku gaarin colkii kale ama meeshi kale oo uu ku dhufan !ahaa.
Weerarid (-da) --- Weerar ku dhufa­ sho, ku qaadid, ku sii deyn.
Weerealaan (-ka) -  Weerdawac.
Weerda..,.·ac (-a) -	Bahal weerka 1yo dawacada u dhexeeya; wcercalaan. Wees (-ka) -	I. Geed faalala oo xooluhu (geel) daaqaan oo ur aad
u lifaaqoon leh. 2. Ballaar; waasac.
Weesaggad (-da) -- Geed jeerinka u eg oo ur qurmuun leh.
Weesaysad (-ka) -		Weesaysasho. Weesaysasho (-da) - Weeso qaadasho. Weesaysi (-ga) -	Weesaysasho.
Weeso (-da) -	I. Mayrid xubnaha qaarkood  la  mayro oo  faral ah
we;ifur
oo la·aanteed aan salaadi ansixi karin. 2. Biyaha Jagu weesaysana hayo !aftooda; (ama « weyso ))).
Weeyaan -  Weeye.
Weeye - I. Erey dadka warramaya lagaga warguro; waa tahay; haye; kow. 2. Sidee la yahay? Maxaa la sheegay? iska warrama; ma nabad baa?. 3. Wuxuu  la macne yahay (( waa » (waxayse ku kala duwan yihiin. <( weeye )) ereyga ama hadalka ay wehe!iso waa ka dabadhacdaa, sida: Cali l!'eeye = waa Cali; wiil wanaagsan 11-'t'eye = waa wiil wa­ naagsan ;...).
Wegen (-ka) -  I. Boqol fardo ah.
2. Xayn; koox; horin; (ama << wa­ gan >>).
Wegdo (-da) - Qaabxumo yar oo lugaha gasha oo ay gadow ama labo qaanso oo afafka isku haya u ekaadaan.
Wegered (-ka) - Suun kooraha far daha docdiis ka laallaada, oo inta hoos iyo faraska boggiisa la soo mariyo, koornha docdiisa kale afka loo suro ama si kale oo xoog leh loogu xiro, oo kooraha xajiya; (ama <( wagarad »).
Wegeredeyn (-ta) - Wegeredka u xirid, u giijin.
Webel (-ka) -  I. Qofka qof ama
cid u/a jooga si uusan k.el/da ama cidlada u dareemin. 2. Wax wax raaca ama la socda ama la jooga. Wehelin (-ta) -	Cid kale ama wax kale wehel u noqosho; la socosho.
Wehelyeel (-ka) -  Wehelyeelid.
Wehelyeelid (-da) - (u ·) Wehe! u ahaansho. u noqosho; wehel ahaan u raaeid.
Weji (-ga) - Madaxa dadka mtusa horay u soo jeedda oo u dhexaysa foodda taniyo lafta garka iyo dhegta taniyo dhegta kale, oo indhaha iyo sanka iyo afku ku yaalliin; fool; jaah.
Wejifur (-ka) Hadiyad gabadha la arooso la siiyo, oo ninka wax aro-
wejiggabax
osay uu siiyo (kolka laysu guri geeyo oo ay dharka arooska dhi­ gayso).
Wejlggabax (-a) - Weji aan furfur­ rayn ama hoos loo rogto ama la kaduudo, sida qof ceebaal fa!ay, ama si kale cid wax ugu dhimay, wejigiisu noqdo, ko!kuu la kulmo dadka uu wax u dhimay.
WEJI
Wejlhld (-da) - Wajihid. Wejline (-ha) -  Wajiine.
Wejitub (-ka) - Wejiga oo la urur­ sho, jirxumayn darteed; weji-mac­ buusnimo; wejikaduud.
Wejitubid (-da) -	Cid wejiga u xu­ mayn; weji-macbuus iska dhigid. Weled (-ka) -	I. Beeryarada oo bu­
koota; beeryaro. 2. Wille.
Weli - I. Taniyo haddeer. 2. Taniyo waagii. ). Kol kale; haddana; mi­ sna. 4. (-ga) qof mu'min ah oo Tlaah ka baqa; qof llaah u dhow; qof karaamo leh; qof amran.
Weli- - (sida weligey; weligeed) kol­ na; mama; abid-; waq-.
Welinnimo (-da) -  Weli ahaan.
Welwel (-ka) -  Walbahaar; (ama
« walwal 1>).
Welwelid (-da) - Walbahaarid. Welwelsan - Welwel hayo.
Werdi (-ga) - Magacyada Ilaah ama salli ama hadallo kale oo wana­ agsan oo la xuso, iyadoo tusbax lagu tirinayo.
Werdiyid (-da) -	Werdi la imaansho. Weref	(-ka)		Harjad;	madax­ dhulladhac; galgalad; haar0; (ama
« waraf>►).
weyrax
Werfid (-da) - Harjadid; haarid. Werin (-ta) -  Hada! cid kale lee­
dahay soo qaadid, sheegid, cid kale gaarsiin.
Wcrshed (-da) -  Warshad.
Weshaar (-ka) - Doon ama markab cusub oo kolkaas dibadda iyo badda loo soo saaray.
Weshirid (-da) - Doonni ama mar­ kab ama gaadiid ka!oo badda sa­ mayn, dhisid.
Wesiif (-ka) -- Kalluunka jaad ka mid ah, oo aad u yaryar.
Wcyd (-da) -	Caato; xayccsi. Wcydaar (-ka) lsdhaaf; gudub. Wcydaarasho (-da) -	Gudbid. Wcydaarid (-da) -	Wcydaar ama ta-
lantaalli u xirid; isdhaaf u xirid. Wcydaarin (-ta) -	Gudbin; dhaafin;
mootin.
Weyddiin (-ta) - Qof hadal u jeedin si jawaab looga helo; su'aalid; warin; warsad; haybin.
Weyddiisad (-ka) - Weyddiisasho. Weyddiisasho (-da) --- Su'aalasho; war­
sasho.
Weydin -	(v.aa + idin).
Weydoobid (-da) -	Weyd noqosho; caatoobid.
Weyl (-sha) -	llmo  dhashay  ama
yar oo dheddig oo lo' ah.
Weylaalis (-ta) -	Gogol haragaha weylaha laga tolo; waalli.
Weyn -	I. Qiyaasta loo badan yahay,
\\.-ax u weheliyaan, wax u dheer yihiin (xagga dhererka, xagga bal­ [aarka, xagga tirada, xagga filka, xagga xoogga, kd,) yaraan ka tegey, koray, weynaadey. 2. (arrin, wax dhacay) saamays daran !eh; culus; la xusuusto.
Weynaan (-ta) -  Wax weyn ahaan.
Weynaansho (-ha) - Wax weyn aha• ansho.  •
Weyne (-ha) -	Ilaah; Eebhe; Rabbi. Weyneyn (-ta) - Wax weyn ka dhigid. Wcyrax (•a) -	 I. Dagaalka xoolaha dhalay ay dagaa!lamaan kolka la maago ama ay dhashooda u baq-
weyraxid
aan. 2. Nccfka la cariyo dagaal­ kiisa. 3. Caro; dhirif; gadood.
Weyraxid (-da) - Weyn\)( gelid. Weyraxin (-ta) -· Weyra)( ka doonid,
ka keenid.
Weysaalo (-ha) -- Wa;,;yaalo diric­ nimo ku jirto oo qof falo; wacdaro.
Weyso (-da) -  Weeso.
Wicid (-da) -  !. (cid,...) u dhawa­ aqid, u yecrid. 2, Wa11. sabab u no­ qosho; keenid.
Wiglo (-da) -  Wilgo.
WUfid (-da) --- Sida wiifowga u wa­ reegid.
Wiifow (-ga) - Geed wareega oo fardo qoryo ah iyo kursiyo lagu fariisto !eh, oo carruurta lagu caya­ arsiiyo.
Wiil (-ka) -  I. limo yar ama dhal­ lin yar oo lab; fnan; kuray. 2. Nin cid ka tirsan ama u shaqeeya; ade­ ege; midiidin. 3. [sha birteeda.
Wiilnimo (-da) -  Wiil ahaan.
Wiiq -	(-a) a) Bowdada mada;,;eeda misigta ku jira. h) Misigta fiiqceda. Wiiqan .-		Wa;,;yeello gaartey; taba­
i1laysan.
Wiiqid (-da) -	Wa;,;yecllo gaarsiin.
W\U•OW
Wiiqmid (-du) -  Wax wiiqan ama la wiiqay noqosho.
Wiirawiire (-ha) -- L Harkii kolka qorraxdu garna diiddo, 2. Dhiba­ ato kasta oo kulul; (ama (\ wiira­ wiiro »).
Wiirawiiro (-ha) -  Wiirawiire.
Wiish (-ka) -- l. Makiinad waxya­ alahii culculus lagu qaado; waxay
lee< lahay sal neg1 1 0	g.,_.::.il' .:
oo wareega oo af!uisa ho . u...-t ama silsilad gan qaroofan ieh wa)( loo suro, ka lushaan. "a'-a.:i:-. weligi laga waayin dekedaha \\J.\ laga soo roga hayo ama laga saara hayo, aqallada waaweyn oo la dhi­ sayo, maraakiibta dushooda,.	2. Qa­
lab laga sii daayo yeer, oo shaqaa-
WIISH ([)
]aha loogu sheego bilaabadka iyo dhammaadka shaqada; qalabkaas oo kale oo maraakiibtu leedahay.
Wilgeyn (-ta) -	Wilgo qaadid, ka luuqin, ku heesid.
Wilgo (-da) --	Hces raggu qaado (ama « wiglo ))).
Willad (-ka) -	Willasho.
Willasho (-< la) - 1. (iftiin, yeer, cod) socsocod ama dhaqdhaqaaq dib iyo horay ah oo degdeg ah samayn; gilgllasho; qarqarid; gariirid; ru;o;a­ sho. 2. Joogsasho iyo saldhig diidid; dhaqdhaqaaq iyo socod badi.
Wille (-ha) - Dhagaxa korc oo max­ dinka; weled,
Winiin (-ka) -  1. Safan yar. 2. Fi­
nan yaryar oo madaxa (dha!ada) ka soo baxa.
Wiqaayo (-da) - X'llmaha oo cid ama wax laga i!aa!iyo, \aga dhawro, laga badbaadiyo.J
Wir! -  Car!
Wirfid (-< la) - Wax wirfaya noqosho. Wirfin (-ta) -  Xarig, maro ama wax
Wlfii,i
kale, af intU la qabto, hawada dhex­ deeda xoog ugu wareejin.
Wiriiri (-ga) -	Jiraca qaarki.
WILLE
Wiriiryaan (-ka) •-- Wax faro badan oo meel wada jooga oo intaas is dabammaraya.
wiyH
Wiriq (-da) - I. Biriq. 2. Halaq aan wax qaniinin.
Wirwir (-ka) - I. Dha!dhalaal; bir­ bir. 2. Dhalanteed; dhaan dabag­ gaalle. 3. Qorraxda harkii oo lagu dhalandhoolo, lagu socdo.
Wirwirid (-da) - 1. Sida dhalanteed­ ka u dhaldhalaalid; birbirid. 2. Har­ kii qorrax ku socosho, ku dha]an­ dhoolid.
Wishaar (-ka) - Weshaar. Wishaarid (-da) --  Weshaarid.
Wiyeer (-ka) - Biyo aan xareed ahayn.
Wiyil (-sha) -  Nafley aad u weyn oo u xoog badan oo gees ama labo ees wejiga ku leh; waxay leeda-
W\YJL
4) Lrn Afriko: 8) Tan l-lindiJa .
woqooyi
hay indho yaryar araggeeduna ma fiicna, dhcgaheeda iyo sankuse aad bay wax u maqli og yihiin oo u garan og yihiin; Waxaa ku gaa• shaaman harag wax kasta ka qiro weyn oo ka adag; waa daaqdaa oo hilibka ma cunto.
Woqooyi  (•ga) -  Qofka  bari  iyo
wuqiyad
docda qorraxdu ka soo baxdo u jeeda, docda bidixdiisa ku abba, aran; docda koofur u tusmaysan (ama (< waqooyi l>).
Wow (-ga) -  Magaca xarafka « W J)
(ama (< waw »).
Wuqiyad (da)	28,35 ga.raamme ama 1/16 rodol.
        

X

X (xa')

Xarafka 22d. oo alifka soo­maalida. Waa shibbane.

Xaab (-ka)

1. Caleemaha dhirta oo inta engega geedka hoostiisa ku soo daata.

2. (oogada nafleyda) uurkujir.

3. Wax walba, intooda xun.

Xaabid (-da)

Sida xaab la gurayo oo kale wax u wada qaadid, u wa­da uruurin; xaaqid; fiiqid.

Xaabin (-ta)

Wada qaadid; xaa­qid; xankakaabin.

Xaabo (-da)

1. Qoryaha qallalan oo dabka lagu shido; qoryo; shi­daal.

2. Wax kasta oo la shito.

Xaabsad (-ka)

Xaabsasho.

Xaabsasho (-da)

Si boob ku jiro, wax u qaadasho; xankakaabsasho.

Xaabsi (-ga)

Xaabsasho.

Xaad (-da)

Timo gaaggaaban oo jilicsan oo aan korin oo oogada ku wada rogan meelo yar maahee (afarta cadcad, madaxa,...).

Xaadin (-ta)

Wax la qoray, ganka iyo xaadda ka xiirid, ka jarid, ka gurid; tifaftirid; salaaxid.

Xaafad (-da)

Qaybaha magaalo u qaybsan tahay, mid ka mid ah.

Xaafood (-ka)

Xunbada biyuhu xeebta ku soo tufaan.

Xaajaggal (-ka)

Xaajo wax ka qa­ban kara; xaajayaqaan.

Xaajayaqaan (-ka)

Xaajaggal.

Xaajeysad (-ka)

Xaajeysasho.

Xaajeysasho (-da)

Wada hadlid; garramid; jitamid.

Xaajeysi (-ga)

Xaajeysasho.

Xaaji (-ga)

Nin muslin ah oo xajka gudanaya ama soo gutey.

Xaajinnimo (-da)

Xaaji ahaan.

Xaajo (-da)

Arrin; talo; xaal; ammuur.

Xaajood (-ka)

Xaajeysasho; gar­ramid; xaalid.

Xaakin (-ka)

1. Nin dal xukuma; taliye.

2. Garsoore; qaalli.

Xaako (-da)

Dhacaan adag oo afka ka soo baxa oo ka yimaada oogada xuubabkeeda jilicsan kolka ay bukoodaan.

Xaakood (-ka)

Xaako iska keenid, tufid.

Xaal (-ka)

1. Lacag ama wax kale oo qof gefey, eedsiin ahaan loo saaro; yake; tacsiir; cisaaro; xum­ayn.

2. Arrin; xaajo.

3. Sida lagu sugan yahay; sah; xaalad.

Xaalad (-da)

Xaal.

Xaalayn (-ta)

Dan u gelid; wax ka qabasho.

Xaalid (-da)

Xaal isu sheegasho; xaajeysasho; garramid.

Xaalmarin (-ta)

Xaal siin.

Xaalo (-da)

1. Xaal.

2. Uurkujir: xiidmo.

Xaaluf (-ka) ,,  Dhul engegey ama nabaadguurey oo daaqii ka dham­ maaday.
Xaalufid (-da) - Xaaluf noqosho. Xaalufin (-ta) -  Xaaluf ka dhigid.
Xaammil (-ka) -  Qof dumar ah oo uur leh (ama (< xaammilo ))).
Xaani (-da) - Ciidda teeda iniinaha ah, sida tan dixda ama xeebta.
Xaaqid (-da) - I. Minfiiq ku nadii­ fin; fiiqid. 2. Wax badan isku kol layn, dilid, baabbi'in, marin.
Xaaqin (-ka) -· Qalab wax lagu xa­ aqo; minfiiq.
Xaar (-ka) -  Saxaro.
Xaaraamayn (-ta) - Xaaraan ka dhi­ gid.
Xaaraamaysan -- La xaaraameeyey; xaaraan laga dhigay.
Xaaraami (-ga)  Qofka xaaraanta fala oo aan u aabayee\in, siiba tuugga wax xadidda badan.
Xaaraan (-ta) -- Wa:-.a aan sharee­ cadu  bannayn  oo  xalaal  ka  dhi­
gin; booli.
Xaaran° - La sinsimay oo !a fiiqay. Xaar·asho" (-dal -  Meel xaaran sama­
ysasho.
XAAQIN
Xaarid (-da) - l. Xaar dhigid. 2. (0) Kob la doonayo in la fariisto ama
!a dego ama !a dhiso ama dan kale laga lee yahay gebiib siman oo fiiqan ka dhigid; kabxid.
Xaarin (-ka) - Wec:I la tolo oo fid­ san  oo  badarka lagu haadiyo oo
xaaxi
Xaarnaan (-ta) -- Wax xaaran ahaan. Xaarxaarin  (-ta) -	Hada!  xaarxa­
aro ah ku dhihid.
Xaarxaaro (-da) -	Canaan foolxun. Xaas (-ka) -	I. Afada iyo carru­ urta. 2. Cidda inta tabarta yar; maato. 3. Xoolaha inta isnuugta. Xaasaamid (-da) -	 Caatoobid; wey­
doobid.
Xaasaan (-ka) -	Caato; weyd; ma­ caluul.
Xaasaanqabow (-ga) -	Xaasaan iska
qabow, iska roon.
Xaasha:i -	1. Xumo ka fog, ka dheer; taasna daa; maya. 2. Erey
!a yiraahdo kolka wax loo bogo; baga! (ama « xaash;i >>).
Xaashi (-da) -	I. Baalal xalxalleefsan oo jiljilicsan oo aad u waxtar ba­ dan; qaar waa adag yihiin oo wee­ Jal iyo gala! wax lagu gurto baa laga sameeyaa qaarna wax baa illgu dhisaa; qaar korkoodaa wax lagu qoraa ama lagu daabacaa, qaar wax baa lagu duuba, qaarna siyaalo kale oo badan baa wax loogu qab­ sadaa. 2. Warqad qoran oo la isu diro. 3. Warqad iska cad oo aan wax ku qornayn; (ama « xaanshi ►>). Xaasid -	I. (-da) Xaas noqosho, yeelasho. 2. (-0ka) Qof xasad ka
buuxo.
Xaasil (-ka) -  Wax la tiriyey wax ka soo banbaxay, wax ka soo haray.
Xaasin  (-ta) -  Inta  xaaska ah,  si
gaar ah u dhaqaalayn.
Xaasoobid (•da) -  Xaas noqosho ama xaas badan yeelasho.
Xaawin (-ta) - Socod culus, soco­ sho; tegid.
,ab
wjadaha baddu yeeshaan kolka ay jabaan, ama ay isku dhacaan.
Xab (-ka) -  l. Dhareer is-haysta oo layiig ah oo xuubabka jiljilicsan oo oogada ka yimaada, ka soo go·a; balqan. 2. Biyo hadan oo xalliiban ah oo mandheerta iyo ilmaha dhalanaya la socda. 3. Uk­ unta biyeheeda cad. 4. Harag jilic­ san oo sida sibraarka u samaysan oo biyaha lagu dhaansado.
Xabaal (-sha) - Godka dadka dhinta Jagu xabaalo; qabri (ama (< xa­ waal >)),
Xabaalaquf (-ta) - Qarandi; saddex­ suulley.
Xabaalid (-da) - Dhulka god uga qodid oo ku qarin; ciid ku rogid; aasid; duugid; asaruurid.
Xabad (-ka) - Laab; gaaddo; shaf; (ama « xabud ►>).
Xabag (•ta) -	1. Dhacaan geedaha qaarkood ka yimaada ama laga !iso oo kolkii uu neecawda dareemo is­ qabsada oo adkaada. 2. Hunguriga cad, meesha curtu ku taal; cune; dig. Xabagbarsho (-da) -	Malabka awla­ lka ku jira mid ka mid ah oo shin­ nidu si gaar ah u samayso; waa miid sida ;,;:abagta dhirta qaarkeed
u cad oo aan gows iyo wax kale midna dheehin, oo boqoraddeedu cunto.
Xabash (ka) --  1. Addoon; bidde.
2. Doog; naq; xamash.
Xabawar (ka) - Xoolo cidda laga wado oo meel naq !eh la geeyo.
Xabawarin (-ta) - Xabawar gcyn. Xabbaar  (-ta)  -  (badanaa  xoolo)
qayb.
Xabbad (da) - I. Saanadda buntu­ kha laga rido middeed; waxlly ka kooban tahay fuuq (qashar) baa­ ruudi ku jirto iyo gumuc; rasaas.
2. Cudur dadka ku dhaca; waraa­ bow. 3. Wax keli ah; mid. 4. Iniin. Xabbadayn (-ta) -	Xabbado la dhi­
cid, ku ridid.
Xabbis (-ka) -  Dadka denbiga gala,
xadid
meesha  lagu xiro oo  lagu  hayo;
;,;:arig; (ama ,, xabsi 1>).
Xabbisan --- Xabbis ku jira; maxbuus ah; xiran.
Xabbisid (-da) -- Xabbis gelin; xirid. Xabeeb (-ta) -	Codka dadka oo qee­ xnaantu ka ba'do ama si JHcan u soo bixi waaya, dalqada iyo cunaha
oo wax gaareen dartecd.
Xabeehsan •··- Xabeebi ku dhacday; xabeeb leh.
Xabecbsasbo (-da) - Xabeeb yeelasho. Xabiib (-ka) - Qof aad loo jecel yahay. Xabow (-ga) -	Geed aan qodax la- hayn oo badaha agtooda ka baxa
oo geelu jece! yahay. Xabsi (-ga) -	Xabbis; xarig.
Xabud (ka) -	I. Baruurta bogga kor- kiisa ka baxda. 2. Laab; xabad.
Xabxab (-ka) -	Qare.
Xad0  (ka) -  Soohdin; seerc.
Xadaafiir (-ta) -	I. Dhul kulul oo qafro ah. 2. Dhib; hawkar.
Xadaf0  (-ka) --	Goynta erey ama
:>.araf la gooyo.
Xadatayn (-ta) ,,,_ Xanatayn.
Xaddan -	Lixaad weyn; aan \va;,;: ka maqnayn; dhammays ah; xaddi leh. Xa.ddanaan (-ta) - Wax xaddan ahaan. Xaddbaaf (ka) -- Meeshii laysu astee­ yey oo la dhaafo; xadka oo laga
baxo.
Xaddhaafid (-da) - Xaddhaaf la imaa­ nsho.
Xaddi (-ga) -	Wax lixaad weyn; dha­
mmays ah; xoog \eh.
Xaddidhaaf (-ka) -	Mecsha ama halka aan badanaa la dhaafin, oo la gudbo,
-oo wax lagu sii daro. Xaddhaaf. Xaddiis (-k.a) -	Cilmi kooba waxy­ aalaha Nebi Maxamcd Jaga hayo: waxyaaluhuu ku hadlay ama uu
falay ama siyaaluhuu ahaa. Xadeyn (-ta) -- Xad u yeelid.
Xadeysa:n •-· Xad loo yeelay; la xa­ deeyey.
Xadfid0  (-da) -	(erey, xaraf) goyn,
Jarid.
Xadid (-da) -	I. Wax cid kale lee•
ndiidin
< lahay si qarsoodi ah u qaadasho.
2. (0) Xad cid lagu xukumay fulin, ku qaadi< l.
xadiidin (-ta) •··- Meel digdigo ah oo
aan geed lagu arag.
Xadnaan (-ta) - Wax la xadayo0 ah­ aan; jirrabnaan; kadeednaan; ciir­ anaan.
Xadrayn (-ta) - Xadro gelid, la ima­ ansho, oogid; digriyid.
Xadro (-da) -  Digri.
Xaf (-ta) - l.Goyn xoog iyodhaqso leh oo mindiyeed ama wax la mid ah, shanqarta ka yeerta. 2. Caanaha la liso waqtiyo kala duwan. kuwa ugu soo horreeya.
Xafaa:re (-ha) -  Raadka iyo diifta
cudurku reebo, oo baanta u baahan. Xafidan -	La xafiday; dhawran. xafidid (-< la) -	Dhib iyo dhimaal ka
ilaalin; dhawrid; bedbaadin.
Xafiil (-sha) -	I. Kaftan; xifaale. 2, Tartan.
Xafiiltamid (-da)	ls xifaalayn; is jurxayn.
Xafiiltan (-ka) -- Xafiiltamid.
Xafiis (-ka) - Qol ama qola! lagu qabto hawlo talisku uu lee yahay ama qof gaar u lee yahay ama kuwo ganacsi.
Xag - 1. (-ga) Doc; dhinac; gees; barbar. 2. (-ta) a) (candhada ,mo­ laha) horaad iyo danbeed isku dhi­ nac ah. h) (legdan,... J sida qof la legdama haya qof ka xoog yar oo xag u deyna ]laya: gacan keliya kula
legdama haya.
Xagaa (-ga) •- Afarta nur oo sanada midkood; wuxuu u dhexeeya guga iyo dayrta; xilliga ;,;.agaayadu da'do. Xagaayo (-da) - Roob xilliga xagaaga ka da'a deexda Soomaaliyada koo­
fure qaarkeed.
Xagaggelin (-ta) - Labo qof oo isku dhinac ah, keH ula legdamid; midba xag u deyn.
Xagal (-sha) -  1. Lowga laabatadiisa
dibadda u jeedda oo kolka la fa­ riisto ama lugta la laabo, isku laa-
xagjir
banta, 2. Labo xarriiqood oo too­ stoosan oo meel isugu yimaada iyo qaabka ay u yeelaan korka ama meesha u dhe;,;.aysa.
Xagaldaacid (da) -· Baari ama culays ka batay darti, lugtu la laabmid, la daacid, la k1,1fid (ama « xagalkad­ daacid >)).
Xai;:aldaaco (-dal  Lugta oo xagash,i
ka daacda ama ka laabanta, baari ama cu!ays ay qaadi wcydey da­ raa< ldeed (ama « ;,;.agalkaddaaco ))), Xagalo (-da) -- I. Xubin soo baxsan oo wareegsan oo shafka gecla ku taal, oo kolka uu fadhiyo dhulka qabata. 2. Xubintaas hilibkee< la aan
jiirka iyo baruurta midna ahayn. Xagasho (-daJ --- !. llkaha hore af­
kooda xoog wax ugu xoqid, ugu dildillaacin, ugu muruxsasho. 2. Cid­ diyaha wax ku nabrid, ku dhaawi­ cid; xangaruufasho.
Xagatin (-ta) -  Ciddi ;,;.oog wax loogu
jiidey ama wax kale oo la mid ah, raadka ama nabarka ay reebaan.
Xagaysasho (-da) -	(;,;.oolo irmaan)
xag ka maalid.
Xagaysi (-gal -	Xagaysasho.
Xagga -	Meel; doc; dhinac; bar­ bar.
Xaggee'.' -	Docdee'? Halkee'? Meel­ ma'?.
Xagid (-da) -··  Jlkaha  caaraddooda
ama ciddi ama wa,; kale oo af fiiqan leh, ;,;.oog wax ugu jiidid, ugu dillaacin, ugu murxin.
Xagjir (-ka) -- (geel.... ) neef irmaan
xsj
oo a.an gayax (sidig) ahayn, oo xag lag.a ma.a.lo.
Xaj (-ka) -  I. Tiirarka Islaamka mid ka mid ah, oo M uslinka fara haya, kuwoodii kari kara, inay, hadday u yaraato, kol kacbada iyo meelaha kaloo barakaysan tagaan oo soo booqdaan (bisha arrafo gudeheeda).
Xajiimeyn (-ta) - Xajiin u yeelid, ku reebid.
Xajiimeysa.n	Xajiini gaartey, hayso.
Xajiin - I. (-ka) Geed yar oo leh caleemo xaadi ku rogan tahay iyo dhacaau cuncun daran ku reeba wi­ xii uu taabto. 2. (-ta) Cuncun ha­ raggu dareemo oo oogadu aad u kahato oo waxyaalo kala gaar ah laga qaado (sida: dhirta qaarkeed, habaaska, cunnada,... ama ku!ka iyo qabowga); cadanyo; caaro.
Xajiin-madow (-da) - Geedxajiin xoo­ luhu daaqaan.
Xajin (-ta) - Xoog u hayn, u qaba­ sho, u adkayn.
Xajiyid (-da) -  Xaj tegid, gudasho.
Xakab (-ka) - 1. Makaab. 2. Dhig loo! ah.
Xakamayn (-ta) - Xakame gelin, ku qabasho.
Xakamaysan - Xakame ku jiro, lagu hayo; la xakameeyey.
Xakame (-ha) - Bir iyo suuman isku xiran oo faraska afka iyo madaxa loo geliyo oo lagu qabto Jaguna duwduwo.
Xu.I (-ka) - Biyo aan badnayn oo wax lagu xalo.	•
Xalaal (-sha) - Wax shareecadu ban­ naysay; aan xaaraan ahayn.
Xal.aalayn (-ta) - Xalaal ka dhigid; Bannayn.
Xalaalaysad (-ka) - Xalaalaysasho. Xalaalaysasho (-da) -  Xalaal ka dhi­
gasho; bannaysasho.
XaladhaJey (-da) - Arrin adkaatay oo labada dhinac kaga heshiiyaan in iyadaba la illaawo oo la baabbi'iyo, oo sidii dad, isu cusub oo haddu
xalxaltd
isugu horrayso, !uga noq< lo; (ama
< i xalaydhaley >>).
XaJan - La xatay; mayran; qasaalan; dhaqan.
Xalay (-da) --· Habeennadii la soo dhaafay, kan ugu danbeeyey; (ama
« xalayto »).
Xalayto (-da) ·  Xalay.
Xalfoof (-ka) -		I. Dhuun weyn oo salka baruur ku lch oo wadnaha ka dil!aacda. 2. Wax kastoo gudo !eh oo aau adkayn, ama korka ka adag iyagoo hoos iyo gudaha ka mootan. Xalid (-da) -Mayrid; qasaalid; dha­
qid.
Xaliib (-ka) - Xanuun, carrabka doc­ diisa hoose xididdada ku yaal, dhiig madoobaad ah, laga sii daayo.
Xallad (-da) - Quruxda iyo dhadhan­ wanaagga hadalka siiba jaadadka suugaanta; quluud.
Xalladeyn (-ta) - Xal!ad u yeelid, ka xareedin, qurxin.
Xalleefato (-da) - Qalab afka ku leh bir yar oo godan, oo waxa la qoro, lagu xa!leefiyo oo qorka lagaga saaro.
. Xalleefin (-ta) - Xalleef ka < lhigid. Xalleefsan -· Xalleef ah.
Xalliiban (-ka) -  I. Caano ama wax la mid ah oo miir ah, aan wax kale dheehin ama tarraxin, nadiifnimadii ka badatay. 2. Wax sida dhalada qaarkeed, araggu gudbo ama iftiinku soo dhaafo.
XaJnaan (-ta) - Wax xa!an ama la xalay ahaan.
Xalus (-ka) - Laab weyn oo baruur duuban ah oo dadka shilis, siiba dumarku, xuddunta hoosteeda ku yeeshaan.
Xalwad (-da) - Cunno waxyaalaha macmacaan l.::a mid ah oo warango iyo sonkor iyo subag laga sameeyo (ama « xa!wo » ).
Xalxal (-ka) - Barbarar ji!icsan oo oogadu ycelato, int3. haragga hoos­ tiisa biyo iyo dhacaan ku soo joog­ sadaan.
XalxaJid (-< la) -  Xa!xal yeelasho.
xamaamo
Xamaamo (-da) - 1. Alaab; xamaan; agab. 2. Hub; qa\ab.
Xamaan (ta) - Xamaamo. Xamaar11d (-ka) -  Xamaarasho.
Xamaarasho (-da) - Iyadoo la dhab- bacan yahay oo bogga iyo addim­ mada !agu gurguurana hayo, soco­ sho, dhaqaaqid.
Xamaarato (-da) -		NaAcyda intceda xamaarasho ku socota: waxay Ice yihiin !ugo gaaggaaban oo gummu­ dyo la moodo (diin, yaxaas, kd.). Xamakow (-ga) -	Geed aan dhulka ka kicin oo !eh !aamo buurbuuran oo wada hilib iyo biyo ah oo dusha kurtummo yaryar oo badan ku ]eh. Xamar -	1. (-ka) (fardo) mldab gu­ duud ah ama guduudmadow. 2. (-ta)
Raqay.
Xamash (-ka) - Naq badan; cosob; deegaan; (ama < i xabash l>).
Xamasho (-da) - Qof maqan, hadal ama warxun, oo hadduu joogo aan lagula dhaceen, ka sheegid.
Xamdi (-ga) - Mahad; shugri; xam­ dinnaq.
Xamdinnaq (-a) - Mahadnaq; shu­ grinnaq.
Xamdinnaqid (-da) - Xamdiyid; ma­ hadin; shugriyid.
Xamdiyid (-da) - Xamdinnaqid; ma­ hadin.
Xamil (-ka) -	I.  Haragga indhaha
ku rogan oo dhawra. 2. Rar; quad.
3. Daah sumalka caloosha lagaga xiro, si uusan idaha u saaran.
Xammaal (-ka) - Kan hawshiisu ta­ hay inuu dadka alaabada lyo wax­ yaalaha kaloo culculus u qaado ama u guro, badanaana tunka wax ku qaada.
Xammaalid (-da) -  Hawsha xammaa­
lka qabasho; tunka wax culus ku qaadid.
Xammayn (-ta) -  I. (biyo,...) heerka u kulul gaarsiin; karkarin. 2. Ta­ han ka orodsiin; kicin. 3. (saacad)
buuxin.
Xammaysan -	La xammeeyey.
xanbafi
Xammeeti (-da) - Dhacaanka beer­ kutaasha ku jira.
Xamur (-ka) - Geed gobka u cg kase gaaban oo miro laf adag oo la cuno lch.
Xamxemaa (-ga) - Geed-qu\1--aax xa­ bagtiisa la cuno.
Xan (-ta) -  Qof maqan oo wax xun oo hadduu joogo aan lagula dha­ cecn, laga sheego.
Xanaajin (-ta) - Xanaaq ka keenid; ka caraysiin.
Xanaakad (-da) - Xanaaq ka doon­ doon; xifaalo.
Xanaakadayn (-ta) - Hada[ xanaakad ah, ku dhihid.
Xanaaq (-a) -- Caro; dhirif; umal; dhiidhi.
Xanaaqid (-da) - Carood; dhirfid; dhiidhiyid.
Xanaf (-ta) -  Da:rdar; xajiin.
Xanafi - Qofka mad'habta xanafiyada haysta; xanafiyadu waxay ka mid tahay afarta mad'habood oo waa­ weyn oo Islaamka, waxaana asaa­ say Imaam Abu Xaniifa (-767).
Xanan (-ka) - Geed-yaryar ama ood qodax !eh.
Xanatayn (-ta) -  Xanato ku samayn;
salaaxid; xoodin; (ama (< xadata­ yn )>).
Xanato (da) - Xididdada oogada oo kaca ama baraaruga kolka ay da­ reemaan waxyaalo si debecsan oo jilicsan rneelaha qaarkood uga taa­ taabanaya; (ama << xadato » <( xa­ nato >►).
Xanbaarad (-da) - Xanbaarasho. Xanbaaraggudub (-ka) -  Tabaha leg­
danka middood.
Xanbaarid (-da) - 1. limo yar dha­ barka ku qaadid. 2. Kor u qaadid, u sidid, u .bilid.
Xanbaaris (-ta) -  Xanbaarid.
Xanbaarsasho (-da) - Si xanbaarsi ah u qaadasho.
Xanbaarsi (-ga) - Xanbaarsasho. Xanbali -  Qofka Mad'habta Xanba­
liyada haysta;  xanbaliyadu  waxay
xanbus	xaq
ka mid tahay afarta mad'habood oo waaweyn oo lslaamka, ,..,.axaana asaasay Imaam Axmed 8. Xanbal l780-855).
Xanbus (-ka) - Qoryo ama oodo yaryar oo qallalan; xas.
Xandho (-da) -	 Hanti; xoolo; maal. Xanfaf (-ka) -	Nabarka ama dhaa­ waca cusub (siiba kan hirtu goysey) xanuunka halaca leh oo laga da­
reemo.
Xanfa6d (-da) -		Xanfaf yee!asho. Xanfar (-ka) -	Dabay!.
Xangaruufad (-ka) -	Xangaruufasho. Xangaruufasho (-da) -		Ciddiyaha ku xagasbo, ku nabrid, ku dhaawacid. Xangaruufo (-da) - Ciddiyaha oo wax lagu nabro, lagu xagto, !agu dhaa­
waco; xagatin.
Xangeeyo (-da) - Geed yar oo h:iamo dhuudhuuban oo caano iyo xanjo wanaagsan leh.
Xangulle (-ha) - 1. Dhuuxa dheer oo lafdhabarta dhex mara (daloolka ri­ ciraha) oo is-haya, maskaxyarada taniyo riciraha tan ugu hoosaysa; dhuux< lhecre. 2. Xuubka maskaxda ku rogan.
Xaniid (-ka) - I. Tebediin si gaar ah muufo loogu bisleeyo, oo laga dhigo cadad ad'adag oo engegan oo kay­ dis  iyo  ganacsi loogu talaggalay.
2. Hilib kastoo sidaas loo sameeyo; (ama « xaaniid »).
Xanjaad (-ka) -		I. Xayrta riciraha lafdhabarta, sida xanjad.l ugu dhee­ gsan. 2. Lafdhabar, xiriir, arxaan. Xanjeer (-ka) -	Maro yar, oo car­ ruurta ama wax ka!e, !agu xan­
baaro.
Xanjeerad (-ka) -  Xanjeerasho.
Xanjeerasho (-da) - I. limo carruur ah xanbaarid. 2. Guntiga kor u qaa­ dash.o; xeydasho.
Xanjo (-da) - Xabag jiidanta oo aan kala go'in, badanaa tan la calas­ hado.
Xankakaabsad (-ka) - Xankakaab­ sasho.
Xankakaabsasho (-da) --- Wax badan oo meel daadsan ama quban, si boob ah oo aan qurux badnayn, sacabka ugu xaabsasho.
Xannam1ayn (-ta) - Xannaano u gelid, u samayn: dhaqaalayn; hayn,
Xannaano (-du) - I. Ilaalinta iyo dha­ qaalaynta carruurta yaryar. 2. Maa­ mulka carruurta xannaaneeya iyo hawlihiisa guud ahaan. 3. Dhaqaa­ le ; turaal.
Xannib (-ka) - Dhib; jirrab; cadaa­ dis: kadeed.
Xannibid (-da) - Dhibid; jirrabid: ca­ daadin: kadeedid.
Xantiir (-ka) - Qof aan waxba hay- san: sabool; cayr.
Xantiirid (-da) - Xantiir noqosho. Xantiirnimo (-da) -  Xantiir ahaan.
Xanto (-da) - I. Subag ama miid kale oo la shiila hayo, xunbada ka soo go"da oo dusha ka fumha. 2. Ca­ yaar taabasho iyo orod ku dhisan sida laalka iyo yoolyoolka, istaaba­ shadooda: seemis.
Xantoobo (-da) -  In kol shanta fa.
rood iyo calaacasha lagu qabto oo lagu qaado, (ama « cantoobo »).
Xantoobsad (-ka) - Xantoobsasho. Xantoobsa.sho (-da) - Xantoobo saca­
bka ku qaadasho.
Xanuujin (-ta) - Xanuun u yeelid, gaarsiin, dareensiin.
Xanuun (-ka) - I. Dareen meel ooga­ da ka mid ahi iska darcento oo ay la kaarto ama dhuuri ula rooro, nabar ku dhacay ama waxyee!lo kale oo gaartey darteed; kaar; dhuuri; halac, laxaw. 2. Caafimaad iyo fa­ yoobi la'aan; cudur; bugto; jirro.
Xanuunid (-da) -	Xanuun yeelasho. Xanuunsad (-ka) -	Xanuunsasho. Xanuunsan -	Xanuun : hayo; buka:
jirran.
Xanuunsasho (-da) - Xanuun iska da­ reemid; xanuun qabasho: bukood; jirrood.
Xaq (-a) -  l. Sida ama waxa eg;
xaqdhawt
tusmo; abbaar;jid. 2. Giusoor; cad­ daalad. 3. Run.
Xaqdhawr (-ka) - Xaqa qof kale lee yahay oo la ilaaliyo, la dhawro ama wax uu qoonsado aan lagula kicin.
Xaqdhawrid (-da) - Qof xaqdhawr ku wadid, ku dhiqid.
Xnqiijin (-ta)- Xaqiiq ka dhigid: hubin. Xaqiiq (-da) -	Wax aan male ahayne sugan; run; hubanti; (ama « xa­
qiiqo >1).
Xaqiiqsad (-da) - Xaqiiqsasho. Xaqiiqsasho (-da) -  Xaqiiqadii gaa­
rid; rumaysasho; hubsasho; sugid; satgaarid.
Xaqir (-ka) - Xaqa iyo sharafka wax lee yihiin oo aan la marin, loo diido; tixgclis la'aan; dulleyn; quur­ si; yasid.
Xaqiran - La xaqiray; la liidey. Xaqirid (-da) -  Wax xaqiran ka dhi­
gid; dulleyn; liidid; yasid; quurs­ asho.
Xaqirnaan (-ta) - Wax xaqiran ahaan. Xaqtamid (-da) -	Xaq isu sheegasho. Xaquuq (-a) -	Ul ama qori ama wax kale oo la qorayo, oo dufta ama ganka ama gaska korka kaga yaal bir afaysan lagaga jarayo, lagaga
xiirayo.
Xaquuqan - La xaquuqay; sidib laga clhigay.
Xaquuqid (-da) - Wax xaquuqan ka dhigid.
Xor (-ka) - I. Bahal yar oo qoryaha gala oo cuna ; bulunbulyo. 2. Dha­ gax-badeed aad u fudud.
Xarnabad (-da) - Dagaallanka colalka (ama « xarbad )), (( xarbi »).
Xaraar -  1. (-0ka) Dhadhan aan ma­ eaaneyn (ama « kharaar >>, (< qa­ raar ))). 2. (-ta) Dhagax-nuuradeed.
Xaraarad (-da) -	I. Finaan yaryar oo waqtiga ku!ul dadka ka soo yaaca.
2. Haalaati; hamuun.
Xaraa:radow (-da) -	Xaraarad yee­ lasho.
Xamarin (-ta) -	Xaraar ka dhigid.
xaram
Xaraaroow·e (-ha) -	Geed dhulka ku faalala oo caleemo waaweyn.
Xaraarug (-ga) -	Qof naf xuni ku jirto; nafkadhawr; sakaraad.
Xa.raarugid (-da) -	Sakaraadid.
Xaraash (-ka) - I. Wax naado !agu iibiyo oo hadba qofka qiimc ma­ dhaafaan  ah  gaara Jagu  baaryo.
2. Qof ama dibi beer-falidda yaqaan.
XARAD
Xaraashid (-da) -	Xaraash ku iibin. Xarad (-ka) -	Muuqaallo ka samay­ san xarriiqo iyo astaamo oo wax la qurxinayo korkiisa lagu dhigo ama lagu qoro; naqash (ama <( xarar ))). Xaradhaamo (-da) -	Waxaaga oo la deysto oo qof kale wixi, wax lagu qabsado; wax dhaqaalaysi; tashii­
lad; maradhaaro.
Xamf (-ka) - Mid kasta oo astaa­ maha alifka ka mid ah.
Xarafsad (-ka) -	Xarafsasho; xarafsi. Xarafsa.sho (-da) -	Caano ama wax kale - si ay u qaboobaan - meel
neecaw [eh dhigasho. Xarafsi (-ga) -  Xarafsasho.
Xarakayn (-ta) - Xarako ama shaqal u yeelid.
Xarakaysan - Xarako loo yeelay. Xarako (-da) -  L Xuruufta alifka in­
tooda shaqalka ah. 2. Kordhigga iyo hoosdhigga iyo godniinka iyo ree­ bniinka astaamahooda. 3. Dhaqd­ haqaaq; nuuxnuuxsi.
Xaram (-ka) -  l. Mee\ barakaysan oo Ilaah dhawray; meelaha loo xa­ jiyo; Maka iyo Madiina (xarameyn).
2. Guriga docdiisa dhawran oo du-
xaran	xarmal
marku joogo, dumarka meeshaas jooga laftooda; (ama «xaran)), <(xa­ run »).
Xaran (-ka) -  Xaram.
Xarar (-ka) - I. Geed-abaareed wey­ naada oo laf adag oo qoryihiisa wax lagu  dhisto. 2. Naqash (ama
<( xarad »).
Xarbad (-da) -  Xaraabad xarbi.
XAR(G (])
Xarbi (-ga) - Xaraabad.
Xarbiyid (-da) -	Xarbi gelid; dagaal­ lamid.
Xardhan -	La xardhay; xarad loo yeelay.
Xardhanaan (-ta) -	Wax la xardhay ama xardhan ahaan.
Xardhid (-da) -	Xarad u yeelid, ku dhigid.
Xareed (-da) -	Biyaha roobka. Xareedayn (-ta) -		Xarecd ka dhigid. Xareedin (-ta) -  (ka -) Codka ama ha-
dalka ama hecsta, si gaar ah oo loola jeedo qurxin iyo macaanin, u shcegid, uga !uuqin, u jejcbin.
Xarfad - L (-da) Xariiftan. 2. (-ka) Xarfasho.
Xarfasho (-da) -  (caano, kd.) meel
neecaw leh oollaansho oo ku qa­ boobid.
Xarfln (-ta) -  Caano ama wax la mid
ah oo aan daboollayn, meel neccaw leh dhigid, si ay u qaboobaan, u xarfadaan.
Xarfo (-da) - l. Caws ji!icsan oo dhego yaryar oo meelaha riska ah
ka baxa; wuxuu yeeshaa sabuul miro yaryar leh ( = cesow) oo la cuno.
2. Kax hannaan; dibir. 3. Kalluunka jaad ka mid ah.
Xargag (-ga) -  I. Wax biyabbiyo ah, sida dhiigga, is-qabqabsadkooda.
2. Wax caato darteed, la engega, isku soohma. 3. Kawra)(; engeg.
Xargagid (-da) - Xargag noqosho; is-qabqabsasho; xl.qjiroobid.
Xarig (-ga) - I. Daliigo ;,,:askul ah ama mayrax ama caw ama xariir ama bir ama wax kale oo inta la isku jebsho ama la isku sooho ama la isku tidco, wax lagu xiro ama Jagu jiido. 2. Xabsi.
Xariif (-ka) - Qof cayaar aad u yaqaan.
Xariifin (-ta)-· J. Xariifnimo iyo tabo lagu wareero, qof, kubbadda cagta (ama mid kale) kula cayaarid; u goo­ ggoyn; wareerin. 2. (is-) qof wax xariif ku ah, iska dhigid.
Xariiftan (-ka) -- (kubbadda cagta, kd.) aqoonta iyo tabaha xariifku yaqaan oo kuhhadda dadka kale u seejiyo.
Xariir -- !. (-ka) a) Caano iyo biyo la isku daro; barax. b) Sarmo ind­ haha haalkooda hoosc, docdiisa gu­ daha ah oo xagga isha u jccdda, lagu dhigo oo dhiig yar looga kccno (waa farsamo !agu daweeyo xanuun indhaha ku dhaca). c) Summad xoo­ laha !agu dhigo. d) Hada! la qoon­ sado oo bareer Ja isu yiraahdo; (xan iyo -). 2. (-ta) a) Dun qurux hadan oo ji!icsan oo diircliirxarii­ reeddu samayso. h) Dharka duntaas laga samceyo.
Xariirad (-ka) -  Xariirasho.
Xariirasho (-da) - !. II hugta xariir isaga samayn. 2. Caano xariir ka dhigasho. 3. Summad (xariir) xoo­ laha ku dhigasho.
Xariirid (-da) -  I. (caano) xariir ka
dhigid. 2. (ii hugta) xariir ku far­ samayn, ku daweyn. r'."Summad (xa­ riir) xoolo ku dhigid. 4. Hada[ xariir
ah (cid ku) dhihid. XarmaJ (-ka) •- Tiirc.
458
xarmasho	xashiish
Xarnwho (-da) - 1. Xajka gudasha­ diisa u qasdiyid: xaj niyeysi. 2. Mee! ama qof u shirid, u banbixid.
Xarraan (-ka) - (faras) carnal xun. Xa:rragayn (-ta) -  Xarrago ka dhigid:
qurxin: wanaajin: muunayn.
Xarrago (-da) -  I. Hab wixii arkaa u bogaan oo ama loo socdo ama loo qaato dhar cusub ama qaali ah 11ma si gaar ah !oo jaangooyey ama loo tolay; mardaaddi; xashaash; shoob. 2. Qurux; wanaag,
Xarragood (-ka) -  Si xarrago ah ama
xarrago !eh u socosho, dhar u qa­ adasho.
Xarriijin (-t11) -  Daliig; Jlltm; xar­ riiq; (ama (< xarriiqin >1).
Xarriiq (-da) -  Xarriijin.
Xarriiqid (-da) -	Xarriiq samayn, dhigid.
Xarun (-ta) -	I. Meel barak11ys11n oo loo soo xarmado. la soo aado, la isugu yimaado. 2. Xaram. 3. Sal­ dhig.
Xarya11 (-ka) - 1. Doonyaha waaweyn jaad ka mid ah, b;idanaa kuwa shiraacyada badan. 2. Tiro; raxan.
Xas (-ka) - Jiq ka samaysan ood ama dhir yaryar; xanbus.
Xasad (-ka) - Wanaagga dadk11 kale helayo oo laga naxo• am11 la neb­ caado ama 111 jeclaysto in iyaga laga qaado oo isaga loo soo wareejiyo; khayrka dadka kale haysto oo laga gubto.
Xasanaad (-ka) - Carnal wanaagsan; samafal; ajar: sawaab.
Xasarad (-da) - Gardarro; maag; adyad.
Xasaradayn Hal - Xasarad kula ki­ cid; maagid; adyadeyn.
Xasaw (-da) -  Dun ama miiq maar ah ama dheehan oo sida dahabka u dhalaala oo wax lagu qurxiyo; seri; tel.	\
Xa.sayn (-ta) -  Meel xas 11h gelin;
qarin; dahid;  kaayid.
Xa.saysan - Mee] xas ah la geliyey. Jagu qariyey.
Xa!idid (-da) - Cid xasad kula kicid, xaasid ku noqosho.
Xash (-ka) -  I. Wax la tumay ama la kala soocayo, intiisa burburka ah oo liidata; xashiish. 2. Wax la rafaaqayo.
Xashllllsh (-ka) - Xarrago; mardaa­ dcli; shoob.
XASHARAAD
Xashllllshid (-da) - Xarragood; mar­ daaddiyid; shoobid.
Xasharlllld (-ka) - Nafley yaryar oo kumanyaal jaad u sii kala baxbax­ da: waxay isaga mid yihiin oo lagu y11q11an: w11xay lee yihiin oogo aror­ ro leh oo u kala baxda saddex qay­ bood (madax iyo clhex ama saab iyo sal ama qaar danbe); lix !ugood. iyo, (kuwooda duula) labo am11 afar baaI; iyo labo gees oo madaxa ka taagan. Lafdhabar ma leh. Waxaa ka mid ah: diqsi, shinni, xoon, ka­ neeco, injir, aboor, balanbaallis, dhi­ qle, booddo, geesoole, doorshaan. kd.;  cayayaan.
Xashiish (-ka) - I. Qorka a!waaxda laga qoro ama laga xaquuqo; xash.
2. Geed la beero oo laga liso dha­ caan daran oo ama la ca!ashado a.ma la. cabbo ama sida buuriga loo shito; ¼axaa laga helaa jeel iyo ba­ raarug iyo fahmo, waase sun qofkii qa11yiba disha ama miyirka ka qaad­ da ama wax khaafsan ka dhigta. lnkasta oo uu dawo ahaan, waxtar lee yahay. haddana wuxuu ka mid yahay, dhirta - sida qaadka - in lagu isticmaalo ama la ganacsado, ayan bannaanayn (ama (< x11shii­ shad »).
xashin
Xashin (•ta) -  Kolay harag ah oo wax lagu gurto.
Xashir (·ka) - (badar) tumid yar: ilbixin; buunshabbixin.
Xashirln (·ta)  (badar) xashir ka dhigid.
Xashwad (·da)  (dooni, kd.) dalool ka samaysmay cad qori ama wax kale ah oo dhacay oo xoogga bi­ yuhu jebsheen.
Xasil (•ka) -··· I. Joogsad iyo degga•
•		naan, dhaqdhaqaaq ama kacsanaan ama qasnaan iyo wareer  kaddib.
2. Aayar; miyir; tartiib.
Xasildarro (•da) - Miyir iyo degga. naan la'aan.
Xasilid (·da) - Si xasil ah, ku sugnaan; joogsasho; degid.
Xasilin (•ta) - I. Wax xasilloon ka dhigid; joojin; dejin. 2. U miyirin; qaboojin; tartiibin.
Xasillan - Deggan (ama « xasilloon )))_ Xasilloon - Xasillan.
Xasilloonaan (•ta) -- Wax xasilloon ahaan.
Xasillooni (-da) - Ahaanta !a yahay wax xasilloon.
Xaskul (-sha) - Geed dacarta la tol ah; wuxuu lee yahay caleemo dMe­ erdhcer oo wanno ah oo qaarka danbe u wada buuran oo wada hi­ lib ah, oo caarad qodax <1h ku wada dhammaada; sida wax laysku falki­ yey bay isu haystaan oo midiba mid uga kor baxdaa. Waa w<1< la \iii, xargo iyo waxyaa\o kaleba laga sooho  ama  laga  sameeyo;
xig.
Xataa - Erey lagu isticmaalo kolka wax gaar ah, la weyneyna hayo, ama culays gaar ah la saarayo, ama wax suuragga!a madhaafaanka ay gaa­ reen ama ayan dhaati karin xoog farta loogu fiiqayo (sida: Cali tuuga.a u soo dhacday oo xaraa dharkii ka xadday; ninku waa geooi oo xataa libaaxa kama baqo; bal wax uun i sii, xalaa shilin) - bal wax kale ama cid kale < laaye; taniyo; -na.
Xilyawaan
Xatab (-ka) - Cagasaaraha ragaadka (jaranjarada) middood.
Xatabad (-da) - Qoriga ama dhiska dhagaxa ah oo albaab labadiisa qal­ bac hoos ka haya.
Xatooyo (-da) - Wax !a xado; tuugo. Xaw (-da) -  Dig; dhuun; naf.
Xawa.olad (-da) - Lacag ama hanti kale oo qof lee yahay, oo si sharci ah (oo badanaa qoran) qof kale loogu reebo ama loogu diro ama loogu wareejiyo.
Xawaaj (ka) - Dhir udgoon oo cun­ nada lagu darsado; (ama < s xa­ waash »).
Xawaal -  l.  (-ka) Qabri; xabaal.
2. (-"sha) kolka baddu deggan tahay, dabayl Ja'aan darteed; aan baddu kacsanayn, darbadna lahayn.
Xawsarayn (-ta) - Orod xawaare ah, ordi< l.
Xawaare (-ha) - Orod si gaar ah loo ordo.
Xawd (-ka) - U! dhuuban oo itaal yar.
Xawlalmariid (•ka)  Xididdo waa- weyn oo surka ku yaal midkood, coobe (ama « xawlmarii< l»).
Xewle (-ha) -  Xawlli.
Xawlli0 (-ga) - Orod xoog iyo dhee­ rnynba leh; madha.afa.anka orodka, (ama « xawle », « xowlli »).
Xawo (-da) - Biyaha laboodka; mino; shahwo.
Xey (-ga)- I. Ubaxa kiisa aan qaabka caleemaha !ahayne u baxa sida bul ama cuntub ama xirmo yar oo dun ah. 2. Midabkiisu, sida xayga qaarki, cad yahay.
Xayaabo (-du) - Lakab xalleefsan oo biyaha fa< lhiya iyo wixii la mid ah, korkooda ku samay ma.
Xayaad (-ka) - I. Cayaaraha waa­ weyn oo la tunto mid ka mid ah.
2. Dhawaaq heeseed; luuq; madiix.
Xayaadid (-da) -	Hces ka !uuqin, ku qaadid, ku dhawaaqid; madiixid. Xeyawaan (-ta) -	I. Nafley. 2. San­
kunneefle. 3. Duunyo; xoolo.
xavawaannimo
Xayawaannimo (-da) - Xayawaan ahaan.
Xayd (-da) - Meeshii lagu ogaa oo kor looga kacsanaado, sida salxanyo aad u korreeya ama geeso dib u ceshan.
Xaydaan (-ka) -		Derbi; gidaar; xero. Xayeesi (-ga) -	Caato; weyd.
Xayi (qof) -	Nool oo waxtar ah. Xayiraa.d (-da) -	Xayirmid.
Xayiran -	l. La xayiray. 2. (-ka) Xayirmid.
Xayirid (-da) - Dhaqdhaqaaq ama so­ cod ama safar u diidid; joojin; celin.
Xayirmid (-da) -	Wax xayiran ama la xayiray noqosho.
Xayirnaan (-ta) - Wax xayiran ahaan. Xayl (-ka) - Dhiigga dumarku bishiiba kol helo; caado; dhibaad; dhibaaji. Xayn (-ta) -	Wadajir urursan oo ka kooban dad ama waxyaa!o; koox;
horin; xoogaa.
Xayndaab (-ka) - Wareeg derbi ah; deyr kure.
Xaynxayndho (-da) - Gocosada ca­ leemeheeda ji!jilicsan, oo sida caws­ ka, dibadda u soo baxa.
Xayr (ta) -- Baruur meelo gaar ah ka baxda; jifi.
Xayraamid (-da) -	Xayraan noqosho. Xayrarriyaad (-da) -	l. Xayrta ri­ yaha. 2. Caadka daruurta qaarki.
Xayraxade (-ha) -	Amuur weyn oo tnidabyo leh.
Xays (-ka) -	Xilliyada sanada mid­ kood; yaare; xaysin.
Xaysin (-ka) -	Xays.
Xayuubin (-ta) - (maro, dub, daboo!, kd.) diirid, murxin.
Xeeb (-ta) - Daliig dhul ah oo cam­ muud iyo sabbaax leh oo bad dhi­ naca ku haysa.
Xeebasho (da) - Turid; naxariisasho. Xeego (-da) -	I. Jaadadka cawda mid ka,, mid ah mirihiisa. 2. Kabro.
Xeel (-sha) -  Xeelad; xeclo.
Xeelad (-da) - Aqoon gaar ah oo waaya'aragnimo ka timid oo haw­ laha iyo waxqabashada lagu farsa-
xergeeye
meeyo oo lagu fududeeyo; tab; khatal; xirrib; sir; (ama << xeel »,
<< xeelo »).
Xeeladayn (-ta) - Xee!ad ku samayn; tabayn; khata!id; sirid.
Xeelayn (-ta)- Xeeladayn.
Xeeldheer- I. Aan guntiisu dhoweyn; dheer; wcyn; badan.
Xeeldheere* (-ha) -  Wax aqoon gaar
XHRO
ah, oo ballaaran, u leh; waxya­ qaan; waxgarad; khabiir.
Xeeldheeri (-da) - Wax xeeldheer ahaan.
Xeelo (-da) -  Xcel; xeelad.
Xeer (-ka) - I. Dhaqan lagu hes­ hiiyey; qaanuun. 2. Xarig dhcer.
Xeero (-da) -  Saxan qori ah.
Xer (-ta) - (magac wadareed: nin xer ah;  niman xer ah;  naag  xer ah)
1. Ardada dugsiyada sare iyo jaama­ cadaha dhigata. 2. Ardada waaweyn oo waxbarasho darteed meel u joogta oo lagu jilo. 3. Wax kasta (xoolo, dad,) oo meel cidda ka fog la geeyo, ama taga....
Xerayn (-ta) -  I. Xero gelin. 2. Xer ka dhigid.
Xeraysad (-ka) -  Xeraysasho.
Xeraysan - Xero la ge!iyey; xero ku jira.
Xeraysasho (-da) -  I. Xero gashad.
2. Waxbarasho darteed, xer ahaan meel ujoogid, u aadid, ugu maqnaan.
Xera)'Si (-ga) -	Xeraysasho.
Xeraysnaan (-ta) - Wax xeraysan ama xero ku jira ahaan.
Xergeeye (-ha) -	Qofka xoolaha xer
geeya ama xerriya.
xergeyn
Xergeyn (-ta) --· Xoolo meesha lagu xerrinayo geyn, u kaxayn, ku hayn. Xero (•< la) -	I. Meegaar dhaga,-.. ah ama ood ama qoryo, oo ;,;oolo ama wa,-.. kale loo dhigo; dcrbi wareeg·
.'>lln oo illin laga galo eh; mooro; siibad. 2. Meel dugsiga ka weyn oo xertu wax ku barato.
Xerqaad (-ka) - Baraha dugsiyada sare ama jaamacadaha oo xerta wax bara; bare; shiikh.
Xerrin Ha) - Xer ka dhigid, geyn. Xeydan - La xeydey.
Xeydasho (-da) - (gunti, kd.) kor u qaadasho; xanjeerasho.
Xeydid (-da) - Wax dabool ku rogan yahay (ama maro), daboolka qaarki kor uga Jaa!id; feydid; qaawin.
Xeydnaan (.ta) - Wax xeydan ahaan. Xiddayn (.ta) - Xiddo u yeelid.
Xiddaysan - Xiddo loo yeelay; xiddo leh; xiddo ku taal.
*XIODrc; (3)
Xiddig (-ta) -	l. lfaf badan oo ha·
beenkii cirka ka muuqda midkood.
2. lfafkaas oo midkiiba sidiisa u yahay qorrax aad u fog, mid ka mid ah. 3. Astaan xiddig !oo yaqaan oo aalaa 5•6 gees leh. 4. Dadka cayaara ama fi!immada, kuwooda caanka noqda, mid ka mid ah.
xididid
<( Xiddi,: dhul >► - Bahal yar oo wada qodax ah.
Xiddiga'aqoon (-ta) -- Cilmiga xiddi­ gaha iyo wixii soo raaca oo cirka dhexdiisa ku sugan (waxa ay yihiin. inta ay 1c·1e'eg yihiin, socsocodko• oda, kd.J.
Xiddigasheeg (-ga) -· Qof xiddigaha wax ka sheega oo ka faaliya; xid­ digiye.
Xiddigasheegid (-daJ - Xiddigaha wax ka sheegid, kl! faalio; xiddigin.
Xiddiga)'aqaan (-ka) - Qof cilmiga xitldigaha dhab u yaqaan.
Xiddigin (-ta) - Xiddigaha v.ax ka shccgid, ka faalin.
X!DIJ!G DHUL
Xiddigis (-ka) -- Xiddigaha oo wax laga shecgo ama laga faaliyo.
Xiddlgiye (-ha) -·· Qofka xiddigaha wax ka sheega ama ka faaliya; xiddigashecg.
Xiddigta Waabberi- Waxaraxir; Sahra. Xiddo (-da) -	Dun midabyo leh oo marada serjigeeda ama faraqa sal­ kiisa si gaar ah loogu sameeyo; waxay marada tartaa qurux iyo tif­ midda oo ay ka i!aaliso; taarash
(ama (< xaddaayad )l),
Xidid (-ka) - 1. Geedka intiisa dhulka ku aasan, laamaha iyo faraqa ka baxa mid ka mid ah. 2. Dhuumaha oogada nafleytla ka buuxa oo dhiigga halbowleyaashu xubnaba ku faafiy­ een, soo qaada oo wadnaha ku soo ce!iya. 3,._Xiriir dadku yeesho oo xag ga guucka ka yimaada.
Xididid (-da) -  (dad_) xidid noqosho.
)(ididin
Xididin (•ta) -  (dad) xidid ka dhigid:
:,,;ididnimo ku dhawrid.
Xididmaskaxeed (·ka) - 1. Dhuuxa dheer oo lafdhabarta, intiisa kore oo ric.iraha tunka; 2. mid ka mid ah sooha cad oo maskaxda, maskaxy. arada iyo dhuuxdhceraha, sida say. mo uga kala leexda oo oogada mee• sheed walba ka iltiran.
X!OIO (I)
Xidid11imo (.da) -- Xidid ahaan. Xididxanuun (•ka) -  I. Xanuun xidid­
dada qabta. 2. Xanuun, kan ugu yar. Xidinxiito (•da) -	Shinbir yar oo af guduudan iyo lugo aad u dhuud.
huuban lch; (ama << xiidxiito ))). Xifaalayn (,ta) -- Hadallo xifaa!o ah,
ku dhihi< l.
XiraaJo (•da) - Si hufan oo maad ]eh oo wax la isaga sheego; kaftan.
Xifaalootan (·ka) -	Is xifaalayn; kaf. tamid; (ama (< xifaaltamid ))).
Xig -	I. (• ga) Xaskul. 2. (•ta) (biyo,
kd.) wax aan badnayn; in yar; xoo• gaa; kistoo.
Xigaal (•ka) -	Xigto; sokeeye (ama
<< xigaalo ))).
Xigaalo (•da) -	Sokeeye; x:igto (ama
« xiga.il )>).
Xigasho (-da) - I. Xoo!o waqtigii la lisi jirey la lisay, iyagoo aan weli xiskimin, kol tabaad, caano ka maa­ lid. 2. Wax cid kale horay u sa• maysay, wax u eg. samayn; ku da. yasho; ka dheegasho: ka xadid.
Xigid (-da) - I. U dhowaan aan wax kale  ama  cid  kale  u  dhexayn.
2. Xigto iyo sokeeye (cid u) ahaa· nsho. 3. Mee! ku sugnaan; ku jirid.
4. Xoolo la lisay, haddana (waxyar kaddib) lisid labaad ku celin.
Xigmed (-da) - Murti (ama << xik· mad))).
Xigsiisen (·ta) - (xeer hore) ko!ka naag la qabey dhimato, walaasheeda ka yar oo xagga filka lr;u xigta, oo beddel ahaan, ninka (walaasheed ka dhimatay) la siiyo oo loo guuriyo; (ama << xiskiisan l►).
Xigto (-da) - lnta xagga dhalashada isu dhow; sokeeye; xigaalo; qara• abo; ehel; cashiiro.
Xiid (•ka) - I. Shinbir xidinxiitada u eg, kana weyn. 2. Xidiinxiitada kee· da lab.
Xiidan  (•ka) -  (Badanaa:  Xiidmo)
I. Dhuunta cunnadu marto, inteeda u dhexaysa caloosha iyo afka saxa• radu ka baxdo. 2. Cunnammareenka intiisa yaryar oo caloosha (godanta) iyo qabsinnada u dhexaysa.
Xiidxiito (-da) -  Xidinxiito.
Xiijin (-ta) - Wax eryid, taniyo intuu ka xuurtoodo, ka xiiqo.
Xiimid (-da) - Orod daran oo xiin ka yeero, ordid.
Xiin (·ka) - I. Waxa xoog u waree· gaya ama u ordaya, shanqarta ka yeerta. 2. Sayn roob ah oo xoog iyo dheerayn leh.
Xii11toy (-da) - (webi, kd.) biyadhaca xiinku ka yeero.
Xiiq (•da) - I. Neef xoog !eh oo nafleyda qabata kolka in badan la ordo; xuurto. 2. Xiiqdheer; ki:,,;,
Xiiqdheer (•ta) -  Kix.
Xiiqid (·da) - Xiiq qabasho; xuur­ tood; dubburyood.
Xiiqsan - Xiiqi bayso; xuurtaysan; dubburyays.in.
Xiiran -  Loo xiiray.
Xiirasho (•< la) - Timaha iska xiirid. Xiirid (-da) - Timo mandiil ku Jarid. XiirTIBlln (-ta) ---- Wax xiiran ahaan.
xhmhn	xiltirid
Xiirnlin (-ka) -· Tim.iha oo man< liil lagu )(iiro (.ima (< )(iirriin ,;).
Xiis (-ka) --· !. Xiisad. 2. Geed-aba­ areed aad u weynaada oo xabag ud­ goon (guubali) !eh.
XiiSW1-n (-ka) - Cad rnaro ah oo dhuu­ ban oo ba!lac yar oo dhogor ah, oo askarihii hore qaarkood. sida boqo­ rka, < lhe)(da ugu xiran jireen. •
Xiisad (-dal - I. Biyo ama neecaw, si xoog leh u soconaya. 2. Xawl­ liga ama orodka xoogga jacda (ko­ rontada). J.  Xasil la'aan; wareer;
SOOS.
Xiisayn (-ta) - Xiiso u qabid, u hayn. Xiisid (-da) -- I. Dhudaha dunta ama xarigga isku jebin, isku dhufasho.
2. Xiiso wax u qabid.
Xiiso (-ha) - Wax la jcd.ian jirey, kolka danbe oo la helo, rabitinka la iska dareemo, ama loo qaado ama lagula dhaco.
Xija.ab (-ka) - !. Wa)( wax celiya ama isku gudba ama qariya; daah; ilixir.
2. Qardhaas; )(irsi; makaraan. XijaabWJ -  Xijaab loo yeelay; la dha­
wray; ·la qariyey.
Xijaabasho (-da) -  1. Xijaab yeelasho.
2. Xijl!ab isku gudbid; is qarin; dhu­ umasho. 3. Dhimasho.
Xijaabid (-da) -  I. Xijaab u yeelid, ku gudbid. 2. Qarin.
Xiji (-ga) -  Dhirta xabagta udgoon
dhasha oo moxorka iyo yagcartu ka mid yihiin.
Xikaayo (-da) -	Qaybaha suugaanta mid ka mid ah; sida googgaa!aha bay waxay leedahay ulajeeddo labaad oo murti ah oo clad yllri garan karo. Xikaayayn (-ta) -		Hadal )(ikaayo ah ku hadlid, shecgi< l, cid ku wjeyn;
xikaayood.
Xikaayood (-ka) -- Xikaayo ku hlldlid, sheegid; xikllayayn.
Xii (-ka)- I. Xishood; shee)(; sarriig.
2. Wax ama hawl la i u dhiibey ama la is foray ama la qllbanayo, wixii ceebl!al llh, ama naftii hl!raf lihi ka
)(ishooto, oo ka imaan kara haddii
la hagrado ama  lagu gaboodfalo.
J. Ceebaal; fadeexo.
Xilnfur (-kaJ - 1. Xilaha la qabo oo si sharci ah loo sii daayo, loo furo; dalaaq. 2. Dhaar lagu dhaarto in xitaha la furayo.
Xilafurid (-da)- Xilafur ku dhaarasho. Xilafursii11 (-ta) - Xilafur ku dhaarin. Xilasho (-da) -  (u •) Dan moodid;
eexaysasho.
Xilayn (-ta) -	I. Xii saarid; xiloodin.
2. Xi!o ka dhigid. Xilbax (-a) -	Xilbixid.
Xilbixid (-da) -	Arrin ama wax kale
oo xii leh, ama xii ka imaan karo, si wacan oo sharaf leh u qabasho.
Xildhibaan (-ka) - Qof wixii xii leh iska ilaaliya; xilkas.	••
Xildiid - I. (-da) Xabag ur lifaaqoon leh oo ka baxda geedo yaryar oo coodinka u eg, oo wax lagu daweeyo.
2. (-ka) Xii iyo eed nacayb, ka carar.
Xilfe (-hll) -  Nagl!ar la beero, oo iniino
yaryar, oo dhirta dawada ka mid ah. Xilid (-< la) -  Xil sallrid, xiloodin.
Xilkas (-ka) - I. Qof xilka garan og; xildhibllan. 2. Neef irmaan oo madi ah, oo lllgu )(i]baxo.
Xilli (-ga) -  I. Waqti; goor; ammin.
2. Nur.
Xilo (-ha) - Ha-....eenkll la qabo; afo; oori; maranti; naag.
Xiloodin (-ta) - Xii saarid; ka xisho­ odsiin.
Xilqa.amid (-da) - (is - ) xii isa-saarid; hawl u kicid, isu dirid, ku dadaalid. Xilqaan (-ka) -  (is•) Arrin ama haw[
xilkeed oo la isa-saaro.
Xilqabeen (-ka) -	XHdhibeen, xilkas. Xiltir (-ka) -	I. Geed-quwaax miro kulkulucsan iyo beeyo !eh. 2. Xil­
tirid.
Xiltirid (-da) - 1. Xii ka wareejin. ka qaadid, ka tirid. 2. (ku -) Qof laga sugayey 11baalgud ama waxtar k.ile oo (inta l11gll rajo go'o ama si kale loo dhaliilo) loo ca< ldeeyo inaan waxbll laga sugeyn.
xilyaxyax
Xilyaxyax (-a) - Xii darti oo fala ya;,i;yaxo, lala yaryaraado.
Ximaayad (-da) - Xiriir !abo qaran dhe;,i; mara, oo mid ballan qaado inuu midka kale ilaaliyo oo maSan­ geliyo. arrimihiisa gudaha ahna soo farnggelin karo.
Ximaayo (-da) - Xifaalo; ;,i;in. Ximin (-ta) -  Xin kula kicid.
Ximir (-ka) - 1. Xiddig weyn oo guduudan oo dirirka iyo haltoddo­ baadyada (weyn) u dhexeeya. 2. Xil­ liga dayrta qaarkiisa hore.
Xin (-ka) -  I. Nebcaan ama colaad yar oo badanaa qof shishceye loo qabo ama lagu fogeynayo; ximaayo.
2. Ceel biyayarood ah; !aas.
Xinif (-ta) - Colaad yar oo qarsoon oo labo qof ama ka badan dhe;,i; taal: hooskatuur.
Xiniin (-ta) - Labada qanjir, oo uga­ xda qaabkeeda lch, oo qooraha ku jira, oo biyaha lahoodka sameeya, middood; raayaha middood.
Xinjir (-ta) - Dhiig guntamay oo ad- kaaday.
Xinne (-ha) -  Xinni.
Xinni (-ga) - Cillaan (ama « xinne )►). Xiqdi (-ga) -  Uurkusiddo; uurkutaa-
Uo; nae; xumaan.
Xir (-ka) - Meel dhir badani ;,i;irtay; jiq.
Xiran - I. Xarig ama wax la mid ah Jagu xiray, lagu guntcy, lagu ad­ kceyey. 2. (qof) denbi falay oo xabsi ku jira. 3. Aan furrayn, qufulan.
4. Aan la mari karin; go·an.
Xirfo (-da) - Haw! la bartay oo lagu shaqaysto.
Xirgi (-ga) -  Garaad; fiiro; caqli.
Xirid (-da) -  l. Wax la adkaynayo xarig ama wa;,i; la mid ah, ku qab­ asho, ku guntid, ku adkayn. 2. Xa­ bsi gelin, xarig ku xukumid. 3. (al­ baab, santuukh, jid, bad, kd.) wa;,i; aan furrayn, aan ballaqnayn, aan la mari karin,... ka dhigid.
Xiriir (-ka) -1. Wa;,i; si taxan isu dab­ ajooga; midba mid ka danbecya uu
xirxirid
ku xiran yahay. 2. Awr ama wa;,i; kale oo la mid ah, oo isku daban.
3. Lafdhabar; arxaan. 4. Dhaqan ama heshiis ka dhexceya ama isku
;,i;iraya Jabo qof ama dad ka badan. Xiriirfur (-ka) -	Xiriirfurasho.
Xiriirfurad (-ka) -- Xiriirfurasho. Xirifrfurasho (-da) -	Awr isku xiriir-
san oo kala xiriir furata.
Xiriirfurid (-da) -	Wax isku xiriirsan kala furid.
Xiriirid (-da) -	Wax isku xiriirsan ahaan.
Xiriirin (-ta) -	I. Midba midka ka horreeya ku xirid, ku dabid; tixid.
2. (dad) waxtarid; dhaqaalayn.
Xiriirsan - Midba midka ka horreeya ku daban yahay, ku xiran yahay; taxan.
Xlrmayn (-ta) - Xirmo xirmo ka dhigid.
Xirmid (-da) -- Wax xirmay ama xiran noqosho.
Xirmo (-da) - I. In gaar ahaan isugu xiran; guntin; cuntub. 2. Kob loo xiray in waa danbe la daaqo.
Xirnaan (-ta) - Wa;,i; xiran ahaan. Xirniin (-ka) -  Wax-xiridda.
Xirrib (-ta) - I. lsha guruxeeda iyo sanqaroorka  meesha  u  dhexaysa.
2. Tab; dhagar; xeelad; khatal; siyaasad.
Xirribaggub (-ka) - Xirribaggubid. Xirribaiu:ubid (-da) -  Qof aan mar­
marsiinyo haysan, gefkiisa, si xun u shcegshccgid, ugu cadaadin, ugu la­ fajcbin.
Xirsi (-ga) --- Qardhaas; xijaab; ma­ karaan.
Xirshdr (-ka) - Quraan ama duco loola jeedo in wa;,i; ]agu badbaadiyo; nabaaddiinaxir.
Xirsixirid (-da) - Xirsi;,i;ir akhriyid; nabaaddiinaxirid.
Xirxir (-ka) - In mar ka badan oo wax la xiro.
Xirxirnn -  La x1r;,i;1ray.
Xirxirid (-da)- Meelo badan ka xirid; dhawr jeer xirid.
465
xirximaan	xoogsato
Xirxirnaan (-ta) - Wax xirxiran ahaan. Xis. (-ka) - Garaad; miyir.
Xisaab (-ta) -  Tiro.
Xisaaban -  Tirsan (ama « xisaab­ san )>).
Xisaabid (-da) -  Tirin.
Xlsaabnaan (-ta) - Wax xisaabsan ahaan; tirsanaan.
Xisaabsan -  Tirsan (ama « xisaa­ ban >>).
Xisbi (-ga) - I. Qaranka gudihiisa, dad isku meel wax u wata oo isku siyaaso ah oo u loollama in xubno iyaga ka mid ah barlamaanka iyo jagooyin kale oo sare loo doorto.
2. (quraan) qayb (1/60). Xisdi (-ga) -  Xaasi< lnimo.
Xishmo (-da) -	I. Xishood. 2. Muu­ no; sharaf; weyneyn; tixgelis. 2. £d­ eb; (ama (< xushmo ►>).
Xishood (-ka) -		Xii; sheex; sarriig. Xiskiisan (-ta) -	Xigsiisan.
Xiskimid (-da) - Xiskin neef irmaani ku godlan karo gaarid, joogid.
Xiskimin (-ta) - Xiskin u kadin, u sugid, gaarsiin.
Xiskin (-ta) - I. Muddo neef la lisay, kol labaad candhadiisa caa□o ugu soo  dhacaan  oo godo! laga he!o.
2. Maali□ta gelinkeeda hore; barqo. Xobbor (-ka) - Dhabarku qaansaysa□ yahay oo madaxu horay u Jaa!laado. Xobboran -	Horay u godan; booran. Xoday (-ga) -	Geed-quwaax xabag wanaagsan oo wax lagu daweeyo. Xodxodasho (-da) -	Qof dumar ah, hadal xodxodo ah, kula hadlid; shu­
kaansasho; koodin.
Xodxodo (-da) - Qof dumar ah oo la jecel yahay ama guur !aga doonayo, hadal soo jiida oo saamays weyn leh, oo lagula hadlo; shukaansi; kood. Xog (-ta) -	Wax qof keliya ama dad keliyihi og yihiin, oo kas dadka kale
looga qariyo; sir.
Xoghaye (-ha) - 1. Qof hawshiisu tahay inuu qof kale ama maamul ama urur, u hayo oo u kala agaasimo buugagga iyo xaashiyaha qoran ama
la qorayo oo dhan. 2. Qof qaybaha waaweyn oo taliska middood u ma­ dax ah; wasiir.
Xoghayn (-ta) -1. Wax xogtooda run­ ta ah, hayn, ka warqabid; xog'oga­ alnimo. 2. Meesha ama xafiiska xo­ ghayuhu fadhiyo.
Xogla'aan (-ta) -  Warli'i.
Xog'ogaal (-ka) - Ogaanta wax gun­ tooda la og yahay oo dhab looga warqabo; xoghayn.
Xog'ogaalnimo (-da) -- Xog·ogaal ah­ aan.
Xogwarramid (-da) -	L Xogta ka warramid, sheegid. 2. Ogaalwarran. Xogwarran (-ka) "-- !. Xogta oo la sheego, laga warramo. 2. Ogaal­
warran.
Xoldhan -  La xoldhay.
Xoldhid (-da) - Wax jurmi ama qiro leh, gudo u yeelid; dhexda ka qorid; ka xallcefatayn.
Xolod (-ka) -  1. Qori weyn oo in
!aga gubey. 2. Dab la isu shidi jirey oo la isku dhaarin jirey.
Xolxol (-ka) -	Mee! daloosha oo labo baal ama labo Jakab dhexdoo< lah. Xood -	I. (-da) n) Hab ceelasha qa­ arkood !oo shubo. b) Xoodaamis;
salaax. 2. (-ka) UI yar; xowd.
Xoodaamin (-ta) - Salsalaaxid; xoodin. Xoodan - La xoodcy.
Xoodasho (-da) - I. Xoodinta u jeelid. macaansasho, isla qooxid. 2. Ccel xood ku shubid.
Xoodin (-ta) -		Salaaxid; xoodaamin. Xoodnaan (•ta) - Wax xoodan ahaan. Xoog (-ga) -	Awood; itaal; tabar. Xoogaa -	Wax aan badnayn; in yar;
(ama « waxoogaa >>).
Xoogeyn (-ta) -	Xoojin.
Xoogid (-du) - 1. Xoog wax ku qaa­ dasho; dhicid; boolyid. 2. (qof du­ mar ah) qabsasho; kufsasho.
Xoogoobid (-da) - Xoog yeelasho; tabaraysasho.
Xoogow (-ga) --  Xoogoobid.
Xoogsato (-da) -- I. Qof dumar ah oo nafteeda u  haqaysata. 2. (ma-
xoogsi	XOffiJb
gac wadareed) inta shaqaysata, guud ahaan; shaqaale.
Xoogsi (-gaf - 1. Haw! la qabto oo wax laga soo tabcado; shaqo. 2. Xo­ ogsasho.
Xoojin (-ta) - I. Xoog u yeelid; ad­ kayn; xoogeyn. 2. (ka-, u-) Haw! qa­ basho; shaqayn.
Xoolaggoyn (•ta) - Xoolaggooyo wax ku siin.
Xoolaggooyo (-da) -  Hab dadka baa­
han ama cayrooba, xoo!o layska uruurshey, loo siiyo.
Xoolayn (-ta) -  1. Xoolo ka dhigid, u geddiyid. 2. Weel !a tolay oo cu­ sub, gocoyonnimada ka bi'in.
Xoolaysad (-ka) - Xoolaysasho. Xoolaysasho (-da) -  r. Xoolo yeela­
sho. 2. Wee] gocoy ah, ku xoolay­ san ka dhigasho.
Xoolaysi (-ga) -  Xoolaysasho.
Xoolo (-ha) - 1. Nafleyda la dhaqdo sida  geela,  lo'da,  ariga; duunyo.
2. Wixii la lee yahay oo xoogsi laga tabco ama si kale loo helo; maal.
3. Hanti; lihi.
Xoomid (-da) - Wadajir, wax ama meel isugu soo uruurid, isa soo tuurid, ku soo shirid; shamuumid; heemasho.
Xoon (-ka) -  Laxle.
Xoonsan -  Urursan; tuuran; shirsan.
Xoonsanaan (-ta) - Wax xoonsan ahaan.
Xoor - I. (-ka) a) Bahal dabacad­ daha la bah ah; wuxuu lee yahay dhogor adag oo duf ah oo bey ah; aad wuxuu u laayaa halaqa, jiirka, kd.,  fudaydna  looma  dili  karo.
b) Xoorta. c) (xiddigo) Xiddigta Ji. xaad oo daalallida. 2. (-ta) Xunbada caanaha xoog loo lisaa yeeshaan.
Xoorid (-da) - Wax la nacay, mee\ aan laga heli karin, ku tuuri< l, ku ridid, kaga imaansho, si aan waa danbe loo arag ama aan wax loogu qabsan.
Xoorin(-ta)-(caano,...Jxoor yeelasho; xunbayn.
Xoox (-< la) - Caanaha·godolka ka soo horreeya.
Xooxin (-ta)- Xoox ka keenid, kalisid. Xooxsad (-ka) -  Xooxsasho.
Xooxsasho (-da) -	Xoox ka maalid. Xoqad - 1. (-da) a) Dooribeyn. bilad- daye. b) Qun, xoqato. 2. (-ka) Xo-
4a ho.
XOOR (la)
Xoqan - 1. La xoqay. 2. Hoolan, xaquuqan.
Xoqato (-da) -  Qun; xoqad.
Xoqid (-da) - 1. Ciddi ama wax kale, wax korkood, ku murmurxin, ku jiidjiidid, ku xagxagid. 2. Xaquuq­ id, sinsimimid. 3. Dawo qabsinnada la geliyo oo saxarada aad u adka­ atay lagaga soo nadiifiyo, wax ku farsamayn. 4. Qalabka, daawadaas, qabsinnada gudohooda lagu geeyo.
Xoqxoq (-a) -  Xoqniin.
Xoqxoqad (-ka) -  Xoqxoqasho.
Xoqxoqasho (-da) - Ciddiyo ama wax kiile isku xoqid.
Xoqxoqid (-da) - In badan ama dhawr jeer xooqid.
Xor (-ta) - I. Wuxuu doono samayn kara; aan cidi u talin; wuxuu ma­ skaxdiisa ka maago samayn kara isa­ goo aan cidna kala tashan; isu ta­ liya; madax bannaan; aan haw] ama shiidaad kale horjoogin ama xayir­ ayn, 2. (dhar) dacal; daraf; serji.
Xorayn (-ta) -  Xor ka dhigid.
Xorgog (-ga) - (qof) caato, wuxuu ku dhego aan laga fujin karin; wax ku koga ama isku qonbojiya.
Xorgogsan -  Xorgog ah.
Xorjab (-ka) - lsku jajabidda dharka, qaadasho ama laallaabidxumo dar­ teed.
467
17.
xorj.Jbid	xumaansho
Xorjabid (•da) - (dhar) ;,;orta ka jaja• bid.
Xornimo (•da) -  Xor ahaan; xorriyad
haysasho.
Xorriyad (-da) - Xornimo haysasho; isutalis; madaxbannaani (ama « xo· rriyo »).
Xorriyo (-da) -  Xorriyad.
Xorshosh (•ka) - Qori ama wa;,; kale oo korka sare ka fayow, gudahase ka mootan oo bolo! ka ah, oo kol­ kii la taabto burburaya, tilmaantood, (ama « xorshosho ►>).
Xortol (-ka) -·- Hab maryaha loo tolo. Xortolid (-da) -	Xortol ka dhigid. Xoryeel ( ka) -	 Nin bidde ahaan jirey oo ;,;or laga dhigay; ;,;or Jaga
yeelay; la xOreeyey,
Xubbi (-ga) -	I. Rabitin; jacayl; kal­ gacal. 2. Rugtajacaylka; laab; qalbi. Xubin -	1. (-ka) Dadka maamul ama urur ka kooban yahay, midkiiba.
2. (-ta) Qaybaha oogada nafleyda, middiiba, siiba inta labo kalaggoys u dhexaysa ama isku cad ah.
Xubnayn (-ta) - Xubno u qaybin, ka dhigid, u ycclid.
Xuddumid (-da) -(ilmo dhashay) xoo­ lo mddun ah siin; mddunxirid.
Xuddun (-ta) -	J. Godka yarka ah
oo caloosha bartankeeda ku yaal.
2. Hab waalidku carruurtiisa wa;,; wolo ah, u siiyo (ilmaha dhashay xuddunta laga gooyo baa neefka la siinayo loogu ;,;iraa;  xuddun;,;irJ.
3. Xanuun qabatin ]eh (ama <• XU· ndhur ))).
Xudduud -  I. (-da) Xusuus hore oo Ja sii dhadhansado, la macaansado, oo wax kolkaas la soo qaaday, soo kiciyaan,  lagu  soo  garwaaqsado.
2. (-0ka) Seere; soohdin; ;,;ad.
Xuf (-ka) - Xuub yar oo toobinka weheliya; (ama « xug»).
Xufnugeyl (-ka) - Xoolaha iota nugu! oo tabarta yar; (ama « xugnugeyl >l).
Xufnugeylnimo (-da) - Xufnugeyl ah• aan.
Xug (•ga) -  Xuf.
Xugid (•da) - Xoolo isku duuban, si degdeg ah, u k.axayn, u eryid.
Xugmi (-ga) -  Guddoon sharci ah (ama (< ;,;ukmi l>, << ;,;ukun », « xu­ gun ►>).
Xugnugeyl (-ka) -  Xufnugeyl.
Xujeyn (-ta)- 1.Xujo ku ;,;irid. 2. Qof denbi falay ka Uhigid; eedayn.
Xujo (-da) - I. Weyddiin ama su'aal adag oo aan fudayd loo furi ka• rin. 2. Daliil; burhaan; markhaati.
3. Eed; gaboodfal; denbi.
Xujoobid (-da) - Qof tolka eed ka galay oo loo haysto noqosho.
Xukuman -  Guddoon ku dhacay; la
;,;ukumay.
Xukumid (-da) --	I. Talin; arrimin,
2. Garniqid; guddoomin.
Xukun (-ka) -	Talis; guddoon; (ama
« ;,;ugun l>).
Xukuumad (-da) -  Talis, Dowlad.
Xulanti (-da) - Wax badan kuwa laga soo xulay oo ugu wanaagsan; soo• canti; baxsi; (ama « xul >>).
Xulasho (-da) - Wa;,; badan, kuwa ugu wanaagsan kala bixbi;,;id; soo­ casho; < loorasho.
Xultiad (-da) - Nagaar caws ah oo mirihiisa la cuno ama sanuunadda iyo wixii la mid ah, lagu ge­ deeyo.
Xulid (-da) - I. Wax badan. kuwa ugu fiican soo soocid; doori< l. 2. Dh­ ir badan ama wa;,; u eg, dhexmarid;
3. Tog kor u raacid.
Xuluul (-sha) - J. Cawska jii!aalkii xoolaha dhirta hoosteeda looga gu­ ro. 2. Xuluulasho; dhe;,;gal; hulu­ ulad.
Xuluulasho (-da) -  Mee] aan la istagi
karin ama ciriiri ah, dhex xulid, dhex gelid; huluulasho.
Xuluulin (-ta) -  Mee] ciriiri ah dhex
;,;ulin, dhex gelin.
Xuma.an (-ta) - 1. Wax wa;,; dhima ama wa;,;yeello leh ama la qoon• sado. 2. Wax ;,;un ahaan; xumi.
Xumaansho (-ha) - Wax xun ahaan• sho; noqosho,
xumayn
Xumayn (-ta) - 1. Wax xun ku fa. lid; gaarsiin. 2. Xaal; yake.
Xumays (-ta) - I. Oogada dadka in­ tceda la qarsho; cawro. 2. Hilbaha inta uurkujirta ah. 3. xoolaha iyo dadka intooda tabarta yar.
Xumi (-da) -	Xumaan.
Xummad (-da) -	Qandho.
Xun	-  1. Aan dhalankiisu 1,anaag
A
liihayn; aan fiicnayn; liita. 2. (-ka,
-ta) Qof ama wax aan wanaagsan­ ayn, laga fiican yahay, liita; xumaan iyo waxyee!lo leh.
Xunhayn (-ta) - Xunbo ycclasho, soo saarid; xoorin.
Xunbo (-daJ -	Xoor; abur; xaafood. Xundhur (-ta) -		I. Xanuun qaba1in
!eh oo caloosha qabta. 2. Xuddun. Xunguruf (-ta) - (sheekaxariiro) bahal qof jeexi ah oo hadba qofkuu doono codkiisa isu yeeli kara, oo dadka wejiga ka muruxsada, ka diirta, ka
xangaruufta.
Xur (-ka) - Wee! wax lagu beego oo afar-qursi-qaad ah; suus.
Xurbin - I. (-ka) Ul yar oo madaxa ilko ku leh, oo wax lagu xurbiyo.
2. t-ta) a) Caano garoor ah ama ukun ama wa:i. la mid ah, xurbin ku qasid, ku labid. b) Xurhiye ku daloo!in.
Xurbiye (-ha) - Qalab wax lagu da­ looliyo oo afka ku leh bir dhuuban oo maroorsan oo caarad !eh.
Xurnwyn (-ta) - Xurmo u yeelid; tixgclin; muunayn.
Xurmo (-da) - Weyncyn; sharaf; tix­ gelis; muuno.
Xurquun (-ka)- Wax la cuno; dhuuni; dheef; quud.
xuubabbays
Xuruumid (-da) - Cod xuruun ah, laabta ka soo saarid.
Xuruun (-ka) - Guux xabeeb leh oo nafleyda qaarkeed soo saarto.
Xus (-ka) -	I. Wax hor u dhacay oo la soo qaado, sheeko lagu soo daro. 2. Wax dhacay oo taarikh ah, oo sijoo­ gtoah, sanadiiba kol dabbaaldcg ama allabbari ama wax kale, lagu xuso. Xushmayn (-ta) -  Xushmo u yeelid;
muunayn; sharrifid.
Xushmo (-da) -  Xurmo; muuno (ama
i< xishmo »).
Xusid (-da) - 1. Wax hor u dhacay soo qaadid, sheeko ku soo darid; ishaarid. 2. Wax dhacay oo taariikh ah, sanadiiba kol, dabbaaldeg ama allabbari ku xusid.
Xuslin (-ta) - 1. Xusu! wax ku dhere­ rin; inta xusul ku jirta ogaansho; dhudhumin. 2. Orod xusulduub ah, ordid; rucleyn.
Xusul (-ka) -  Suxul.
Xusulduuh (-ka) -- Orod xusulka la duubayo; rude.
Xusulduubid (-da) -	Orod xusulka !a duubayo, ordid; rucleyn.
Xusullaysi (-ga) -  Dangiigsi.
Xusuus (-ta) - Kartida wax lagu soo garwaaqsado, aan wax !ala illaawin; garwaaqsi.
Xusuusad (-ka) -- Xusuusasho. Xusuusasho (-da) -  Xusuus ku garas­
ho; garwaaqsasho.
Xusuusin (•ta) - Qof kale xusuusti ama laabti wax ku soo ridid, wax garansiin; garwaaqsiin.
Xusuusqor* (-ka) - Buug yar oo maalin walba lagu qoro wixii dhaca oo la doonayo in la xusuusto oo
aan la i!laawin   Ajenda.
Xuub (-.ka) •- I. Lakab ama baal ha­ fiif ah, oo jilicsan, oo xubnaha na­ fleyda meelo ka mid ah ku rogan, ku dahaaran. 2. Baal jaadkaas ah, oo dhirta iniinaheeda ama meele­ heed kale ku rogan.
Xuubabhays (-ta) -- (oogada dadka) saracda korkeed<1.
x.uubi	x.uuxin
Xuubi (-ga) -	Libaax-badeedk.a waa­ weyn mid ka mid ah.
Xuubin (-ta) -	I. Murxin; diirid. 2. Degdeg wax u kaxayn: xugid.
Xuubsad (-ka) -	Xuubsasho. Xuubsasho (-da) -		Xuubka ka diira­
sho; muruxsasho; xagasho. Xuubsi (-ga) -	Xuubsasho.
Xuubsiibad (-Ka) -  Xuubsiibasho.
Xuubsiibasho (-da) - (halaq) xuubb ama haragga duugooba ka bixid, ka siibasho (halaqu sanadiiba dhawr jeer buu xuubsiibtaa).
Xuuko (-da) -	Subag hilibka geela laga shillo oo sida xayrta adkaata.
Xuunsho (-da) - Shinbir badanaa cad oo wasakhda cunta.
Xuur -	I. Aan fil weyneyn;  yar;
dhoocil. 2. (-ka) Wiil yar. 3. (-ta)
a) Gabar yar. b) Xuurto. c) Shinbir. Xuurtuyn (-ta) -	Xuurto ka keenid;
xiijiu; haftayn.
Xuurto (-da) - Wixii nafley ah. oo aad u orda, neefta qabata oo ku xayi­ ranta; xiiq; hafto.
Xuurtood (-ka) -  Xuurto qabasho.
Xuux! (-da) - Erey badanaa carruurtu ku isticmaasho, kolkay wax isku bajinayaan, isku xuuxinayaan.
Xuuxin (-ta) - Dab ama wax. kale oo laga baqo, iyadoo gacanta Iago hayo, oo « xuux! >>, « xuux! >> la lee yahay, qof ku bajin.

        

Y

Y (ya')

Xarafka 23d. oo Alifka Soomaalida. Waa shibbane.

-y-

Waxaa loo baahdaa kolkay is xigsadaan labo shaqal oo kicintoodu yare carrabka ku adag tahay oo la doonayo in la jilciyo oo la fududeeyo (sida: "qof keli(y)a = qof keli ah"; "Cali(y)ow kaalay").

Yaa?

Kee?; Tee?; Qofma?.

Yaab (-ka)

Abyan; irkig; amakaag; shaamarreer; ashqaraar; dhabanna­hays.

Yaabid (-da)

Abyamid.

Yaabis

1. (-ºka) (cunno, kd.) aan iidaan lahayn; engegan.

2. (-ta) Yaabid.

Yaabsan

Yaab hayo.

Yaacid (-da)

Wadajir, iskummar u cararid, u ordid, u firxasho.

Yaadaddo (-da)

Bahal yar oo wax xagta oo leh duf adag iyo qodxo dheerdheer oo mardimo leh, cad­daan iyo madow ah; caanaqub; ka­shiito; dhiddo.

Yaahuu!

Erey laga horgeeyo wixii wax habaara; "cuqdaa iyo cawradaa cun!"; "Islahel!".

Yaanbo (-da)

Bir xalleefsan oo af ballaaran oo daab leh, oo beeraha lagu falo.

Yaanyo (-da)

Miro guduudan ama cillaanxigeen ah oo la cuno iyagoo ceeriin ama bisil; inta badan iidaa­nkaa lagu daraa.

Yaanyuuro (-da)

Mukulaal, dum­mad.

Yaaq (-a)

Geed dheer oo aad iyo aad u sal iyo jirrid iyo dhex weyn: mayraxdiisa waxaa laga sameeyaa xargo iyo waxyaalo kale; mirihiisu waxay lee yihiin qaabka qulucda, buruq la cunona waa lee yihiin.

Yaaquut (-ka)

Dhagxanta qaaliga ah mid ka mid ah oo almaaska ma­ahee inta kale ugu adag, oo dhawr jaad oo kala midabyo duwan u sii kala baxa.

Yaare (-ha) - Xilli sanada Soomaa­ lida ka mid ah; wuxuu u dhexeeyaa axalka iyo lixkorka; xays.
Yabaq (-a) - Hadal iyo dhawaaq dad oo meel durugsan ka yeera haya (ama « yabaaq »).
Yabaro (-da) - (Wadaaddo; Fiqi-Bu­ raa\e) waxyaalo dadka wadaaddada qaba loo sameeyo, waxayna u dhexa­ ysaa « saagootiga » iyo s< ruqsada »). Yabooh (-a) -	Dadka cayrta ah, ba­ ryada ay wax ku weyddiistaan; waxa
kolkay yaboohsadaan la siiyo. Yaboohid (-da) -	(ku -, u -) kan ya­
boohsaday wax siin.
Yaboohin (-ta) -	Yabooh weyddiin. Yaboohsad -	Baryootan;  tuugmo;
waxweyddiisad.
Yaboohsasho (-da) -	Baryid; tuugid; waxweyddiisasho.
Yaboohsi (-ga) -	Dadka baryo wax ku weyddiisad.
Yabqid (-da) -	Hada! badan oo aan milgo lahayn kol ku wada hadlid;
bulaamid.
Yac - 1. (!) Ka joog! daa!. 2. (-da) Sagaarada dheddig.
Yacay (-ga) - Geedo yaryar, laamo, kd. oo alaabada iyo dhulka dhex­ dooda la geliyo dhawraarin ahaan.
Yacayid (-da) -  Yacay u yeelid.
Yacya.cood (-ka) - (miraha, kd.) aan weli dhab u bis!aan; cargo.
Yagc1,t:r (-ta) -  Geedaha xijiga jaad ka mid ah oo xabag udgoon (mayddi) dhala.
Yagleel (-sha) - Xero ama deyr ka samaysan ood khafiif ah.
Yah! -  Erey wixii la qoonsado oo la haaraama hayo lagu yiraahdo; hah!; caku!.
Yahaabur (-ka) - I. Waxa la jaadka ah, aad iyo aad uga weyn; lixaad weyn; taani. 2. Tiirrida waaweyn oo sheekaxariirada ka buuxa.
yaraysild
YahaabUTnlmo (-da) -	Yahaabur ah­
rurn.
Yahan (-ka) - Baydari; ugaarsade; laaye; dile;  hargaanti.  (badanaa s< -yahan »).
Yahannimo (-da) -  Yahan ahaan.
Yakay11 (-ta) - Qof, kd., gaboodfalay xaal saarid; ganaaxid; eedsiin.
Yake (-ha) - Qofka goboodfala xaalka la saaro; ganaax; xumayn; xaal; eedsiis; tacsiir.
Yal (-ka) -  Dabaysha roobku wato.
YalanyaJxo (-da) - Layr qabow oo kolka roobku kaco la helo,
Yaleex (-a) - (timo;...) sida yixda u jilicsan.
Yamaa:rug (-ga) - Geed yar oo ga­ xandhada u eg.
Yamays (-ka) - Dhul weyn oo waree­ gsan oo go'ay oo salkiisu fog yahay oo inta badan biyo galaan, sida kan Gaalkacyo ku yaal.
Yamxeerin (-ta) - Wax badan ka dayrin.
Ywnxeero (-da) - Wax badan oo yaraan lagu sheego si aan wax looga bixin; dayro,
Yaqiin (-ta) - Run; hubaal; wax su­ gan; xaqiiqo.
Yaqiins o (-da) - Rumaysasho; xa­ qiiqsasho.
Yaqlinsi (•ga) -  Rumaysi.
Yaqyaqsl (-ga) - Dhadhan ama ur sil­ lan oo cunno xumaatay ama wax kale laga qaado oo mantag lagu sigto, Yar (-ka, -ta) -  1. Qof aan weyneyn.
2.	Gibin ah.
Yaraan -	I. (-ka) Kanaan weyneyn; wiilka yar. 2. (-ta) Waxyar ahaan. Yarad (-ka) - (guurka) lean wax gu­ ursana haya iyo ciddiisu waxa ay u bixiyaan in guriga cusub oo abuurma haya ]agu dhiso; yaradka iyo dhi­ baaddu waa gundhiggii guriga cusub
dhaqaalihiisa.
Yarayn (-ta) -	Tntii bore ama sidii hore wax ka·dhimid; qaar ka reebid. Yaraysad (-ka) -		Waxyar ka dhigad;
waxyar ahaan u qaadad; saluug.
yaraysasho
Yaraysasho (•da) - Wa,;yar ka dhi• gasho; waxyar moodid ama u qaa• dasho; saluugid.
Yaryar H.a) - Dad aan waaweyn• eyn; dhallaan; carruur. 2. Aan waa­ weyneyn; dhuudhuuban.
Yarylllll.yn (-ta) - Yaryar ka dhigid; jarjarid; dhuudhuubid.
Yaryuro (•da) - Jaad cawska xoo!uhu daaqaan ka mid ah.
Yasid (•da) - Quursasho; tixgelin Ja·­ aan.
Yasirid (•da) - Fudayd ka dhigid; fududayn.
Yatiin (•ta) - Aan IUlbbe lahayn oo uu ka dhintay; agoon.
Yaxaas (-ka) - Bahal webiga ku jira oo abecso-lugalcy weynaatey u eg; haraggiisa waxaa kasoo taagtaagan filgimmo geeso u eg oo waa adayg toxob leh; wuxuu lee yahay dabo dheer iyo mada;,; isaguna dheer oo sadde;,igees qaabki leh; daaman adag iyo afweyn oo ilko ku sarcan yihiin; dadka iyo duunyadaba waa uu cu­ naa; (ama «jaxaas»).
Yaxdaddow (-g.i) - Jimic; turaa!; jixinjix.
Yaxyax (-a) - Xishood; shee;,i; xii ka baq.
Yaxyaxid (·da) - Wa;,; xii leh ka biqid; xishood iska garasho; she­ exid.
Yawyub (-ka) - Baryo foolxun oo qo• fka la barya hayo laga aammusi waayo oo faraqa lagu dhego.
Yawyabid (·da) - Baryo foolxun oo yawyab ah, cid ku baryid.
Yeel-1. (-ka)a)Alaabada hawsha ]agu
qabto, siiba tan xoolaha !agu shubo wadajirkced. b). Fal; falaad. 2. (-sha) Jaad xargaha ka mid ah.
Yeel- -  (·kay, -kiis, -kood,...).
Yeelaal (-ka) - Hab; qaab; falfal; farsamo, tab.
Yeelasho (-da) - 1. Lihi u lahaansho; hantiyid. 2. Kabaha yeelin u sa• maysasho.
Yeelid (•da) -  I. Wax lays faray ama
yib
Jayska doonay oggo!aansho; diidid la'aan. 2. Wa;,iayn, falid; samayn.
3.	Cid wax u dhimid, dhib gaarsiin.
4.	(kabo.) yeelin u samayn.
Yeelin (-ka) - Daliigo suun ah oo kabaha, oo cagta iyo kabaha isu ce!iya; yeelmo.
\AXAAs
Yeelmo (-da) -  Yeelin.
Yeelsiin (-ta)- (qof) wax uusan doo­ neyn inuu yeelo ama sameeyo, dirqi kaga samayn; waxaan qof oggolaa• deen ama uusan jeclayn oo xoog ama kabbixiwaa loogu dirqiyo, inuu yeelo ama uu sameeyo.
Yeer (-ta) -  (hirar dabaysha, kd. ku dhcxjira oo abuura) saamays dhe• gtu dareento; dhawaaq; cod.
Yeerid (-da) - 1. Yeer sii deyn; yeer dhegtu dareento soo bixid. 2. U dha• waaqid; «kaalay)>, ku dhihid; ycer maqlid; wicid.
Yeerin (-ta) -  I. Qof wax qora haya,
hadalkii uu qori lahaa dibadda uga sheegsheegid; ardada hadal ay qo• raan dibadda uga sheegsheegid, si dabadeed baruhu u arko gefefkoada.
2. Cod ama dhawaaq ka soo saa• rid; afuufid.
Yeeris -  I. (•ka) a) Casharka, in kol la isu yeeriyo. b) Yeerin. 2. (-ta) Yeerid.
Yeey (-da) - Bahal dugaagga ka mid ah oo eeyga u eg, arigana aad u laysa; uubato; uu'leey (ama « yey »). Yerid (-ka) -	Xanuun afka ku dhaca oo ilkaha iyo cirridka waxyeela (ama
(< yirid ))).
Yeris (-ta) -	l. Ugaarta inteeda yar­ yar. 2. Ca,,.,.ska jaad ka mid ah.
Yib (-ta) - Cayaar shan iyo labaatan hogood Ieh oo labo qof afar iyo
labatan dhagax oo kala midabay­ san ku cayaaraan (qofkiiba 12); bub.
Yibul (-ka) - Caws waayidda xoolaha (iyagoo biyo cabbey).
Yibid (-da) -  Yib cayaarid.
Yiblasho (-da) - Ko!ka xooluhu, iya­ goo biyo cabbey, caws ay cunaan waayan oo oogadoodu ay tawdo.
Yicib (-la) -  Gudda miro ka baxa
YHY
oo qolof iyo labo qalbac oo beer ah leh oo la cuno, aadna u nuxrur badan.
Yididdiilo (-< la) -	Filashada la fi!ana hayo, wax loo baahan yahay in la helo ama la jecel yahay in la gaaro; himilo; sugitaan (ama « hididdiilo »).
Yix (-da) - Timaha hore oo yaleexa ah oo carruurtu la dhashaan.
Yohoomid (-da) - Docda dabayshu u socoto u dhoofid (Joonyaha shiraa­ ca leh, kd.).
Yohoon (-ka) - Gaadiidka badda oo shiraaca leh, kolkay u socdaan doc­ da urtu u socoto oo ay dheerayna hayaan.
Yohow -  (Dheddig, « yahay )/) waxaa
!agu dabakaraa magacyada loo dha­ waaqayo ama la soo jeedinayo ama hadalka lagu adkaynayo (ama << ya­ how »).
Yooco (-da) - Geed kolkuu koro sal weyn yeesh11. oo haamo waaweyn iyo wee!al kale laga qoro.
Yoofil (-sha) -  Timo aan la firin ee si xun ku < lheeraada; yoos; baabbul; hoolif.
Yookayn (-ta) -  Ka taagid; likayn.
yunbad
Yookaysan - Ka kor taagan; likaysan. Yookaysnaan (-ta) - Likaysanaan.
Yooko (-da) - Wax soo baxsan ama kor u likaysan.
Yool (-ka) - I. Sal; gun; madhaa­ faan. 2. Laa!; goob; madal.
Yoolgaar (-ka) - Madhaafaanka ama meesha ugu danbaysa oo la gaaro; runtii u tegis; salgaar; gungaar.
Yoolgaadd (-da) - Guntii gaarid; sal­ gaarid.
Yoolyool (-ka) - Cayaar 111.bo yool ama goobood !eh oo isaseemid (is­ taabasho) iyo orod u badan.
Yoomid (-da) - Wada hugmid; isku yeerid; bulaamid.
Yoon (-ka) - Hugun, bulaan, qa­ b!an; yeer,
Yoos (-ka) - Timo iska baxa oo aan la ilaalin; yoofil; baabbul.
Yoose (-ha) - Mingiska la tunto qaybihiisa mid ka mid ah.
Yooyootamid (-da) - Caraatamid. Yooyootan (-ka) - Caraatan.
Yoxoob (-ka) - 1. Fadhi ama taa­ gnaan iyadoo oogada la goda ha­ yo. 2. Lo'< la, kd. kolka intfi roob qabto ay docda roobku ka yimid maahee docda kale w11.da aaddo, iya­ doo is wada qooxaysa. 3. Fadhi yuurur ah.
Yoxoobid (-da) -  I. (xoolaha) roob ka tegid, iyagoo is wada qooxa haya, 2. Yuururid; fadhiyid.
Yoxoobsasho (-da) - Yuurursasho. Yu'ad (-ka) - Yu'asho.
Yu'asbo (-da) - 1. Wax dad kale lee yahay heliddood, oo qof isu saa­ diyo,  isugu  duceeyo,  isugu  gefo.
2. Dhabataysasho, cawryid, kuun­ yid. 3. Habaarid.
Yueub (-ka) - Geed weyn oo laf adag oo alaabo wanaagsan laga qorto.
Yulqamid (-< la) -	Hada\ badan oo aan milgo lahayn tixid; bulxamid.
Yulqan (-ka) - Hadal badan oo aan milgo lahayn; bulxan.
Yunbad (-ka) Biyo dhexgal oo ku wada  qarsoon;  dhunbad;  kunbad.
yunbasho
YUnbasho (-da) -	Biyo gelid oo ku wada qarsoomid; quusid.
Yunbin (-ta) -	Biyo ku dhex librin; dhunbin; kunbin.
Yur! -  Erey xoog loo yiraahdo kolka
baha\ layska celina hayo, si uu u joogsado.
Yuruuruc (-a) - Dhallaan yaryar; gur­ bood; carruur.
Yuuban -	Soo baxsan; yuucan. Yuubid (-da) -	Soo taagi< l; yuucid.
ruxuud
Yuubnaan (ta) -	Wax soo yuuban ahaan.
Yuucan -	Bax:san; buuran. Yuucid (-da) -	Soo buurid.
Yuucnaan (ta)- Baxsanaan; buurnaan. Yuurur (-ka) -	Fadhi;  yoxoob; :k:u-
udud.
Yuururid (-da) -	Fadhiyid; yoxoo­ bid; kuududid.
Yuxuud (-ka) -	Duqoobey; dhacay; xuud.